atha tṛtīyo ‘dhyāyaḥ – karma-yogaḥ

A oto rozdział trzeci: „Joga czynu”

Śāṃkara

Legenda:

fragmenty komentowanego wersetu

cytaty z różnych pism

wprowadzenie polemiki

Omawiając dwa stanowiska (buddhi) będące tematem [niniejszego] dzieła, a związane z zagadnieniem aktywności i powściągnięcia (pravṛtti, nivṛtti), Bóg przedstawił stanowisko jogi i sankhji.

śāstrasya pravṛtti-nivṛtti-viṣaya-bhūte dve buddhī bhagavatā nirdiṣṭe, sāṅkhye buddhir yoge buddhir iti ca |

Poczynając od słów: „Gdy wszelkie żądze porzuci” (BhG 2.55) aż do końca [poprzedniego] rozdziału omówił powinności wyrzeczeńców, którzy przyjęli schronienie w stanowisku sankhji oraz przedstawił ich ostateczny cel (kṛtārthatā) osiągany wyłącznie dzięki owemu przekonaniu (niṣṭhatā) [i wyrażony] w słowach: „Oto stan brahmanowy” (BhG 2.72).

tatra prajahāti yadā kāmān (BhG 2.55) ity ārabhya ā-adhyāya-parisamāpteḥ sāṅkhya-buddhy-āśritānāṃ saṃnyāsaṃ kartavyam uktvā teṣāṃ tan-niṣṭhatayaiva ca kṛtārthatā uktā eṣā brāhmī sthitiḥ (BhG 2.72) iti |

[Bóg] mówi Ardźunie: „Masz prawo do działania, nie lgnij do bezczynu” (BhG 2.47) – „o miły, powinno się wypełniać powinności, gdy przyjmiesz schronienie w jodze rozumu, nie osiągniesz pomyślności”.

arjunāya ca karmaṇy evādhikāras te, mā saṅgo ’stv akarmaṇi (BhG 2.47) iti karma eva kartavyam uktavān yoga-buddhim āśritya, na tata eva śreyaḥ-prāptim uktavān |

Gdy Ardźuna usłyszał [takie twierdzenie], wielce zaniepokojony docieka: „Dlaczego mnie, czcicielowi, który pragnę najwyższego dobra, najpierw [Bóg] przedstawił stanowisko sankhji – praktykę [wiodącą] bezpośrednio do najwyższego dobra, a następnie radzi, bym zajął się czynem, jawnie wiążącym się z licznymi kłopotami, którego owocem, skutkiem niebezpośredniości (pāramparya), jest niestałe dobro?” – oto niepokoje Ardźuny.

tad etad ālakṣya paryākulī-bhūta-buddhir arjuna uvāca – kathaṃ bhaktāya śreyo ’rthine yat sākṣāt śreyaḥ-sādhanaṃ sāṅkhya-buddhi-niṣṭhāṃ śrāvayitvā māṃ karmaṇi dṛṣṭānekānartha-yukte param-paryeṇāpi anaikāntika-śreyaḥ-prāpti-phale niyuñjyād iti yuktaḥ pary-ākulībhāvo ’rjunasya |

Pytanie [Ardźuny], zaczynające się od słów: „Dlaczego jeśli uważasz…” (BhG 3.1) oraz odpowiedź Boga rozwiewająca wątpliwości, [mówią] o dwóch wyżej wzmiankowanych zagadnieniach [poruszanych] w dziele.

tad-anurūpa-praśnaḥ jyāyasī cet (BhG 3.1) ity ādiḥ | praśnāpākaraṇa-vākyaṃ ca bhagavatā uktaṃ yathokta-vibhāga-viṣaye śāstre |

Niektórzy jednak inaczej rozumiejąc pytanie Ardźuny przedstawiają odpowiedź Boga jako niepasującą do pytania (tat-pratikūla). Mianowicie [autorzy ci] przedstawili [jedno] znaczenie Gity w podsumowaniu, następnie tutaj opisują niepasujące do niego znaczenie w pytaniu i odpowiedzi.

kecit tu arjunasya praśnārtham anyathā kalpayitvā tat-pratikūlaṃ bhagavataḥ prativacanaṃ varṇayanti | yathā ca ātmanā sambandha-granthe gītārtho nirūpitas tat-pratikūlaṃ ceha punaḥ praśna-prativacanayor arthaṃ nirūpayanti |

Jakim to sposobem? Najpierw w podsumowaniu Gity przedstawiona jest jako konkluzja synteza wiedzy i czynu [odpowiednia dla] osób na wszystkich etapach życia (āśramin). Następnie [autor] precyzuje, ostatecznie odrzucając [twierdzenie], że gdy wyrzeknie się czynów, które Objawienie nakazuje [wypełniać] aż do śmierci, wówczas dzięki samej czystej wiedzy może osiągnąć wyzwolenie.

kathaṃ? tatra sambandha-granthe tāvat sarveṣām āśramiṇāṃ jñāna-karmaṇoḥ samuccayo gītā-śāstre nirūpito ’rtha ity uktam | punaḥ viśeṣitaṃ ca yāvaj-jīva-śruti-coditāni karmāṇi parityajya kevalād eva jñānān mokṣaḥ prāpyata ity etad ekāntenaiva pratiṣiddham iti |

Tu jednak ukazuje opcjonalność [obowiązków] odpowiednio do etapów życia i mówi o [konieczności] wyrzeczenia się czynów, które Objawienie nakazuje [wypełniać] aż do śmierci.

iha tv āśrama-vikalpaṃ darśayatā yāvaj-jīva-śruti-coditānām eva karmaṇāṃ parityāga uktaḥ |

Jak Bóg może przedstawiać Ardźunie takie przeciwstawne twierdzenia, i jak można pogodzić takie sprzeczności?

tat katham īdṛśaṃ viruddham artham arjunāya brūyād bhagavān, śrotā vā kathaṃ viruddham artham avadhārayet |

Może jest tak, że jedynie głowom rodzin wzbrania się porzucenia rytów wedyjskich i osiągania wyzwolenia dzięki czystej wiedzy, a nie osobom na innych etapach życia. Tu również pojawia się sprzeczność pomiędzy pierwszą i drugą tezą. Dlaczego? Uznawszy syntezę wiedzy i czynu dla osób na wszystkich etapach życia jako ostateczne znaczenie tekstu Gity, jak może temu zaprzeczać mówiąc o wyzwoleniu osiąganym dzięki samej wiedzy przez [osoby] na pozostałych etapach życia?

tatraitat syād gṛhasthānām eva śrauta-karma-parityāgena kevalād eva jñānān mokṣaḥ pratiṣidhyate na tv āśramāntarāṇām iti | etad api pūrvottara-viruddham eva | kathaṃ, sarvāśramiṇāṃ jñāna-karmaṇoḥ samuccayo gītā-śāstre niścito ’rtha iti pratijñāya iha kathaṃ tad-viruddhaṃ kevalād eva jñānān mokṣaṃ brūyād āśramāntarāṇām |

Oto możliwe wytłumaczenie: Słowa te powiedziane są ze względu na ryty wedyjskie. Głowom rodzin wzbrania się osiągania wyzwolenia dzięki samej wiedzy wyzbytej rytów wedyjskich. Nawet oświecone głowy rodziny, gdy przeoczą ryty bramińskie, niczym nieoświeceni, dzięki samej wiedzy nie osiągną wyzwolenia.

atha mataṃ śrauta-karmāpekṣayaitad-vacanaṃ kevalād eva jñānāt śrauta-karma-rahitād gṛhasthānāṃ mokṣaḥ pratiṣidhyate iti | tatra gṛhasthānāṃ vidyamānam api smārtaṃ karmāvidyamānavad upekṣya jñānād eva kevalān na mokṣa ity ucyata iti |

Tu również jest sprzeczność. Dlaczego? Jak rozsądny człowiek może uznać, że jedynie głowom rodzin, a nie osobom na innych etapach życia, wzbrania się osiągnięcia wyzwolenia dzięki wiedzy połączonej z rytami bramińskimi?

etad api viruddham | kathaṃ? gṛhasthasyaiva smārta-karmaṇā samuccitād jñānān mokṣaḥ pratiṣidhyate na tu āśramāntarāṇām iti kathaṃ vivekibhiḥ śakyam avadhārayitum |

Co więcej, jeśli dzięki praktyce wiodącej do wyzwolenia ryty bramińskie są odpowiednie nawet dla tych, którzy kontrolują nasienie (ūrdhva-retas), to również dla głowy rodziny właściwe jest połączenie [wiedzy] z czynami bramińskimi (smārta), a nie z wedyjskimi (śrauta).

kiṃ ca, yadi mokṣa-sādhanatvena smārtāni karmāṇi ūrdhva-retasāṃ samuccīyante tathā gṛhasthasyāpi iṣyatāṃ smārtair eva samuccayo na śrautaiḥ |

A może tylko w przypadku głów rodzin do wyzwolenia [niezbędna] jest synteza [wiedzy] z wedyjskimi i bramińskimi rytami. W przypadku kontrolujących nasienie wyzwolenie osiągane jest dzięki wiedzy połączonej tylko z rytami bramińskimi. Gdyby tak tyło, to jedynie głowom rodziny składa się na barki pełen różnorodnego wysiłku czyn rytów wedyjskich i bramińskich, obarczony licznymi kłopotami.

atha śrautaiḥ smārtaiś ca gṛhasthasyaiva samuccayo mokṣāya ūrdhva-retasāṃ tu smārta-karma-mātra-samuccitāj jñānān mokṣa iti | tatraivaṃ sati gṛhasthasyāyāsa-bāhulyaṃ śrautaṃ smārtaṃ ca bahu-duḥkha-rūpaṃ karma śirasi aropitaṃ syāt |

A może jedynie głowy rodziny osiągają wyzwolenie dzięki różnorodnym wysiłkom, a nie osoby na pozostałych etapach życia, które nie wypełniają codziennych rytów wedyjskich. To również jest nieprawdą. Wszystkie upaniszady, eposy, purany i księgi jogi rekomendują pragnącemu wyzwolenia wyrzeczenie się czynów, jako że jest ono wspomagające wiedzę (jñānāṅgatva), a dodatkowo Objawienie i Tradycja rekomendują opcjonalność etapów życia oraz ich syntezę.

atha gṛhasthasyaivāyāsa-bāhulya-kāraṇān mokṣaḥ syān nāśramāntarāṇāṃ śrauta-nitya-karma-rahitatvād iti | tad apy asat | sarvopaniṣatsu itihāsa-purāṇa-yoga-śāstre ca jñānāṅgatvena mumukṣoḥ sarva-karma-saṃnyāsa-vidhānād āśrama-vikalpa-samuccaya-vidhānāc ca śruti-smṛtyoḥ |

W takim razie doskonałością [osiąganą przez osoby] na wszystkich etapach życia jest synteza czynu i wiedzy. Tak nie jest, gdyż pragnącemu wyzwolenia rekomenduje się porzucenie wszelkich czynów. A oto [cytaty] z Objawienia:
Porzuca [pragnienie synów, bogactwa, świata] i wtedy pędzi żywot wędrownego żebraka” (Bṛh-up 3.5.1),
Mówią, że spośród wszelkiej ascezy (tapas) wyrzeczenie (saṁnyāsa) nie ma sobie równego” (Nār-up 2.79),
Właśnie wyrzeczenie [wszystko] prześciga” (Nār-up 2.78),
Nie dzięki czynowi, ani potomstwu czy bogactwu, ale dzięki wyrzeczeniu (tyāga) osiąga się nieśmiertelność” (Nār-up 2.12),
Jedynie dzięki celibatowi dom opuszczają [= zostają ascetami]” (Jāb-up 4).

siddhas tarhi sarvāśramiṇāṃ jñāna-karmaṇoḥ samuccayaḥ | na, mumukṣoḥ sarva-karma-saṃnyāsa-vidhānāt |

vyutthāyātha bhikṣācaryaṃ caranti (Bṛh-up 3.5.1),

tasmāt saṃnyāsam eṣāṃ tapasām atiriktam āhuḥ (Nār-up 2.79),

nyāsa evātyarecayet (Nār-up 2.78), iti |

na karmaṇā na prajayā dhanena tyāgenaike ’mṛtatvam ānaśuḥ (Nār-up 2.12) iti ca |

brahmacaryād eva pravrajet (Jāb-up 4) ity ādyāḥ śrutayaḥ |

A oto słowa Bryhaspatiego wypowiedziane do Kaćy:

Porzuć prawość i nieprawość, obie – prawdę i fałsz porzuć.
Porzuciwszy prawdę i fałsz, porzuć to, dzięki czemu je odrzuciłeś.
Dzięki pragnieniu ujrzenia treści patrz na kołowrót wcieleń jako jej pozbawiony.
Wywędruj, dom zostawiając i schroń się w najwyższej ascezie.

tyaja dharmam adharmaṃ ca ubhe satyānṛte tyaja |
ubhe satyānṛte tyaktvā yena tyajasi tat tyaja ||
saṃsāram eva niḥsāraṃ dṛṣṭvā sāra-didṛkṣayā |
pravrajanty akṛtodvāhāḥ paraṃ vairāgyam āśritāḥ ||

iti bṛhaspatir api kacaṃ prati |

A oto pouczenie Śuki:

Czyn wiąże człowieka, a wiedza go wyzwala,
dlatego asceci, którzy ujrzeli najwyższe czynu nie czynią. (MBh 12.233.7)

karmaṇā badhyate jantur vidyayā ca vimucyate |
tasmāt karma na kurvanti yatayaḥ pāra-darśinaḥ || (MBh 12.233.7)

iti śukānuśāsanam |

Tutaj również [jest powiedziane]: „Gdy dzięki umysłowi wszelkie pragnienia porzucił…” (BhG 5.13)

ihāpi sarva-karmāṇi manasā saṃnyasya (BhG 5.13) ity ādi |

Można zatem powiedzieć: Ponieważ wyzwolenie nie jest osiągane dzięki czynom, to działania pragnącego wyzwolenie są bezcelowe, a codzienne [ryty] wypełniane są [jedynie] w celu pozbycia się przewin (pratyavāya).

mokṣasya cākāryatvān mumukṣoḥ karmānarthakyam | nityāni pratyavāya-parihārārtham anuṣṭheyāni iti cet, na |

Tak nie jest, gdyż przewiny (pratyavāya) dotyczą wyłącznie niewyrzeczeńców. Przewiny wynikłe z niewypełniania ofiar ogniowych i innych [rytów] nie mają zastosowania w przypadku wyrzeczeńców, tak jak ma to miejsce w przypadku studentów czy niewyrzeczeńców działających dla korzyści.

asaṃnyāsi-viṣayatvāt pratyavāya-prāpteḥ | na hi agni-kāryādy-akaraṇāt saṃnyāsinaḥ pratyavāyaḥ kalpayituṃ śakyo yathā brahmacāriṇām asaṃnyāsinām api karmiṇām |

Nie może powstać przewina mająca naturę bytu z nieobecności codziennych rytów, gdyż Objawienie neguje możliwość powstania bytu z niebytu: „Jak z niebytu mógłby byt powstać?” (Chān-up 6.2.2).

na tavan nityānāṃ karmaṇām abhāvād eva bhāva-rūpasya pratyavāyasya utpattiḥ kalpayituṃ śakyā katham asataḥ sajjāyate (Chān-up 6.2.2) iti asataḥ sajjanmāsambhava-śruteḥ |

Gdyby Wedy głosiły, że grzech w niewytłumaczalny sposób powstaje z niewypełniania czynów, wówczas należałoby uznać je za głoszące nieprawdę i niebędące środkiem poznania właściwego, gdyż wypełnianie i niewypełnianie czynów na równi owocowałoby cierpieniem.

yadi vihitākaraṇād asambhāvyam api pratyavāyaṃ brūyād vedas tadā anartha-karo vedaḥ apramāṇam ity uktaṃ syāt | vihitasya karaṇākaraṇayoḥ duḥkha-mātra-phalatvāt |

Co więcej wiodłoby to do irracjonalnej konkluzji, że pisma mają charakter sprawczy, a nie informacyjny. Z czym nie można byłoby się zgodzić.

tathā ca kārakaṃ śāstraṃ na jñāpakam iti anupapannārthaṃ kalpitaṃ syāt | na caitad iṣṭam |

Zatem czyny nie [są przeznaczone] dla wyrzeczeńców, a także synteza wiedzy i czynu nie jest właściwa, gdyż wówczas pytanie Ardźuny: „Jeśli uważasz, że roztropność lepsza jest od czynu…” (BhG 3.1) nie byłoby właściwe. Gdyby Bóg w drugim rozdziale radził: „Powinieneś dokonać syntezy wiedzy i czynu”, wówczas pytanie Ardźuny: „Jeśli uważasz Dźanardano, że roztropność lepsza jest od czynu…” (BhG 3.1) byłoby nie na miejscu.

tasmān na saṃnyāsināṃ karmāṇi ato jñāna-karmaṇoḥ samuccayānupapattiḥ | jyāyasī cet karmaṇas te matā buddhir (BhG 3.1) iti arjunasya praśnānupapatteś ca | yadi hi bhagavatā dvitīye adhyāye jñānaṃ karma ca samuccayena tvayānuṣṭheyam ity uktaṃ syāt tato ’rjunasya praśno ’nupapanno jyāyasī cet karmaṇas te matā buddhir janārdana (BhG 3.1) iti |

Gdyby powiedział Ardźunie: „Powinieneś wypełniać zarówno czyny, jak i [jogę] rozumu” i „To, co znasz jako czyny, to jest również [jogą] rozumu”, wówczas pytanie: „to dlaczego, Keśawo, zaprzęgasz mnie do okropnego czynu?” w żaden sposób nie miałoby sensu.

arjunāya ced buddhi-karmaṇī tvayānuṣṭheye iti ukte yā karmaṇo jyāyasī buddhiḥ sā apy uktā eveti tat kiṃ karmaṇi ghore māṃ niyojayasi keśava (BhG 3.1) iti praśno na kathaṃcana upapadyate |

Nie jest tak, że wyższości rozumu nie należy zastosować [również] w przypadku Ardźuny, na mocy tego co Bóg wcześniej powiedział, skutkiem [której to wypowiedzi] pojawiło się pytanie: „Jeśli [uważasz], że lepsza jest…” (BhG 3.1).

na cārjunasyaiva jyāyasī buddhir nānuṣṭheyeti bhagavatoktaṃ pūrvam iti kalpayituṃ yuktam, yena jyāyasī ced iti praśnaḥ syāt |

Jednak jeśli zaprzeczono możliwości jednoczesnego [praktykowania] przez jedną osobę wiedzy i czynu, to Bóg musiał wcześniej mówić o wypełnianiu [tych dwóch praktyk] przez różne osoby, a wówczas na miejscu jest pytanie: „Jeśli [uważasz], że lepsza jest…” (BhG 3.1).

yadi punar ekasya puruṣasya jñāna-karmaṇor virodhād yugapad anuṣṭhānaṃ na sambhavatīti bhinna-puruṣānuṣṭheyatvaṃ bhagavatā pūrvam uktaṃ syāt tato ’yaṃ praśna upapannaḥ jyāyasī ced ity ādiḥ |

Nawet gdyby pytanie to było zadane skutkiem błędnego zrozumienia, to odpowiedź Boga dotycząca przestrzegania [obydwu ścieżek] przez różne osoby nie powinna mieć miejsca. [Przecież] odpowiedź Boga nie mogłaby być motywowana [niewłaściwym pytaniem] Ardźuny.

avivekataḥ praśna-kalpanāyām api bhinna-puruṣānuṣṭheyatvena bhagavataḥ prativacanaṃ nopapadyate | na cājñāna-nimittaṃ bhagavat-prativacanaṃ kalpyam |

Z odpowiedzi Boga, przypisującej przestrzeganie stałości w czynie i wiedzy dwóm różnym osobom, wynika, że synteza wiedzy i czynu jest niewłaściwa.

asmāc ca bhinna-puruṣānuṣṭheyatvena jñāna-karma-niṣṭhayor bhagavataḥ prativacana-darśanāt, jñāna-karmaṇoḥ samuccayānupapattiḥ |

Dlatego w Gicie, jak i we wszystkich upaniszadach ustanowiona jest niezaprzeczalna konkluzja: wyzwolenie zyskiwane jest jedynie dzięki wiedzy.

tasmāt kevalād eva jñānān mokṣa ity eṣo ’rtho niścito gītāsu sarvopaniṣatsu ca |

Gdyby właściwa była synteza obydwu, prośba o jedną konkluzję: „Zdecydowawszy, przedstaw jedno – wiedzę lub czyn” (BhG 3.2) nie byłaby właściwa.

jñāna-karmaṇor ekaṃ vada niścitya (BhG 3.2) iti ca eka-viṣayaiva prārthanānupapannobhayoḥ samuccaya-sambhave |

 

Rāmānuja


tad evaṃ mumukṣubhiḥ prāpyatayā vedāntoditanirastanikhilāvidyādidoṣagandhānavadhikātiśayāsaṃkhyeyakalyāṇaguṇagaṇaparabrahmapuruṣottama-prāptyupāyabhūtavedanopāsanadhyānādiśabdavācyatadaikāntikātyantikabhaktiṃ vaktuṃ tadaṅgabhūtaṃ „ya ātmāpahatapāpmā” ityādiprajāpativākyoditaṃ prāptur ātmano yāthātmyadarśanaṃ tannityatājñānapūrvakāsaṅgakarmaniṣpādyajñānayogasādhyam uktam /
prajāpativākye hi daharavākyoditaparavidyāśeṣatayā prāptur ātmanas svarūpadarśanam, „yas tam ātmānam anuvidya vijānāti” ity uktvā jāgaritasvapnasuṣuptyatītaṃ pratyagātmasvarūpam aśarīraṃ pratipādya, „evam evaiṣa saṃprasādo ‚smāc charīrāt samutthāya paraṃ jyotir upasaṃpadya svena rūpeṇābhiniṣpadyate” iti daharavidyāphalenopasaṃhṛtam / anyatrāpi, „adhyātmayogādhigamena devaṃ matvā dhīro harṣaśokau jahāti” ity evam ādiṣu, devaṃ matveti vidhīyamānaparavidyāṅgatayā adhyātmayogādhigameneti pratyagātmajñānam api vidhāya, „na jāyate mriyate vā vipaścit” ityādinā pratyagātmasvarūpaṃ

viśodhya, „aṇor aṇīyān”, ity ārabhya, „mahāntaṃ vibhum ātmānaṃ matvā dhīro na śocati”, „nāyam ātmā pravacanena labhyo na medhayā na bahunā śrutena / yam evaiṣa vṛṇute tena labhyas tasyaiṣa ātmā vivṛṇute tanūṃ svām.” ityādibhiḥ parasvarūpaṃ tadupāsanam upāsanasya ca bhaktirūpatāṃ pratipādya, „vijñānasārathir yas tu manaḥpragrahavān naraḥ / so ‚dhvanaḥ pāram āpnoti tadviṣṇoḥ paramaṃ padam.” iti paravidyāphalenopasaṃhṛtam /
ataḥ param adhyāyacatuṣṭayena idam eva prāptuḥ pratyagātmano darśanaṃ sasādhanaṃ prapañcayati

 

Śrīdhara


komentarz przy BhG 3.1

 

Madhusūdana


evaṃ tāvat prathamenādhyāyenopodghātito dvitīyenādhyāyena kṛtsnaḥ śāstrārthaḥ sūtritaḥ | tathā hi-ādau niṣkāma-karma-niṣṭhā | tato ‚ntaḥkaraṇa-śuddhiḥ | tataḥ śama-damādi-sādhana-puraḥsaraḥ sarva-karma-saṃnyāsaḥ | tato vedānta-vākya-vicāra-sahitā bhagavad-bhakti-niṣṭhā | tatas tattva-jñāna-niṣṭhā tasyāḥ phalaṃ ca triguṇātmakāvidyā-nivṛttyā jīvan-muktiḥ prārabdha-karma-phala-bhoga-paryantaṃ tad-ante ca videha-muktiḥ | jīvan-mukti-daśāyāṃ ca parama-puruṣārthālambanena para-vairāgya-prāptir daiva-sampad-ākhyā ca śubha-vāsanā tad-upakāriṇy-ādeyā | āsura-sampadas tu rājasī tāmasī ceti heyopādeya-vibhāgena kṛtsna-śāstrārtha-parisamāptiḥ |

tatra yogasthaḥ kuru karmāṇi [Gītā 2.48] ityādinā sūtritā sattva-śuddhi-sādhana-bhūtā niṣkāma-karma-niṣṭhā sāmānya-viśeṣa-rūpeṇa tṛtīya-caturthābhyāṃ prapañcyate | tataḥ śuddhāntaḥkaraṇasya śama-damādi-sādhana-sampatti-puraḥsarā vihāya kāmān yaḥ sarvān [Gītā 2.71] ity ādinā sūtritā sarva-karma-saṃnyāsa-niṣṭhā saṅkṣepa-vistara-rūpeṇa pañcama-ṣaṣṭhābhyām | etāvatā ca tvaṃ-padārtho ‚pi nirūpitaḥ | tato vedānta-vākya-vicāra-sahitā yukta āsīta mat-paraḥ [Gītā 2.61] ity ādinā sūtritāneka-prakārā bhagavad-bhakti-niṣṭhādhyāya-ṣaṭkena pratipādyate | tāvatā ca tat-padārtho ‚pi nirūpitaḥ | praty adhyāyaṃ cāvāntara-saṅgatim avāntara-prayojana-bhedaṃ ca tatra tatra pradarśayiṣyāmaḥ | tatas tattvaṃ-padārthaikya-jñāna-rūpā vedāvināśinaṃ nityaṃ [Gītā 2.21] ity ādinā sūtritā tattva-jñāna-niṣṭhā trayodaśe prakṛti-puruṣa-viveka-dvārā prapañcitā | jñāna-niṣṭhāyāṃ ca phalaṃ traiguṇya-viṣayā vedā nistraiguṇyo bhavārjuna [Gītā 2.45] ity ādinā sūtritā traiguṇya-nivṛttiś caturdaśe saiva jīvan-muktir iti guṇātīta-lakṣaṇa-kathanena prapañcitā | tadā gantāsi nirvedaṃ [Gītā 2.52] ity ādinā sūtritā para-vairāgya-niṣṭhā saṃsāra-vṛkṣa-ccheda-dvāreṇa pañca-daśe | duḥkheṣv anudvigna-manāḥ [Gītā 2.56] ity ādinā sthita-prajña-lakṣaṇena sūtritā para-vairāgyopakāriṇī daivī sampad ādeyā yām imāṃ puṣpitāṃ vācaṃ [Gītā 2.42] ity ādinā sūtritā tad-virodhiny āsurī sampac ca heyā ṣoḍaśe | daiva-sampado ‚sādhāraṇaṃ kāraṇaṃ ca sāttvikī śraddhā nirdvandvo nitya-sattva-stho [Gītā 2.45] ity ādinā sūtritā tad-virodhi-parihāreṇa saptadaśe | evaṃ saphalā jñāna-niṣṭhādhyāya-pañcakena pratipāditā | aṣṭādaśena ca pūrvokta-sarvopasaṃhāra iti kṛtsna-gītārtha-saṅgatiḥ |

tatra pūrvādhyāye sāṅkhya-buddhim āśritya jñāna-niṣṭhā bhagavatoktā eṣā te ‚bhihitā sāṅkhye buddhiḥ [Gītā 2.39] iti | tathā yoga-buddhim āśritya karma-niṣṭhoktā yoge tv imāṃ śṛṇu ity ārabhya karmaṇy evādhikāras te … mā te saṅgo ‚stv akarmaṇi [Gītā 2.47] ity antena | na cānayor niṣṭhayor adhikāri-bhedaḥ spaṣṭam upadiṣṭo bhagavatā | na caikādhikārikatvam evobhayoḥ samuccayasya vivakṣitatvād iti vācyam | dūreṇa hy avaraṃ karam buddhi-yogād dhanañjaya [Gītā 2.49] iti karma-niṣṭhāyā buddhi-niṣṭhāpekṣayā nikṛṣṭatvābhidhānāt | yāvān artha udapāne [Gītā 2.46] ity atra ca jñāna-phale sarva-karma-phalāntarbhāvasya darśitatvāt | sthita-prajña-lakṣaṇam uktvā ca eṣā brāhmī sthitiḥ pārtha [Gītā 2.72] iti sapraśaṃsam jñāna-phalopasaṃhārāt | yā niśā sarva-bhūtānāṃ [Gītā 2.69] ity ādau jñānino dvaita-darśanābhāvena karmānuṣṭhānāsambhavasya coktatvāt | avidyā-nivṛtti-lakṣaṇe mokṣa-phale jñāna-mātrasyaiva lokānusāreṇa sādhanatva-kalpanāt | tam eva viditvātimṛtyum eti nānyaḥ panthā vidyate ‚nayanāya [ŚvetU 3.8] iti śruteś ca |

nanu tarhi tejas-timirayor iva virodhinor jñāna-karmaṇoḥ samuccayāsambhavād bhinnādhikārikatvam evāstu | satyam | naivaṃ sambhavati ekam arjunaṃ prati tūbhayopadeśo na yuktaḥ | nahi karmādhikāriṇaṃ prati jñāna-niṣṭhopadeṣṭum ucitā na vā jñānādhikāriṇaṃ prati karma-niṣṭhā | ekam eva prati vikalpenobhayopadeśa iti cet, na | utkṛṣṭa-nikṛṣṭayor vikalpānupapatteḥ | avidyā-nivṛtty-upalakṣitātma-svarūpe mokṣe tāratamyāsambhavāc ca | tasmāj jñāna-karma-niṣṭhayor bhinnādhikārikatve ekaṃ pratyupadeśāyogād ekādhikārikatve ca viruddhayoḥ samuccayāsambhavāt karmāpekṣayā jñāna-praśastyānupapatteś ca vikalpābhyupagame cotkṛṣṭam anāyāsa-sādhyaṃ jñānaṃ vihāya nikṛṣṭam anekāyāsa-bahulaṃ karmānuṣṭhātum ayogyam iti matvā paryākulībhūta-buddhir arjuna uvāca jyāyasī ced iti |

 

Viśvanātha


komentarz przy BhG 3.1

 

Baladeva


komentarz przy BhG 3.1

 
 

BhG 3.1

arjuna uvāca
jyāyasī cet karmaṇas te matā buddhir janārdana
tat kiṃ karmaṇi ghore māṃ niyojayasi keśava

Update Required
To play the media you will need to either update your browser to a recent version or update your Flash plugin.

analiza syntaktyczna

arjunaḥ (Ardźuna) uvāca (powiedział):
he janārdana (Dźanardano!), he keśava (Keśawo!),
karmaṇaḥ (od czynu) buddhiḥ (roztropność) jyāyasī (lepsza) te (przez ciebie) matā (uważana) cet (jeśli),
tat kiṃ (to dlaczego?) ghore (w okropnym) karmaṇi (w czynie) māṃ (mnie) niyojayasi (zaprzęgasz).

 

tłumaczenie polskie

Ardźuna rzekł:
Dźanardano, jeśli uważasz, że roztropność lepsza jest od czynu,
to dlaczego Keśawo, zaprzęgasz mnie do okropnego czynu?

 

analiza gramatyczna

arjunaḥ arjuna 1i.1 m. biały, jasny;
uvāca vac (mówić) Perf. P 1c.1 powiedział;
jyāyasī jyāyasī 1i.1 f. lepsza, wyższa (stopień wyższy od ji – zwyciężać, jaya – zwycięstwo, sukces: jyāyas – lepszy, jyeṣṭha – najlepszy, najstarszy);
cet av. jeśli;
karmaṇaḥ karman 5i.1 n. od czynu, od działania (od: kṛ – robić);
te yuṣmad sn. 6i.1 twoja (skrócona forma od: tava);
matā matā (od: man – myśleć, wierzyć) PP 1i.1 f. myślana, uważana;
buddhiḥ buddhi 1i.1 f. roztropność, rozum, myśl, rozsądek, intelekt, percepcja, poznanie, idea, pogląd (od: budh – budzić, rozumieć, percepować);
janārdana jana-ardana 8i.1 m. pobudzający / trapiący ludzi (od: jan – rodzić, stwarzać, jana – człowiek, ludzkość; ard – dręczyć, krzywdzić, ardana – niepokojenie niszczenie)
lub
BVx: yo janānām abhadram ardati saten, który niszczy niepomyślność ludzi;
tat tat sn. 1i.1 n. to;
kim av. czy? jak? dlaczego? skąd? (od: kim – co?);
karmaṇi karman 7i.1 n. w czynie, w działaniu (od: kṛ – robić);
ghore ghora 7i.1 n. w okropnym, w przeraźliwym (od: ghur – krzyczeć przeraźliwie);
mām asmad sn. 2i.1mnie;
niyojayasi ni-yuj (łączyć, angażować) Praes. caus. P 2c.1 zaprzęgasz, angażujesz;
keśava keśa-va 8i.1 m. posiadający [piękne] włosy (od: keśa – włosy; -va = -vant – posiadacz);
lub ka-īśa-vawładca Brahmy i Śiwy (od: ka – Brahma; īś – posiadać, władać, īśa – władca, Śiwa; -va = -vant – posiadacz);

 

warianty tekstu

matā buddhir → mato-buddhir (roztropność umysłu);

 
 


Śāṃkara

Legenda:
fragmenty komentowanego wersetu
cytaty z różnych pism
wprowadzenie polemiki

Dlatego ty zaiste spełniaj czyn…” (BhG 4.15) – tymi słowy, z pełnym przekonaniem [Bóg] ukazuje niemożność Ardźuny do stałości w wiedzy:

kuru karmaiva tasmāt tvam (BhG 4.15) iti ca jñāna-niṣṭhāsambhavam arjunasyāvadhāraṇena darśayiṣyati |

Ardźuna rzekł:
Dźanardano, jeśli uważasz, że roztropność lepsza jest od czynu,
to dlaczego, Keśawo, zaprzęgasz mnie do okropnego czynu?

arjuna uvāca
jyāyasī cet karmaṇas te matā buddhir janārdana
|
tat kiṃ karmaṇi ghore māṃ niyojayasi keśava ||3.1||

O Dźanadano, jeśli uważasz – przyjmujesz, że lepsza, pomyślniejsza (śreyasī), jest roztropność, czyli wiedza (jñāna) od czynu

jyāyasī śreyasī cet yadi karmaṇaḥ sakāśāt te tava matā abhipretā buddhir jñānam | he janārdana!

Jeśli pożądana byłaby synteza wiedzy i czynu, wówczas tylko jedna byłaby praktyka wiodąca do pomyślności, a wypowiedź Ardźuny: „Od czynu lepsza jest roztropność” odróżniająca czyn od rozumu, byłaby nie na miejscu. Jednak tak nie jest i dlatego [ścieżki te] różnią się rezultatem.

yadi buddhi-karmaṇī samuccite iṣṭe tadaikaṃ śreyaḥ-sādhanam iti karmaṇo jyāyasī buddhir iti karmaṇo ’tirikta-karaṇaṃ buddher anupapannam arjunena kṛtaṃ syāt | na hi tad eva tasmāt phalato ’tiriktaṃ syāt |

Tak [stanowisko] rozumu, przedstawione przez Boga, niesie pomyślność [większą] od czynu. „Czyń czyn będący przyczyną niepomyślności”, „Z jakiego powodu mnie ku niemu prowadzisz?” Jakby krytykując [słowa] Boga [Ardźuna] oznajmia: To dlaczego, z jakiego powodu, do okropnego czynu – okrutnego, cechującego się przemocą, zaprzęgasz mnie, o Keśawo? Taka mowa również nie byłaby właściwa / logiczna.

tathā ca, karmaṇaḥ śreyas-karī bhagavatoktā buddhiḥ | aśreyas-karaṃ ca karma kurv iti māṃ pratipādayati, tat kiṃ nu kāraṇam iti bhagavata upālambham iva kurvan tat kiṃ kasmāt karmaṇi ghore krūre hiṃsā-lakṣaṇe māṃ niyojayasi keśava iti ca yad āha, tac ca nopapadyate |

Gdyby Bóg zawsze zachęcał Ardźunę do syntezy [wiedzy] z rytami bramińskimi, to jak oznajmienie: „To dlaczego zaprzęgasz mnie do okropnego czynu?” mogłoby być logiczne?

atha smārtenaiva karmaṇā samuccayaḥ sarveṣāṃ bhagavatokto ’rjunena cāvadhārita cet, tat kiṃ karmaṇi ghore māṃ niyojayasi ity ādi kathaṃ yuktaṃ vacanam ||3.1||

 

Rāmānuja

komentarz wspólny przy wersecie BhG 3.2

 

Śrīdhara

sāṅkhye yoge ca vaiṣamyaṃ matvā mugdhāya jiṣṇave |
tayor bheda-nirāsāya karma-yoge udīryate ||

evaṃ tāvad aśocyān anvaśocas tvam [Gītā 2.11] ity ādinā prathamaṃ mokṣa-sādhanatvena dehātma-viveka-buddhir uktā | tad-anantaram eṣā te ‚bhihitā sāṅkhye buddhir yoge tv imāṃ śṛṇu [Gītā 2.39] ity ādinā karma coktam | na ca tayor guṇa-pradhāna-bhāvaḥ spaṣṭaṃ darśitaḥ | tatra buddhi-yuktasya sthita-prajñasya niṣkāmatva-niyatendriyatva-nirahaṅkāratvādy-abhidhānād eṣā brāhmī sthitiḥ pārtha [Gītā 2.72] iti sapraśaṃsam upasaṃhārāc ca buddhi-karmaṇor madhye buddheḥ śreṣṭhatvaṃ bhagavato ‚bhipretaṃ manvāno ‚rjuna uvāca jyāyasī ced iti | karmaṇaḥ sakāśāt mokṣāntaraṅgatvena buddhir jyāyasī adhikatarā śreṣṭhā cet tava saṃmatā tarhi kim arthaṃ tasmād yudhyasveti tasmād uttiṣṭeti ca vāraṃ vāraṃ vadan ghore hiṃsātmake karmaṇi māṃ niyojayasi pravartayasi

 

Madhusūdana

he janārdana ! sarvair janair ardyate yācyate svābhilaṣita-siddhaya iti tvaṃ tathābhūto mayāpi śreyo ‚niścayārthaṃ yācyasa iti naivānucitam iti sambodhanābhiprāyaḥ | karmaṇo niṣkāmād api buddhir ātma-tattva-viṣayā jyāyasī praśastatarā ced yadi te tava matā tat tadā kiṃ karmaṇi ghore hiṃsādy-anekāyāsa-bahule mām atibhaktaṃ niyojayasi karmaṇy evādhikāras ta ity ādinā viśeṣeṇa prerayasi | he keśava sarveśvara | sarveśvarasya sarveṣṭa-dāyinas tava māṃ bhaktaṃ śiṣyas te ‚haṃ śādhi mām ity ādinā tvad-eka-śaraṇatayopasannaṃ prati pratāraṇā noicitety abhiprāyaḥ

 

Viśvanātha

niṣkāmam arpitaṃ karma tṛtīye tu prapañcyate |
kāma-krodha-jigīṣāyāṃ viveko ‚pi pradarśyate ||

pūrva-vākyeṣu jñāna-yogān niṣkāma-karma-yogāc ca nistraiguṇya-prāpakasya guṇātīta-bhakti-yogasya utkarṣam ākalayya tatraiva svautsukyam abhivyañjan sva-dharme saṃgrāme pravartakaṃ bhagavantaṃ sakhya-bhāvenopālabhate | jyāyasī śreṣṭhā buddhir vyavasāyātmikā guṇātītā bhaktir ity arthaḥ | ghore yuddha-rūpe karmaṇi kiṃ niyojayasi pravartayasi | he janārdana janān svajanān svājñayā pīḍayasīty arthaḥ | na ca tavājñā kenāpi anyathā kartuṃ śakyata ity āha | he keśava ko brahmā īśo mahādevaḥ | tāv api vayase vaśīkaroṣi

 

Baladeva

tṛtīye karma-niṣkāmaṃ vistareṇopavarṇitam |
kāmāder vijayopāyo durjayasyāpi darśitaḥ ||

pūrvatra kṛpāluḥ pārthasārathir ajñāna-kardama-nimagnaṃ jagat svātma-jñānopāsanopadeśena samuddidhīrṣus tad-aṅga-bhūtāṃ jīvātma-yāthātmya-buddhim upadiśya tad-upāyatayā niṣkāmakam abuddhim upadiṣṭavān | ayam evārtho viniścayāya caturbhir adhyāyair vidhāntarair varṇyate | tatra karma-buddhi-niṣpādyatvāj jīvātma-buddheḥ śreṣṭhaṃ sthitam | tatrārjunaḥ pṛcchati jyāyasīti | karmaṇā niṣkāmād api cet tava tat-sādhyatvāt jīvātma-buddhir jyāyasī śreṣṭhā matā | tarhi tat-siddhaye māṃ ghore hiṃsādy-anekāyāse karmaṇi kiṃ niyojayasi tasmād yuddhasvety ādinā kathaṃ prerayasi | ātmānubhava-hetu-bhūtā khalu sā buddhir nikhilendriya-vyāpāra-virati-sādhyā tad-arthaṃ tat-svajātīyāḥ śamādaya eva yujyeran na tu sarvendriya-vyāpāra-rūpāṇi tad-vijātīyāni karmāṇīti bhāvaḥ | he janārdana śreyo ‚rthi-jana-yācanīya, he keśava vidhi-rudra-vaśa-kārin |

ka iti brahmaṇo nāma īśo ‚haṃ sarva-dehinām |
āvāṃ tavāṅga-sambhūtau tasmāt keśava-nāma-bhāg ||

iti hari-vaṃśe kṛṣṇaṃ prati rudroktiḥ | durlaṅghyājñas tvaṃ śreyo ‚rthinā mayābhyarthito mama śreyo niścitya brūhīti bhāvaḥ

 
 

Michalski

Ardźuna rzekł:
Jeżeli więc mówisz, pogromco wrogów, że poznanie jest wyższe, niźli czyn, to dlaczego pchasz mnie do tak straszliwego dzieła, o Bujnowłosy?

 

Olszewski

Ardżuna.
Jeżeli w twych oczach, wojowniku straszliwy, rozum jest lepszy, niż czyn, czemuż więc zachęcasz mię do czynu tak okropnego?

 

Dynowska

Ardżuna Mówi:
Jeżeli uważasz, o Dżanardano, iż droga mądrości wyższą jest od działania, czemuż, o Keszawo, zalecasz mi tak straszliwy czyn?

 

Sachse


Ardżuna rzekł:
Jeżeli wyżej niż czyn
cenisz rozum, o Niepokojący,
to dlaczego popychasz mnie
ku spełnieniu straszliwego czynu, o Bujnowłosy?

 

Kudelska


Ardżuna powiada:
Jeżeli twoim zdaniem, Dżanardano, droga rozumu wyższa jest niż droga czynu,
To czemu nakłaniasz mnie, Keśawo, do działania, i to tak straszliwego?

 

Rucińska

Rzekł Ardżuna:
Jeżeli ponad czyn rozum przedkładasz, o Dżanardano,
To czemu ów czyn straszliwy każesz mi spełnić, Kesiawo?

 

Szuwalska

Skoro ścieżka poznania – powiedział Ardżuna –
Jest Twoim zdaniem lepsza od pracy dla zysku,
Dlaczego, Dżanardano, zmuszasz mnie do czynu
Tak przerażającego?

 

Byrski

Rzekł Ardźuna:
Jeśli mniemasz, że od czynu przekonanie lepsze, Panie,
Czemu do strasznego dzieła mnie używasz, o Keśawo?!

 
 

BhG 3.2

vyāmiśreṇaiva vākyena buddhiṃ mohayasīva me
tad ekaṃ vada niścitya yena śreyo ham āpnuyām

Update Required
To play the media you will need to either update your browser to a recent version or update your Flash plugin.

analiza syntaktyczna

vyāmiśreṇa eva (zaiste pomieszaną) vākyena (mową) me (moją) buddhiṃ (roztropność) mohayasi iva (jakbyś konfundował).
[ataḥ(dlatego) yena (przez co) ahaṃ (ja) śreyaḥ (dobro) āpnuyām (osiągnę),
tat ekaṃ (to jedno) niścitya (zdecydowawszy) vada (powiedz).

 

tłumaczenie polskie

Poplątanymi słowy zdajesz się omraczać moją roztropność.
Gdy podejmiesz decyzję, przedstaw jedną [konkluzję], dzięki której osiągnę dobro.

 

analiza gramatyczna

vyāmiśreṇa vi-ā-miśra 3i.1 n. pomieszanymi, różnorodnymi, kłopoczącymi (od: vi-ā-miśr – mieszać);
eva av. z pewnością, właśnie, dokładnie, jedynie;
vākyena vākya (vac – mówić) PFx 3i.1 n. słowami, mową;
buddhim buddhi 2i.1 f. roztropność, rozum, myśl, rozsądek, intelekt, percepcję, poznanie, ideę, pogląd (od: budh – budzić, rozumieć, percepować);
mohayasi muh (mylić się, być skonfundowanym, omroczonym, ogłupiałym) Praes. caus. P 2c.1 konfundujesz;
iva av. jakby, w taki sam sposób, niczym, prawie, dokładnie;
me asmat sn. 6i.1 moją (skrócona forma od: mama);
tat tat sn. 2i.1 n. to;
ekam eka sn. 2i.1 n. jedno;
vada vad (mówić) Imperat. P 2c.1 powiedz;
niścitya niḥ-ci (ustalać, postanawiać, decydować) absol. zdecydowawszy;
yena yat sn. 3i.1 n. przez co, na skutek czego;
śreyaḥ śreyas 2i.1 n. lepsze, wyższe, doskonałe, pomyślność, dobro (stopień wyższy od: śrī – śreyas, śreṣṭha);
aham asmat sn. 1i.1ja;
āpnuyām āp (osiągać) Pot. P 3c.1 osiągnąłbym, zdobyłbym;

 

warianty tekstu

vyāmiśreṇaiva → vyāmiśreṇeva (jakby pomieszaną);

 
 


Śāṃkara

Legenda:
fragmenty komentowanego wersetu
cytaty z różnych pism
wprowadzenie polemiki

Co więcej:

kiṃ ca –

Poplątanymi słowy zdajesz się omraczać mój rozum.
Gdy podejmiesz decyzję, przedstaw jedną [konkluzję], dzięki której osiągnę dobro.

vyāmiśreṇeva vākyena buddhiṃ mohayasīva me |
tad ekaṃ vada niścitya yena śreyo ’ham āpnuyām ||3.2||

Jakby poplątanymi – sposób w jaki Bóg układa swą mową, sprawia, że memu powolnemu rozumowi zdaje się ona poplątana. Skutkiem tego jakby omracza mój rozum.

vyāmiśreṇeva, yadyapi vivaktābhidhāyī bhagavān, tathāpi mama manda-buddher vyāmiśram iva bhagavad-vākyaṃ pratibhāti | tena mama buddhiṃ mohayasīva |

Przecież chcesz usunąć omroczenie mego rozumu, więc dlaczego [mnie] omraczasz? By to wyjaśnić [Ardźuna] mówi – jedynie zdajesz się omraczać mój rozum [faktycznie tego nie czynisz].

mama buddhi-vyāmohāpanayāya hi pravṛttas tvaṃ tu kathaṃ mohayasi ? ataḥ bravīmi | buddhiṃ mohayasi iva me mama iti |

Jeśli uważasz, że w jednym człowieku nie ma miejsca na przestrzeganie odmiennych praktyk wiedzy i czynu, jeśli jest to prawdą, to jedną spośród tych dwóch praktyk – rozum lub czyn, zdecydowanie przedstaw, czyli oznajmij. Tę, która pasuje do Ardźuny rozumu, zdolności i warunków, a dzięki której – wiedzy lub czynowi – osiągnę, czyli zdobędę dobro.

tvaṃ tu bhinna-kartṛkayoḥ jñāna-karmaṇor eka-puruṣānuṣṭhānāsaṃbhavaṃ yadi manyase, tatraivaṃ sati tat tayor ekaṃ buddhiṃ karma vā idam evārjunasya yogyaṃ buddhi-śakty-avasthānurūpam iti niścitya vada brūhi, yena jñānena karmaṇā vā anyatareṇa śreyo ’ham āpnuyāṃ prāpnuyām |

Jeśli Bóg oznajmia wiedzę o cechach bytów osobom oddanym czynowi, to dlaczego Ardźuna pragnie usłyszeć o jednym zagadnieniu i mówi: „spośród tych dwóch przedstaw jedną [konkluzję]”.

yadi hi karma-niṣṭhāyāṃ guṇa-bhūtam api jñānaṃ bhagavatoktaṃ syāt tat kathaṃ tayor ekaṃ vada ity eka-viṣayaivārjunasya śuśrūṣā syāt |

Bóg nie powiedział wcześniej: „oznajmię inną od tych dwóch [ścieżek] wiedzy i czynu”, ani „[oznajmię] dwie razem”. Dlatego, uważając, że nie jest dla niego możliwe praktykowanie obu, [Ardźuna] prosi o jedną.

na hi bhagavatā pūrvam uktam anyatarad eva jñāna-karmaṇoḥ vakṣyāmi, naiva dvayam iti, yena ubhaya-prāpty-asaṃbhavam ātmano manyamāna ekam eva prārthayet ||3.2||

 

Śrīdhara

nanu dharmyād dhi yuddhāc chreyo ‚nyat kṣatriyasya na vidyata ity ādinā karmaṇo ‚pi śreṣṭhatvm uktam eva ity āśaṅkyāha vyāmiśreṇeti | kvacit karma-praśaṃsā kvacit jñāna-praśaṃsā ity evaṃ vyāmiśraṃ sandeho ‚pādakam iva yad vākyaṃ tena me mama buddhiṃ matim ubhayatra dolāyitāṃ kurvan mohayasīva | ata ubhayor madhye yad bhadraṃ tad ekaṃ niścitya vadeti | yad vā, idam eva śreyaḥ-sādhanam iti niścitya yenānuṣṭhitena śreyo mokṣam aham āpnuyāṃ prāpsyāmi tad evaikaṃ niścitya vadety arthaḥ

 

Madhusūdana


nanu nāhaṃ kaṃcid api pratārayāmi kiṃ punas tvām atipriyam | tvaṃ tu kiṃ me pratāraṇā-cihnaṃ paśyasīti cet tatrāha vyāmiśreṇeti | tava vacanaṃ vyāmiśraṃ na bhavaty eva mama tv ekādhikārikatva-bhinnādhikārikatva-sandehād vyāmiśraṃ saṅkīrṇārtham iva te yad vākyaṃ māṃ prati jñāna-karma-niṣṭhā-dvaya-pratipādakaṃ tvaṃ me mama manda-buddher vākya-tātparyāparijñānād buddhim antaḥkaraṇaṃ mohayasīva bhrāntyā yojayasīva | parama-kāruṇikatvāt tvaṃ na mohayasy eva mama tu svāśaya-doṣān moho bhavatītīvaśa-śabdārthaḥ | ekādhikāritve viruddhayoḥ samuccayānupapatter ekārthatvābhāvena ca vikalpānupapatteḥ prāg-ukter yady adhikāri-bhedaṃ manyase tadaikaṃ māṃ prati viruddhayor niṣṭhayor upadeśaāyogāt taj jñānaṃ vā karma vaikam evādhikāraṃ me niścitya vada | yenādhikāra-niścaya-puraḥsaram uktena tvayā mayā cānuṣṭhitena jñānena karmaṇā vaikena śreyo mokṣam aham āpnuyāṃ prāptuṃ yogyaḥ syām |

evaṃ jñāna-karma-niṣṭhayor ekādhikāritve vikalpa-samuccayayor asambhavād adhikāri-bheda-jñānāyārjunasya praśna iti sthitam |

ihetareṣāṃ kumataṃ samastaṃ
śruti-smṛti-nyāya-balān nirastam |
punaḥ punar bhāṣya-kṛtātiyatnād
ato na tat kartum ahaṃ pravṛttaḥ ||

bhāṣya-kāra-mata-sāra-darśinā
grantha-mātram iha yojyate mayā |
āśayo bhagavataḥ prakāśyate
kevalaṃ sva-vacaso viśuddhaye

 

Viśvanātha


bho vayasya arjuna ! satyaṃ guṇātītā bhaktiḥ sarvotkṛṣṭaiva | kintu sā yādṛcchika-mad-aikāntaika-mahā-bhakta-kṛpaika-labhyatvāt purusodyama-sādhyā na bhavati | ataeva nistraiguṇyo bhava guṇātītayā mad-bhaktyā tvaṃ nistraiguṇyo bhūyā ity āśīrvāda eva dattaḥ | sa ca yadā phaliṣyati tadā tādṛśa-yādṛcchikaikāntika-bhakta-kṛpayā prāptām api lapsyase | sāmprataṃ tu karmaṇy evādhikāras te iti mayoktaṃ cet, satyam | tarhi karmaiva niścitya kathaṃ na brūṣe | kim iti sandeha-sindhau māṃ kṣipasīty āha vyāmiśreṇeti | viśeṣataḥ ā samyaktayā miśraṇaṃ nānā-vidhārtha-milanaṃ yatra tena vākyena me buddhiṃ mohayasi | tathā hi karmaṇy evādhikāras te [Gītā 2.47], siddhyasiddhyoḥ samo bhūtvā samatvaṃ yoga ucyate [Gītā 2.48],

buddhi-yukto jahātīha ubhe sukṛta-duṣkṛte |
tasmād yogāya yujyasva yogaḥ karmasu kauśalam || [Gītā 2.50]

iti yoga-śabda-vācyaṃ jñānam api bravīṣi | yadā te moha-kalilaṃ [Gītā 2.52] ity anena jñānaṃ kevalam api bravīṣi | kiṃ cātra iva-śabdena tvad-vākyasya vastuto nāsti nānārtha-miśritatvam | nāpi kṛpālos tava man-mohanecchā | nāpi mama tat-tad-arthānabhijñatvam iti bhāvaḥ | ayaṃ gūḍho ‚bhiprāyaḥ rājasāt karmaṇaḥ sakāśāt sāttvikaṃ karma śreṣṭhaṃ, tac ca sāttvikam eva | nirguṇa-bhaktiś ca tasmādn atiśreṣṭhaiva | tatra sā yadi mayi na sambhaved iti brūṣe, tadā sāttvikaṃ jñānam evaikaṃ mām upadiśa | tata eva duḥkha-mayāt saṃsāra-bandhanān mukto bhaveyam iti

 

Baladeva


vyāmiśreṇeti | sāṅkhya-buddhi-yoga-buddhyor indriya-nivṛtti-rūpayoḥ sādhya-sādhakatvāvarodhi yad vākyaṃ tad vyāmiśram ucyate | tena me buddhiṃ mohayasīva | vastutas tu sarveśvarasya mat-sakhasya ca me man-mohakatā nāsty eva | mad-buddhi-doṣād evaṃ prayemy aham atīvaśabdārthaḥ | tat tasmād ekam avyāmiśraṃ vākyaṃ vada | na karmaṇā na prajayā dhanena tyāgenaikenāmṛtatvam ānaśur nāsty akṛtaḥ kṛtena iti śrutivat | yenāham anuṣṭheyaṃ niścityātmanaḥ śreyaḥ prāpnuyām

 
 

Michalski


Swą mową rozbieżną prowadzisz mój rozum na bezdroża! To jedno wyjaw po namyśle, przez co osiągnąć mogę szczęście!

 

Olszewski


Umysł mój gubi się w twoich naukach dwuznacznych. Podaj zasadę jedyną i ścisłą, która by mię doprowadziła do tego, co jest lepsze.

 

Dynowska


Niejasne, dwuznaczne zdają się być Twe słowa, niepojęte dla mego rozumienia, powiedz mi więc wyraźnie, która z tych dróg doprowadzi mnie niechybnie do szczęśliwości duszy.

 

Sachse


Niejednoznacznymi słowy
zdajesz się mącić mój rozum.
Zdecyduj więc, i powiedz jedno,
bym dzięki niemu zdobył szczęście.

 

Kudelska


Trudne są twe słowa i mój umysł się w nich błąka,
Powiedz więc mi jasno, jak mam osiągnąć to, co jest najlepsze?

 

Rucińska


Niejasną na pozór mową zdajesz się rozum mój mącić!
Zdecyduj, jedną wskaż drogę, jak dobro posiąść najwyższe!

 

Szuwalska


Twe niejasne słowa
Zwiodły mój rozum. Proszę, powiedz więc wyraźnie,
Co jest dla mnie najlepsze, rozwiej wątpliwości.

 

Byrski


I tą mową pomieszaną jakbyś myśl omamiał moją,
Więc to jedno rzeknij pewnie, przez co dobro bym osiągnął.

 
 

BhG 3.3

śrī-bhagavān uvāca
loke smin dvividhā niṣṭhā purā proktā mayānagha
jñāna-yogena sāṃkhyānāṃ karma-yogena yoginām

Update Required
To play the media you will need to either update your browser to a recent version or update your Flash plugin.

analiza syntaktyczna

śrī-bhagavān (chwalebny Pan) uvāca (powiedział):
he anagha (o bezgrzeszny!),
asmin loke (w tym świecie) mayā (przeze mnie) purā (niegdyś) proktā (ogłoszona) dvi-vidhā (dwojaka) niṣṭhā (wiara) [bhavati] (jest).
sāṅkhyānāṃ (sankhjaików) jñāna-yogena (dzięki jodze wiedzy) [niṣṭhā bhavati] (jest wiara),
yoginām (joginów) karma-yogena (dzięki jodze czynu) [niṣṭhā bhavati] (jest wiara).

 

tłumaczenie polskie

Chwalebny Pan rzekł:
O bezgrzeszny, w tym świecie dwojaka jest wiara, którą niegdyś ogłosiłem. Sankhjaikowie [zyskują ją] dzięki jodze wiedzy, a jogini dzięki jodze czynu.

 

analiza gramatyczna

śrī-bhagavān śrī-bhagavant 1i.1 m. ; TP : śriyā yukto bhagavān itiPan połączony z majestatem (od: śrī – blask, majestat, fortuna; bhaj – dzielić, miłować, radować się, oddawać cześć, bhaga – dział, udział, pomyślność, majątek; -mant / -vant – sufiks oznaczający posiadacza, bhagavant – posiadacz fortuny);
uvāca vac (mówić) Perf. P 1c.1 powiedział;
loke loka 7i.1 m. w świecie;
asmin idam sn. 7i.1 m. w tym;
dvi-vidhā dvi-vidhā 1i.1 f. dwojaka, mająca dwie części (od: dvi – dwa; vi-dhā – rozdzielać, vidhā – dział, część);
niṣṭhā ni-ṣṭhā 1i.1 f. – stan, stałość, pewność, oddanie, wiara, przekonanie, doskonałość, konkluzja, śmierć (od: sthā – stać, istnieć);
purā av. dawniej, niegdyś, w zamierzchłych czasach, na początku (od: pur – poprzedzać);
proktā proktā (pra-vac – ogłaszać, mówić) PP 1i.1 f. ogłoszona, powiedziana;
mayā asmat sn. 3i.1 przeze mnie;
anagha an-agha 8i.1 m. bezgrzeszny (od: agha – zło, grzech, cierpienie);
jñāna-yogena jñāna-yoga 3i.1 m. ; TP : jñānasya yogenetiprzez jogę wiedzy (od: jñā – wiedzieć, rozumieć, jñāna – wiedza, mądrość, inteligencja; yuj – zaprzęgać, łączyć, yoga – przyłączanie, zysk, zaprzęgnięcie, zastosowanie, metoda, środki, jedna ze szkół filozofii indyjskiej);
sāṃkhyānām sāṃkhya 6i.3 m. zwolenników sankhji (od: sam-khyā – liczyć, sāmkhya – związany z liczbami, racjonalny, jedna ze szkół filozofii indyjskiej);
karma-yogena karma-yoga 3i.1 m. ; TP : karmaṇo yogenetiprzez jogę czynu (od: kṛ – robić, karman – czyn, działanie i jego skutki; yuj – zaprzęgać, łączyć, yoga – przyłączanie, zysk, zaprzęgnięcie, zastosowanie, metoda, środki, jedna ze szkół filozofii indyjskiej);
yoginām yogin 6i.3 m. joginów, połączonych (od: yuj – zaprzęgać, łączyć, yoga – przyłączanie, zysk, zaprzęgnięcie, zastosowanie, metoda, środki, jedna ze szkół filozofii indyjskiej);

 

warianty tekstu

śrī-bhagavānbhagavān (Pan);
dvividhāvividhā (różnorodna);
purā proktā mayānagha mayā proktā purānagha (o bezgrzeszny, przeze mnie dawniej ogłoszona);
sāṃkhyānāṃsaṃkhyānāṃ (sankhjaików);
yoginām → karmiṇām (czyniących);

 
 


Śāṃkara

Legenda:
fragmenty komentowanego wersetu
cytaty z różnych pism
wprowadzenie polemiki

A oto odpowiedź na pytanie:

praśnānurūpam eva prativacanaṃ –

Chwalebny Pan rzekł:
O bezgrzeszny, w tym świecie dwojaka jest wiara, którą niegdyś ogłosiłem.
Sankhjaikowie [zyskują ją] dzięki jodze wiedzy, a jogini dzięki jodze czynu.

śrī-bhagavān uvāca
loke’smin dvividhā niṣṭhā purā proktā mayānagha
|
jñāna-yogena sāṃkhyānāṃ karma-yogena yoginām ||3.3||

W tym świecie, czyli dla ludzi trzech stanów wypełniających nakazy pism, dwojaka jest, mająca dwa działy, wiara – stałość, cel praktyk. Niegdyś, czyli wcześniej na początku stworzenia. O bezgrzeszny, nie mający skazy, ja wszechwiedzący Bóg przejawiłem się, a stworzywszy potomstwo objawiłem mu sukcesję [głoszącą] znaczenie Wedy oraz praktykę wiodącą do najwyższej pomyślności.

loke ’smin śāstrārthānuṣṭhānādhikṛtānāṃ traivarṇikānāṃ dvi-vidhā dvi-prakārā niṣṭhā sthitiḥ anuṣṭheya-tātparyaṃ purā pūrvaṃ sargādau prajāḥ sṛṣṭvā tāsām abhyudaya-niḥśreyasa-prāpti-sādhanaṃ vedārtha-saṃpradāyam āviṣkurvatā proktā mayā sarvajñena īśvareṇa he anaghāpāpa |

Jaka jest ta dwojaka wiara? Odpowiada: Tutaj dzięki jodze wiedzy, czyli dzięki wiedzy, która jest jogą. Dzięki niej przekazana jest wiara sankhjaikom: potrafiącym rozróżnić jaźń od niejaźni; przestrzegającym celibatu studentom (brahmacarya); tym, którzy wypełnili śluby wyrzeczeńca; tym, którzy poznali w niezachwiany sposób znaczenie wedanty; tym, którzy osiągnęli najwyższy porządek (paramahaṃsa) wędrownych ascetów i trwają jedynie w brahmanie.

tatra kā sā dvividhā niṣṭhā ity āha – tatra jñāna-yogena jñānam eva yogas tena sāṃkhyānām ātmānātma-viṣaya-viveka-vijñānavatāṃ brahmacaryāśramād eva kṛta-saṃnyāsānāṃ vedānta-vijñāna-suniścitārthānāṃ paramahaṃsa-parivrājakānāṃ brahmaṇy evāvasthitānāṃ niṣṭhā proktā |

Dzięki jodze czynu, czyli dzięki czynowi, który jest jogą. Dzięki owej jodze czynu przekazana jest wiara joginom, działającym dla owocu. Oto znaczenie.

karma-yogena karma eva yogaḥ karma-yogas tena karma-yogena yogināṃ karmiṇāṃ niṣṭhā proktā ity arthaḥ |

Jeśli Bóg pragnąłby głosić syntetazę wiedzy i czynu, która powinna być praktykowana przez jednego człowieka dla osiągnięcia jedynego celu żywota i byłaby ona przedstawiona w Gicie i w Wedach, to jak tutaj Ardźunie, ukochanemu i sobie podległemu, mógłby mówić o dwóch wiarach – wiedzy i czynie, które powinny być praktykowane przez różne osoby?

yadi caikena puruṣeṇa ekasmai puruṣārthāya jñānaṃ karma ca samuccityānuṣṭheyaṃ bhagavatā iṣṭam uktaṃ vakṣyamāṇaṃ vā gītāsu vedeṣu coktam, katham ihārjunāya upasannāya priyāya viśiṣṭābhinna-puruṣa-kartṛke eva jñāna-karma-niṣṭhe brūyāt?

Co więcej, jeśli Ardźuna usłyszał o obu – wiedzy i czynie – i nawet sam ma ich przestrzegać, a wyobrażamy sobie, że Bóg uważa: „innym mówię o odmiennych praktykach dla różnych osób”, wówczas Bóg motywowany jest namiętnością i niechęcią (rāga, dveṣa) i nie może być źródłem wiarygodnej wiedzy. Nie jest to spójne. Zatem czy można dowieść syntezy wiedzy i czynu?

yadi punar arjuno jñānaṃ karma ca dvayaṃ śrutvā svayam evānuṣṭhāsyati anyeṣāṃ tu bhinna-puruṣānuṣṭheyatāṃ vakṣyāmi iti mataṃ bhagavataḥ kalpyeta, tadā rāga-dveṣavān apramāṇa-bhūto bhagavān kalpitaḥ syāt | tac cāyuktam | tasmāt kayāpi yuktyā na samuccayo jñāna-karmaṇoḥ |

To, co mówi Ardźuna o wyższości rozumu nad czynem (BhG 3.1) musi być prawdą, gdyż nie zaprzecza się temu. A na mocy słów o odmiennych praktykach dla różnych osób, stałość w wiedzy powinna być przestrzegana jedynie przez wyrzeczeńców. Zatem zostało dowiedzione, że taka właśnie jest opinia Boga.

yad arjunenoktaṃ karmaṇo jyāyastvaṃ buddhes tac ca sthitam anirākaraṇāt | tasyāś ca jñāna-niṣṭhāyāḥ saṃnyāsinām evānuṣṭheyatvaṃ, bhinna-puruṣānuṣṭheyatva-vacanāt | bhagavata evam evānumatam iti gamyate ||3.3||

 

Rāmānuja


pūrvoktaṃ na samyagavadhṛtaṃ tvayā / purā hy asmin loke vicitrādhikāripūrṇe, dvividhā niṣṭhā jñānakarmaviṣayā yathādhikāram asaṅkīrṇaiva mayoktā / na hi sarvo laukikaḥ puruṣaḥ saṃjātamokṣābhilāṣas tadānīm eva jñānayogādhikāre prabhavati, api tv anabhisaṃhitaphalena kevalaparamapuruṣārādhanaveṣeṇānuṣṭhitena karmaṇā vidhvastasvāntamalaḥ, avyākulendriyo jñānaniṣṭhāyām adhikaroti / „yataḥ pravṛttir bhūtānāṃ yena sarvam idaṃ tatam / svakarmaṇā tam abhyarcya siddhiṃ vindati mānavaḥ” iti paramapuruṣārādhanaikaveṣatā karmaṇāṃ vakṣyate / ihāpi, „karmaṇy evādhikāras te” ityādinā anabhisaṃhitaphalaṃ karma anuṣṭheyaṃ vidhāya, tena viṣayavyākulatārūpamohād uttīrṇabuddheḥ „prajahāti yadā kāmān” ityādinā jñānayoga uditaḥ / ataḥ sāṅkhyānām eva jñānayogena sthitir uktā / yogināṃ tu karmayogena / saṅkhyā buddhiḥ tadyuktāḥ sāṅkhyāḥ ātmaikaviṣayayā buddhyā saṃbandhinaḥ sāṅkhyāḥ; atadarhāḥ karmayogādhikāriṇo yoginaḥ / viṣayavyākulabuddhiyuktānāṃ karmayoge ‚dhikāraḥ; avyākulabuddhīnāṃ tu jñānayoge ‚dhikāra ukta iti na kiṃcid iha viruddhaṃ vyāmiśram abhihitam

 

Śrīdhara


atrottaraṃ śrī-bhagavān uvāca loke ‚sminn iti | ayam arthaḥ | yadi mayā paraspara-nirapekṣaṃ mokṣa-sādhanatvena karma-jñāna-yoga-rūpaṃ niṣṭhā-dvayam uktaṃ syāt tarhi dvayor madhye yad bhadraṃ syāt tad ekaṃ vada iti tvadīya-praśnaḥ saṃgacchate | na tu mayā tathoktam | dvābhyām ekaiva brahma-niṣṭhā uktā | guṇa-pradhāna-bhūtayos tayoḥ svātantryānupapatteḥ ekasyā eva tu prakāra-bheda-mātram adhikāri-bhedenoktam iti | asmin śuddhāśuddhāntaḥ karaṇatayā dvividhe loke adhikāri-jane dve vidhe prakārau yasyāḥ sā | dvi-vidhā niṣṭhā mokṣa-paratā pūrvādhyāye mayā sārvajñena proktā spaṣṭam evoktā | prakāra-dvayam eva nirdiśati jñāna-yogenety ādi | sāṅkhyānāṃ śuddhāntaḥkaraṇānāṃ jñāna-bhūmikām ārūḍhānāṃ jñāna-paripākārthaṃ jñāna-yogena dhyānādinā niṣṭhā brahma-paratoktā | tāni sarvāṇi saṃyamya yukta āsīta mat-para ity ādinā | sāṅkhya-bhūmikām ārurukṣūṇāṃ tv antaḥkaraṇa-śuddhi-dvārā tad-ārohaṇārthaṃ tad-upāya-bhūta-karma-yogādhikāriṇāṃ yogināṃ karma-yogena niṣṭhoktā dharmyād dhi yuddhāc chreyo ‚nyat kṣatriyasya na vidyata ity ādinā | ataeva tava citta-śuddhi-rūpāvasthā-bhedena dvi-vidhāpi niṣṭhoktā | eṣā te ‚bhihitā sāṅkhye buddhir yoge tv imāṃ śṛṇv iti

 

Madhusūdana


evam adhikāri-bhede ‚rjunena pṛṣṭe tad-anurūpaṃ prativacanaṃ śrī-bhagavān uvāca loke ‚sminn iti | asminn adhikāritvābhimate loke śuddhāśuddhāntaḥkaraṇa-bhedena dvividhe jane dvividhā dviprakārā niṣṭhā sthitar jñāna-paratā karma-paratā ca purā pūrvādhyāye mayā tavātyanta-hita-kāriṇā proktā prakarṣeṇa spaṣṭatva-lakṣaṇenoktā | tathā cādhikāry-aikya-śaṅkayā mā glāsīr iti bhāvaḥ | he ‚naghāpāpeti sambodhayann upadeśayogyatām arjunasya sūcayati | ekaiva niṣṭhā sādhya-sādhanāvasthā-bhedena dvi-prakārā na tu dve eva svatantre niṣṭhe iti kathayituṃ niṣṭhety eka-vacanam | tathā ca vakṣyati – ekaṃ sāṃkhyaṃ ca yogaṃ ca yaḥ paśyati sa paśyati [Gītā 5.5] iti |

tām eva niṣṭhāṃ dvaividhyena darśayati sāṅkhyeti | saṅkhyā samyag-ātma-buddhis tāṃ prāptavatāṃ brahmacaryād eva kṛta-saṃnyāsānāṃ vedānta-vijñāna-suniścitārthānāṃ jñāna-bhūmim ārūḍhānāṃ śuddhāntaḥkaraṇānāṃ sāṅkhyānāṃ jñāna-yogena jñānam eva yujyate brahmaṇāneneti vyutpattyā yogas tena niṣṭhoktā tāni sarvāṇi saṃyamya yukta āsīta mat-paraḥ [Gītā 2.61] ity ādinā | aśuddhāntaḥ-karaṇānāṃ tu jñāna-bhūmim anārūḍhānāṃ yogināṃ karmādhikāra-yogināṃ karma-yogena karmaiva yujyate ‚ntaḥ-karaṇa-śuddhyāneneti vyutpattyā yogas tena niṣṭhoktāntaḥ-karaṇa-śuddhi-dvārā jñāna-bhūmikārohaṇārthaṃ dharmyād dhi yuddhāc chreyo ‚nyat kṣatriyasya na vidyate [Gītā 2.31] ity ādinā |

ataeva na jñāna-karmaṇoḥ samuccayo vikalpo vā | kintu niṣkāma-karmaṇā śuddhāntaḥ-karaṇānāṃ sarva-karma-saṃnyāsenaiva jñānam iti citta-śuddhy-aśuddhi-rūpāvasthā-bhedenaikam eva tvāṃ prati dvividhā niṣṭhoktā | eṣā te ‚bhihitā sāṃkhye buddhir yoge tv imāṃ śṛṇu [Gītā 2.39] iti | ato bhūmikā-bhedenaikam eva praty ubhayopayogān nādhikāra-bhede ‚py upadeśa-vaiyarthyam ity abhiprāyaḥ | etad eva darśayitum aśuddha-cittasya citta-śuddhi-paryantaṃ karmānuṣṭhānaṃ na karmaṇām anārambhāt [Gītā 3.4] ity ādibhir moghaṃ prātha sa jīvati [Gītā 3.16] ity antais trayodaśabhir darśayati | śuddha-cittasya tu jñānino na kiṃcid api karmāpekṣitam iti darśayati yas tv ātma-ratir [Gītā 3.17] iti dvābhyām | tasmād asaktaḥ ity ārabhya tu bandha-hetor api karmaeo mokṣa-hetutvaṃ sattva-śuddhi-jñānotpatti-dvāreṇa sambhavati phalābhisandhi-rāhitya-rūpa-kauśaleneti darśayiṣyati | tataḥ paraṃ tv atha keneti praśnam utthāpya kāma-doṣeṇaiva kārya-karmaṇaḥ śuddhi-hetutvaṃ nāsti | ataḥ kāma-rāhityenaiva karmāṇi kurvann antaḥ-karaṇa-śuddhyā jñānādhikārī bhaviṣyasīti yāvad-adhyāya-samāpti vadiṣyati bhagavān

 

Viśvanātha


atrottaram | yadi mayā paraspara-nirapekṣāv eva mokṣa-sādhanatvena karma-yoga-jñāna-yogāv uktau syātām | tadā tad ekaṃ vada niścityeti tvat-praśno ghaṭate | mayā tu karmānuṣṭhā-jñāna-niṣṭhāvattvena yad dvaividhyam uktam, tat khalu pūrvottara-daśā-bhedād eva, na tu vastuto mokṣaṃ praty adhikāri-dvaidham ity āha loke iti dvābhyām | dvividhā dvi-prakārā niṣṭhā nitarāṃ sthiti-maryādety arthaḥ | purā proktā pūrvādhyāye kathitā | tām evāha sāṅkhyānāṃ sāṅkhaṃ jñānaṃ tad-vatām | teṣāṃ śuddhāntaḥ-karaṇatvena jñāna-bhūmikām adhirūḍhānāṃ jñāna-yogenaiva niṣṭhā tenaiva maryādā sthāpitā | atra loke tu jñānitvenaiva khyāpitā ity arthaḥ – tāni sarvāṇi saṃyamya yukta āsīta mat-paraḥ [Gītā 2.61] ity ādinā | tathā śuddhāntaḥkaraṇatvābhāvena jñāna-bhūmikām adhiroḍhum asamarthānāṃ yogināṃ tad-ārohaṇārtham upāyavatāṃ karma-yogena mad-arpita-niṣkāma-karmaṇā niṣṭhā maryādā sthāpitā | te khalu karmitvenaiva khyāpitety arthaḥ – dharmyād dhi yuddhāc chreyo ‚nyat kṣatriyasya na vidyate [Gītā 2.31] ity ādinā | tena karmiṇaḥ jñāninaḥ iti nāma-mātreṇaiva dvaividhyam | vastgutas tu karmiṇa eva karmibhiḥ śuddha-cittā jñānino bhavanti | jñānina eva bhaktyā mucyanta iti mad-vākya-samudāyārtha iti bhāvaḥ

 

Baladeva


evaṃ pṛṣṭo bhagavān uvāca loke ‚sminn iti | he anagha nirmala-buddhe pārtha jyāyasī ced iti karma-buddhi-sāṅkhya-buddhyor guṇa-pradhāna-bhāvaṃ jānann api tamas-tejasor iva viruddhayos tayoḥ katham ekādhikāritvam iti śaṅkayā preritaḥ pṛcchasīti bhāvaḥ | asmin mumukṣutayābhimate śuddhāśuddha-cittatayā dvividhe loke jane dvividhā niṣṭhā sthitir mayā sarveśvareṇa purā pūrvādhyāye proktā | niṣṭhety eka-vacanena ekātmoddeśyatvād ekaiva niṣṭhā sādhya-sādhana-daśā-dvaya-bhedena dvi-prakārā na tu dve niṣṭhe iti sūcyate | evam evāgre vakṣyati ekaṃ sāṅkhyaṃ ca yogaṃ ca [Gītā 5.5] iti | tāṃ niṣṭhāṃ dvaividhyena darśayati jñāneti | sāṅkhya-jñāna arha ādyac | tad-vatāṃ jñānināṃ jñāna-yogena niṣṭhā-sthitir uktā prajahāti yadā kāmān [Gītā 2.55] ity ādinā | jñānam eva yogo yujyate ātmanāneneti-vyutpatteḥ | yogināṃ niṣkāma-karmavatāṃ karma-yogena niṣṭhā sthitir uktā karmaṇy evādhikāras te [Gītā 2.47] ity ādinā | karmaiva yogo yujyate jñāna-garbhayā citta-śuddhayāneneti vyutpatteḥ | etad uktaṃ bhavati – na khalu mumukṣur janas tadaiva śamādy-aṅgikāṃ jñāna-niṣṭhāṃ labhate | kintu sācāreṇa karma-yogena citta-mālinyaṃ nirdhūyaivety etad eva mayā prāg abhāṇi eṣā te ‚bhihitā sāṅkhye [Gītā 2.39] ity ādinā |

 
 

Michalski


Wzniosły rzekł:
Na tym świecie jest dwojaka droga, jak ci to już mówiłem, o bez skazy! droga Rozwagi – oddanie się poznaniu i droga Jogi – oddanie się czynowi.

 

Olszewski


Błogosławiony.
Na tym świecie dwa są sposoby życia; już ci o nich mówiłem, książę bezgrzeszny: racyonaliści rozmyślacze oddają się wiedzy; ci, którzy praktykują Jedność, oddają się czynom.

 

Dynowska


Błogosławiony rzecze Pan:
Jakom już był rzekł, dwie są dla duszy na tym świecie drogi, o Ardżuno bezgrzeszny, ścieżka poznania filozoficznego, wyznawców Sankhii i ścieżka Jogi czynu – Jogów.

 

Sachse


Czcigodny rzekł:
Dwie są drogi na tym świecie,
mówiłem o nich poprzednio, o Nieskazitelny!
Droga rozumowego dociekania prawdy,
którą postępują zwolennicy rozważań teoretycznych,
oraz droga czynu, przeznaczona dla ludzi czynu.

 

Kudelska


Czcigodny pan rzecze:
Tak jak już pierwej ci powiedziałem, Bezgrzeszny, są na tym świecie dwie drogi;
Droga wiedzy prowadzi wyznawców sankhji, a droga czynu wyznawców jogi.

 

Rucińska


Rzekł Pan:
Dwie drogi są na tym świecie, jakem już rzekł, o Bezgrzeszny:
Sankhjów – przez jogę poznania, joginów – przez jogę czynu.

 

Szuwalska


Na świecie tym – powiedział Władca Wszystkich Bogactw –
Są dwa rodzaje ścieżek, o których już wcześniej
Wspominałem ci, Najczystszy. Są to: droga wiedzy
Oraz ścieżka joginów, praca w wyrzeczeniu.

 

Byrski


Rzekł Pan Czcigodny:
O Bezgrzeszny, rzekłem niegdyś, że są w świecie dwie postawy:
Dla teorii zwolenników – poprzez ćwiczenie poznania,
Dla ćwiczących zaś joginów – poprzez ćwiczenie działania.

 
 

BhG 3.4

na karmaṇām anārambhān naiṣkarmyaṃ puruṣo śnute
na ca saṃnyasanād eva siddhiṃ samadhigacchati

Update Required
To play the media you will need to either update your browser to a recent version or update your Flash plugin.

analiza syntaktyczna

puruṣaḥ (człowiek) karmaṇāṃ (czynów) anārambhāt (z nierozpoczęcia) naiṣkarmyaṃ (wolności od czynu i jego skutków) na aśnute (nie osiąga),
sannyasanāt ca eva (i zaiste z rezygnacji) siddhiṃ (doskonałości) na sam-adhi-gacchati (nie osiąga).

 

tłumaczenie polskie

Człowiek nie raduje się wolnością od czynu przez niepodejmowanie czynu,
ani też nie dochodzi do doskonałości przez rezygnację [z czynu].

 

analiza gramatyczna

na av. nie;
karmaṇām karman 6i.3 n. czynów, działań (od: kṛ – robić);
anārambhāt an-ārambha 5i.1 m. z nierozpoczęcia (od: ā-rabh – osiągać, podejmować, rozpoczynać);
naiṣkarmyam naiṣ-karmya 2i.1 n. wolność od czynu i jego rezultatów (od: niḥ – wolny od, bez; kṛ – robić, karman – czyn, działanie i jego skutki; niṣ-karman – wolność od czynu i jego skutków);
puruṣaḥ puruṣa 1i.1 m. człowiek (od: pur – poprzedzać, prowadzić lub pṝ – napełniać, odżywiać, puru – obfitość, pūru – ludzie);
aśnute (osiągać, radować się, przenikać) Praes. Ā 1c.1 osiąga;
na av. nie;
ca av. i;
saṃnyasanād saṃnyasana 5i.1 n. z odrzucenia, z rezygnacji, z wyrzeczenia (od: sam-ni-as – zostawiać, odkładać, porzucać);
eva av. z pewnością, właśnie, dokładnie, jedynie;
siddhim siddhi 2i.1 f. osiągnięcie, spełnienie, doskonałość, sukces (od: sidh – odnosić sukces, osiągać doskonałość);
sam-adhi-gacchati sam-adhi-gam (iść razem, osiągać) Praes. P 1c.1 osiąga, idzie;

 

warianty tekstu

na ca →  naiva (zaiste nie);
siddhiṃ samadhigacchati → saṃsiddhi-adhigacchati (pełnię doskonałości osiąga);

 
 


Śāṃkara

Legenda:
fragmenty komentowanego wersetu
cytaty z różnych pism
wprowadzenie polemiki

„Zaprzęgasz mnie do czynu, który jest przyczyną więzów”. Bóg zauważa przygnębienie Ardźuny, [który postanowił]: „nie będę podejmować czynu”, i mówi poczynając od słów: „przez niepodejmowanie czynu” (BhG 3.4).

māṃ ca bandha-kāraṇe karmaṇy eva niyojayasi iti viṣaṇṇa-manasam arjunaṃ karma nārabhe ity evaṃ manvānam ālakṣya āha bhagavān – na karmaṇāman ārambhād iti |

Ponieważ człowiek nie może być jednocześnie utwierdzonym w wiedzy i w czynie, jako że wzajemnie się one wykluczają, zatem wiodą one, niezależnie od siebie, do osiągnięcia celu żywota. Jednakże zadedykowanie się czynowi nie wiedzie do celu niezależnie, ale jedynie przez osiągnięcie stałości w wiedzy. Natomiast zadedykowanie się wiedzy zawiera w sobie już cel stałości w działaniu i niezależnie, nie dbając [o czyn], wiedzie do celu żywota. Aby ukazać takie rozumienie Bóg mówi:

athavā – jñāna-karma-niṣṭhayoḥ paraspara-virodhād ekena puruṣeṇa yugapad anuṣṭhātum aśakyatve sati itaretarānapekṣayor eva puruṣārtha-hetutve prāpte karma-niṣṭhāyā jñāna-niṣṭhā-prāpti-hetutvena puruṣārtha-hetutvam, na svātantryeṇa | jñāna-niṣṭhā tu karma-niṣṭhopāya-labdhātmikā satī svātantryeṇa puruṣārtha-hetuḥ anyānapekṣā, ity etam arthaṃ pradarśayiṣyan āha bhagavān –

Człowiek nie kosztuje wolności od czynu przez niepodejmowanie czynu,
ani też nie dochodzi do doskonałości przez rezygnację [z czynu].

na karmaṇām anārambhān naiṣkarmyaṃ puruṣo ’śnute |
na ca saṃnyasanād eva siddhiṃ samadhigacchati || 3.4 ||

Przez niepodejmowanie czynu, nie rozpoczynając działań takich jak ofiary, które powinny być wypełniane w tym i następnym życiu, które, dzięki zniszczeniu nagromadzonego grzechu, są przyczyną oczyszczenia egzystencji, a dzięki powstaniu wiedzy źródłem stałości w wiedzy. A oto oznajmienie Tradycji:

Skutkiem zniszczenia grzechu powstaje w ludziach wiedza.
Tak widzi jaźń w sobie, niczym w przejrzystej tafli lustra. (MBh 12.197.8)

na karmaṇāṁ anārambhād aprārambhāt karmaṇāṁ kriyāṇāṃ yajñādīnām iha janmani janmāntare vā anuṣṭhitānām upātta-durita-kṣaya-hetutvena sattva-śuddhi-kāraṇānāṃ tat-kāraṇatvena ca jñānotpatti-dvāreṇa jñāna-niṣṭhā-hetūnām,

jñānam utpadyate puṃsāṃ kṣayāt pāpasya karmaṇaḥ |
yathādarśatala-prakhye paśyaty ātmānam ātmani || (MBh 12.197.8)

ity ādi smaraṇāt |

Przez niepodejmowanie, czyli niewypełnianie [działań], człowiek nie kosztuje, czyli nie osiąga wolności od czynu (naiṣkarmya) – stanu bezczynu, wolności od rezultatów, stałości (niṣṭhā) w jodze wiedzy, stabilności, nieaktywnej natury jaźni. Oto znaczenie.

anārambhād ananuṣṭhānāt naiṣkarmyaṃ niṣkarma-bhāvaṃ karma-śūnyatāṃ jñāna-yogena niṣṭhāṃ niṣkriyātma-svarūpeṇaivāvasthānam iti yāvat | puruṣo nāśnute na prāpnotīty arthaḥ |

Nie kosztuje wolności od czynu przez niepodejmowanie czynu – z odwrotności tej wypowiedzi wynika, że dzięki podjęciu [działań] doświadcza się wolności od czynu. Tak to można rozumieć. Ale dlaczego niepodjęcie działań nie uwalnia od czynu?

karmaṇām anārambhān naiṣkarmyaṃ nāśnuta iti vacanāt tad-viparyayāt teṣām ārambhān naiṣkarmyam aśnuta iti gamyate | kasmāt punaḥ kāraṇāt karmaṇām anārambhān naiṣkarmyaṃ nāśnute iti?

Odpowiada: gdyż środkiem uzyskania wolności od czynu jest podjęcie działań. Innymi sposobami nie osiągnie się celu. Tak tutaj, jak i w Objawieniu [oznajmione jest], że osiągnięcie jogi wiedzy, charakteryzującej się wolnością od czynu, odbywa się dzięki jodze czynu.

ucyate, karmārambhasyaiva naiṣkarmyopāyatvāt | na hy upāyam antareṇa upeya-prāptir asti | karma-yogopāyatvaṃ ca naiṣkarmya-lakṣaṇasya jñāna-yogasya, śrutau iha ca pratipādanāt |

Oto jak Objawienie za pośrednictwem wedanty (upaniszad) informuje [o tym] zwykłych ludzi:
To właśnie bramini pragną poznać, powtarzając Wedę, spełniając ofiarę…” (Bṛh-up 4.4.22) – te i inne stwierdzenia ustanawiają jogę czynu jako środek osiągnięcia jogi wiedzy.

śrutau tāvat prakṛtasyātma-lokasya vedyasya vedanopāyatvena tam etaṃ vedānuvacanena brāhmaṇā vividiṣanti yajñena (Bṛh-up 4.4.22) ity ādinā karma-yogasya jñāna-yogopāyatvaṃ pratipāditam |

A tu [w Gicie] będzie oznajmione:
O potężnoramienny, z powodu braku jogi trudno osiągnąć wyrzeczenie” (BhG 5.6),
Porzuciwszy lgnięcie, jogini spełniają czyny w celu oczyszczenia jaźni” (BhG 5.11),
Ofiara, dar i asceza oczyszczają ludzi” (BhG 18.5).

ihāpi ca –
saṃnyāsas tu mahābāho duḥkham āptum ayogataḥ
(BhG 5.6),
yoginaḥ karma kurvanti saṅgaṃ tyaktvātmaśuddhaye (BhG 5.11),
yajño dānaṃ tapaś caiva pāvanāni manīṣiṇāṃ (BhG 18.5), ity ādi pratipādayiṣyati |

Mimo to, oznajmienia takie jak: „Uwolniwszy wszystkie istoty od strachu, niech dąży do wolność od czynu” ukazują, że wolność od czynu osiąga się dzięki wyrzeczeniu się przykazanego czynu. Również w codziennym życiu powszechnym doświadczeniem jest, że niepodejmowanie działań prowadzi do wolności od czynu.

nanu cābhayaṃ sarva-bhūtebhyo dattvā naiṣkarmyam ācaret ity ādau kartavya-karma-saṃnyāsād api naiṣkarmya-prāptiṃ darśayati | loke ca karmaṇām anārambhān naiṣkarmyam iti prasiddhataram |

Jaki więc czyn ma podjęć pragnący wolności od działania? Odpowiada: „ani też przez wyrzeczenie się”. Nie dochodzi się, czyli nie osiąga się doskonałości, cechującej się wolnością od czynu, a będącej stałością osiąganą dzięki jodze wiedzy, jedynie przez wyrzeczenie się – wyzbyte wiedzy zwykłe porzucenie działania.

ataś ca naiṣkarmyārthinaḥ kiṃ karmārambheṇa? iti prāptam | ata āha – na ca saṃnyasanād eveti | nāpi saṃnyasanād eva kevalāt karma-parityāga-mātrād eva jñāna-rahitāt siddhiṃ naiṣkarmya-lakṣaṇāṃ jñāna-yogena niṣṭhāṃ samadhigacchati na prāpnoti ||3.4||

 

Rāmānuja


sarvasya laukikasya puruṣasya mokṣecchāyāṃ jātāyāṃ sahasaiva jñānayogo duṣkara ity āha

na śāstrīyāṇāṃ karmaṇām anārambhād eva, puruṣo naiṣkarmyaṃ jñānaniṣṭhāṃ prāpnoti / na cārabdhasya śāstrīyasya tyāgāt; yato ‚nabhisaṃhitaphalasya paramapuruṣārādhanaveṣasya karmaṇaḥ siddhiḥ sā / atas tena vinā tāṃ na prāpnoti / anabhisaṃhitaphalaiḥ karmabhir anārādhitagovindair avinaṣṭānādikālapravṛttānantapāpasañcayair avyākulendriyatāpūrvikā ātmaniṣṭhā dussaṃpādā

 

Śrīdhara


ataḥ samyak-citta-śuddhyā jñānotpatti-paryantaṃ varṇāśramocitāni karmāṇi kartavyāni | anyathā citta-śuddhy-abhāvena jñānānutpatter ity āha na karmaṇām iti | karmaṇām anārambhād ananuṣṭhānān naiṣkarmyaṃ jñānaṃ nāśnute na prāpnoti | nanu caitam eva pravrājino lokam icchantaḥ pravrajantīti śrutyā saṃnyāsasya mokṣād aṅgatva-śruteḥ saṃnyasanād eva mokṣo bhaviṣyati | kiṃ karmabhiḥ ? ity āśaṅkyoktaṃ na ceti | citta-śuddhiṃ vinā kṛtāt saṃnyasanād eva jñāna-śūnyāt siddhiṃ mokṣaṃ na samadhigacchati na prāpnoti

 

Madhusūdana


tatra kāraṇābhāve kāryānupapatter āha na karmaṇām iti | karmaṇā tam etaṃ vedānuvacanena brāhmaṇā vividiṣanti yajñena dānena tapasānāśakena iti śrutyātma-jñāne viniyuktānām anārambhād ananuṣṭhānāc citta-śuddhy-abhāvena jñānāyogyo bahirmukhaḥ puruṣo naiṣkarmyaṃ sarva-karma-śūnyatvaṃ jñāna-yogena niṣṭhām iti yāvat nāśnute na prāpnoti |

nanu etam eva pravrājino lokam icchantaḥ pravrajanti iti śruteḥ sarva-karma-saṃnyāsād eva jñāna-niṣṭhopapatteḥ kṛtaṃ karmabhir ity ata āha na ca saṃnyasanād eva citta-śuddhiṃ vinā kṛtāt siddhiṃ jñāna-niṣṭhā-lakṣaṇāṃ samyak-phala-paryavasāyitvenādhigacchati naiva prāpnotīty arthaḥ | karma-janyāṃ citta-śuddhim antareṇa saṃnyāsa eva na sambhavati | yathā-kathaṃcid autsukya-mātreṇa kṛto ‚pi na phala-paryavasāyīti bhāvaḥ

 

Viśvanātha


citta-śuddhy-abhāve jñānānutpattim āha neti | śāstrīya-karmaṇām anārambhād ananuṣṭhānān naiṣkarmyaṃ jñānaṃ na prāpnoti na cāśuddha-cittaḥ | saṃnyasanāc chāstrīya-karma-tyāgāt

 

Baladeva


ato ‚śuddha-cittena citta-śuddheḥ sva-vihitāni karmāṇy evānuṣṭheyānīty āha na karmaṇām ity ādibhis trayodaśabhiḥ | karmaṇāṃ tam etam iti vākyena jñānāṅgatayā vihitānām anārambhād ananuṣṭhānād aviśuddha-cittaḥ puruṣo naiṣkarmyaṃ nikhilendriya-vyāpāra-rūpa-karma-viratiṃ jñāna-niṣṭhām iti yāvat nāśnute na labhate | na ca sa teṣāṃ karmaṇāṃ saṃnyāsāt parityāgāt siddhiṃ muktiṃ samadhigacchati

 
 

Michalski


Człowiek nie stanie się bezczynnym, choćby powstrzymał się od dzieła, ani też przez zaniechanie do doskonałości nie dojdzie.

 

Olszewski


Lecz nie działając nawet, człowiek nie bywa próżny działania i nie przez wyrzeczenie się osiągamy cel życia.

 

Dynowska


Nie można wznieść się ponad więzy działania przez samo powstrzymywanie się od czynów, ani też doskonałość osiągnąć przez samo wyrzeczenie.

 

Sachse


Nie przez niepodejmowanie czynu
osiąga człowiek wolność od czynu.
Nie przez porzucenie [obowiązku]
dochodzi do doskonałości.

 

Kudelska


Nie wyzwoli się człowiek od skutków działania, pracy unikając,
Ani samym wyrzeczeniem nie dostąpi wyzwolenia.

 

Rucińska


Przez niepodjęcie działania nie jest się wolnym od czynu,
Przez wyrzeczenie się czynu nie dojdzie się do spełnienia.

 

Szuwalska


Nie wykonując pracy, nie jest się bezczynnym,
A samo wyrzeczenie nie przynosi skutku,
Jakim jest doskonałość.

 

Byrski


Człek, co czynów nie podejmie, od czynienia nie jest wolny
I przez wyrzeczenie jeno nie osiąga powodzenia.

 
 

BhG 3.5

na hi kaś-cit kṣaṇam api jātu tiṣṭhaty akarma-kṛt
kāryate hy avaśaḥ karma sarvaḥ prakṛti-jair guṇaiḥ

Update Required
To play the media you will need to either update your browser to a recent version or update your Flash plugin.

analiza syntaktyczna

jātu (kiedykolwiek) kaścit [janaḥ] (jakikolwiek człowiek) akarma-kṛt (czyniący bezczyn) kṣaṇam api (nawet przez moment) na hi tiṣṭhati (z pewnością nie pozostaje).
prakṛti-jaiḥ (przez zrodzone z natury) guṇaiḥ (przez guny) sarvaḥ hi (zaiste każdy) avaśaḥ (bez władzy) karma (do czynu) kāryate (jest zmuszany).

 

tłumaczenie polskie

Z pewnością nikt nawet przez chwilę nie pozostaje bezczynnym.
Zaiste każdy bezwolnie zmuszany jest do czynu przez guny zrodzone z natury.

 

analiza gramatyczna

na av. nie;
hi av. ponieważ, albowiem, właśnie, zaiste, z pewnością;
kaś-cit kim-cit sn. 1i.1 m. ktokolwiek (od: kim – co?; -cit – partykuła nieokreśloności);
kṣaṇam kṣaṇa 2i.1 n. moment, mrugnięcie oka (od: kṣan – ranić, łamać);
api av. jak również, także, co więcej, nawet;
jātu av. całkowicie, zawsze, kiedykolwiek, pewnego razu;
tiṣṭhati sthā (stać) Praes. P 1c.1 stoi, pozostaje;
akarma-kṛt a-karma-kṛt 1i.1 m. ; yaḥ karma na karoti saḥ ten który nie wykonuje czynu (od: kṛ – robić, karman – czyn, działanie i jego skutki; -kṛt – na końcu złożeń wskazuje na sprawcę, twórcę);
kāryate kṛ (robić) Praes. caus. pass. 1c.1 jest zmuszany do działania;
hi av. ponieważ, albowiem, właśnie, zaiste, z pewnością;
avaśaḥ avaśa 1i.1 m. nie znajdujący się pod kontrolą, bez władzy, bezwolny (od: vaś – pragnąć, podporządkowywać, rozkazywać, posiadać w mocy, vaśa – pragnienie, moc, kontrola, dominacja);
karma karman 2i.1 n. do czynu, do działania (od: kṛ – robić);
sarvaḥ sarva sn. 1i.1 m. wszyscy;
prakṛti-jaiḥ prakṛti-ja 3i.3 m. przez zrodzone z natury (od: pra-kṛ – stwarzać, prakṛti – natura, podstawa, praprzyczyna, przejawiony świat; jan – rodzić się, ja – na końcu wyrazów: zrodzony);
guṇaiḥ guṇa 3i.3 m. przez cechy, przymioty, zalety, sznury (od: grah – chwytać);

 

warianty tekstu

avaśaḥsvavaśaḥ (całkowicie bezwiednie);
sarvaḥ prakṛti-jair → sarvaiḥ prakṛti-jair /sarva-prakṛti-jair (przez wszystkie zrodzone z natury);

 
 


Śāṃkara

Legenda:
fragmenty komentowanego wersetu
cytaty z różnych pism
wprowadzenie polemiki

Dlaczego człowiek jedynie dzięki wyrzeczeniu się czynu, bez wiedzy nie dochodzi do doskonałości cechującej się brakiem działania? Spodziewając się takiej wątpliwości [Bóg] mówi:

kasmāt punaḥ kāraṇāt karma-saṃnyāsa-mātrād eva kevalāt jñāna-rahitāt siddhiṃ naiṣkarmya-lakṣaṇāṃ puruṣo nādhigacchati iti hetv-ākāṅkṣāyām āha –

Z pewnością nikt nawet przez chwilę nie pozostaje bezczynnym.
Zaiste każdy bezwolnie zmuszany jest do czynu przez przymioty zrodzone z przyrody.

na hi kaścit kṣaṇam api jātu tiṣṭhaty akarmakṛt |
kāryate hy avaśaḥ karma sarvaḥ prakṛtijair guṇaiḥ ||3.5||

Z pewnością nikt nawet przez chwilę, przez jakikolwiek moment czasu, kiedykolwiek – w jakim bądź czasie, nie pozostaje bezczynny. Dlaczego? Zaiste każde stworzenie zmuszone jest, czyli nakłonione, bezwolnie – bez udziału swej niezależności, do działania, przez zrodzone z przyrody przymioty – istność, aktywność i mrok (sattva, rajas, tamas).

na hi yasmāt kṣaṇam api kālaṃ jātu kadācit kaścit tiṣṭhaty akarma-kṛt san | kasmāt? kāryate pravartyate hi yasmād avaśa evāsvatantra eva karma sarvaḥ prāṇī prakṛti-jaiḥ prakṛtito jātaiḥ sattva-rajas-tamobhiḥ guṇaiḥ |

Wypowiedź należy uzupełnić [słowem]: [nikt] mądry. Jak będzie powiedziane: „Kto nie jest poruszony przez przymioty przyrody…” (BhG 14.23). Ponieważ sankhjaikowie zostali tu wyróżnieni (BhG 3.3.), niemądrzy to [praktykujący] jogę czynu, nie odnosi się to do oddanych wiedzy (jñānin).

ajña iti vākya-śeṣaḥ, yato vakṣyati guṇair yo na vicālyate (BhG 14.23) iti | sāṃkhyānāṃ pṛthak-karaṇāt ajñānām eva hi karma-yogaḥ, na jñāninām |
Joga czynu nie dotyczy oddanych wiedzy, którzy nie są poruszeni przymiotami przyrody, ponieważ sami z siebie pozostają nieruchomi. Dlatego było powiedziane: „kto zna go niezniszczalnym…” (BhG 2.21). jñānināṃ tu guṇair acālyamānānāṃ svataś calanābhāvāt karma-yogo nopapadyate | tathā ca vyākhyātaṃ vedāvināśinaṃ (BhG 2.21) ity atra ||3.5||

 

Rāmānuja


etad evopapādayati

na hy asmin loke vartamānaḥ puruṣaḥ kaścit kadācid api karmākurvāṇas tiṣṭhati; na kiṃcit karomīti vyavasito ‚pi sarvaḥ puruṣaḥ prakṛtisaṃbhavaiḥ sattvarajastamobhiḥ prācīnakarmānuguṇaṃ pravṛddhair guṇaiḥ svocitaṃ karma prati avaśaḥ kāryate pravartyate / ata uktalakṣaṇena karmayogena prācīnaṃ pāpasaṃcayaṃ nāśayitvā guṇāṃś ca sattvādīn vaśe kṛtvā nirmalāntaḥkaraṇena saṃpādyo jñānayogaḥ

 

Śrīdhara


karmaṇāṃ ca saṃnyāsas teṣv anāsakti-mātram | na tu svarūpeṇa | aśakyatvād iti | āha na hi kaścid iti | jātu kasyāṃcid apy avasthāyāṃ kṣaṇa-mātram api kaścid api jñāny-ajñāno vā akarma-kṛt karmāṇy akurvāṇo na tiṣṭhati | atra hetuḥ — prakṛtijair svabhāva-prabhavai rāga-dveṣādibhir guṇaiḥ sarvo ‚pi janaḥ karma kāryate | karmaṇi pravartyate | avaśo ‚svatantraḥ san

 

Madhusūdana


tatra karma-janya-śuddhy-abhāve bahirmukhaḥ | hi yasmāt kṣaṇam api kālaṃ jātu kadācit kaścid apy ajitendriyo ‚karma-kṛt san na tiṣṭhati | api tu laukika-vaidikakarmānuṣṭhāna-vyagra eva tiṣṭhati tasmād aśuddha-cittasya saṃnyāso na sambhavatīty arthaḥ |

kasmāt punar avidvān karmāṇy akurvāṇo na tiṣṭhati | hi yasmāt | sarvaḥ prāṇī citta-śuddhi-rahito ‚vaśo ‚svatantra eva san prakṛtijaiḥ prakṛtito jātair abhivyaktaiḥ kāryākāreṇa sattva-rajas-tamobhiḥ svabhāva-prabhavair vā rāga-dveṣādibhir guṇaiḥ karma laukikaṃ vaidikaṃ vā kāryate | ataḥ karmāṇy akurvāṇo na kaścid api tiṣṭhatīty arthaḥ | yataḥ svābhāvikā guṇāś cālakā ataḥ para-vaśatayā sarvadā karmāṇi kurvato ‚śuddha-buddheḥ sarva-karma-saṃnyāso na sambhavatīti na saṃnyāsa-nibandhanā jñāna-niṣṭhā sambhavatīty arthaḥ

 

Viśvanātha


kintv aśuddha-cittaḥ kṛta-saṃnyāsaḥ śāstrīyaṃ karma parityajya vyavahārike karmaṇi nimajjatīty āha na hīti | nanu saṃnyāsa eva tasya vaidika-laukika-karma-pravṛttir-virodhī ? tatrāha kāryata iti | avaśo ‚svatantraḥ

 

Baladeva


aviśuddha-cittaḥ kṛta-vaidika-karma-saṃnyāso laukike ‚pi karmaṇi nimajjatīty āha nahīti | nanu saṃnyāsa eva tasya sarva-karma-virodhīti cet tatrāha kāryata iti | prakṛtijaiḥ svabhāvodbhavair guṇai rāga-dveṣādibhiḥ, kāryate pravartyate avaśaḥ parādhīnaḥ syā

 
 

Michalski


Przecież w istocie nikt nawet przez mgnienie oka nie trwa bezczynnie. Wbrew własnej woli, żywiołami rozsnowy, każdy jest naglony do czynu!

 

Olszewski


Albowiem nikt, nawet na chwilę, nie jest w istocie bezczynnym; każdy człowiek, mimo swej woli, działa funkcyami naturalnemi swego istnienia.

 

Dynowska


Bowiem nikt nawet przez chwilę, w całkowitym bezczynie nie może trwać, każdy, chce czy nie chce, zniewolony jest do działania przez Guny – energie właściwe Przyrodzie.

 

Sachse


Nikt bowiem ani przez chwilę
nie jest całkowicie bezczynny.
Każdego, niezależnie od jego woli,
zmuszają do spełnienia czynu guny,
zrodzone z materii.

 

Kudelska


Bowiem nikt nie może bez przerwy w bezczynie trwać,
Każdy, nawet wbrew swoim pragnieniom, działa, gdyż z natury to jego wypływa.

 

Rucińska


Nikt bowiem ani przez chwilę nie pozostaje bezczynny
Każdego gwałtem do czynu zmuszają siły natury.

 

Szuwalska


Nikt, nawet na chwilę,
Nie może całkowicie zaprzestać działania,
Do którego zmuszają żywioły natury.

 

Byrski


Bo nikt przecież ani chwili nie trwa dzieł nie podejmując.
Przez przymioty, co z natury się wywodzą przymuszani
Wszyscy dzieła, chcąc czy nie chcąc, podejmują.

 
 

BhG 3.6

karmendriyāṇi saṃyamya ya āste manasā smaran
indriyārthān vimūḍhātmā mithyācāraḥ sa ucyate

Update Required
To play the media you will need to either update your browser to a recent version or update your Flash plugin.

analiza syntaktyczna

yaḥ (kto) karmendriyāṇi (zmysły czynów) saṃyamya (powściągnąwszy)
manasā (umysłem) indriyārthān (cele zmysłów) smaran (rozmyślający) āste (pozostaje),
saḥ (ten) vimūḍhātmā (którego jaźń jest omroczona) mithyācāraḥ (zachowującym się fałszywie) ucyate (jest nazywany).

 

tłumaczenie polskie

Kto powściągnął zmysły czynów, ale umysłem rozpamiętuje cele zmysłów,
ten o omroczonej jaźni nazywany jest hipokrytą.

 

analiza gramatyczna

karmendriyāṇi karma-indriya 2i.3 n. ; TP : karmaṇām indriyāni iti zmysły czynów (od: kṛ – robić, karman – czyn, działanie i jego skutki; ind – posiadać moc, indriya – zmysły; vāk-pāṇi-pāda-pāyūpastha-saṃjñakāni – nazywane: mową, ręka, nogą, odbytem, genitaliami);
saṃyamya sam-yam (powściągać) absol. powściągnąwszy;
yaḥ yat sn. 1i.1 m. kto;
āste ās (siedzieć, istnieć) Praes. Ā 1c.1 siedzi, znajduje się, pozostaje;
manasā manas 3i.1 n. umysłem (od: man – myśleć);
smaran smarant (smṛ myśleć, pamiętać) PPr 1i.1 m. pamiętający, rozmyślający;
indriyārthān indriya-artha 2i.3 m. ; TP : indriyāṇām arthān iti cele zmysłów (od: ind – posiadać moc, indriya – zmysły; arth – pragnąć, chcieć zdobyć, artha – cel, zamiar, motyw, użycie, rzecz, obiekt, bogactwo, posiadłości);
vimūḍhātmā vi-mūḍha-ātman 1i.1 m. ; BV : yasyātmā vimūḍho ‘sti saḥten, którego jaźń jest omroczona (od: vi-muh – mylić się, być skonsternowanym, omroczonym, ogłupiałym, PP vimuḍha – omroczony;  ātman – jaźń);
mithyācāraḥ mithyā-ācāra 1i.1 m. ; yo mithyācārati saḥ ten, kto zachowuje się fałszywie, hipokryta (od: av. mithyā – niewłaściwie, fałszywie, oszukańczo; ā-car – zbliżać się do; ācāra – postępowanie, zwyczaj, właściwe zachowanie);
saḥ tat sn. 1i.1 m. on;
ucyate vac (mówić) Praes. pass. 1c.1 jest powiedziane, nazywane;

 

warianty tekstu

ya āsteāste ca / tathāste (i pozostaje / tak pozostaje);
mithyācāraḥ → mūḍhācāraḥ (mającym omroczone zachowanie);

 
 

Śāṃkara

Legenda:
fragmenty komentowanego wersetu
cytaty z różnych pism
wprowadzenie polemiki

Gdy pozbawiony wiedzy o jaźni nie podejmie przykazanego czynu, jest to zaiste złe. [By to wyjaśnić] mówi:

yat tv anātmajñaḥ coditaṃ karma nārabhate iti tad asad evety āha –

Kto powściągnął zmysły, ale umysłem rozpamiętuje obiekty zmysłowe,
ten o omroczonej jaźni nazywany jest hipokrytą.

karmendriyāṇi saṃyamya ya āste manasā smaran |
indriyārthān vimūḍhātmā mithyācāraḥ sa ucyate ||3.6||

Zmysły (władze sprawcze), jak ręce, kto powściągnął, czyli opanował, ale umysłem rozpamiętuje – rozmyśla o obiektach zmysłowych, czyli o przedmiotach, ten jest omroczony – jego narząd wewnętrzny uległ omroczeniu, i nazywany jest hipokrytą – oszustem i grzesznikiem.

karmendriyāṇi hastādīni saṃyamya saṃhṛtya ya āste tiṣṭhati manasā smaran cintayan indriyārthān viṣayān vimūḍhātmā vimūḍhāntaḥ-karaṇo mithyācāro mṛṣācāraḥ pāpācāraḥ sa ucyate ||3.6||

 

Rāmānuja


anyathā jñānayogāya pravṛtto mithyācāro bhavatīty āha

avinaṣṭapāpatayā ajitāntaḥkaraṇaḥ ātmajñānāya pravṛtto viṣayapravaṇatayā ātmani vimukhīkṛtamanāḥ viṣayān eva smaran ya āste, anyathā saṃkalpya anyathā caratīti sa mithyācāra ucyate / ātmajñānāyodyukto viparīto vinaṣṭo bhavatītyarthaḥ

 

Śrīdhara


ato ‚jñaṃ karma-tyāginaṃ nindati karmendriyāṇīti | vāk-pāṇy-ādīni karmendriyāṇi | saṃyamya bhagavad-dhyāna-cchalena indriyārthān viṣayān smarann āste aviśuddhatayā manasā ātmani sthairyābhāvāt, sa mithyācāraḥ kapaṭācāro dāmbhika ucyata ity arthaḥ

 

Madhusūdana


yathā-kathaṃcid autsukya-mātreṇa kṛta-saṃnyāsas tv aśuddha-cittas tat-phala-bhāṅ na bhavati yataḥ | yo vimūḍhātmā rāga-dveṣādi-dūṣitāntaḥ-karaṇa autsukya-mātreṇa karmendriyāṇi vāk-pāṇy-ādīni saṃyamya nigṛhya bahir-indriyaiḥ karmāṇy akurvann iti yāvat | manasā rāgādi-preritendriyārthān śabdādīn na tv ātma-tattvaṃ smarann āste kṛta-saṃnyāso ‚ham ity abhimānena karma-śūnyas tiṣṭhati sa mithyācāraḥ sattva-śuddhy-abhāvena phalāyogyatvāt pāpācāra ucyate |

tvaṃ-padārtha-vivekāya saṃnyāsaḥ sarva-karmaṇām |
śrutyeha vihito yasmāt tat-tyāgī patito bhavet ||

ity ādi-dharma-śāstreṇa | ata upapannaṃ na ca saṃnyasanād evāśuddhāntaḥ-karaṇaḥ siddhiṃ samadhigacchatīti

 

Viśvanātha


nanu tādṛśo ‚pi sannyāsī kaścit | kaścid indriya-vyāpāra-śūnyo mudritākṣo dṛśyate ? tatrāha karmendriyāṇi, vāk-pāṇy-ādīni nigṛhya yo manasā dhyāna-cchalena viṣayān smarann āste, sa mithyācāro dāmbhikaḥ

 

Baladeva


nanu rāga-divyāpāra-śūnyo mudrita-śrotrādiḥ kaścit kaścid yadi dṛśyate tatrāha karmendriyāṇīti | yo yatiḥ karmendriyāṇi vāg-ādīni saṃyamya manasā dhyāna-chadmanā indriyārthān śabda-sparśādīn smarann āste sa vimūḍhātmā mūrkho mithyācāraḥ kathyate | sa ca niruddha-rāgāder ajñasya niṣkāma-karmānuṣṭhānena manaḥ-śuddher anudayāt śrotrādy-aprasāre ‚py aśuddhatvān manasā tad-viṣayāṇāṃ sma raṇāj jñānāyodyatasyāpi tasya jñāna-lābhāt mithyācāro vyartha-vāg-ādi-niyama-kriyo dāmbhika ity arthaḥ

 
 

Michalski


Kto narządy czynu powściągnie, lecz w sercu myśli o rzeczach zmysłowych, – ten duszobłędny zwie się obłudnikiem.

 

Olszewski


Kto okiełznawszy czynności swoich organów, pozostaje w bezwładzie, podczas gdy duch jego zajęty jest przedmiotami zmysłowymi, ten nazywa się fałszywie pobożnym.

 

Dynowska


A kto trwa w bezruchu, w pełni władając organami działania, lecz nie przestając myśleć pożądliwie o przedmiotach zmysłów, ten, o Bharato, oszukuje siebie i słusznie nazwany być może obłudnikiem.

 

Sachse


Kto zastyga w bezruchu
powściągnąwszy swe członki,
lecz w umyśle swym pamięta o świecie zmysłów,
o tym, pogrążonym w zaślepieniu,
mówi się, że postępuje fałszywie.

 

Kudelska


Kto powściągnął narządy zmysłów, lecz o przedmiotach zmysłowych wciąż rozmyśla,
Ten samego siebie oszukuje i obłudnym jest nazywany.

 

Rucińska


Kto, zaślepiony, powstrzymał zmysły działania, lecz myślą
Biegnie ku rzeczom zmysłowym, tego się zwie obłudnikiem.

 

Szuwalska


Jeśli ktoś powstrzymuje swoje zmysły siłą,
Kontemplując w tym czasie to, co je przyciąga,
Oszukuje sam siebie i jest obłudnikiem.

 

Byrski


Kto powściąga zmysły czynu a trwa myślą ogarniając
Rzeczy zmysłów – mówią, że się on omroczył i tkwi w błędzie.

 
 

BhG 3.7

yas tv indriyāṇi manasā niyamyārabhate rjuna
karmendriyaiḥ karma-yogam asaktaḥ sa viśiṣyate

Update Required
To play the media you will need to either update your browser to a recent version or update your Flash plugin.

analiza syntaktyczna

he arjuna (Ardźuno!),
yaḥ tu (ale kto) manasā (umysłem) indriyāṇi (zmysły) niyamya (powściągnąwszy)
asaktaḥ [san] (będąc nielgnącym) karmendriyaiḥ (zmysłami czynów) karma-yogam (jogę czynu) ārabhate (rozpoczyna),
saḥ (on) viśiṣyate (jest wyróżniony).

 

tłumaczenie polskie

Ardźuno, ale kto umysłem zmysły powściągnął i nie lgnąc,
zmysłami czynów podejmuje jogę czynu, ten jest najlepszy.

 

analiza gramatyczna

yaḥ yat sn. 1i.1 m. kto;
tu av. ale, wtedy, z drugiej strony, i;
indriyāṇi indriya 2i.3 n. zmysły (od: ind – posiadać moc);
manasā manas 3i.1 n. umysłem (od: man – myśleć);
niyamya ni-yam (powściągać) absol. powściągnąwszy;
ārabhate ā-rabh (osiągać, podejmować) Praes. Ā 1c.1 rozpoczyna;
arjuna arjuna 8i.1 m. biały, jasny;
karmendriyaiḥ karma-indriya 3i.3 n. ; TP : karmaṇām indriyair iti zmysłami czynów (od: kṛ – robić, karman – czyn, działanie i jego skutki; ind – posiadać moc, indriya – zmysły; vāk-pāṇi-pāda-pāyūpastha-saṃjñakāni – nazywane: mowa, ręka, noga, odbyt, genitalia);
karma-yogam karma-yoga 2i.1 m. ; TP : karmaṇo yogam iti jogę czynu (od: kṛ – robić, karman – czyn, działanie i jego skutki; yuj – zaprzęgać, łączyć, yoga – przyłączanie, zysk, zaprzęgnięcie, zastosowanie, metoda, środki, jedna ze szkół filozofii indyjskiej);
asaktaḥ a-sakta (sañj – polegać na, być przymocowanym do, obejmować) PP 1i.1 m. nieprzywiązany, nielgnący;
saḥ tat sn. 1i.1 m. on;
viśiṣyate vi-śiṣ (wyróżniać) Praes. pass. 1c.1 jest wyróżniony, szczególny, najlepszy;

 

warianty tekstu

niyamya → samyamya (powściągnąwszy);
rjuna → naraḥ (człowiek);

 
 


Śāṃkara

Legenda:
fragmenty komentowanego wersetu
cytaty z różnych pism
wprowadzenie polemiki

Ardźuno, ale kto umysłem zmysły powściągnął i nie lgnąc,
władzami sprawczymi podejmuje jogę czynu, ten jest najlepszy.

yas tv indriyāṇi manasā niyamyārabhate ’rjuna |
karmendriyaiḥ karma-yogam asaktaḥ sa viśiṣyate ||3.7||

Ale kto, ponownie mowa jest o niemądrym, dokonującym czynów, umysłem powściągnął zmysły – władze wolicjonalne, o Ardźuno i podejmuje władzami sprawczymi – słowami, rękoma i innymi…

yas tu punaḥ karmaṇy adhikṛto ’jñaḥ buddhīndriyāṇi manasā niyamya ārabhate arjuna karmendriyaiḥ vāk-pāṇy-ādibhiḥ |

Co podejmuje? Odpowiada: będąc nielgnącym, jogę czynu. Wyrzekł się pragnienia owocu dlatego jest lepszy od hipokryty [z poprzedniej strofy].

kim ārabhate ity āha – karma-yogam asaktaḥ san phalābhisandhi-varjitaḥ sa viśiṣyate itarasmāt mithyācārāt ||3.7||

 

Rāmānuja


ataḥ pūrvābhyastaviṣayasajātīye śāstrīye karmaṇi indriyāṇy ātmāvalokanapravṛttena manasā niyamya taiḥ svata eva karmapravaṇair indriyair asaṅgapūrvakaṃ yaḥ karmayogam ārabhate, so ‚saṃbhāvyamānapramādatvena jñānaniṣṭhād api puruṣād viśiṣyate

 

Śrīdhara


etad-viparītaḥ karma-kartā tu śreṣṭha ity āha yas tv indriyāṇīti | yas tv indriyāṇi manasā niyamya īśvara-parāṇi kṛtvā karmendriyaiḥ karma-rūpaṃ yogam upāyam ārabhate ‚nutiṣṭhati | asaktaḥ phalābhilāṣa-rahitaḥ san | sa viśiṣyate viśiṣṭo bhavati citta-śuddhyā jñānavān bhavatīty arthaḥ

 

Madhusūdana


autsukya-mātreṇa sarva-karmāṇy asaṃnyasya citta-śuddhaye niṣkāma-karmāṇy eva yathā-śāstraṃ kuryāt | tasmāt yas tv iti | tu-śabdo ‚śuddhāntaḥ-karaṇa-saṃnyāsi-vyatirekārthaḥ | indriyāṇi jñānendriyāei śrotrādīni manasā saha niyamya pāpa-hetu-śabdādi-viṣayāsakter nivartya manasā viveka-yuktena niyamyeti vā | karmendriyair vāk-pāṇy-ādibhiḥ karma-yogaṃ śuddhi-hetutayā vihitaṃ karmārabhate karoty asaktaḥ phalābhilāṣa-śūnyaḥ san yo vivekī sa itarasmān mithyācārād viśiṣyate | pariśrama-sāmye ‚pi phalātiśaya-bhāktvena śreṣṭho bhavati | he ‚rjunāścaryam idaṃ paśya yad ekaḥ karmendriyāṇi nigṛhṇan jñānendriyāṇi vyāpārayan puruṣārtha-śūnyo ‚paras tu jñānendriyāṇi nigṛhya karmendriyāṇi vyāpārayan parama-puruṣārtha-bhāg bhavatīti

 

Viśvanātha


etad-viparītaḥ śāstrīya-karma-kartā gṛhasthas tu śreṣṭha ity āha yas tv iti | karma-yogaṃ śāstra-vihitam | asakto ‚phalākāṅkṣī viśiṣyate | asambhāvita-prasāditvena jñāna-niṣṭhād api puruṣād viśiṣṭaḥ iti śrī-rāmānujācārya-caraṇāḥ

 

Baladeva


etad-vaiparītyena sva-vihita-karma-kartā gṛhastho ‚pi śreṣṭha ity āha yas tv iti | ātmānubhava-pravṛttena manasendriyāṇi śrotrādīni niyamyāsaktaḥ phalābhilāṣa-śūnyaḥ san yaḥ karmendriyaiḥ karma-rūpaṃ yogam upāyam ārabhate ‚nutiṣṭhati sa viśiṣyate | sambhāvyamāna-jñānatvāt pūrvataḥ śreṣṭho bhavatīty arthaḥ

 
 

Michalski


Kto zaś mocą ducha wszystkie zmysły powściągnie, Ardżuno, i tylko przez narządy czynu oddaje się działaniu, ten się oderwał, ten stoi wysoko.

 

Olszewski


Lecz ten, kto duchem ujarzmił zmysły i posiłkuje się działalnością swoich organów dla spełnienia czynu, nie łącząc się z nim wcale, ten jest godzien szacunku, Ardżuno.

 

Dynowska


Lecz człowiek, który myślą nad zmysłami panując, bezosobiście i swobodnie organami działania pełni Jogę czynu, jest zaiste godzien szacunku.

 

Sachse


A kto powściąga umysłem swoje zmysły, Ardżuno,
i podejmuje drogę czynu cieleśnie tylko,
bez przywiązania,
ten wyróżnia się [spośród innych].

 

Kudelska


Lecz ten, kto wszystkie zmysły w umyśle powściągnął,
Bez, pożądań narządami zmysłów włada i w ten sposób jogę czynów wykonuje, ten zostaje wyzwolony.

 

Rucińska


Lecz kto powściągnie umysłem zmysły działania, Ardżuno,
I jogę czynu podejmie bez więzów, ten jest najwyżej!

 

Szuwalska


Jednak ten, kto w umyśle nad nimi panuje,
Mimo iż są aktywne, praktykuje jogę,
Wolny jest od przywiązań i szacunku godny.

 

Byrski


Kto powściąga zmysły myślą, podejmując, o Ardźuno,
Dzieł ćwiczenie za pomocą zmysłów czynu,
Słynie jako ten kto nie lgnie.

 
 

BhG 3.8

niyataṃ kuru karma tvaṃ karma jyāyo hy akarmaṇaḥ
śarīra-yātrāpi ca te na prasidhyed akarmaṇaḥ

Update Required
To play the media you will need to either update your browser to a recent version or update your Flash plugin.

analiza syntaktyczna

tvam (ty) niyatam (uregulowany) karma (czyn) kuru (czyń),
akarmaṇaḥ hi (od bezczynu) karma (czyn) jyāyaḥ (lepszy),
akarmaṇaḥ ca (i z bezczynu) te (twoja) śarīra-yātrā api (nawet podróż ciała) na prasidhyet (nie odniesie sukcesu).

 

tłumaczenie polskie

Zawsze spełniaj czyn, albowiem czyn lepszy jest od bezczynu.
Bez czynu nawet twoja podróż w ciele nie odniesie sukcesu.

 

analiza gramatyczna

niyatam niyata (ni-yam – zatrzymywać, regulować) PP 2i.1 n. uregulowany, stały;
lub av. stale, zawsze, zdecydowanie;
kuru kṛ (robić) Imperat. P 2c.1 czyń;
karma karman 2i.1 n. czyn, działanie (od: kṛ – robić);
tvam yuṣmat sn. 1i.1ty;
karma karman 1i.1 n. czyn, działanie (od: kṛ – robić);
jyāyaḥ jyāyaḥ 1i.1 n. lepszy, wyższy (stopień wyższy od ji – zwyciężać, jaya: jyāyas, jyeṣṭha);
hi av. ponieważ, albowiem, właśnie, zaiste, z pewnością;
akarmaṇaḥ a-karman 5i.1 n. od bezczynu (od: kṛ – robić);
śarīra-yātrā śarīra-yātrā 1i.1 f. ; TP : śarīrasya / śarīre yātrāpodróż ciała / w ciele (od: śṝ – łamać, niszczyć, śarīra – łatwe do zniszczenia, ciało; – iść, yātrā – podróż, droga, środki utrzymania);
api av. jak również, także, co więcej, nawet;
ca av. i;
te yuṣmat sn. 6i.1 twoja (skrócona forma od: tava);
na av. nie;
prasidhyet pra-sidh (osiągać sukces) Pot. P 1c.1 odniosłaby sukces;
akarmaṇaḥ a-karman 5i.1 n. od bezczynu (od: kṛ – robić);

 
 


Śāṃkara

Legenda:
fragmenty komentowanego wersetu
cytaty z różnych pism
wprowadzenie polemiki

Jeśli tak jest, to:

yataḥ evam ataḥ –

Uregulowany czyn spełniaj, albowiem czyn lepszy jest od bezczynu.
Bez czynu nawet twoja podróż w ciele nie odniesie sukcesu.

niyataṃ kuru karma tvaṃ karma jyāyo hy akarmaṇaḥ |
śarīrayātrāpi ca te na prasidhyed akarmaṇaḥ ||3.8||

Uregulowany, czyli codzienny, zalecany w pismach. Ten czyn jest uregulowany, choć nie [należy] do Objawienia, a do którego jest się naznaczonym (adhikṛta) i który spełniany jest dla owocu. Ten właśnie czyn spełniaj, o Ardźuno. Albowiem czyn lepszy jest, czyli przedniejszy ze względu na rezultat, od bezczynu – od braku działania, od niepodejmowania czynu.

niyataṃ nityaṃ śāstropadiṣṭam | yo yasmin karmaṇy adhikṛtaḥ phalāya cāśrutaṃ tan niyataṃ karma, tat kuru tvaṃ he arjuna! yataḥ karma jyāyo ’dhikataraṃ phalataḥ | hi yasmād akarmaṇo ’karaṇāt anārambhāt |

Dlaczego? Nawet twoja podróż w ciele, czyli przebywanie w ciele, nie odniesie sukcesu, nie zakończy się sukcesem – nie osiągniesz bezczynu, bierności. Takie rozróżnienie czynu i bezczynu widzi się w świecie.

kathaṃ? śarīra-yātrā śarīra-sthitir api ca te tava na prasidhyet prasiddhiṃ na gacchet akarmaṇo ’karaṇāt | ato dṛṣṭaḥ karmākarmaṇor viśeṣo loke ||3.8||

 

Rāmānuja


niyataṃ vyāptam; prakṛtisaṃsṛṣṭena hi vyāptaṃ karma, anādivāsanayā prakṛtisaṃsṛṣṭas tvaṃ niyatatvena suśakatvād asaṃbhāvitapramādatvāc ca karmaṇaḥ, karmaiva kuru; akarmaṇaḥ jñānaniṣṭhāyā api karmaiva jyāyaḥ / „naiṣkarmyaṃ puruṣo ‚śunute” iti prakramād akarmaśabdena jñānaniṣṭhaivocyate / jñānaniṣṭhādhikāriṇo ‚py anabhyastapūrvatayā hy aniyatatvena duḥśakatvāt sapramādatvāc ca jñānaniṣṭhāyāḥ, karmaniṣṭhaiva jyāyasī; karmaṇi kriyamāṇe ca ātmayāthātmyajñānenātmano ‚kartṛtvānusandhānam anantaram eva vakṣyate / ata ātmajñānasyāpi karmayogāntargatatvāt sa eva jyāyān ityarthaḥ / karmaṇo jñānaniṣṭhāyā jyāyastvavacanaṃ jñānaniṣṭhāyām adhikāre saty evopapadyate /
yadi sarvaṃ karma parityajya kevalaṃ jñānaniṣṭhāyām adhikāro ‚pi, tarhi akarmaṇaḥ jñānaniṣṭhasya jñānaniṣṭhopakāriṇī śarīrayātrāpi na setsyati / yāvat sādhanasamāpti śarīradhāraṇaṃ cāvaśyaṃ kāryam / nyāyārjitadhanena mahāyajñādikaṃ kṛtvā tacchiṣṭāśanenaiva śarīradhāraṇaṃ kāryam, „āhāraśuddhau sattvaśuddhiḥ sattvaśuddhau dhrutvā smṛtiḥ” ityādiśruteḥ / „te tv aghaṃ bhuñjate pāpā ye pacanty ātmakāraṇāt” iti vakṣyate / ato jñānaniṣṭhasyāpi karmākurvato dehayātrāpi na setsyati / yato jñānaniṣṭhasyāpi dhriyamāṇaśarīrasya yāvatsādhanasamāpti mahāyajñādi nityanaimittikaṃ karma avaśyaṃ kartavyam, yataś ca karmayoge ‚py ātmano ‚kartṛtvabhāvanayātmayāthātmyānusandhānam antarbhūtam, yataś ca prakṛtisaṃsṛṣṭasya karmayogaḥ suśako ‚pramādaś ca, ato jñānaniṣṭhāyogyasyāpi jñānayogāt karmayogo jyāyān / tasmāt tvaṃ karmayogam eva kurv ityabhiprāya

 

Śrīdhara


niyatam iti | yasmād evaṃ tasmān niyataṃ nityaṃ karma sandhyopāsanādi kuru | hi yasmāt | sarva-karmaṇo ‚karaṇāt sakāśāt karma-karaṇaṃ jyāyo ‚dhikataram | anyathākarmaṇaḥ sarva-karma-śūnyasya tava śarīra-yātrā śarīra-nirvāho ‚pi na prasidhyen na bhavet

 

Madhusūdana


yasmād evaṃ tasmān manasā jñānendriyāṇi nigṛhya karmendriyais tvaṃ prāg ananuṣṭhita-śuddhi-hetu-karmā niyataṃ vidhy-uddeśe phala-sambandha-śūnyatayā niyata-nimittena vihitaṃ karma śrautaṃ smārtaṃ ca nityam iti prasiddhaṃ kuru | kurv iti madhyama-puruṣa-prayogeṇaiva tvam iti labdhe tvam iti padam arthāntare saṃkramitam |

kasmād aśuddhāntaḥ-karaṇena karmaiva kartavyaṃ hi yasmād akarmaṇo ‚karaṇāt karmaiva jyāyaḥ praśasyataram | na kevalaṃ karmābhāve tavāntaḥ-karaṇa-śuddhir eva na sidhyet | kintu akarmaṇo yuddhādi-karma-rahitasya te tava śarīra-yātrā śarīra-sthitir api na prakarṣeṇa kṣātra-vṛtti-kṛtatva-lakṣaṇena sidhyet | tathā ca prāg uktam | api cety antaḥ-karaṇa-śuddhi-samuccayārthaḥ

 

Viśvanātha


tasmāt tvaṃ niyataṃ nityaṃ sandhyopāsanādi# akarmaṇaḥ karma-sannyāsāt sakāśāj jyāyaḥ śreṣṭham | sannyāsa-sarva-karmaṇas tava śarīra-nirvāho ‚pi na sidhyet

 

Baladeva


niyatam iti tasmāt tvam aviśuddha-citto niyatam āvaśyaka-karam kuru citta-viśuddhaye niṣkāmatayā sva-vihitaṃ karmācarety arthaḥ | akarmaṇam autsukya-mātreṇa sarva-karma-saṃnyāsa-sakāśāt karmaiva jyāyaḥ praśastataraṃ krama-sopāna-nyāyena jñānotpādakatvāt | autsukya-mātreṇa karma tyajator maline hṛdi jñāna-prakāśāt | kiṃ cākarmaṇaḥ saṃnyasta-sarva-karmaṇas tava śarīra-yātrā deha-nirvāho ‚pi na sidhyet | yāvat sādhana-pūrti-deha-dhāraṇasyāvaśyakatvāt tad-arthaṃ jñānī bhikṣāṭanādi-karmānutiṣṭhati | tac ca kṣatriyasya tavānucitam | tasmāt sva-vihitena yuddha-prajā-pālanādi-karmaṇā śulkāni vittāny upārjya tair nirvyūha-deha-yātraḥ svātmānam anusandhehīti

 
 

Michalski


Spełniaj dzieło, które jest konieczne, czyn bowiem wyższy jest od niedziałania. Jeśliś bezczynny, nawet ciała własnego nie utrzymasz przy życiu!

 

Olszewski


Spełnij więc czyn konieczny; czyn więcej wart niż bezczynność; nie działając, nie możesz nawet żywić swego ciała.

 

Dynowska


Pełń więc, Ardżuno, właściwy czyn, bowiem czyn od bezczynu jest lepszy; bezczynem nawet ciała swego nie utrzymasz przy życiu.

 

Sachse


Spełnij więc czyn należny,
bo czyn lepszy jest od bezczynności,
a przy tym, gdybyś był bezczynny,
nie dokonałoby się twe cielesne życie.

 

Kudelska


Spełń wiec, Ardżuno, czyn ci przeznaczony, czyn od bezczynu jest lepszy;
Bezczynem nawet swego ciała przy życiu nie utrzymasz.

 

Rucińska


Ty spełniaj czyn nakazany – czyn lepszy jest niż bezczynność,
Bo nawet ciała utrzymać nie uda ci się bez czynu!

 

Szuwalska


Dlatego rób, Ardżuno, to, co powinieneś.
Praca z pewnością lepsza jest od bezczynności.
Nawet przeżyć nie zdołasz, pozostając biernym.

 

Byrski


Ty czyń dzieło nieodzowne, dzieło lepsze od nie-dzieła.
Twa cielesna podróż właśnie nie zasłynie bez działania.

 
 

BhG 3.9

yajñārthāt karmaṇo nyatra loko yaṃ karma-bandhanaḥ
tad-arthaṃ karma kaunteya mukta-saṅgaḥ samācara

Update Required
To play the media you will need to either update your browser to a recent version or update your Flash plugin.

analiza syntaktyczna

he kaunteya (Kuntjowicu),
yajñārthāt (od tego, którego celem jest ofiara) karmaṇaḥ (od czynu) anyatra (w innym wypadku),
ayaṃ lokaḥ (ten świat) karma-bandhanaḥ (pętami czynu) [asti] (jest),
[tasmāt] (dlatego) tad-arthaṃ (dla jego korzyści) mukta-saṅgaḥ (wolny od lgnięcia) karma (czyn) samācara (spełniaj).

 

tłumaczenie polskie

Kuntjowicu, ten świat jest pętami czynu poza czynem, którego celem jest ofiara,
[dlatego] wolny od lgnięcia, spełniaj czyn dla niej.

 

analiza gramatyczna

yajñārthāt yajña-artha 5i.1 n. ; BV : yasya yajñasyārthaḥ asti tasmāt od tego, którego celem jest ofiara / który spełniany jest dla Wisznu (od: yaj – poświęcać, składać w ofierze, czcić, yajña – ofiara, czczenie, imię Wisznu; arth – pragnąć, prosić, artha – korzyść, zdobycz, cel, zamiar, sprawa, kwestia, rzecz, użycie, w znaczeniu dla korzyści, wymaga genetivusu – czyjej?);
karmaṇaḥ karman 5i.1 n. od czynu, od działania (od: kṛ – robić);
anyatra av. gdzie indziej, w innym miejscu, inaczej;
lokaḥ loka 1i.1 m. świat;
ayam idam sn. 1i.1 m. ten;
karma-bandhanaḥ karma-bandhana 1i.1 m. ; BV : yasya karmaṇo bandhanam asti saḥ ten, który posiada pęta czynu (od: kṛ – robić, karman – czyn, działanie i jego skutki; bandh – wiązać, pętać, bandhana – pętanie, więzy, pęta, więzienie);
tad-artham av. tasyārthamdla jego korzyści (od: tat – ten, ta, to…; arth – pragnąć, prosić, artha – korzyść, zdobycz, cel, zamiar, sprawa, kwestia, rzecz, użycie, na końcu złożeń: w celu, z powodu);
karma karman 1i.1 n. czyn, działanie i jego skutki (od: kṛ – robić);
kaunteya kaunteya 8i.1 m. o synu Kunti (od: kunti – lud Kuntiów, kuntī – Kunti, matka Pandowiców);
mukta-saṅgaḥ mukta-saṅga 1i.1xm.; BV : yena saṅgo mukto ‘sti saḥten, kogo lgnięcie odeszło (od: muc – wyzwalać, uwalniać, PP mukta – wyzwolony, odeszły; sam-gam – schodzić się lub sañj – lgnąć, sklejać, kurczowo trzymać, przywiązywać się, wchodzić w kontakt, saṅga – lgnięcie, zejście się, związek, towarzystwo, nadzieje, pragnienia, przywiązania);
samācara sam-ā-car (działać, wykonywać) Imperat. P 2c.1 wykonuj;

 

warianty tekstu

‘nyatra → hyanyatra (zaiste gdzie indziej);
karma → dharma (dharmę);

 
 


Śāṃkara

Legenda:
fragmenty komentowanego wersetu
cytaty z różnych pism
wprowadzenie polemiki

Jeśli ktoś myśli: „ponieważ rezultat czynu wiąże, dlatego nie należy go wykonywać”, też jest w błędzie. Dlaczego?:

yac ca manyase bandhārthatvāt karma na kartavyam iti tad apy asat | kathaṃ?

Kuntjowicu, wyjąwszy czyn, którego celem jest ofiara, ludzie pętani są przez czyn.
[Dlatego] wolny od lgnięcia, spełniaj czyn dla niej.

yajñārthāt karmaṇo ’nyatra loko ’yaṃ karma-bandhanaḥ |
tad arthaṃ karma kaunteya muktasaṅgaḥ samācara ||3.9||

Ofiara [tu] znaczy Bóg. Jak mówi Objawienie: „Zaiste ofiara to Wisznu” (Taitirīya saṁhitā 1.7.4). Kto działa dla jego korzyści, ten spełnia czyn dla ofiary. Wyjąwszy czyn, czyli skutkiem innych czynów, ludzie (loka) naznaczeni do czynu dokonują czynów i przez nie pętani, ale nie działający dla ofiary.

yajño vai viṣṇuḥ (Taitirīya saṁhitā 1.7.4)iti śruter yajña īśvaraḥ | tad-arthaṃ yat kriyate tat yajñārthaṃ karma | tasmāt karmaṇo ’nyatrānyena karmaṇā loko ’yam adhikṛtaḥ karma-kṛt karma-bandhanaḥ karma bandhanaṃ yasya so ’yaṃ karma-bandhano lokaḥ, na tu yajñārthāt |

Dlatego dla niej, czyli dla ofiary, o Kuntjowicu, wolny od lgnięcia – wyzbyty pragnienia owocu czynu, czyn spełniaj – sprawiaj, by był wykonywany.

atas tad-arthaṃ yajñārthaṃ karma kaunteya, mukta-saṅgaḥ karma-phala-saṅga-varjitaḥ san samācāra nirvartaya ||3.9||

 

Rāmānuja


evaṃ tarhi dravyārjanādeḥ karmaṇo ‚haṅkāramamakārādisarvendriyavyakulatāgarbhatvenāsya puruṣasya karmavāsanayā bandhanaṃ bhaviṣyatīty atrāha

yajñādiśāstrīyakarmaśeṣabhūtād dravyārjanādeḥ karmaṇo ‚nyatra ātmīyaprayojanaśeṣabhūte karmaṇi kriyamāṇe ayaṃ lokaḥ karmabandhano bhavati / atas tvaṃ yajñārthaṃ dravyārjanādikaṃ karma samācara / tatrātmaprayojanasādhanatayā yaḥ saṅgaḥ tasmāt saṅgān muktas tam samācara / evaṃ muktasaṅgena yajñādyarthatayā karmaṇi kriyamāṇe yajñādibhiḥ karmabhir ārādhitaḥ paramapuruṣo ‚syānādikālapravṛttakarmavāsanām ucchidya avyākulātmāvalokanaṃ dadātītyarthaḥ

 

Śrīdhara


sāṅkhyās tu sarvam api karma-bandhaktavān na kāryam ity āhuḥ | tannirākurvann āha yajñārthād iti | yajño ‚tra viṣṇuḥ | yajño vai viṣṇur iti śruteḥ | tad-ārādhanārthāt karmaṇo |nyatra tad ekaṃ loko ‚yaṃ karma-bandhanaḥ karmabhir vadhyate | na tu īśvarārādhanārthena karmaṇā | atas tad-arthaṃ viṣṇu-prīty-arthaṃ mukta-saṅgo niṣkāmaḥ san karma samyag ācara

 

Madhusūdana


karmaṇā badhyate jantuḥ [Mbh 12.241.7] iti smṛteḥ sarvaṃ karma bandhātmakatvān mumukṣuṇā na kartavyam iti matvā tasyottaram āha
yajñārthād iti | yajñaḥ parameśvaraḥ yajño vai viṣṇur [TaittS 1.7.4] iti śruteḥ | tad-ārādhanārthaṃ yat kriyate karma tad-yajñārthaṃ tasmāt karmaṇo ‚nyatra karmaṇi pravṛtto ‚yaṃ lokaḥ karmādhikārī karma-bandhanaḥ karmaṇā badhyate na tv īśvarārādhnārthena | atas tad-arthaṃ yajñārthaṃ karma he kaunteya ! tvaṃ karmaṇy adhikṛto mukta-saṅgaḥ san samācara samyak-śraddhādi-puraḥsaram ācara

 

Viśvanātha


nanu tarhi karmaṇā badhyate jantuḥ iti smṛteḥ | karmaṇi kṛte bandhaḥ syād iti cen na | parameśvarārpitaṃ karma na bandhakam ity āha yajñārthād iti | viṣṇv-arpito niṣkāmo dharma eva yajña ucyate | yad-arthaṃ yat karma tato ‚nyatraivāyaṃ lokaḥ karma-bandhanaḥ karmaṇā badhyamāno bhavati | tasmāt tvaṃ tad-arthaṃ tādṛśa-dharma-siddhy-arthaṃ karma samācara |

nanu viṣṇv-arpito ‚pi dharmaḥ kāmanām uddiśya kṛtaś ced bandhako bhavaty evety āha mukta-saṅgaḥ phalākāṅkṣā-rahitaḥ | evam evoddhavaṃ praty api śrī-bhagavatoktam –

sva-dharma-stho yajan yajñair
anāśīḥ-kāma uddhava |
na yāti svarga-narakau
yady anyan na samācaret ||

asmin loke vartamānaḥ
sva-dharma-stho ‚naghaḥ śuciḥ |
jñānaṃ viśuddham āpnoti
mad-bhaktiṃ vā yadṛcchayā || [BhP 11.20.10-1] iti

 

Baladeva


nanu karmaṇi kṛte bandho bhavet | karmaṇā badhyate jantur ity ādi-smaraṇāc ceti tatrāha yajñārthād iti | yajñaḥ parameśvaraḥ yajño vai viṣṇur iti śruteḥ | tad-arthāt tat-toṣa-phalāt karmaṇo ‚nyatra svasukha-phalaka-karmaṇi kriyamāṇe ‚yaṃ lokaḥ prāṇī karma-bandhanaḥ karmaṇā badhyate | tasmāt tad-arthaṃ viṣṇu-toṣārthaṃ karma samācara | he kaunteya mukta-saṅgas tyakta-sukhābhilāṣaḥ san nyāyopārjita-dravya-siddhena yajñādinā viṣṇur ārādhya tac-cheṣeṇa deha-yātrāṃ kurvan na badhyata ity arthaḥ

 
 

Michalski


Począwszy od czynów koniecznych przy ofierze, świat ten jest jednym wiązaniem czynów. Dlatego też, Kauntejo, oswobodzony od skłonności, spełniaj swe dzieło!

 

Olszewski


Wyjąwszy dzieła święte, czyny skuwają nas na tym świecie. Takiego więc dzieła, wolnego od żądz, dokonaj, synu Kunti.

 

Dynowska


Wszelkie działanie, które nie jest ofiarą, niewolą się staje; cały świat jest w jego więzach; więc od przywiązań wolny, synu Kunti, czyn każdy jako ofiarę pełń.

 

Sachse


Świat ten trwa w więzach czynu,
z wyjątkiem czynu spełnionego jako ofiara.
Spełnij więc czyn jako ofiarę, o synu Kunti,
wolny od przywiązania [do jego owocu].

 

Kudelska


Każdy czyn nie będący ofiarą jest przyczyną niewoli na tym świecie,
Przeto bezinteresownie i wolny od przywiązań, wypełniaj swe powinności, synu Kunti.

 

Rucińska


Nie dla ofiary spełniony czyn wiąże sobą człowieka –
Dlatego, o synu Kunti, bez przywiązania czyn spełniaj!

 

Szuwalska


Jeśli czyny spełniane są jako ofiara,
Nie stają się przyczyną niewoli w tym świecie.
Jako taką wykonuj pracę, synu Kunti,
Nie oczekując zysku, czyń swoją powinność.

 

Byrski


Przez działania nie ofiarne świat ten w więzach tkwi działania;
Więc przykładaj się, Kauntejo, do dzieł, co ofierze służą.

 
 

BhG 3.10

saha-yajñāḥ prajāḥ sṛṣṭvā purovāca prajā-patiḥ
anena prasaviṣyadhvam eṣa vo stv iṣṭa-kāma-dhuk

Update Required
To play the media you will need to either update your browser to a recent version or update your Flash plugin.

analiza syntaktyczna

purā (niegdyś) prajāpatiḥ (Pan stworzeń) saha-yajñāḥ (wraz z ofiarą) prajāḥ (potomstwo) sṛṣṭvā (wyemitowawszy) uvāca (powiedział):
anena [yajñena] (przez tę ofiarę) prasaviṣyadhvam (rozmnażajcie się),
eṣaḥ [yajñaḥ] (ta ofiara) vaḥ (waszą) iṣṭa-kāma-dhuk (dającą upragnione przyjemności) astu (niech będzie).

 

tłumaczenie polskie

Niegdyś Pan potomstwa wyemanował potomstwo wraz z ofiarą i powiedział:
„Dzięki niej rozmnażajcie się.
Niech ona dla was stanie się dawcą upragnionych przyjemności.

 

analiza gramatyczna

saha-yajñāḥ saha-yajña 2i.3 f. ; BV : ye yajñena saha vartante tāntych, którzy istnieją wraz z ofiarą (od: saha – razem z, w towarzystwie; yaj – poświęcać, składać w ofierze, czcić, yajña – ofiara, czczenie, imię Wisznu;);
prajāḥ pra-jā 2i.3 f. potomstwo, poddanych, stworzenia, ludzi (od: pra-jan – być zrodzonym, zrodzić, począć, wytworzyć);
sṛṣṭvā sṛj (wypuszczać, emitować) absol. wyemanowawszy;
purā av. dawniej, niegdyś, w zamierzchłych czasach, na początku (od: pur – poprzedzać);
uvāca vac (mówić) Perf. P 1c.1 powiedział;
prajā-patiḥ prajā-pati 1i.1 m. pan potomstwa (od: pra-jan – być zrodzonym, zrodzić, począć, wytworzyć, pra-jā – potomstwo, poddanych, stworzenia, ludzi; pati – mąż, pan);
anena idam sn. 3i.1 m. dzięki temu;
prasaviṣyadhvam pra- (płodzić) forma wedyjska ( Cond. bez prefiksu ‘a’) w znaczeniu Fut. Imperat. Ā 2c.3 rozmnażajcie się;
eṣaḥ etad sn. 1i.1 m. ten;
vaḥ yuṣmat sn. 6i.3 waszą (skrócona postać od: yuṣmākam);
astu as (być) Imperat. P 1c.1 niech będzie;
iṣṭa-kāma-dhuk iṣṭa-kāma-duḥ 1i.1 m. ; ya iṣṭān kāmān dogdhi saḥspełniający upragnione tęsknoty / krowa spełniająca pragnienia (od: iṣ – pragnąć lub yaj – poświęcać, składać w ofierze, czcić, PP iṣṭa – upragniony lub uwielbiony; kam – pragnąć, kochać, tęsknić, kāma – pragnienie, żądza, przyjemność; duḥ – doić, duḥ – dojenie, przyznawanie, spełnianie; kāma-duhā – krowa spełniająca pragnienia);

 

warianty tekstu

eṣa vo stv iṣṭa-kāma-dhuk → eṣa vottiṣṭha karma-kṛt (ten twórca czynów dla was, powstań);

 
 


Śāṃkara

Legenda:
fragmenty komentowanego wersetu
cytaty z różnych pism
wprowadzenie polemiki

Zatem tak naznaczony (adhikṛta) powinien wykonywać czyny:

itaś cādhikṛtena karma kartavyaṃ –

Niegdyś Pan potomstwa wyemanował potomstwo wraz z ofiarą i powiedział:
„Dzięki niej rozmnażajcie się.
Niech ona dla was będzie dawczynią upragnionych przyjemności.

saha-yajñāḥ prajāḥ sṛṣṭvā purovāca prajāpatiḥ |
anena prasaviṣyadhvam eṣa vo’stv iṣṭa-kāma-dhuk ||3.10||

Potomstwo to trzy stany społeczne (varṇa), wraz z ofiarą, czyli w połączeniu z nią, wyemanował – stworzył, niegdyś – na początku stworzenia, i powiedział, czyli rzekł Pan stworzeń – stwórca potomstwa. Dzięki tej ofierze rozmnażajcie się – dokonujcie stworzenia, wzrostu i narodzin.

saha-yajñāḥ yajña-sahitāḥ prajās trayo varṇās tāḥ sṛṣṭvotpādya purā pūrvaṃ sargādāv uvāca uktavān prajāpatiḥ prajānāṃ srāṣṭā | anena yajñena prasaviṣyadhvaṃ prasavo vṛddhir utpattis tāṃ kurudhvam |

Niech ta ofiara będzie dla was dawczynią upragnionych przyjemności – będzie wam dojną krową przynoszącą upragnione, oczekiwane przyjemności, czyli różnorodne rezultaty.

eṣa yajño vo yuṣmākam astu bhavatu iṣṭa-kāma-dhuk | iṣṭān abhipretān kāmān phala-viśeṣān dogdhīti iṣṭa-kāma-dhuk ||3.10||

 

Rāmānuja


yajñaśiṣṭenaiva sarvapuruṣārthasādhananiṣṭhānāṃ śarīradhāraṇakartavyatām, ayajñaśiṣṭena śarīradhāraṇaṃ kurvatāṃ doṣaṃ cāha

„patiṃ viśvasya” ityādiśruter nirupādhikaḥ prajāpatiśabdaḥ sarveśvaraṃ viśvasya sraṣṭāraṃ viśvātmānaṃ parāyaṇaṃ nārāyaṇam āha / purā sargakāle sa bhagavān prajāpatir anādikālapravṛttācitsaṃsargavivaśāḥ upasaṃhṛtanāmarūpavibhāgāḥ svasmin pralīnāḥ sakalapuruṣārthānarhāḥ cetanetarakalpāḥ prajāḥ samīkṣya paramakāruṇikas tadujjīvayiṣayā svārādhanabhūtayajñanirvṛttaye yajñaiḥ saha tāḥ sṛṣṭvaivam uvāca anena yajñena prasaviṣyadhvam, ātmano vṛddhiṃ kurudhvam; eṣa vo yajñaḥ paramapuruṣārthalakṣaṇamokṣākhyasya kāmasya tadanuguṇānāaṃ ca kāmānāṃ prapūrayitā bhavatu

 

Śrīdhara


prajāpati-vacanād api karma-kartaiva śreṣṭha ity āha sahayajñā iti | yañena saha vartanta iti sahayajñāḥ yajñādhikṛtā brāhmaṇādi-prajāḥ purā sargādau sṛṣṭvā idam uvāca brahmā anena yajñena prasaviṣyadhvam | prasavo hi vṛddhiḥ | uttarottarābhivṛddhiṃ labhadhvam ity arthaḥ | tatra hetuḥ | eṣa yajño vo yuṣmākam iṣṭa-kāma-dhuk | iṣṭān dogdhīti tathā | abhīṣṭa-bhoga-prado ‚stu ity arthaḥ | atra ca yajña-grahaṇam āvaśyaka-karmopalakṣaṇārtham | kāmya-karma-praśaṃsā tu prakaraṇe ‚saṅgatāpi sāmānyato ‚karmaṇaḥ karma śreṣṭham ity etad artham ity adoṣaḥ

 

Madhusūdana


prajāpati-vacanād apy adhikṛtena karma kartavyam ity āha sahayajñā ity-ādi-caturbhiḥ | saha yajñena vihita-karma-kalāpena vartanta iti sahayajñā samādhikṛtā iti yāvat | vopasarjanasya [Pāṇ 6.3.82] iti pakṣe sādeśābhāvaḥ | prajās trīn varṇān purā kalpādau sṛṣṭvovāca prajānāṃ patiḥ sraṣṭā | kim uvācety āha — anena yajñena svāśramocita-dharmeṇa prasaviṣyadhvam prasūyadhvam | prasavo vṛddhiḥ | uttarottarām abhivṛddhiṃ labhadhvam ity arthaḥ | katham anena vṛddhiḥ syād ity āha eṣa yajñākhyo dharmo vo yuṣmākam iṣṭa-kāma-dhuk | iṣṭān abhimatān kāmān kāmyāni phalāni dogdhi prāpayatīti tathā | abhīṣṭa-bhoga-prado ‚stv ity arthaḥ |

atra yadyapi yajña-grahaṇam āvaśyaka-karmopalakṣaṇārtham akaraṇe pratyavāyasyāgre kathanāt | kāmya-karmaṇāṃ ca prakṛte prastāvo nāsty eva mā karma-phala-hetur bhūr ity anena nirākṛtatvāt | tathāi nitya-karmaṇām ānuṣaṅgika-phala-sadbhāvāt | eṣa vo ‚stv iṣṭa-kāma-dhuk ity upapadyate | tathā ca āpastambaḥ smarati tad yathāmre phalārthe nimitte chāyā-gandhāv anūtpadyete evaṃ dharmaṃ caryamāṇam arthā anūtpadyante no ced anūtpadyante na dharma-hānir bhavati iti | phala-sad-bhāve ‚pi tad-abhisandhy-anabhisandhibhyāṃ kāmya-nityayor viśeṣaḥ | anabhisaṃhitasyāpi vastu-svabhāvād utpattau na viśeṣaḥ | vistareṇa cāgre pratipādayiṣyate

 

Viśvanātha


tad evāśuddha-cittau niṣkāmaṃ karmaiva kuryān na tu sannyāsam ity uktam | idānīṃ yadi ca niṣkāmo ‚pi bhavituṃ na śaknuyāt tadā sakāmam api dharmaṃ viṣṇv-arpitaṃ kuryān na tu karma-tyāgam ity āha saheti saptabhiḥ | yajñena sahitāḥ saha-yajñāḥ vopasarjanasya iti sahasyādeśābhāvaḥ | purā viṣṇv-arpita-dharma-kāriṇīḥ prajāḥ sṛṣṭvā brahmovāca anena dharmeṇa prasaviṣyadhvaṃ prasavo vṛddhir uttarottaram ativṛddhiṃ labhadhvam ity arthaḥ | tāsāṃ sa-kāmatvam abhilakṣyāha eṣa yajño va iṣṭa-kāma-dhug-abhīṣṭa-bhoga-prado ‚stv ity arthaḥ

 

Baladeva


ayajñeśeṣeṇa deha-yātrāṃ kurvato doṣam āha saheti | prajāpatiḥ sarveśvaro viṣṇuḥ patiṃ viśvasyātmeśvaram ity ādi-śruteḥ | brahma prajānāṃ patir acyuto ‚sāv ity ādi-smaraṇāc ca | purā ādi-sarge saha-yajñā yajñaiḥ sahitā deva-mānavādi-rūpāḥ prajāḥ sṛṣṭvā nāma-rūpa-vibhāga-śūnyāḥ prakṛti-śaktike svasmin vilīnāḥ puruṣārthāyogyās tās tat-sampādaka-nāma-rūpa-bhājo vidhāya yajñaṃ tan-nirūpakaṃ vedaṃ ca prakāśyety arthaḥ | tāḥ pratīdam uvāca kāruṇikaḥ | anena vedoktena mad-arpitena yajñena yūyaṃ prasaviṣyadhvam | prasavo vṛddhiḥ sva-vṛddhiṃ bhajadhvam ity arthaḥ | eṣa mad-arpito yajño vo yuṣmākam iṣṭa-kāma-dhuk hṛd-viśuddhy-ātma-jñāna-deha-yātrā-sampādana-dvārā vāñchita-mokṣa-prado ‚stu

 
 

Michalski


Kiedy Pradżapati jednocześnie z ofiarą stworzył ludzi, rzekł: „Przez nią będziecie się rozmnażać, będzie to krowa obfitości, spełniająca wasze żądania.

 

Olszewski


Gdy ongi Władca świata, stworzył istoty i Ofiarę, rzekł im: »Przez nią rozmnażajcie się, niech ona dla was będzie krową obfitości.

 

Dynowska


Gdy Pradżapati – wszechświata Pan – w czasach pradawnych wszelkie żywe wyłonił z Siebie stworzenie, a wraz z nim ofiarę, wyrzekł był te słowa: „przez nią mnożyć się będziecie i wzrastać, niech będzie wam ona pragnień Spełnicielką;

 

Sachse


Niegdyś, stworzywszy ród [ludzki]
a wraz z nim i ofiarę,
rzekł Pan Stworzenia: mnóżcie się z jej pomocą,
i niech ona będzie dla was tą,
która spełni, wasze życzenia.

 

Kudelska


W dawnych czasach Pradżapati, gdy podczas ofiary ludzi stworzył, tak oto powiedział:
„Przez tę ofiarę obyście wzrastali, oby ona wypełniała wasze życzenia,

 

Rucińska


Razem z ofiarą stworzywszy ongiś ród ludzki, Pan Stworzeń
Rzekł: „Przez nią się pomnażajcie, niech spełni wasze życzenia!

 

Szuwalska


Kiedy w pradawnych czasach ojciec wszystkich istot
Dał początek ofiarom, a wraz z nimi życiu,
Powiedział: ‘Niech wam szczęście przyniosą, albowiem
Dzięki nim otrzymacie to, czego pragniecie.

 

Byrski


Wraz z ofiarą te stworzenia powołując do istnienia
Rzekł najpierwej Pan Stworzenia: przez nią wy się rozmnażajcie
I niech ona będzie dla was krową życzeń wypełnienia.

 
 

BhG 3.11

devān bhāvayatānena te devā bhāvayantu vaḥ
paras-paraṃ bhāvayantaḥ śreyaḥ param avāpsyatha

Update Required
To play the media you will need to either update your browser to a recent version or update your Flash plugin.

analiza syntaktyczna

anena [yajñena(przez tę ofiarę) [yūyam] (wy) devān (bogów) bhāvayata (sprawcie istnienie).
te (ci) devāḥ (bogowie) vaḥ (wasze) bhāvayantu (niech sprawią istnienie).
[evam] (w ten sposób) parasparam (wzajemnie) bhāvayantaḥ (sprawiający istnienie)
param (najwyższe) śreyaḥ (dobro) avāpsyatha (osiągniecie).

 

tłumaczenie polskie

Tą [ofiarą] utrzymujcie bogów, [a] bogowie niech was utrzymują.
[Przez takie] wzajemne utrzymywanie osiągniecie najwyższe dobro.

 

analiza gramatyczna

devān deva 2i.3 m. bogów, niebian (od: div – jaśnieć, bawić się);
bhāvayata bhū (być) Imperat. caus. P 2c.3 sprawcie istnienie, utrzymujcie;
anena idam sn. 3i.1 m. dzięki temu;
te tat sn. 1i.3 m. ci;
devāḥ deva 1i.3 m. bogowie, niebianie (od: div – jaśnieć, bawić się);
bhāvayantu bhū (być) Imperat. caus. P 1c.3 niech sprawiają istnienie, utrzymują;
vaḥ yuṣmat sn. 2i.3 was (skrócona postać od: yuṣmān);
paras-param av. wzajemnie, jeden drugiego (od: para – drugi, inny, obcy);
bhāvayantaḥ bhāvayant (bhū – być) PPr 1i.3 m. utrzymujący;
śreyaḥ śreyas 2i.1 n. lepsze, wyższe, doskonałe, pomyślność, dobro (stopień wyższy od: śrī – śreyas, śreṣṭha);
param para 2i.1 n. dalekie, ostateczne, najwyższe, najlepsze;
avāpsyatha ava-āp (osiągać) Fut. Ā 2c.3 osiągniecie, zdobędziecie;

 

warianty tekstu

śreyaḥ → śreyāt (od dobra);
avāpsyatha → avīpsyasi (będziesz pragnął osiągnąć);

 
 


Śāṃkara

Legenda:
fragmenty komentowanego wersetu
cytaty z różnych pism
wprowadzenie polemiki

W jaki sposób?

kathaṃ?

Tą [ofiarą] utrzymujcie bogów, a bogowie niech was utrzymują.
[Przez] wzajemne utrzymywanie się osiągniecie najwyższe dobro.

devān bhāvayatānena te devā bhāvayantu vaḥ |
parasparaṃ bhāvayantaḥ śreyaḥ param avāpsyatha ||3.11||

Dzięki niej, czyli dzięki ofierze, utrzymujecie – odżywiacie bogów na czele z Indrą. A ci bogowie niech was utrzymują – sprawiają wasz rozwój dzięki deszczowi i innym [dobrodziejstwom]. W ten sposób przez wzajemne – obopólne utrzymywanie się, osiągniecie najwyższe dobro – wyzwolenie zdobywane dzięki stopniowemu wzrostowi rozpoznania (vijñāna).

devān indrādīn bhāvayata vardhayatānena yajñena | te devā bhāvayantu āpyāyayantu vṛṣṭy-ādinā vo yuṣmān | evaṃ parasparam anyonyaṃ bhāvayantaḥ śreyaḥ paraṃ mokṣa-lakṣaṇaṃ vijñāna-prāpti-krameṇāvāpsyatha |

Alternatywnie najwyższe dobro [można rozumieć] jako niebiosa.

svargaṃ vā paraṃ śreyo ’vāpsyatha ||3.11||

 

Rāmānuja


katham?

anena devatārādhanabhūtena devān maccharīrabhūtān madātmakān ārādhayata / „ahaṃ hi sarvayajñānāṃ bhoktā ca prabhur eva ca” iti hi vakṣyate / yajñenārādhitās te devā madātmakāḥ svārādhanāpekṣitānnapānādikair yuṣmān puṣṇantu / evaṃ parasparaṃ bhāvayantaḥ paraṃ śreyo mokṣākhyam avāpsyatha

 

Śrīdhara


katham iṣṭa-kāma-dogdhā yajño bhaved iti ? tatrāha devān iti | anena yajñena devān bhāvayata | havir bhāgaiḥ saṃvardhayata te ca devā vo yuṣmān saṃvardhayantu vṛṣṭy-ādinā annotpatti-dvāreṇa | evam anyonyaṃ saṃvardhayanto devāś ca yūyaṃ ca parasparaṃ śreyo ‚bhīṣṇam artham avāpsyatha prāpsyatha

 

Madhusūdana


katham iṣṭa-kāma-dogdhṛtvaṃ yajñasyeti tad āha devān iti | anena yajñena yūyaṃ yajamānā devān indrādīn bhāvayata havir-bhogaiḥ saṃvardhayata tarpayatety arthaḥ | te devā yuṣmābhir bhāvitāḥ santo vo yuṣmān bhāvayantu vṛṣṭy-ādinānnotpatti-dvāreṇa saṃvardhayantu | evam anyonyaṃ saṃvardhayanto devāś ca yūyaṃ ca varaṃ śreyo ‚bhimatam arthaṃ prāpsyatha devās tṛptiṃ prāpsyanti yūyaṃ ca svargākhyaṃ paraṃ śreyaḥ prāpsyathety arthaḥ

 

Viśvanātha


katham iṣṭa-kāma-prado yajño bhavet tatrāha devān iti | anena yajñena devān bhāvayata | bhāvavataḥ kuruta | bhāvaḥ prītis tad-yuktān kuruta prīṇayan ity arthaḥ | te devā api vaḥ prīṇayatu

 

Baladeva


idaṃ ca prajāḥ prayuktāḥ anena yajñena mad-aṅga-bhūtā-nindādīn bhāvayata tat-tad-dhavir-dānena prītān yūyaṃ kuruta | te devā vo yuṣmāṃs tad-vara-dānena bhāvayantu prītān kurvantu | itthaṃ śuddhāhāreṇa mitho bhāvatās te yūyaṃ paraṃ mokṣa-lakṣaṇaṃ śreyaḥ prāpsyathaḥ tatrāhāra-śuddhir hi jñāna-nisṭhāṅgaṃ, tatrāhāra-śuddhau sattva-śuddhiḥ sattva-śuddhau dhruvā smṛtiḥ smṛti-labdhe sarva-granthīnāṃ vipramokṣaḥ iti śruteḥ

 
 

Michalski


Przez swe ofiary sprawiajcie radość bogom, a i bogowie niech będą wam radzi. Okazując sobie tak cześć nawzajem, osiągniecie najwyższe szczęście.

 

Olszewski


Karmcie nią bogów, i niechaj bogowie podtrzymują wasze życie. Przez tę wzajemną pomoc otrzymacie szczęście najwyższe.

 

Dynowska


„niech ofiara wasza pokarm i radość Świetlistym przynosi, a oni niech żywią was; służąc tak sobie wzajemnie, najwyższe osiągnięcie dobro.

 

Sachse


Z jej pomocą bogów utrzymujcie przy życiu,
was natomiast niech utrzymują bogowie.
Wspomagając się nawzajem
sięgniecie najwyższego dobra.

 

Kudelska


Przez tę ofiarę wielbijcie bogów, to i bogowie będą wam sprzyjać,
Wspierajcie się nawzajem; w ten sposób osiągniecie najwyższe szczęście,

 

Rucińska


Nią bogów żywcie, a w zamian bogowie niechaj was żywią –
I tak się żywiąc wzajemnie, szczęście najwyższe zyskacie.

 

Szuwalska


Zadowalając bogów tymi ofiarami,
Zyskacie ich przychylność. W taki właśnie sposób
Zarówno wy i oni odniesiecie korzyść.

 

Byrski


Przez nią bogów darzcie bytem i nim niech was bogi darzą.
Wzajem tak się darząc bytem wielkie dobro osiągniecie.

 
 

BhG 3.12

iṣṭān bhogān hi vo devā dāsyante yajña-bhāvitāḥ
tair dattān apradāyaibhyo yo bhuṅkte stena eva saḥ

Update Required
To play the media you will need to either update your browser to a recent version or update your Flash plugin.

analiza syntaktyczna

yajña-bhāvitāḥ (utrzymywani dzięki ofierze) devāḥ (bogowie) vaḥ (wam) iṣṭān (upragnione) bhogān (radości) dāsyante (dadzą).
taiḥ [devaiḥ] hi (zaiste przez tych bogów) dattān (dane) [bhogān] (radości)
ebhyaḥ [devebhyaḥ] (tym bogom) apradāya (nie oddawszy) yaḥ (kto) bhuṅkte (raduje się),
saḥ (on) stenaḥ eva (zaiste złodziej) [asti] (jest).

 

tłumaczenie polskie

Bogowie istniejący dzięki ofierze dadzą wam upragnione przyjemności.
Zaiste, kto dane przez nich [dary] spożywa, nie przedłożywszy im [ich],
ten jest złodziejem.

 

analiza gramatyczna

iṣṭān iṣṭa PP 2i.3 m. upragnione, uwielbione (od: iṣ – pragnąć lub yaj – poświęcać, składać w ofierze, czcić);
bhogān bhoga 2i.3 m. przyjemności, jadła, bogactwa (od: bhuj – cieszyć się, jeść, posiadać);
hi av. ponieważ, albowiem, właśnie, zaiste, z pewnością;
vaḥ yuṣmat sn. 4i.3 dla was (skrócona postać od: yuṣmabhyam);
devāḥ deva 1i.3 m. bogowie, niebianie (od: div – jaśnieć, bawić się);
dāsyante (dawać) Fut. Ā 1c.3 dadzą;
yajña-bhāvitāḥ yajña-bhāvita 1i.3 m. ; yajñena bhavitā itiutrzymywani dzięki ofierze (od: yaj – poświęcać, składać w ofierze, czcić, yajña – ofiara, czczenie, imię Wisznu; bhū – być, Caus.x PP bhāvita – stworzony, utrzymywany);
taiḥ tat sn. 3i.3 m. przez nich;
dattān datta ( – dawać) PP 2i.3 m. dane;
apradāya na pra- (oddawać, ofiarowywać) absol. nie oddawszy;
ebhyaḥ idam sn. 4i.3 m. im;
yaḥ yat sn. 1i.1 m. kto;
bhuṅkte bhuj (cieszyć się, jeść, posiadać) Praes. Ā 1c.1 spożywa, cieszy się;
stenaḥ stena 1i.1 m. złodziej;
eva av. z pewnością, właśnie, dokładnie, jedynie;
saḥ tat sn. 1i.1 m. on;

 

warianty tekstu

bhogān → kāmān (rozkosze);
apradāyaibhyo → apradāyebhyo (nie dla dawania);

 
 


Śāṃkara

Legenda:
fragmenty komentowanego wersetu
cytaty z różnych pism
wprowadzenie polemiki

Co więcej:

kiṃ ca –

Bogowie istniejący dzięki ofierze dadzą wam upragnione przyjemności.
Zaiste, kto dane przez nich [dary] spożywa, nie przedłożywszy im [ich],
ten jest złodziejem.

iṣṭān bhogān hi vo devā dāsyante yajña-bhāvitāḥ |
tair dattān apradāyaibhyo yo bhuṅkte stena eva saḥ ||3.12||

Bogowie dadzą wam, czyli przyznają, upragnione – drogie przyjemności takie jak kobiety, trzodę i synów. Istniejący dzięki ofierze – wzrastający i odżywiający się ofiarą. Oto znaczenie.

iṣṭān abhipretān bhogān hi vo yuṣmabhyaṃ devā dāsyante vitariṣyanti strī-paśu-putrādīn yajña-bhāvitā yajñair vardhitās toṣitā ity arthaḥ |

Kto dane przez tych bogów jadło, nie przedłożywszy, czyli nie oddawszy, nie zwróciwszy długu tym bogom, kto spożywa, zadawalając jedynie zmysły swego ciała, ten jest złodziejem – bandytą, który przywłaszcza sobie dobra bogów i innych.

tair devair dattān bhogān apradāyādattvā, ānṛṇyam akṛtvety arthaḥ ebhyo devebhyaḥ yo bhuṅkte sva-dehendriyāṇy eva tarpayati stena eva taskara eva sa devādi-svāpahārī ||3.12||

 

Rāmānuja


yajñabhāvitāḥ yajñenārādhitāḥ madātmakā devāḥ iṣṭān vo dāsyante uttamapuruṣārthalakṣaṇaṃ mokṣaṃ sādhayatāṃ ye iṣṭā bhogās tān pūrvapūrvayajñabhāvitā devā dāsyante uttarottarārādhanopekṣitān sarvān bhogān vo dāsyante ityarthaḥ / svārādhanārthatayā tair dattān bhogān tebhyo ‚pradāya yo bhuṅkte cora eva saḥ / couryaṃ hi nāma anyadīye tatprayojanāyaiva parikḷpte vastuni svakīyatābuddhiṃ kṛtvā tena svātmapoṣaṇam / ato ‚sya na paramapuruṣārthānarhatāmātram; api tu nirayagāmitvaṃ ca bhaviṣyatītyabhiprāyaḥ

 

Śrīdhara


etad eva spaṣṭīkurvan karmākaraṇe doṣam āha iṣṭān iti | yajñair bhāvitāḥ santo devā vṛṣṭy-ādi-dvāreṇa vo yuṣmabhyaṃ bhogān dāsyante hi | ato devair dattān annādīn ebhyo devebhyaḥ pañca-yajñādibhir adattvā yo bhuṅkte, sa stenaś caura eva jñeyaḥ

 

Madhusūdana


na kevalaṃ pāratrikam eva phalaṃ yajñāt, kintv aihikam apīty āha iṣṭān iti | abhilaṣitān bhogān paśv-anna-hiraṇyādīn vo yuṣmabhyaṃ devā dāsyante vitariṣyanti | hi yasmād yajñair bhāvitās toṣitās te | yasmāt tair ṛṇavad bhavadbhyo dattā bhogās tasmāt tair devair dattān bhogān ebhyo devebhyo ‚pradāya yajñeṣu devodeśenāhutīrasampādya yo bhuṅkte dehendriyāṇy eva tarpayati stena eva taskara eva sa deva-svāpahārī devārṇapākaraṇāt

 

Viśvanātha


etad eva spaṣṭīkurvan karmākaraṇe doṣam āha iṣṭān iti | tair dattān vṛṣṭy-ādi-dvāreṇānnādīn nādīn utpādety arthaḥ | ebhyo devebhyaḥ pañca-mahā-yajñādibhir adattvā yo bhuṅkte, sa tu caura eva

 

Baladeva


etad eva viśadayan karmānuṣṭhānena doṣam āha iṣṭān iti | pūrva-bhāvita-mad-aṅga-bhūtā devā vo yuṣmabhyam iṣṭān mumukṣu-kāmyān uttarottara-yajñāpekṣān bhogān dāsyanti vṛṣṭy-ādi-dvārā vrīhy-ādīn utpādyety arthaḥ | svārcanārthaṃ tair devair dattāṃs tān bhogān ebhyaḥ pañca-yajñādibhir apradāya kevalātma-tṛpti-karo yo bhuṅkte sa stenaś caura eva | devas tāny apahṛtya tair ātmanaḥ poṣāt | cauro bhūpād iva sa yamād daṇḍam arhati pumarthānarhaḥ

 
 

Michalski


Bogowie, czczeni przez was ofiarami, dadzą wam. rozkosze, jakich żądacie. Lecz kto używa darów boskich, a bogom nic z tego nie daje, ten jest łupieżcą”.

 

Olszewski


Albowiem żywieni Ofiarą, bogowie dadzą Wam pokarm, którego żądacie. Kto nie złożywszy im naprzód ofiary, je pożywienie, które od nich otrzymał, jest złodziejem.

 

Dynowska


„Bowiem uczczeni żywiącą ofiarą, Świetliści wam ześlą waszych pragnień spełnienie”. Lecz złodziejem zaprawdę jest ten, co plony ziemi pozywa, a dawcom ich – Świetlistym – nic w ofierze nie składa.

 

Sachse


Albowiem bogowie utrzymywani dzięki ofierze
użyczą wam upragnionych radości.
Złodziejem jest ten, kto korzysta z ich darów,
a nie daje niczego w zamian.

 

Kudelska


Bogowie zaszczyceni waszą ofiarą dadzą wam spełnienie waszych życzeń.”
Lecz złodziejem jest ten, kto dary przyjmuje i spożywa, ofiarodawcom nie dając nic w zamian.

 

Rucińska


A i tu dóbr jakich chcecie dadzą wam syci bogowie –
Kto dary boże spożywa nie dając, ten jest złodziejem.

 

Szuwalska


Wszystkie wasze potrzeby zostaną spełnione.
Jednak ten, kto darami ich cieszyć się będzie,
Nie oddając nic w zamian, jest tylko złodziejem.

 

Byrski


Bogi bytem przez ofiarę obdarzone, podarują
Wam rozkosze upragnione. Kto spożywa to, co dają
Nic im w zamian nie oddając, ten niechybnie jest złodziejem.

 
 

BhG 3.13

yajña-śiṣṭāśinaḥ santo mucyante sarva-kilbiṣaiḥ
bhuñjate te tv aghaṃ pāpā ye pacanty ātma-kāraṇāt

Update Required
To play the media you will need to either update your browser to a recent version or update your Flash plugin.

analiza syntaktyczna

yajña-siṣṭāśinaḥ (jedzący pozostałości ofiary) santaḥ (święci) sarva-kilbiṣaiḥ (od wszelkich grzechów) mucyante (są uwalniani),
ye tu (ale którzy) ātma-kāraṇāt (z własnej przyczyny) pacanti (gotują),
te (ci) pāpāḥ (grzesznicy) agham (grzech) bhuñjate (jedzą).

 

tłumaczenie polskie

Święci, którzy jedzą pozostałości ofiary, są uwalniani od wszelkich grzechów.
Ale ci, którzy gotują dla siebie, ci grzesznicy jedzą grzech.”

 

analiza gramatyczna

yajña-śiṣṭāśinaḥ yajña-śiṣṭa-āśin 1i.3 m. ; TP : yajñasya śiṣṭāni āsina itici, którzy jedzą pozostałości ofiary (od: yaj – poświęcać, składać w ofierze, czcić, yajña – ofiara, czczenie, imię Wisznu; śiṣ – pozostawiać, PP śiṣṭa – pozostawione, porzucone, pozostałości; – jeść, cieszyć się, āśin – jedzący, cieszący się, -in, -min, -vin – sufiksy tworzące przymiotniki posesywne);
santaḥ sant (as – być) PPr 1i.3 m. będący, prawdziwi, istniejący, święci;
mucyante muc (wyzwalać, uwalniać) Praes. pass. 1c.3 są uwalniani (od czego? – pass. wymaga instrumentalisu lub ablativusu);
sarva-kilbiṣaiḥ sarva-kilbiṣa 3i.3 n. ; sarvair kilbiṣaiṛ itiod wszystkich grzechów (od: sarva – wszystko; kilbiṣa – błąd, przewina, grzech, choroba);
bhuñjate bhuj (jeść, cieszyć się)  Praes. Ā 1c.3 jedzą;
te tat sn. 1i.3 m. oni;
tu av. ale, wtedy, z drugiej strony, i;
agham agha 2i.1 n. zło, grzech, cierpienie;
pāpāḥ pāpa 1i.3 m. grzesznicy, nikczemnicy, niegodziwcy;
ye yat sn. 1i.3 m. którzy;
pacanti pac (gotować, trawić) Praes. P 1c.3 gotują, trawią;
ātma-kāraṇāt ātma-kāraṇa 5i.1 n. ; TP : ātmanaḥ kāranāt itiz własnego powodu (od: ātman – jaźń; kṛ – robić, karaṇa – czyn, bezpośrednia przyczyna, instrument, pomocnik, kāraṇa – przyczyna, powód, motyw, zasada);

 

warianty tekstu

yajña-siṣṭāśinaḥ → yajña-siṣṭāśanaḥ (ci którzy mają jadło będące pozostałością ofiary);
sarva-kilbiṣaiḥte ‘pi kilbiṣaiḥ (oni nawet od grzechów);
bhuñjate te tv aghaṃ pāpā → te tv aghaṃ bhuṃjate pāpā (ale ci grzesznicy jedzą grzech);

 
 


Śāṃkara

Legenda:
fragmenty komentowanego wersetu
cytaty z różnych pism
wprowadzenie polemiki

Natomiast ci, którzy:

ye punaḥ –

Święci, którzy jedzą pozostałości ofiary, uwalniają się od wszelkich grzechów.
Ale ci, którzy gotują dla siebie, ci grzesznicy jedzą grzech.”

yajña-śiṣṭāśinaḥ santo mucyante sarva-kilbiṣaiḥ |
bhuñjate te tv aghaṃ pāpā ye pacanty ātma-kāraṇāt ||3.13||

Święci, którzy jedzą pozostałości ofiary – ci, którzy mają nawyk spożywania resztek jadła zwanych nektarem, po tym jak przeprowadzili ofiarę dla bogów i innych. Uwalniają się od wszelkich grzechów – wszelkich przewin, powstałych z pięciu rzeźni[1] począwszy od rozpalania ognia, zrodzonych z szaleństwa, przemocy i innych [grzesznych czynów].

deva-yajñādīn nirvartya tac-chiṣṭam aśanam amṛtākhyam aśituṃ śīlaṃ yeṣāṃ te yajña-śiṣṭāśinaḥ santo mucyante sarva-kilbiṣaiḥ sarva-pāpaiś culiy-ādi-pañca-sūnā-kṛtaiḥ pramāda-kṛta-hiṃsādi-janitaiś cānyaiḥ |

Ale egoiści jedzą tylko grzech – swoje własne przewiny, grzesznicy, którzy gotują – przeprowadzają czynności kulinarne, dla siebie – tylko z własnego powodu.

ye tv ātmam-bharayo bhuñjate te tv aghaṃ pāpaṃ svayam api pāpā ye pacanti pākaṃ nirvartayanti ātma-kāraṇāt ātma-hetoḥ ||3.13||


[1] Pięcioma „rzeźniami” (sūnā) w codziennym życiu są: ogień, naczynie na wodę, narzędzie tnące, narzędzia mlące i zmiotki.

 

Rāmānuja


tad eva vivṛṇoti

indrādyātmanāvasthitaparamapuruṣārādhanārthatayaiva dravyāṇy upādāya vipacya tair yathāvasthitaṃ paramapuruṣam ārādhya tacchiṣṭāśanena ye śarīrayātrāṃ kurvate, te tv anādikālopārjitaiḥ kilbiṣaiḥ ātmayāthātmyāvalokanavirodhibhiḥ sarvair mucyante / ye tu paramapuruṣeṇendrādyātmanā svārādhanāya dattāni ātmārthatyopādāya vipacyāśnanti, te pāpātmano ‚gham eva bhuñjate / aghapariṇāmitvād agham ity ucyate / ātmāvalokanavimukhāḥ narakāyaiva pacante

 

Śrīdhara


ataś ca yajanta eva śreṣṭhāḥ | netara ity āha yajña-śiṣṭāśina iti | vaiśva-devādi-yajñāvaśiṣṭaṃ ye ‚śnanti te pañcasūnākṛtaiḥ sarvaiḥ kilbiṣair mucyante | pañca-sūnāś ca smṛtāv uktāḥ –

kaṇḍanī peṣaṇī cullī udakumbhī ca mārjanī |
pañca-sūnā gṛhasthasya tābhiḥ svargaṃ na vindati || iti ||

ye ātmano bhojanārtham eva pacanti, na tu vaiśvadevādy-arthaṃ te pāpā durācārā agham eva bhuñjate

 

Madhusūdana


ye tu vaiśvadevādi-yajñāvaśiṣṭam amṛtaṃ ye ‚śnanti te santaḥ śiṣṭā vedokta-kāritvena devādy-ṛṇāpākaraṇāt atas te mucyante sarvair vihitākaraṇa-nimittaiḥ pūrva-kṛtaiś ca pañca-sūnā-nimittaiḥ kilbiṣaiḥ | bhūta-bhāvi-pātakā-saṃsargiṇas te bhavantīty arthaḥ |

evam anvaye bhūta-bhāvi-pāpābhāvām uktvā vyatireke doṣam āha bhuñjate te vaiśvadevādy-akāriṇo ‚ghaṃ pāpam eva | tu-śabdo ‚vadhāraṇe | ye pāpāḥ pañca-sūnā-nimittaṃ pramāda-kṛta-hiṃsā-nimittaṃ ca kṛta-pāpāḥ santa ātma-kāraṇād eva pacanti na tu vaiśvadevādy-artham | tathā ca pāñca-sūnādi-kṛta-pāpe vidyamāna eva vaiśvadevādi-nitya-karmākaraṇa-nimittam aparaṃ pāpam āpnuvantīti bhuñjate te tv aghaṃ pāpā ity uktam | tathā ca smṛtiḥ –

kaṇḍanī peṣaṇī cullī udakumbhī ca mārjanī |
pañca-sūnā gṛhasthasya tābhiḥ svargaṃ na vindati ||iti |

pañca-sūnākṛtaṃ pāpaṃ pañca-yajñair vyapohati iti ca | śrutiś ca idam evāsya tat-sādhāraṇam annaṃ yad idam adyate | sa ya etad upāste na sa pāpnamo vyāvartate miśraṃ hy etat iti | mantra-varṇo ‚pi –

mogham annaṃ vindate agra-cetāḥ
satyaṃ bravīmi vadha itsa tasya |
nāryamāṇaṃ puṣyati no sakhāyaṃ
kevalādho bhavati kevalādī ||iti |

idaṃ copalakṣaṇaṃ pañca-mahā-yajñānāṃ smārtānāṃ śrautānāṃ ca nitya-karmaṇām | adhikṛtena nityāni karmāṇy avaśyam anuṣṭheyānīti prajāpati-vacanārthaḥ

 

Viśvanātha


vaiśvadevādi-yajñāvaśiṣṭam annaṃ ye ‚śnanti te pañca-sūnākṛtaiḥ sarvaiḥ pāpair mucyante | pañca-sūnāś ca smṛty-uktāḥ –

kaṇḍanī peṣaṇī cullī udakumbhī ca mārjanī |
pañca-sūnā gṛhasthasya tābhiḥ svargaṃ na vindati || iti

 

Baladeva


ye indrādy-aṅgatayāvasthitaṃ yajñaṃ sarveśvaraṃ viṣṇum abhyarcya tac-cheṣam aśnanti tena tad-deha-yātrāṃ sampādayanti te santaḥ sarveśvarasya yajña-puruṣasya bhaktāḥ sarva-kilbiṣair anādi-kāla-vivṛddhair ātmānubhava-pratibandhakair nikhilaiḥ pāpair vimucyante | te tu pāpāḥ pāpa-grastāḥ agham eva bhuñjate | ye tat-tad-devatāṅgatayāvasthitena yajña-puruṣeṇa svārcanāya dattaṃ vrīhy-ādy-ātma-kāraṇāt pacanti tad vipacyātma-poṣaṇaṃ kurvantīty arthaḥ | pakvasya vrīhy-āder agha-rūpeṇa pariṇāmād aghatvam uktam

 
 

Michalski


Ludzie cnotliwi, żywiący się resztkami ofiar, wolni są od wszelkich grzechów, ci zaś, którzy gotują tylko dla siebie, cnoty wyzbyci, żywią się własną zagubą.

 

Olszewski


Ci, którzy jedzą resztki Ofiary, są rozgrzeszeni ze wszystkich przewinień swoich, a winowajcy, którzy dla siebie tylko pożywienie gotują, grzechem się karmią.

 

Dynowska


Człowiek sprawiedliwy, który po złożeniu ofiar poświęconą spożywa strawę, uwolniony jest od grzechu; lecz ten, co lekceważy ofiarę i tylko dla siebie strawę gotuje, zaprawdę grzechem się żywi.

 

Sachse


Sprawiedliwi, żywiący się resztkami ofiar,
uwalniają się od wszelkiej zmazy.
A złoczyńcy
przygotowujący posiłki dla samych siebie
spożywają nieszczęście.

 

Kudelska


Ludzie dobrzy, którzy spożywają resztki ofiar, uwalniają się od wszelkiego grzechu,
A ci, którzy strawę tylko dla siebie gotują, grzechem strasznym się żywią.

 

Rucińska


Resztkami ofiar się żywiąc, dobrzy win wszystkich się zbędą,
Lecz grzeszni, co strawę warzą dla siebie – grzech spożywają!”.

 

Szuwalska


Uczciwi spożywają ofiar pozostałość,
Co uwalnia od grzechu, lecz ci, co dla siebie
Przyrządzają posiłki, grzechem swym się żywią’.

 

Byrski


Święci, którzy spożywają, co zostało po ofierze
Z wszelkich zmaz się uwalniają.
Ci, co warzą jeno sobie, ci grzesznicy złem się karmią.

 
 

BhG 3.14

annād bhavanti bhūtāni parjanyād anna-saṃbhavaḥ
yajñād bhavati parjanyo yajñaḥ karma-samudbhavaḥ

Update Required
To play the media you will need to either update your browser to a recent version or update your Flash plugin.

analiza syntaktyczna

bhūtāni (istoty) annāt (z jadła) bhavanti (powstają),
parjanyāt (z deszczu) anna-sambhavaḥ (powstanie jadła) [asti] (jest),
parjanyaḥ (deszcz) yajñāt (z ofiary) bhavati (powstaje),
yajñaḥ (ofiara) karma-samudbhavaḥ (powstająca z czynu) [asti(jest).

 

tłumaczenie polskie

Istoty powstają z jadła, jadło z deszczu powstaje,
deszcz powstaje z ofiary, ofiara z czynu powstaje.

 

analiza gramatyczna

annāt anna (ad – jeść) PP 5i.1 n. z jadła;
bhavanti bhū (być) Praes. P 1c.3 są, powstają;
bhūtāni bhūta (bhū – być) PP 1i.3 n. byty, istoty;
parjanyāt parjanya 5i.1 m. z chmury deszczowej, z deszczu, od bóstwa deszczu (od: pṛc – mieszać);
anna-saṃbhavaḥ anna-saṃbhava 1i.1 m. ; TP : annasya saṃbhava itipowstanie jadła (od: ad – jeść, PP anna – jadło; sam-bhū – powstawać, istnieć razem, saṃbhava – powstanie);
yajñāt yajña 5i.1 m. z ofiary, z czczenia (od: yaj – poświęcać, składać w ofierze, czcić);
bhavati bhū (być) Praes. P 1c.1 jest, staje się;
parjanyaḥ parjanya 1i.1 m. chmura deszczowa, deszcz, bóstwo deszczu (od: pṛc – mieszać);
yajñaḥ yajña 1i.1 m. ofiara, czczenie (od: yaj – poświęcać, składać w ofierze, czcić);
karma-samudbhavaḥ karma-samudbhava 1i.1 m. ; BV : yasya karmaṇaḥ samudbhavo ‘sti saḥ ten, którego powstanie jest z czynu (od: kṛ – robić, karman – czyn, działanie i jego skutki; sam-ud-bhū – powstawać, wyłaniać się, samudbhava – wyłonienie się, powstanie);

 

warianty tekstu

yajñād → dharmād (z dharmy);
yajñaḥ karma-samudbhavaḥ → yajña-karma-samudbhavaḥ (powstanie z czynów ofiarnych);

 
 


Śāṃkara

Legenda:
fragmenty komentowanego wersetu
cytaty z różnych pism
wprowadzenie polemiki

I dlatego naznaczony powinien wykonywać czyny. Czyny są przyczyną wirowania koła świata. W jaki sposób? Odpowiada:

itaś cādhikṛtena karma kartavyam | jagac-cakra-pravṛtti-hetur hi karma | kathaṃ? ity ucyate –

Istoty powstają z jadła, jadło z deszczu powstaje,
deszcz powstaje z ofiary, ofiara z czynu powstaje.

annād bhavanti bhūtāni parjanyād anna-saṃbhavaḥ |
yajñād bhavati parjanyo yajñaḥ karma-samudbhavaḥ ||3.14||

Istoty powstają, czyli rodzą się, z jadła – bezpośrednio ze skonsumowanego jadła przemienionego w krew i nasienie. Z deszczu, czyli z opadów, powstaje jadło, a deszcz powstaje z ofiary. Jak mówi tradycja:

annād bhuktāl lohita-retaḥ-pariṇatāt pratyakṣaṃ bhavanti jāyante bhūtāni | parjanyād vṛṣṭer annasya saṃbhavo ’nna-saṃbhavaḥ | yajñād bhavati parjanyaḥ |

W ogniu złożona obiata
W górę wprost do słońca sięga.
Ze słońca deszcze się rodzą,
Z deszczu – strawa, z niej stworzenia.
(Manu 3.76, tłum. Byrski 1985: 88)

agnau prāstāhutiḥ samyag ādityam upatiṣṭhate |
ādityāj jāyate vṛṣṭir vṛṣṭer annaṃ tataḥ prajāḥ ||
(Manu 3.76) iti smṛteḥ |

Ofiara to przyszłe rezultaty czynu [jak udanie się do niebios] (apūrva). Taka ofiara powstaje z czynu. Czyn to wypełnianie powinności kapłana i ofiarnika. Z niego powstaje ofiara, która skutkuje przyszłymi konsekwencjami. Ta właśnie ofiara z czynu powstaje.

yajño ’pūrvam | sa ca yajñaḥ karma-samudbhavaḥ | ṛtvig-yajamānayoś ca vyāpāraḥ karma, tad-samudbhavo yasya yajñasyāpūrvasya sa yajñaḥ karma-samudbhavaḥ ||3.14||

 

Rāmānuja


komentarz wspólny przy wersecie BhG 3.16

 

Śrīdhara


jagac-cakra-pravṛtti-hetutvād api karma kartavyam ity āha annād iti tribhiḥ | annāt śukra-śoṇita-rūpeṇa pariṇatād bhūtāny utpadyante | annasya ca sambhavaḥ parjanyād vṛṣṭeḥ | sa ca parjanyo yajñād bhavati | sa ca yajñaḥ karma-samudbhavaḥ | karmaṇā yajamānādi-vyāpāreṇa samyak sampadyata ity arthaḥ |

agnau prāstāhutiḥ samyag ādityam upatiṣṭhate |
ādityāj jāyate vṛṣṭir vṛṣṭer annaṃ tataḥ prajāḥ

 

Madhusūdana


na kevalaṃ prajāpati-vacanād eva karma kartavyam api tu jagac-cakra-pravṛtti-hetutvād apīty āha annād iti tribhiḥ | annād bhuktād reto-lohita-rūpeṇa pariṇatād bhūtāni prāṇi-śarīrāṇi bhavanti jāyante | annasya sambhavo janmānna-sambhavaḥ parjanyād vṛṣṭeḥ | pratyakṣa-siddham evaitat | atra karmopayogam āha yajñāt kārīr yāder agnihotrādeś cāpūrvākhyād dharmād bhavati parjanyaḥ | yathā cāgnihotrāhuter vṛṣṭi-janakatvaṃ tathā vyākhyātam aṣṭādhyāyī-kāṇḍe janaka-yājñavalkya-saṃvāda-rūpāyāṃ ṣaṭ-praśnyām | manunā coktam –

agnau prāstāhutiḥ samyag ādityam upatiṣṭhate |
ādityāj jāyate vṛṣtir vṛṣter annaṃ tataḥ prajāḥ ||[Manu 3.76] iti |

sa ca yajño dharmākhyaḥ sūkṣmaḥ karma-samudbhava ṛtvig-yajamāna-vyāpāra-sādhyaḥ | yajñasya hi apūrvasya vihitaṃ karma kāraṇam

 

Viśvanātha


jagac-cakra-pravṛtti-hetutvād api yajñaṃ kuryād evety āha annād bhūtāni prāṇino bhavantīti bhūtānāṃ hetur annam | annād eva śukra-śoṇita-rūpeṇa pariṇatāt prāṇi-śarīra-siddhes tasyānnasya hetuḥ parjanyaḥ | vṛṣṭibhir evānna-siddhes tasya parjanyasya hetur yajñaḥ | lokaiḥ kṛtena yajñenaiva samucita-vṛṣṭi-prada-megha-siddhes tasya yajñasya hetuḥ karma-ṛtvig-yajamāna-vyāpārātmakatvāt karmaṇa eva yajña-siddheḥ

 

Baladeva


prajāpatinā pareśena prajāḥ sṛṣṭvā tad-upajīvanāya tadaiva yajñaḥ sṛṣṭas tataḥ pareśānubartināvaśyaṃ sakārya ity āha annād iti dvābhyām | bhūtāni prāṇino ‚nnād vrīhy-āder bhavanti | śukra-śoṇita-rūpeṇa pariṇatās tasmāt tad-dehānāṃ siddheḥ | tasyānnasya sambhavaḥ parjanyād vṛṣṭer bhavati | parjanyaś ca yajñād bhavati sidhyatīty arthaḥ |

agnau prāstāhutiḥ samyag ādityam upatiṣṭhate |
ādityāj jāyate vṛṣṭir vṛṣṭer annaṃ tataḥ prajāḥ || iti manu-smṛteḥ

 
 

Michalski


Stworzenia powstają przez pokarm, pokarm przez deszcz, deszcz powstaje przez ofiarę, ofiara przez czyn.

 

Olszewski


Zaiste, zwierzęta żyją płodami ziemi, płody ziemi są przez deszcz spłodzone; deszcz przez Ofiarę; Ofiarę spełnia się przez Akt (czyn).

 

Dynowska


Twór wszelki pożywieniem utrzymuje życie; pożywienie dzięki deszczom się rodzi; deszcz sprowadzają ofiary; trud i praca na ofiary się składa.

 

Sachse


Z pożywienia powstają istoty żywe,
z deszczu pochodzi pożywienie,
z ofiary powstaje deszcz,
zaś ofiara pochodzi z czynu.

 

Kudelska


Istoty żywe utrzymują się dzięki pożywieniu, pożywienie dzięki deszczowi wzrasta,
Deszcz w wyniku ofiar przychodzi, a czyn ofiarny ma swe źródło w pracy.

 

Rucińska


Z jadła powstają istoty, a z deszczu rodzi się jadło,
Z ofiary deszcze się biorą, ofiara źródło ma w czynie.

 

Szuwalska


Życie z ziarna pochodzi, źródłem ziarna jest deszcz,
Co z ofiary się rodzi – jej początkiem jest czyn.

 

Byrski


Z jadła istoty powstają, z deszczu zaś się jadło rodzi.
Deszcz znów rodzi się z ofiary – z czynu rodzi się ofiara.

 
 

BhG 3.15

karma brahmodbhavaṃ viddhi brahmākṣara-samudbhavam
tasmāt sarva-gataṃ brahma nityaṃ yajñe pratiṣṭhitam

Update Required
To play the media you will need to either update your browser to a recent version or update your Flash plugin.

analiza syntaktyczna

karma (czyn) brahmodbhavam (powstały z brahmana / z Wedy) viddhi (znaj),
brahma (brahmana) akṣara-samudbhavam (powstałego z niezniszczalnego / z sylaby) [vidhi] (znaj).
tasmāt (dlatego) sarva-gatam (znajdujący się wszędzie) brahma (brahman) nityam (zawsze) yajñe (w ofierze) pratiṣṭhitam (stabilny) [asti] (jest).

 

tłumaczenie polskie

Wiedz, że czyn powstaje z brahmana, [a] brahman powstaje z niezniszczalnego.
Dlatego znajdujący się wszędzie brahman zawsze usytuowany jest w ofierze.

 

analiza gramatyczna

karma karman 2i.1 n. czyn, działanie i jego skutki (od: kṛ – robić);
brahmodbhavam brahma-udbhava 2i.1 n. ; yasya brahmaṇa udbhavam asti tatto, czyje powstanie jest z brahmana (od: bṛh – zwiększać, brahman – duch, Weda; ud-bhū – powstawać, wyłaniać się, udbhava – wyłonienie się, powstanie);
viddhi vid (wiedzieć) Imperat. P 2c.1 wiedz, znaj;
brahma brahman 2i.1 n. ducha, Wedę (od: bṛh – zwiększać);
akṣara-samudbhavam a-kṣara-samudbhava 2i.1 m. ; BV : yasya akṣarāt samudbhavam asti tat to, czego powstanie jest z niezniszczalnego / z sylaby (od: kṣar – zmniejszać się, znikać, a-kṣara – niezniszczalny, głoska; sam-ud-bhū – powstawać, wyłaniać się, samudbhava – wyłonienie się, powstanie);
tasmāt av. dlatego (od: tat sn. 5i.1 m. – z tego);
sarva-gatam sarva-gata 1i.1 n. ; TP : sarvatra gata itiznajdujący się wszędzie (od: sarva – wszystko; gam – iść, PP gata – poszły);
brahma brahman 1i.1 n. duch, Weda (od: bṛh – zwiększać);
nityam av. zawsze, ciągle (od: nitya – wrodzony, wieczny);
yajñe yajña 7i.1 m. w ofierze, w czczeniu (od: yaj – poświęcać, składać w ofierze, czcić);
pratiṣṭhitam pratiṣṭhita (prati-sthā – stać stabilnie) PP 1i.1 f. stały, stabilny, solidny;

 

warianty tekstu

karma brahmodbhavaṃ viddhi → brahma karmodbhavaṃ viddhi (znaj brahmana jako powstałego z czynu);

 
 


Śāṃkara

Legenda:
fragmenty komentowanego wersetu
cytaty z różnych pism
wprowadzenie polemiki

Skąd powstaje tak przedstawiony czyn? Odpowiada:

tac caivaṃ vidhaṃ karma kuto jātam ity āha –

Wiedz, że czyn powstaje z brahmana, a brahman powstaje z niepodzielnego.
Dlatego wszechprzenikający brahman zawsze usytuowany jest w ofierze.

karma brahmodbhavaṃ viddhi brahmākṣara-samudbhavam |
tasmāt sarva-gataṃ brahma nityaṃ yajñe pratiṣṭhitam ||3.15||

Wiedz, czyli dowiedz się, że czyn powstaje z brahmana. Brahman to Weda, która jest przyczyną powstania, zamanifestowania się czynu.

karma brahmodbhavam | brahma vedaḥ | sa udbhavaḥ kāraṇaṃ prakāśako yasya tat karma brahmodbhavaṃ viddhi vijānīhi |

Z kolei brahman nazywany Wedą powstaje z niepodzielnego. Niepodzielne to brahman, najwyższa jaźń – to z niej powstaje brahman, a brahman to Weda. Oto znaczenie.

brahma punaḥ vedākhyam akṣara-samudbhavam akṣaraṃ brahma paramātmā samudbhavo yasya tat akṣara-samudbhavam | brahma veda ity arthaḥ |

Ponieważ brahman powstaje bezpośrednio z najwyższej jaźni, z niepodzielnego, niczym wydech z człowieka, dlatego, ponieważ ukazuje wszelkie przedmioty, jest wszechprzenikający. Choć przenika wszystko, to zawsze, czyli wiecznie, usytuowany jest w ofierze – z powodu dominacji zasad ofiarnych.

yasmāt sākṣāt paramātmākhyād akṣarāt puruṣa-niḥśvāsavat samudbhūtaṃ brahma tasmāt sarvārtha-prakāśakatvāt sarva-gatam | sarva-gatam api sat nityaṃ sadā yajña-vidhi-pradhānatvāt yajñe pratiṣṭhitam ||3.15||

 

Rāmānuja


komentarz wspólny przy wersecie BhG 3.16

 

Śrīdhara


tathā karmeti | tac ca yajamānādi-vyāpāra-rūpaṃ karma brahmodbhavaṃ viddhi | brahma vedaḥ | tasmāt pravṛttaṃ jānīhi | asya mahato bhūtasya niḥśvasitam etad ṛg-vedo yajur-veaḥ sāma-vedo |thāṅgīrasaḥ iti śruteḥ | yata evam akṣarād eva yajña-pravṛtter atyantam abhipreto yajñaḥ, tasmāt sarva-gatam apy akṣaraṃ brahma nityaṃ sarvadā yajñe pratiṣṭhitam | yajñenopāya-bhūtena prāpyata iti yajñe pratiṣṭhitam ucyata iti | udyama-sthā sadā lakṣmīr itivat | yad vā, jagac-cakrasya mūlaṃ karma tasmāt sarva-gataṃ mantrārtha-vādaiḥ sarveṣu siddhārtha-pratipādakeṣu bhūtārthākhyānādiṣu gataṃ sthitam api vedākhyaṃ brahma sarvadā yajñe tātparya-rūpeṇa pratiṣṭhitam | ato yajñādi karma kartavyam ity arthaḥ

 

Madhusūdana


tac cāpūrvotpādakam | brahmodbhavaṃ brahma vedaḥ sa evodbhavaḥ pramāṇaṃ yasya tat tathā | veda-vihitam eva karmāpūrva-sādhanaṃ jānīhi | na tv anyat-pāṣaṇḍa-pratipāditam ity arthaḥ | nanu pāṣaṇḍa-śāstrāpekṣayā vedasya kiṃ vailakṣaṇyaṃ yato veda-pratipādita eva dharmo nānya ity ata āha brahma vedākhyam akṣara-samudbhavam akṣarāt paramātmano nirdoṣāt puruṣa-niḥśvāsa-nyāyenābuddhi-pūrvaṃ samudbhava āvirbhāvo yasya tad-akṣara-samudbhavam | tathā cāpauruṣeyatvena nirasta-samasta-doṣāśaṅkaṃ veda-vākyaṃ pramiti-janakam iti bhāvaḥ | tathā ca śrutiḥ — asya mahato bhūtasya niḥśvasitam etad ṛg-vedo yajur-veaḥ sāma-vedo ‚thāṅgīrasa itihāsaḥ purāṇaṃ vidyā upaniṣadaḥ ślokāḥ sūtrāṇy anuvyākhānāni vyākhyānāny asyaivaitāni niḥśvasitāni [BAU 2.4.10] iti |

tasmāt sākṣāt paramātma-samudbhavatayā sarva-gataṃ sarva-prakāśakaṃ nityam avināśi ca brahma vedākhyaṃ yajñe dharmākhye ‚tīndriye pratiṣṭhitaṃ tātparyeṇa | ataḥ pāṣaṇḍa-pratipāditopadharma-parityāgena veda-bodhita eva dharmo ‚nuṣṭheya ity arthaḥ

 

Viśvanātha


tasya karmaṇo hetur brahma vedaḥ | vedokta-vidhi-vākya-śravaṇād eva yajñaṃ prati vyāpārotpattes tasya vedasya hetur akṣaraṃ brahma | brahmata eva vedotpatteḥ | tathā ca śrutiḥ – asya mahato bhūtasya niḥśvasitam etad ṛg-vedo yajur-veaḥ sāma-vedo |thāṅgīrasaḥ iti | tasmāt sarva-gataṃ brahma yajñe pratiṣṭhitam iti yajñena brahmāpi prāpyata iti bhāvaḥ | atra yadyapi kārya-kāraṇa-bhāvenānnādyā brahma-paryantāḥ padārtho uktās tad api teṣu madhye yajña eta vidheyatvena śāstreṇocyata iti | sa eva prastutaḥ –

agnau prāstāhutiḥ samyag ādityam upatiṣṭhate |
ādityāj jāyate vṛṣṭir vṛṣṭer annaṃ tataḥ prajāḥ || iti smṛteḥ

 

Baladeva


tac ca ṛtvig-ādi-vyāpāra-rūpa-karma-brahmodbhavaṃ viddhi | brahma-vedas tasmāt tat pravṛttiṃ jānīhīty arthaḥ | tac ca veda-rūpaṃ brahma akṣarāt pareśāt samudbhavaṃ prakaṭaṃ viddhi | asya mahato bhūtasya niḥśvasitam etad ṛg-vedo yajur-veaḥ sāma-vedo |thāṅgīrasaḥ ity ādi-śravaṇāt | yasmāt sva-sṛṣṭa-prajopajīvanāti-priyo yajñas tasmāt sarva-gataṃ nikhila-vyāpakam api brahma nityaṃ sarvadā yajñe pratiṣṭhitaṃ tenaiva tat prāpyata ity arthaḥ

 
 

Michalski


A wiedz, że czyn ma początek swój w Brahmanie, Brahman zaś powstał z Nieprzemijającego. Oto dlaczego wszystkoobejmujący Brahman jest obecny zawsze w ofierze.

 

Olszewski


Otóż wiedz, że Akt pochodzi od Brahmy i że Brahma pochodzi od Przedwiecznego. Dlatego więc Bóg, który przenika wsze rzeczy, jest zawsze obecny w Ofierze.

 

Dynowska


Wiedz, o Ardżuno, iż źródłem czynu wszelkiego jest Brahma, a Brahmy praźródłem – Niezmienny. Oto dlaczego wszechprzenikający Brahman jest w każdej obecny ofierze.

 

Sachse


Wiedz, że czyn pochodzi z brahmana,
brahman zaś pochodzi z akszary.
Stąd wszechobecny brahman
stale znajduje się w ofierze.

 

Kudelska


Wiedz, że czyn wszelki pochodzi od brahmana, a źródłem brahmana jest to, co niezmienne
Dlatego to brahman, który przenika wszystko, wiecznie tkwi w każdej ofierze.

 

Rucińska


Wiedz, że czyn powstał z Brahmana, a Brahman – z Niezniszczalnego.
Stąd Brahman wszechprzenikliwy i wieczny mieszka w ofierze.

 

Szuwalska


Wiedz, że czynu przyczyną jest Światłość najwyższa.
Światłość, która z wieczności emanuje, zawsze
Obecna jest w ofierze.

 

Byrski


Wiedz, że czyn ze Słowa zrodzon, Słowo zaś z Niezniszczalnego.
A więc Słowo wszechobecne wżdy w ofierze osadzone.

 
 

BhG 3.16

evaṃ pravartitaṃ cakraṃ nānuvartayatīha yaḥ
aghāyur indriyārāmo moghaṃ pārtha sa jīvati

Update Required
To play the media you will need to either update your browser to a recent version or update your Flash plugin.

analiza syntaktyczna

he pārtha (Prythowicu!),
iha (tutaj) yaḥ (kto) evam (w ten sposób) pravartitam (wprawionego w ruch) cakram (koła) na anuvartayati (nie sprawia kontynuowania toczenia się),
saḥ (ten) aghāyuḥ (grzesznik) indriyārāmaḥ (który czerpie radość ze zmysłów) mogham (daremnie) jīvati (żyje).

 

tłumaczenie polskie

Prythowicu, kto w tym świecie nie wspiera tego wprawionego w ruch cyklu,
ten grzesznik, znajdujący radość w zmysłach, nadaremnie żyje.

 

analiza gramatyczna

evam av. w ten sposób;
pravartitam pravartita (pra-vṛt – toczyć się, powstawać) caus. PP 2i.1 n. wprawione w ruch;
cakram cakra 2i.1 n. koło, cykl, dysk (od: car – ruszać się lub od: kṛ – robić);
na av. nie;
anuvartayati anu-vṛt (podążać, szanować, wspierać) Praes. caus. P 1c.1 sprawia wspieranie, toczenie się;
iha av. tutaj (często w znaczeniu: w tym świecie);
yaḥ yat sn. 1i.1 m. kto;
aghāyuḥ agha-āyuḥ 1i.1 m. ; BV : yasyāyur agham asti saḥten, którego życie jest grzechem (od: agha – zło, grzech, cierpienie; āyuḥ – życie, witalność, zdrowie);
indriyārāmaḥ indriya-ārāma 1i.1 m. ; BV : yasyārāma indriyeṣv asti saḥten, który znajduje radość w zmysłach (od: ind – posiadać moc, indriya – zmysły; ā-ram – zatrzymywać, radować się, ā-rāma – przyjemność, radość, zadowolenie);
mogham av. na próżno, daremnie, bez sukcesu (od: mogha – próżny, daremny);
pārtha pārtha 8i.1 m. o synu Prythy (od: pṛth – rozszerzać, pṛthā – Kunti, matka Pandowiców);
saḥ tat sn. 1i.1 m. on;
jīvati jīv (żyć) Praes. P 1c.1 żyje;

 

warianty tekstu

cakraṃ → karma (czynu);
nānuvartayatīhanānuvartayate ha / nānuvartayatīca (zaiste nie wspiera / i nie wspiera);
aghāyuḥ → alpāyuḥ (ten, którego życie jest krótkie);
moghaṃ → mohaṃ (w omroczeniu);

 
 


Śāṃkara

Legenda:
fragmenty komentowanego wersetu
cytaty z różnych pism
wprowadzenie polemiki

Prythowicu, kto w tym świecie nie wspiera tak wprawionego w ruch cyklu,
ten grzesznik, znajdujący radość w zmysłach, nadaremnie żyje.

evaṃ pravartitaṃ cakraṃ nānuvartayatīha yaḥ |
aghāyur indriyārāmo moghaṃ pārtha sa jīvati ||3.16||

Tak, czyli w ten sposób, wprawionego w ruch przez Boga, na mocy Wedy i ofiary, cyklu świata, kto tu, czyli w tym świecie, nie wspiera, ten wyznaczony do czynu jest grzesznikiem – tym, którego życie jest złem i grzechem. Kto znajduje radość w zmysłach – raduje się, czyli dzięki zmysłom zabawia się przedmiotami, ten żyje nadaremnie, czyli bezużytecznie, o Prythowicu.

evam ittham īśvareṇa veda-yajña-pūrvakaṃ jagac-cakraṃ pravartitaṃ nānuvartayatīha loke yaḥ karmaṇy adhikṛtaḥ sann aghāyur aghaṃ pāpam āyur jīvanaṃ yasya so ’ghāyuḥ pāpa-jīvana iti yāvat | indriyārāmaḥ indriyair ārāmaḥ āramaṇam ākrīḍā viṣayeṣu yasya sa indriyārāmo moghaṃ vṛthā he pārtha, sa jīvati |

A oto znaczenie [niniejszego] działu: zatem tak naznaczony [do działania] niewiedzący powinien zająć się czynem. Zanim osiągnie stałość w wiedzy o jaźni, naznaczony do wypełniania jogi czynu, a nieposiadający wiedzy o jaźni powinien [czyn] wypełniać, z taką intencją. Jest to dyskutowane począwszy od [słów]:
Przez niewypełnianie czynu…” (BhG 3.4), aż po [słowa]:
Bez czynu nawet twoja podróż w ciele nie odniesie sukcesu” (Bh 3.8).

tasmād ajñenādhikṛtena kartavyam eva karmeti prakaraṇārthaḥ | prāg ātma-jñāna-niṣṭhā-yogyatā-prāptes tādarthyena karma-yogānuṣṭhānam adhikṛtenānātmajñena kartavyam evety etan
na karmaṇām anārambhād
(BhG 3.4) ity ata ārabhya
śarīra-yātrāpi ca te na prasidhyed akarmaṇa (BhG 3.8) ity evam antena pratipādya,

Począwszy od [słów]: „Wyjąwszy czyn, którego celem jest ofiara” (BhG 3.9), a kończąc na [niniejszej strofie]: „Prythowicu, nadaremnie on żyje” (BhG 3.16), wyjaśnia poboczny wątek dzieła, [czyli] różne przyczyny, dla których nieznający jaźni, naznaczony [do działania] powinien wypełniać czyny. Wzmiankuje też zło płynące z niepodejmowania [czynu].

yajñārthāt karmaṇo ’nyatra (BhG 3.9) ity ādinā moghaṃ pārtha sa jīvati (BhG 3.16) ity evam antenāpi granthena prāsaṅgikam adhikṛtasyānātmavidaḥ karmānuṣṭhāne bahu kāraṇam uktam | tad-akaraṇe ca doṣa-saṃkīrtanaṃ kṛtam ||3.16||

 

Rāmānuja


punar api lokadṛṣṭyā śāstradṛṣṭyā ca sarvasya yajñamūlatvaṃ darśayitvā yajñānuvartanasyāvaśyakāryatām ananuvartane doṣaṃ cāha

„annāt sarvāṇi bhūtāni bhavanti parjanyāc cānnasaṃbhavaḥ” iti sarvalokasākṣikam / yajñāt parjanyo bhavatīti ca śāstreṇāvagamyate, „agnau prāstāhutiḥ samyagādityam upatiṣṭhate / ādityāj jāyate vṛṣṭiḥ” ityādinā / yajñaś ca dravyārjanādikartṛvyāpārarūpakarmasamudbhavaḥ, karma ca brahmodbhavam / atra ca brahmaśabdanirdiṣṭaṃ prakṛtipariṇāmarūpaṃ śarīram / „tasmād etad brahma nāma rūpam annaṃ ca jāyate” iti hi brahmaśabdena prakṛtinirdiṣṭā / ihāpi „mama yonir mahad brahma” iti vakṣyate / ataḥ karma brahmodbhavam iti prakṛtipariṇāmarūpaśarīrodbhavaṃ karmetyuktaṃ bhavati / brahmākṣarasamudbhavam ity atrākṣaraśabdanirdiṣṭo jīvātmā, annapānādinā tṛptākṣarādhiṣṭhitaṃ śarīraṃ karmaṇe prabhavatīti karmasādhanabhūtaṃ śarīram akṣarasamudbhavam; tasmāt sarvagataṃ brahma sarvādhikārigataṃ śarīraṃ nityaṃ yajñe pratiṣṭhitaṃ yajñamūlam ityarthaḥ / evaṃ paramapuruṣeṇa pravartitam idaṃ cakram annād bhūtaśabdanirdiṣṭāni sajīvāni śarīrāṇi, paryjanyād annam, yajñāt parjanyaḥ, yajñaś ca kartṛvyāpārarūpāt karmaṇaḥ, karma ca sajīvāc charīrāt, sajīvaṃ śarīraṃ punar apy annād ity anyonyakāryakāraṇabhāvena cakravat parivartamānam iha sādhane vartamāno yaḥ karmayogādhikārī jñānayogādhikārī vā nānuvartayati na pravartayati, yajñaśiṣṭena dehadhāraṇam akurvan so ‚ghāyur bhavati / aghārambhāyaiva yasyāyuḥ, aghapariṇataṃ vā, ubhayarūpaṃ vā so ‚ghāyuḥ / ata evendriyārāmo bhavati, nātmārāmaḥ; indriyāṇy evāsyodyānāni bhavanti; ayajñaśiṣṭavardhitadehamanastvenodriktarajastamaskaḥ ātmāvalokanavimukhatayā viṣayabhogaikaratir bhavati / ato jñānayogādau yatamāno ‚pi niṣphalaprayatnatayā moghaṃ pārtha sa jīvati

 

Śrīdhara


yasmād evaṃ parameśvareṇaiva bhūtānāṃ puruṣārtha-siddhaye karmādi-cakraṃ pravartitaṃ tasmāt tad akurvato vṛthaiva jīvitam ity āha evam iti | parameśvara-vākya-bhūtād vedākhyād brahmaṇaḥ puruṣāṇāṃ karmaṇi pravṛttiḥ | tataḥ karma-niṣpattiḥ | tataḥ parjanyaḥ | tato ‚nnam | tato bhūtāni | bhūtānāṃ punas tathaiva karma-pravṛttir iti | evaṃ pravartitaṃ cakraṃ yo nānuvartayati nānutiṣṭhati so ‚ghāyuḥ | aghaṃ pāpa-rūpam āyur yasya saḥ | yata indriyair viṣayeṣv evāramati, na tu īśvarārādhanārthe karmaṇi | ato moghaṃ vyarthaṃ sa jīvati

 

Madhusūdana


bhavaty evaṃ tataḥ kiṃ phalitam ity āha evam iti | parameśvarāt sarvāvabhāsaka-nitya-nirdoṣa-vedāvirbhāvaḥ | tataḥ karma-parijñānaṃ tato ‚nuṣṭhānād dharmotpādaḥ | tataḥ parjanyas tato ‚nnaṃ tato bhūtāni punas tathaiva bhūtānāṃ karma-pravṛttir ity evaṃ parameśvareṇa pravartitaṃ cakraṃ sarva-jagan-nirvāhakaṃ yo nānuvartayati nānutiṣṭhati so ‚ghāyuḥ pāpa-jīvano moghaṃ vyartham eva jīvati he pārtha tasya jīvanān maraṇam eva varaṃ janmāntare dharmānuṣṭhāna-sambhavād ity arthaḥ | tathā ca śrutiḥ – atho ayaṃ vā ātmā sarveṣāṃ bhūtānāṃ lokaḥ sa yaj juhoti yad yajate tena devānāṃ loko ‚tha yad anubrūte tena ṛṣīṇām atha yat-pitṛbhyo nipṛṇāti yat prajām icchate tena pitṝṇām atha yan manuṣyān vāsayate yad ebhyo ‚śanaṃ dadāti tena manuṣyāṇām atha yat paśubhyas tṛṇodakaṃ vindati tena paśūnāṃ yad asya gṛheṣu śvāpadā vayāṃsyāpipīlikābhya upajīvanti tena teṣāṃ lokaḥ [BAU 1.4.16] iti |

brahma-vidaṃ vyāvartayati indriyārāma iti | yata indriyair viṣayeṣv āramati ataḥ karmādhikārī saṃs tad-akaraṇāt pāpam evācinvan vyartham eva jīvatīty abhiprāyaḥ

 

Viśvanātha


etad-anuṣṭhāne pratyavāyam āha evam iti | cakraṃ pūrva-paścād-bhāgena pravartitam | yajñān parjanyaḥ | parjanyād annam | annāt puruṣaḥ | puruṣāt punar yajñaḥ | yajñāt parjanya ity evaṃ cakraṃ yo nānuvartayati yajñānuṣṭhānena na parivartayati, sa aghāyuḥ pāpa-vyāptāyuḥ | ko narake na maṅkṣyatīti bhāvaḥ

 

Baladeva


yajñākaraṇe doṣam āhaivam iti | parasmād brahmaṇo vedāvirbhāvas tasmād brahma-pratibodhakāt yajñas tataḥ parjanyas tato ‚nnaṃ tato bhūtāni punas tathaiva bhūtānāṃ karma-pravṛttir ity evaṃ nikhila-jagan-nirvāhakaṃ pareśena prajāpatinā pravartitaṃ cakraṃ yo nānuvartayati sa janaḥ pareśa-vimukho ‚ghāyuḥ pāpa-jīvano moghaṃ vyartham eva jīvati | he pārtha yad asāv indriyair viṣayeṣv eva ramate na tu para-brahmābhimate yajñe tac-cheṣāśane ca

 
 

Michalski


Kto tak toczącego się koła dalej nie toczy, ku złemu skłonny i zmysłom swoim sprzyjający – ten, Partho, żyje napróżno!

 

Olszewski


Kto tu na ziemi nie współdziałak temu olistemu biegowi życia i kto w grzechu zażywa rozkoszy zmysłów, ten, synu Prithy, żyje bezużytecznie.

 

Dynowska


I tak koło istnienia nieustannym obraca się ruchem; człowiek, który tu na ziemi, w jego obrotach odmawia udziału, a sam lubuje się zmysłami, ten, o synu Prity, żywot grzeszny wiedzie i daremny.

 

Sachse


Kto tu, na tej ziemi,
nie wspiera tak obracającego się koła,
tego życie jest złe,
ten lubuje się tylko w zmysłach,
ten żyje na próżno, o synu Prithy.

 

Kudelska


Zaś, kto tu na ziemi nic podąża za wiecznie toczącym się kołem życia,
Ale jedynie rozkoszuje się przedmiotami zmysłów, ten, synu Prithy, żyje na próżno.

 

Rucińska


Kto z kołem tak w ruch wprawionym w tym świecie się nie obraca,
Grzesząc w uciechach zmysłowych – żyje na próżno, o Partho!

 

Szuwalska


To zamknięte koło
Obraca się bez przerwy, a życie poza nim
Oparte jest na grzechu, pozbawione celu.

 

Byrski


Kto nie działa zgodnie z rytmem tego kręgu tu i teraz,
Ten cieszący się zmysłami, żywot wiodąc swój przyziemny,
Na próżno, o Partho, żyje!

 
 

BhG 3.17

yas tv ātma-ratir eva syād ātma-tṛptaś ca mānavaḥ
ātmany eva ca saṃtuṣṭas tasya kāryaṃ na vidyate

Update Required
To play the media you will need to either update your browser to a recent version or update your Flash plugin.

analiza syntaktyczna

yaḥ (który) tu (ale) mānavaḥ (człowiek) ātma-ratiḥ eva (ten, którego rozkosz jest w jaźni jedynie), ātma-tṛptaḥ ca (i w jaźni usatysfakcjonowany), ātmani eva ca (i w jaźni jedynie) santuṣṭaḥ (w pełni uradowany) syād (byłby),
tasya (jego) kāryaṃ (obowiązek) na vidyate (nie istnieje).

 

tłumaczenie polskie

Ale człowiek, który jedynie w jaźni rozkosz znajduje, w jaźni jest zadowolony
i jedynie w jaźni się raduje, dla niego nie ma obowiązków.

 

analiza gramatyczna

yaḥ yat sn. 1i.1 m. kto;
tu av. ale, wtedy, z drugiej strony, i;
ātma-ratiḥ ātma-rati 1i.1 m. ; BV : yasyātmani ratir asti saḥ ten, czyja rozkosz jest w jaźni (od: ātman – jaźń; ram – radować się, bawić, rati – przyjemność, rozkosz – często seksualna);
eva av. z pewnością, właśnie, dokładnie, jedynie;
syāt as (być) Pot. P 1c.1 byłby;
ātma-tṛptaḥ ātma-tṛpta 1i.1 m. ; TP : ātmanā / ātmani tṛpta iti dzięki jaźni / w jaźni zadowolony (od: ātman – jaźń; tṛp – być zadowolonym, PP tṛpta – zadowolony, usatysfakcjonowany);
ca av. i;
mānavaḥ mānava 1i.1 m. człowiek (od: man – myśleć, manu – człowiek);
ātmani ātman 7i.1 m. w jaźni, w sobie;
eva av. z pewnością, właśnie, dokładnie, jedynie;
ca av. i;
saṃtuṣṭaḥ saṃtuṣṭa (sam-tuṣ – radować się) PP 1i.1 m. uradowany, zadowolony w pełni;
tasya tat sn. 6i.1 m. jego;
kāryam kārya (kṛ robić) PFx 1i.1 n. do zrobienia, praca, obowiązek szczególnie religijny;
na av. nie;
vidyate vid (być, istnieć) Praes. Ā 1c.1 jest;

 

warianty tekstu

yas tv ātma-ratiryaścātma-ratir (a kto znajdujący rozkosz w jaźni);
ātmany eva ca → ātmanaiva ca (i dzięki jaźni jedynie);

 
 


Śāṃkara

Legenda:
fragmenty komentowanego wersetu
cytaty z różnych pism
wprowadzenie polemiki

Jeśli tak jest, to czy wprawiony w ruch cykl (BhG 3.16) ma być wspierany przez wszystkich, czy też jedynie przez tego, kto nie zna jaźni i kto nie uzyskał stałości w jodze wiedzy dostępnej znającym jaźń sankhjaikom, a osiąganej dzięki środkowi jakim jest wcześniej opisana joga czynu? Przewidując takie pytanie Ardźuny, [odpowiada] sam lub na mocy rozważonego w pismach znaczenia, [jak w poniższym fragmencie]:

evaṃ sthite kim evaṃ pravartitaṃ caktraṃ (BhG 3.16) sarveṇānuvartanīyaṃ āho-svit pūrvokta-karma-yogānuṣṭhānopāya-prāpyām anātma-vidā jñāna-yogenaiva niṣṭhām ātma-vidbhiḥ sāṃkhyair anuṣṭheyām aprāptenaiva? ity evam artham arjunasya praśnam āśaṅkaya svayam eva vā śāstrārthasya viveka-pratipatty-artham

Świętobliwy bramin, który odrzucił fałszywą wiedzę, ową jaźń poznał i dzięki odrzuceniu fałszywej wiedzy, oraz dzięki wypełnianiu wszelkimi sposobami [praktyk], porzuca pragnienia jak posiadania synów i zostaje ascetą angażującym się jedynie, by utrzymać ciało. Ci [którzy tak czynią] nie mają innych obowiązków poza rozważaniem wiedzy o jaźni” (Bṛh-up 3.5.1 – wersja znacznie różniąca się od współcześnie zaświadczonego tekstu, bądź jego parafraza).

etaṃ vai tam ātmānaṃ viditvā nivṛtta-mithyā-jñānāḥ santo brāhmaṇā mithyā-jñānavadbhyo ’vaśyaṃ kartavyebhyaḥ putraiṣaṇādibhyo vyutthāyātha bhikṣā-caryaṃ śarīra-sthiti-mātra-prayuktaṃ caranti | na teṣām ātma-jñāna-niṣṭhā-vyatirekeṇānyat kāryam asti (Bṛh-up 3.5.1)

Bóg, pragnąc przedstawić w księdze Gity takie właśnie znaczenie Objawienia, oznajmia:

ity evaṃ śruty-artham iha gītā-śāstre pratipipādayiṣitam āviṣkurvann āha bhagavān –

Ale człowiek, który jedynie w jaźni rozkosz znajduje, w jaźni jest zadowolony
i jedynie w jaźni się raduje, dla niego nie ma obowiązków.

yas tv ātma-ratir eva syād ātma-tṛptaś ca mānavaḥ |
ātmany eva ca saṃtuṣṭas tasya kāryaṃ na vidyate ||3.17||

Ale ten, sankhjaik, stały w wiedzy o jaźni, kto w jaźni rozkosz znajduje – raduje się jedynie w sobie, a nie [raduje się] przedmiotami, kto w jaźni jest zadowolony – kogo zadawala jedynie jaźń, a nie smaki płynące z jadła i innych [doznań], ten człowiek, czyli wyrzeczeniec jedynie w jaźni się raduje.

yas tu sāṃkhya ātma-jñāna-niṣṭha ātma-ratiḥ ātmany eva ratir na viṣayeṣu yasya sa ātma-ratir eva syād bhaved ātma-tṛptaś tmanaiva tṛpto nānna-rasādinā sa mānavo manuṣyaḥ saṃnyāsī ātmany eva ca santuṣṭaḥ |

Radość większości [osób] płynie z zewnętrznych przedmiotów, gdy się je zignoruje, w sobie się raduje, wówczas całkowicie wyzbywa się namiętności. Kto jest takim znawcą jaźni, dla niego nie ma obowiązku – nie ma powinności. Oto znaczenie.

santoṣo hi bāhyārtha-lābhe sarvasya bhavati, tam anapekṣya ātmany eva ca santuṣṭaḥ sarvato vīta-tṛṣṇa ity etat | ya īdṛśaḥ ātma-vit tasya kāryaṃ karaṇīyaṃ na vidyate nāstīty arthaḥ ||3.17||

 

Rāmānuja


komentarz wspólny przy wersecie BhG 3.18

 

Śrīdhara


tad evaṃ na karmaṇām ārambhād ity-ādinā ajñasya antaḥ-karaṇa-śuddhy-arthaṃ karma-yogam uktvā jñāninaḥ karmānupayogam āha yas tv iti dvābhyām | ātmany eva ratiḥ prītir yasya saḥ | tataś cātmany eva tṛptaḥ svānandānubhavena nirvṛtaḥ | ataeva ātmany eva santuṣṭo bhogāpekṣā-rahito yas tasya kartavyaṃ karma nāstīti

 

Madhusūdana


yas tv indriyārāmo na bhavati paramārtha-darśī sa evaṃ jagac-cakra-prabhṛti-hetu-bhūtaṃ karmānanutiṣṭhann api na pratyavaiti kṛtakṛtyatvād ity āha dvābhyām yas tv iti | indriyārāmo hi srak-candana-vanitādiṣu ratim anubhavati manojñānna-pānādiṣu tṛptiṃ paśu-putra-hiraṇyādi-lābhena rogādy-abhāvena ca tuṣṭim | ukta-viṣayābhāve rāgiṇām araty-atṛpty-atuṣṭi-darśanād rati-tṛpti-tuṣṭyau mano-vṛtti-viśeṣāḥ sākṣi-siddhāḥ | labdha-paramātmānanas tu dvaita-darśanābhāvād atiphalgutvāc ca viṣaya-sukhaṃ na kāmayata ity uktaṃ yāvān artha udapāne ity atra | ato ‚nātma-viṣayaka-rati-tṛpti-tuṣṭy-abhāvād ātmānaṃ paramānandam advayaṃ sākṣātkurvann upacārād evam ucyate – ātma-ratir ātma-tṛpta ātma-santuṣṭa iti | tathā ca śrutiḥ – ātma-krīḍa ātma-ratiḥ kriyāvān eva brahma-vidāṃ variṣṭhaḥ iti | ātma-tṛptaś ceti cakāra eva-kārānukarṣaṇārthaḥ | mānava iti yaḥ kaścid api manuṣya evambhūtaḥ sa eva kṛtakṛtyo na tu brāhmaṇatvādi-prakarṣeṇeti kathayitum | ātmany eva ca santuṣṭa ity atra ca-kāraḥ samuccayārthaḥ | ya evambhūtasyādhikāra-hetv-abhāvāt kim api kāryaṃ vaidikaṃ laukikaṃ vā na vidyate

 

Viśvanātha


tad evaṃ niṣkāmatvāsāmarthye sa-kāmo ‚pi karma kuryād evety uktam | yas tu śuddhāntaḥ-karaṇatvāt jñāna-bhūmikām ārūḍhaḥ sa tu nityaṃ kāmyaṃ ca na karotīty āha yas tv iti dvābhyām | ātma-ratir ātmārāmo yata ātma-tṛptaḥ ātmānandānubhavena nirvṛtaḥ | na svātmani nirvṛto bahir-viṣaya-bhoge ‚pi kiñcin nirvṛto bhavatu | atra naivety āhaātmany eva na tu bahir-viṣaya-bhoge tasya kāryaṃ kartavyatvena karma nāsti

 

Baladeva


yas tu mad-uktena niṣkāma-karmaṇā mad-upāsanena ca vimṛṣṭe citta-darpaṇe sañjātena dharma-bhūta-jñānenātmānam adarśat tasya na kiñcit karma kartavyam ity āha yas tv iti dvābhyām | ātmany apahata-pāpmatvādi-guṇāṣṭaka-viśiṣṭe sva-svarūpe avalokite ratir yasya saḥ | ātmanā sva-prakāśānandenāvalokitena tṛpto na tv anna-pānādinā | ātmany eva ca tādṛśe santuṣṭo na tu nṛtya-gītādau | tasyaivambhūtasya tad-avalokānāya kiñcit karma kartavyaṃ na vidyate sarvadāvalokitātma-svarūpatvāt

 
 

Michalski


Lecz kto znajduje radość w samym sobie, samemu sobie wystarcza, w sobie samym widzi zadowolenie – taki człowiek nie ma tu nic do spełnienia.

 

Olszewski


Lecz kto szczęśliwy w swem sercu i zadowolony z siebie, w sobie samym znajduje radość swoją, ten nie gardzi żadnym czynem.

 

Dynowska


Lecz ten, któremu Duch jest radością jedyną, który w Duchu wszystko znajduje i nic poza Nim nie pragnie, ten zaprawdę od wszelkiego działanie jest wolny i nic już tu nie ma do spełnienia.

 

Sachse


Ten zaś człowiek,
którego szczęście wypływa z atmana,
ten, kto cieszy się atmanem
i w atmanie znajduje radość,
ten nie ma już do spełnienia nic więcej.

 

Kudelska


Lecz ten człowiek, który pełnię zadowolenia w duchu znalazł,
Który wyższym duchem się raduje i w duchu jedynie widzi przyjemność, nie ma już żadnej powinności do spełnienia.

 

Rucińska


Lecz człowiek, co tylko Sobą się cieszy, Sobą raduje,
W Sobie znajduje przyjemność – nie ma już nic do spełnienia.

 

Szuwalska


Samozadowolenie, dążenie do wiedzy,
Przynosi satysfakcję, zwalnia z obowiązków.

 

Byrski


Który człek by się ukochał a i sam się zaspokoił,
Oraz w sobie się radował – nie ma dlań żadnego działa.

 
 

BhG 3.18

naiva tasya kṛtenārtho nākṛteneha kaś-cana
na cāsya sarva-bhūteṣu kaś-cid artha-vyapāśrayaḥ

Update Required
To play the media you will need to either update your browser to a recent version or update your Flash plugin.

analiza syntaktyczna

iha (tutaj) kṛtena (dzięki pracy) tasya (jego) [ātma-rateḥ] (tego, którego rozkosz jest w jaźni) arthaḥ (korzyść) na eva [asti] (zaiste nie jest),
akṛtena (przez niewykonanie pracy) kaś-cana (jakikolwiek) [arthaḥ] (korzyść) na [asti] (nie jest),
sarva-bhūteṣu ca (i między wszystkimi bytami) asya (jego) kaś-cit (jakiekolwiek) artha-vyapāśrayaḥ (schronienie w korzyści) na [asti] (nie jest).

 

tłumaczenie polskie

Zaiste nie ma on w tym świecie żadnej korzyści [do osiągnięcia]
dzięki czynowi, czy też dzięki bezczynowi,
i między wszystkimi bytami nie ma on żadnego wsparcia w [uzyskaniu] korzyści.

 

analiza gramatyczna

na av. nie;
eva av. z pewnością, właśnie, dokładnie, jedynie;
tasya tat sn. 6i.1 m. jego;
kṛtena kṛta (kṛ – robić) PP 3i.1 n. przez uczynione, dzięki czynowi;
arthaḥ artha 1i.1 m. cel, zamiar, korzyść, kwestia, rzecz, użycie, obiekt, bogactwo, posiadłości (od: arth – pragnąć, chcieć zdobyć, prosić);
na av. nie;
akṛtena a-kṛta (kṛ – robić) PP 3i.1 n. przez nieuczynione, dzięki niewykonaniu czynu;
iha av. tutaj (często w znaczeniu: w tym świecie);
kaś-cana kim-cana sn. 1i.1 m. jakiś, jakikolwiek (od: kim – co?; -cana – partykuła nieokreśloności);
na av. nie;
ca av. i;
asya idam sn. 6i.1 n. jego;
sarva-bhūteṣu sarva-bhūta 7i.3 m. ; sarveṣu bhūteṣu itimiędzy wszystkimi bytami (od: sarva – wszystko; bhū – być, PP bhūta – będący, prawdziwy, istota, byt);
kaś-cit kim-cit sn. 1i.1 m. jakiś, jakikolwiek (od: kim – co?; -cit – partykuła nieokreśloności);
artha-vyapāśrayaḥ artha-vyapāśraya 1i.1 m. ; arthe vyapāśrayaḥ itischronienie w celu (od: arth – pragnąć, chcieć zdobyć, artha – cel, zamiar, korzyść, motyw, użycie, rzecz, obiekt, bogactwo, posiadłości; vi-apa-ā-śri – przyjmować schronienie, uciekać się do, vyapāśraya – schronienie, oparcie);

 

warianty tekstu

kaś-cana → kiṃ-cana (w żaden sposób);

 
 


Śāṃkara

Legenda:
fragmenty komentowanego wersetu
cytaty z różnych pism
wprowadzenie polemiki

Co więcej:

kiṃ ca —

Zaiste nie ma on tu żadnej korzyści [do osiągnięcia]
dzięki czynowi, czy też dzięki bezczynowi,
i w żadnej istocie nie ma wsparcia w [uzyskaniu] korzyści.

naiva tasya kṛtenārtho nākṛteneha kaścana |
na cāsya sarva-bhūteṣu kaścid artha-vyapāśrayaḥ ||3.18||

Ten kto raduje się w nadjaźni, nie ma korzyści, czyli celu, [do osiągnięcia] dzięki czynowi.

naiva tasya paramātma-rateḥ kṛtena karmaṇārthaḥ prayojanam asti |

W takim razie z bezczynu, czyli z braku działania, pojawia się zło (anartha) zwane przeciwieństwem [= grzechem] (pratyavāya). Z niepodejmowania działania tutaj, czyli w tym świecie, nie ma żadnego [zła], czy to w postaci grzechu czy zniszczenia jaźni.

astu tarhy akṛtenākaraṇena pratyavāyākhyo ’narthaḥ | nākṛteneha loke kaścana kaścid api pratyavāya-prāpti-rūpaḥ ātma-hāni-lakṣaṇo vā naivāsti |

W żadnej istocie począwszy od Brahmy, a skończywszy na [istotach] nieruchomych, nie ma [on] wsparcia w [uzyskaniu] korzyści.

na cāsya sarva-bhūteṣu brahmādi-sthāvarānteṣu bhūteṣu kaścid artha-vyapāśrayaḥ |

Wsparcie umożliwia osiągnięcie wyznaczonego celu aktywności. Nie ma takiego przedmiotu, którym mógłby być osiągnięty przez przyjęcie wsparcia kogokolwiek, czyli poleganie na jakiejkolwiek istocie, a skutkiem czego musiałaby być wykonana praca wiodąca do osiągnięcia tego przedmiotu.

prayojana-nimitta-kriyā-sādhyo vyapāśrayaḥ | vyapāśrayaṇam ālambanaṃ kaṃcit bhūta-viśeṣam āśritya na sādhyaḥ kaścid artho ’sti, yena tad-arthā kriyā anuṣṭheyā syāt |

Ty jednak nie przebywasz w tym stanie „zewsząd zalanym wodą” (BhG 2.46), [charakteryzującym się] właściwą wizją.

na tvam etasmin sarvataḥ saṃplutodaka-sthānīye (BhG 2.46) samyag-darśane vartase ||3.18||

 

Rāmānuja


asādhanāyattātmadarśanasya muktasyeva mahāyajñādivarṇāśramocitakarmānārambha ity āha

yas tu jñānayogakarmayogasādhananirapekṣaḥ svata evātmaratiḥ ātmābhimukhaḥ, ātmanaiva tṛptaḥ nānnapānādibhir ātmavyatiriktaiḥ, ātmany eva ca santuṣṭaḥ, nodyānasrakcandanagītavāditranṛttādau, dhāraṇapoṣaṇabhogyādikaṃ sarvam atmaiva yasya, tasyātmadarśanāya kartavyaṃ na vidyate, svata eva sarvadā dṛṣṭātmasvarūpatvāt / ata eva tasyātmadarśanāya kṛtena tatsādhanena nārthaḥ na kiṃcit prayojanam; akṛtenātmadarśanasādhanena na kaścid anarthaḥ; asādhanāyattātmadarśanatvāt / svata evātmavyatiriktasakalācidvastuvimukhasyāsya sarveṣu prakṛtipariṇāmaviśeṣeṣv ākāśādiṣu sakāryeṣu na kaścit prayojanatayā sādhanatayā vā vyapāśrayaḥ; yatas tadvimukhīkaraṇāya sādhanārambhaḥ; sa hi mukta eva

 

Śrīdhara


tatra hetum āha naiveti | kṛtena karmaṇā tasya arthaḥ puṇyaṃ naivāsti | na cākṛtena kaścana ko ‚pi pratyavāyo ‚sti | nirahaṅkāratvena vidhi-niṣedhātītatvāt | tathāpi tasmāt tad eṣāṃ devānāṃ na priyaṃ yad etan manuṣā vidur iti śrtuer mokṣe deva-kṛta-vighna-sambhavāt tat-parihārārthaṃ karmabhir devāḥ sevyā ity āśaṅkyoktaṃ sarva-bhūteṣu brahmādi-sthāvarānteṣu kaścid artha-vyapāśrayaḥ āśraya eva vyapāśrayaḥ | artho mokṣa āśrayaṇīyo ‚sya nāstīty arthaḥ | vighnābhāvasya śrutyaivoktatvāt | tathā ca śrutiḥ — tasya ha na devāś ca nābhūtyā īśate ātmā hy eṣāṃ sa bhavati iti śravaṇāt | hanety avyayam apy-arthe | devā api tasyātma-tattva-jñasya abhūtyai brahma-bhāva-pratibandhāya neśate na śaknuvantīti śruter arthaḥ | deva-kṛtās tu vighnāḥ samyag-jñānotpatteḥ prāg eva | yad etad brahma manuṣyā vidus tad eṣāṃ devānāṃ na priyam iti brahma-jñānasyaiva apriyatvoktyā tatraiva vighna-kartṛtvasya sūcitatvāt

 

Madhusūdana


nanv ātmavido ‚pi abhyudayārthaṃ niḥśreyasārthaṃ pratyavāya-parihārārthaṃ vā karma syād ity ata āha naiveti | tasyātma-rateḥ kṛtena karmaṇābhyudaya-lakṣaṇo niḥśreyasa-lakṣaṇo vārthaṃ prayojanaṃ naivāsti tasya svargādy-abhyudayānarthitvāt | niḥśreyasasya ca karmāsādhyatvāt | tathā ca śrutiḥ – parīkṣya lokān karma-cittān brāhmaṇo nirvedam āyān nāsty akṛtaḥ kṛtena iti | akṛto nityo mokṣaḥ kṛtena karmaṇā nāstīty arthaḥ | jñāna-sādhyasyāpi vyāvṛttir eva-kāreṇa sūcitā | ātma-rūpasya hi niḥśreyasya nitya-prāptasyājñāna-mātram aprāptiḥ | tac ca tattva-jñāna-mātrāpanodyam | tasmiṃs tattva-jñānenāpanunne tasyātma-vido na kiṃcit karma-sādhyaṃ jñāna-sādhyaṃ vā prayojanam astīty arthaḥ |

evaṃbhūtenāpi pratyavāya-parihārārthaṃ karmāṇy anuṣṭheyāny evety ata āha nākṛteneti | bhāve niṣṭhā | nitya-karmākaraṇeneha loke garhitatva-rūpaḥ pratyavāya-prāpti-rūpo vā kaścanārtho nāsti | sarvatropapattim āhottarārdhena | co hetau | yasmād asyātma-vidaḥ sarva-bhūteṣu brahmādi-sthāvarānteṣu ko ‚pi artha-vyapāśrayaḥ prayojana-sambandho nāsti | kaṃcid bhūta-viśeṣam āśritya ko ‚pi kriyā-sādhyo ‚rtho nāstīti vākyārthaḥ | ato ‚sya kṛtākṛte niṣprayojanaṃ naiva kṛtākṛte tapataḥ iti śruteḥ | tasya ha na devāś canābhūtyā īśata ātmā hy eṣāṃ na bhavati iti śruter devā api tasya mokṣābhavanāya na samarthā ity ukter na vighnābhāvārtham api devārādhana-rūpa-karmānuṣṭhānam ity abhiprāyaḥ |

etādṛśo brahma-vid-bhūmikā-saptaka-bhedena nirūpito vasiṣṭhena –

jñāna-bhūmiḥ śubhecchākhyā prathamā parikīrtitā |
vicāraṇā dvitīyā syāt tṛtīyā tanu-mānasā ||
sattvāpattiś caturthī syāt tato ‚saṃsakti-nāsikā |
padārthābhāvanī ṣaṣṭhī saptamī turyagā smṛtā || iti |

tatra nityānitya-vastu-vivekādi-puraḥsarā phala-paryavasāyinī mokṣecchā prathamā | tato gurum upasṛtya vedānta-vākya-vicāraḥ śravaṇa-mananātmako dvitīyā | tato nididhyāsanābhyāsena manasa ekāgratayā sūkṣma-vastu-grahaṇa-yogyatvaṃ tṛtīyā | etad bhūmikā-trayaṃ sādhana-rūpaṃ jāgrad-avasthocyate yogibhiḥ | bhedena jagato bhānāt | tad uktam –

bhūmikā-tritayaḥ tv etad rāma jāgrad iti sthitam |
yathāvad bheda-buddhyedaṃ jagaj jāgrati dṛśyate || iti |

tato vedānta-vākyān nirvikalpako brahmātmaikya-sākṣātkāraś caturthī bhūmikā phala-rūpā sattvāpattiḥ svapnāvasthocyate | sarvasyāpi jagato mithyātvena sphuraṇāt | tad uktam –

advaite sthairyam āyāte dvaite praśamam āgate |
paśyanti svapnaval lokaṃ caturthīṃ bhūmikām itāḥ || iti |

so ‚yaṃ caturtha-bhūmiṃ prāpto yogī brahmavid ity ucyate | pañcamī-ṣaṣṭhī-saptamyas tu bhūmikā jīvanmukter evāvāntara-bhedāḥ | tatra savikalpaka-samādhy-abhyāsena niruddhe manasi yā nirvikalpaka-samādhy-avasthā sāsaṃsaktir iti suṣuptir iti cocyate | tataḥ svayam eva vyutthānāt | so ‚yaṃ yogī brahma-vid-varaḥ | tatas tad-abhyāsa-paripākeṇa cira-kālāvasthāyinī sā padārthābhāvanīti gāḍha-suṣuptir iti cocyate | tataḥ svayam anusthitasya yoginaḥ para-prayatnenaiva vyutthānāt | so ‚yaṃ brahmavid varīyān | uktaṃ hi –

pañcamīṃ bhūmikām etya suṣupti-padanāmikām |
ṣaṣṭhīṃ gāḍha-suṣupty-ākhyāṃ kramāt patati bhūmikām || iti |

yasyās tu samādhy-avasthāyā na svato na vā parato vyutthito bhavati sarvathā bheda-darśanābhāvāt | kintu sarvadā tanmaya eva sva-prayatnam antareṇaiva parameśvara-prerita-prāṇa-vāyu-vaśād anyair nirvāhyamāṇa-daihika-vyavahāraḥ paripūrṇa-paramānanda-ghana eva sarvatas tiṣṭhati | sā saptamī turīyāvasthā | tāṃ prāpto brahmavid variṣṭha ity ucyate | uktaṃ hi –

ṣaṣṭhyāṃ bhūmām asau sthitvā saptamīṃ bhūmikām āpnuyāt |
kiṃcid evaiṣa sampannas tv athavaiṣa na kiṃcana ||
videha-muktatā tūktā saptamī yoga-bhūmikā |
agamyā vacasāṃ śāntā sā sīmā yoga-bhūmiṣu || iti |

yām adhikṛtya śrīmad-bhāgavate smaryate –

dehaṃ ca naśvaram avasthitam utthitaṃ vā
siddho na paśyati yato ‚dhyagamat svarūpam |
daivād apetam atha daiva-vaśād upetaṃ
vāso yathā parikṛtaṃ madirā-madāndhaḥ ||

deho ‚pi daiva-vaśa-gaḥ khalu karma yāvat
svārambhakaṃ pratisamīkṣata eva sāsuḥ |
taṃ sa-prapañcam adhirūṭha-samādhi-yogaḥ
svāpnaṃ punar na bhajate pratibuddha-vastuḥ ||[BhP 11.13.36-37]

śrutiś ca – tad yathā ‚hinirlvyayanī valmīke mṛtā pratyastā śayītaivam evedaṃ śarīraṃ śete ‚thāyam aśarīro ‚mṛtaḥ prāṇo brahmaiva teja eva iti |

tatrāyaṃ saṅgrahaḥ –

caturthī bhūmikā jñānaṃ tisraḥ syuḥ sādhanaṃ purā |
jīvan-mukter avasthāstu parās tisraḥ prakīrtitāḥ ||

atra prathama-bhūmi-trayam ārūḍho ‚jño ‚pi na karmādhikārī kiṃ punas tattva-jñānī tad-viśiṣṭo jīvan-mukto vety abhiprāyaḥ

 

Viśvanātha


kṛtenānuṣṭhitena karmaṇā nārtho na phalam | akṛtena kañcana pratavāyo ‚pi na, yasmād asya sarva-bhūteṣu brahmāṇḍa-sthāvarādiṣu madhye kaścid apy arthāya sva-prayojanārthaṃ vyapāśraya āśrayaṇīyo na bhavati | purāṇādiṣu vyapāśraya-śabdena tathaivocyate, yathā –

vāsudeve bhagavati bhaktim udvahatāṃ nṛṇām |
jñāna-vairāgya-vīryāṇāṃ neha kaścid vyapāśrayaḥ || [BhP 6.17.31] iti |

tathā-yad-upāśrayāśrayāḥ śuddhyanti [BhP 2.7.46] iti | saṃsthā-hetur upāśrayaḥ ity ādāv apy apety upasargasyānadhikārthaṃ dṛṣṭam

 

Baladeva


kṛtena tad-avalokanāyānuṣṭhitena karmaṇārthaḥ phalaṃ naivāsti | akṛtena tad-avalokanāsādhanena karmaṇā kaścanānarthaś ca tad-avalokana-kṣati-lakṣaṇa iha na bhavati | svābhāvikātmāvalokanāt | na tv īdṛśo ‚pi deva-kṛtād vighnād bibhyat tat-toṣāya tat-pūjātmakaṃ karma kuryāt | śrutiś ca devān jñāna-dviṣaḥ prāha-tasmāt tad eṣāṃ devānāṃ na priyaṃ yad etan manuṣā vidur iti | tatrāha na ceti | asya labdhātmāvalokasya viduṣaḥ sarva-bhūteṣu deveṣu mānaveṣu ca madhye kaścid apy arthāyātma-ratir nairvighnāya vyapāśrayaḥ karmabhiḥ sevyo na bhavati | jñānodayāt pūrvam eva deva-kṛtā vighnāḥ tenātma-ratau satyāṃ tu na tat-kṛtās te tat-prabhāveṇa sambhavanti | tasya ha na devāś ca nābhūtyā īśate ātmā hy eṣāṃ sambhavati iti śravaṇāt | hanety apy-arthe nipātaḥ | devā api tasyātmānubhavino |bhūtyai ātma-rati-kṣataye neśate | hi yasmād eṣāṃ sa ātmā tadvat preṣṭho bhavatīty arthaḥ

 
 

Michalski


Dla niego wcale nie jest potrzebne, aby cośkolwiek się stało lub się nie stało na świecie. W żadnym ze stworzeń nie będzie on szukał oparcia dla swych zamierzeń.

 

Olszewski


Albowiem nic mu na tem nie zależy, aby jakie dzieło zostało lub nie zostało dokonane i nie oczekuje pomocy dla siebie od żadnej z istot.

 

Dynowska


Nie dotyczy go żaden czyn tego świata i żaden bezczyn, cel jego ponad wszystko stworzenie wybiega, od żadnej nie uzależnia się istoty.

 

Sachse


I nie ma dlań żadnego znaczenia,
czy coś w tym [ludzkim] świecie
zostało spełnione, czy też nie.
W żadnym ze stworzeń
nic nie przykuwa już jego uwagi.

 

Kudelska


Nie jest jego celem ani żaden czyn tego świata, ani żaden bezczyn, nie jest
zależny od żadnej istoty,
Gdyż jego cel jest ponad wszelkim stworzeniem.

 

Rucińska


I nie ma celu żadnego, by działał lub nie w tym świecie,
Bo w żadnej z istot dla celu żadnego nie ma oparcia.

 

Szuwalska


Praca czy bierność wtedy nie ma już znaczenia.
Nie potrzebne jest wsparcie i niczyja pomoc.

 

Byrski


Niema dlań pożytku w dziele, ni żadnego w nie działaniu.
Niema też oczekiwania na pożytek żaden z bytów.

 
 

BhG 3.19

tasmād asaktaḥ satataṃ kāryaṃ karma samācara
asakto hy ācaran karma param āpnoti pūruṣaḥ

Update Required
To play the media you will need to either update your browser to a recent version or update your Flash plugin.

analiza syntaktyczna

tasmāt (dlatego) asaktaḥ (nielgnący) [san] (będąc) satatam (zawsze) kāryam (do wypełnienia) karma (czyn) samācara (spełniaj).
asaktaḥ hi (zaiste nielgnący) karma (czyn) ācaran (spełniający) pūruṣaḥ (człowiek) param (najwyższe) āpnoti (osiąga).

 

tłumaczenie polskie

Dlatego będąc nielgnącym zawsze spełniaj czyn, który należy czynić.
Zaiste człowiek nielgnący, który spełnia czyn, osiąga najwyższe.

 

analiza gramatyczna

tasmāt av. dlatego (od: tat sn. 5i.1 m. – z tego);
asaktaḥ a-sakta (sañj – polegać na, być przymocowanym do, obejmować) PP 1i.1 m. nieprzywiązany, nielgnący;
satatam av. zawsze, stale (od: sa-tata – stały, niewyczerpany, nieprzerwany);
kāryam kārya (kṛ robić) PF 2i.1 n. do zrobienia, pracę, obowiązek szczególnie religijny;
karma karman 1i.1 n. czyn, działanie i jego skutki (od: kṛ – robić);
samācara sam-ā-car (działać, wykonywać) Imperat. P 2c.1 wykonuj, spełniaj;
asaktaḥ a-sakta (sañj – polegać na, być przymocowanym do, obejmować) PP 1i.1 m. nieprzywiązany, nielgnący;
hi av. ponieważ, albowiem, właśnie, zaiste, z pewnością;
ācaran ācarant (ā-car – czynić, działać) PPr 1i.1 m. działający;
karma karman 2i.1 n. czyn, działanie i jego skutki (od: kṛ – robić);
param para 2i.1 n. dalekie, odległe, wcześniejsze, późniejsze, starożytne, ostateczne, najwyższe, najlepsze;
āpnoti āp (osiągać) Praes. P 1c.1 osiąga, zdobywa;
pūruṣaḥ pūruṣa 1i.1 m. człowiek (od: pur – poprzedzać, prowadzić lub pṝ – napełniać, odżywiać, puru – obfitość, pūru – ludzie, puruṣa – człowiek);

 

warianty tekstu

samācara → samācaraḥ / samācaret (spełniający / oby spełniał);
param āpnoti paraṃ prāpnoti (najwyższe osiąga);
pūruṣaḥ → pūruṣam (Puruszę);

 
 


Śāṃkara

Legenda:
fragmenty komentowanego wersetu
cytaty z różnych pism
wprowadzenie polemiki

A zatem:

yataḥ evaṃ —

Dlatego nie lgnąc, zawsze spełniaj czyn, który należy czynić.
Zaiste człowiek nielgnący, który spełnia czyn, osiąga najwyższe.

tasmād asaktaḥ satataṃ kāryaṃ karma samācara |
asakto hy ācaran karma param āpnoti pūruṣaḥ ||3.19||

Dlatego nie lgnąc – wyzbywszy się relacji, zawsze, czyli nieustannie, spełniaj – wykonuj, czyn, który należy czynić – który na co dzień jest do wypełnienia.

tasmāt asaktaḥ saṅgavarjitaḥ satataṃ sarvadā kāryaṃ kartavyaṃ nityaṃ karma samācara nirvartaya |

Zaiste człowiek nielgnący, gdy spełnia czyn dla korzyści Boga, osiąga najwyższe, czyli wyzwolenie, dzięki oczyszczeniu egzystencji. Oto znaczenie.

asakto hi yasmāt samācaran īśvarārthaṃ karma kurvan paraṃ mokṣam āpnoti pūruṣaḥ sattva-śuddhi-dvāreṇa ity arthaḥ ||3.19||

 

Rāmānuja


yasmād asādhanāyattātmadarśanasyaiva sādhanāpravṛttiḥ, yasmāc ca sādhane pravṛttasyāpi suśakatvāc ca apramādatvād antargatātmayāthātmyānusandhānatvāc ca jñānayogino ‚pi mātrayā karmānuvṛttyapekṣatvāc ca karmayoga evātmadarśananirvṛttau śreyān, tasmād asaṅgapūrvakaṃ kāryam ity eva satataṃ yāvadātmaprāpti karmaiva samācara / asaktaḥ, kāryam iti vakṣyamāṇākartṛtvānusandhānapūrvakaṃ ca karmācaran puruṣaḥ karmayogenaiva param āpnoti ātmānaṃ prāpnotītyarthaḥ

 

Śrīdhara


yasmād evambhūtasya jñānina eva karmānupayogo nānyasya tasmāt tvaṃ karma kurv ity āha tasmād iti | asaktaḥ phala-saṅga-rahitaḥ san kāryam avaśya-kartavyatayā vihitaṃ nityaṃ naimittikaṃ karma samyag ācara | hi yasmād asaktaḥ karmācaran puruṣaḥ paraṃ mokṣaṃ citta-śuddhi-jñāna-dvārā prāpnoti

 

Madhusūdana


yasmān na tvam evaṃbhūto jñānī kintu karmādhikṛta eva mumukṣuḥ | asaktaḥ phala-kāmanā-rahitaḥ satataṃ sarvadā na tu kadācit kāryam avaśya-kartavyaṃ yāvaj-jīvādi-śruti-coditaṃ tam etaṃ vedānuvacanena brāhmaṇā vividiṣanti yajñena dānena tapasānāśakena iti śrutyā jñāne viniyuktaṃ karma nitya-naimittika-lakṣaṇaṃ samyag ācara yathā-śāstraṃ nirvartaya | asakto hi yasmād ācarann īśvarārthaṃ karma kurvan sattva-śuddhi-jñāna-prāpti-dvāreṇa paraṃ mokṣam āpnoti pūruṣaḥ puruṣaḥ sa eva sat-puruṣo nānya ity abhiprāyaḥ

 

Viśvanātha


tasmāt tava jñāna-bhūmikārohaṇe nāsti yogyatā | kāmya-karmaṇi tu sad-vivekavatas tava naivādhikāraḥ | tasmāt niṣkāma-karmaiva kurv ity āha tasmād iti | kāryam avaśya-kartavyatvena vihitaṃ paraṃ mokṣam

 

Baladeva


yasmāl labdhātmāvalokanasyaiva karmānupayogas tasmād etādṛktvaṃ kāryaṃ kartavyatvena vihitaṃ karma samācara | asaktaḥ phalecchā-śūnyaḥ san | paraṃ dehādi-bhinnam ātmānam āpnoty avalokate yāthātmyena

 
 

Michalski


Dlatego, wolny od przywiązań, czyń, co powinno być spełnione, kto bowiem, nie przywiązany do niczego, spełnia swój czyn, osiąga najwyższą rzecz.

 

Olszewski


Przeto więc, nie łącząc się ze swoim czynem, dokonaj dzieła, któregoś dokonać powinien; albowiem spełniając je z samozaparciem się, osiągniesz cel najwyższy.

 

Dynowska


Więc działaj, Ardżuno, nieustannie a bezosobiście, pełniąc czyn, który spełniony być musi; przez działanie wolne od pragnienia plonów, człowiek Najwyższego dosięga.

 

Sachse


Spełniaj więc zawsze czyn należny,
bez przywiązania [do owocu swego trudu].
Albowiem spełniając czyn bez przywiązania
osiąga człowiek najwyższe [dobro].

 

Kudelska


Dlatego, gdyś się już na zawsze z wszelkich więzów uwolnił, wypełniaj czyn,
który jest twą powinnością;
Tylko ten człowiek to co najwyższe osiąga, który wyzwolonym będąc, z powinności się wywiązuje.

 

Rucińska


Dlatego bez przywiązania czyń to, coś czynić powinien –
Bez przywiązania działając, człowiek osiąga Najwyższe!

 

Szuwalska


Dlatego bez pragnienia czyń, co powinieneś.
Cel najwyższy osiągniesz, działając w ten sposób.

 

Byrski


Więc nie lgnący niechaj zawsze czyn konieczny podejmuje.
Człek co nie lgnąc czyn wypełnia, właśnie po Najwyższe sięga.

 
 

BhG 3.20

karmaṇaiva hi saṃsiddhim āsthitā janakādayaḥ
loka-saṃgraham evāpi saṃpaśyan kartum arhasi

Update Required
To play the media you will need to either update your browser to a recent version or update your Flash plugin.

analiza syntaktyczna

janakādayaḥ (Dźanaka i inni) karmaṇā eva hi (zaiste jedynie dzięki czynowi) saṃsiddhim (doskonałość) āsthitāḥ (ci którzy się wspięli).
[tvaṃ] (ty) loka-saṅgraham eva api (jedynie dobro świata) saṃpaśyan (rozważający) [karma(czyn) kartum (czynić) arhasi (powinieneś).

 

tłumaczenie polskie

Zaiste Dźanaka i inni właśnie dzięki czynowi doskonałość osiągnęli.
Myśląc wyłącznie o dobru świata, [czyn] czynić powinieneś.

 

analiza gramatyczna

karmaṇā karman 3i.1 n. dzięki czynowi, dzięki działaniu (od: kṛ – robić);
eva av. z pewnością, właśnie, dokładnie, jedynie;
hi av. ponieważ, albowiem, właśnie, zaiste, z pewnością;
saṃsiddhim sam-siddhi 2i.1 f. osiągnięcie, spełnienie, doskonałość, sukces (od: sidh – odnosić sukces, osiągać doskonałość);
āsthitāḥ āsthita (ā-sthā – iść ku, wykonywać) PP 1i.3 m. pozostający, znajdujący się w pobliżu, idący ku, ci którzy się wspięli;
janakādayaḥ janaka-ādi 1i.3 m. Dźanaka i inni (od: jan – rodzić, stwarzać, jana – stworzenie, rasa, janaka – płodzenie, rodzic, król Widehy, ojciec Sity; ādi – na końcu wyrazów: poczynając od, itd.);
loka-saṃgraham loka-saṃgraha 2i.1 m. ; lokānāṃ saṅgraham itiochrona świata (od: loka – świat; sam-grah – chwytać razem, wspierać, saṃ-graha – trzymanie razem, zbiór, ochrona);
eva av. z pewnością, właśnie, dokładnie, jedynie;
api av. jak również, także, co więcej, nawet;
saṃpaśyan saṃpaśyant (sam-dṛś – widzieć całkowicie, rozważać) PPr 1i.1 m. rozważający, widzący dobrze;
kartum kṛ (robić) inf. zrobić;
arhasi arh (być godnym, móc) Praes. P 2c.1 powinieneś, godzi ci się;

 

warianty tekstu

karmaṇaiva → karmaṇeva (jakby przez czyn);

 
 


Śāṃkara

Legenda:
fragmenty komentowanego wersetu
cytaty z różnych pism
wprowadzenie polemiki

Dlatego:

yasmāc ca —

Zaiste Dźanaka i inni jedynie dzięki czynowi doskonałość osiągnęli.
Myśląc wyłącznie o dobru świata, [czyn] czynić powinieneś.

karmaṇaiva hi saṃsiddhim āsthitā janakādayaḥ |
loka-saṃgraham evāpi saṃpaśyan kartum arhasi ||3.20||

Zaiste jedynie dzięki czynowi – tak jak dawni światli wojowie doskonałość, czyli wyzwolenie, osiągnęli, czyli doświadczyli. Jacy [wojowie]? Dźanaka i inni na czele z Aśwapatim.

karmaṇaiva hi yasmāt pūrve kṣatriyāḥ vidvāṃsaḥ saṃsiddhiṃ mokṣaṃ gantum āsthitāḥ pravṛttāḥ | ke? janakādayaḥ janakāśvapati-prabhṛtayaḥ |

Jeśli posiadali oni właściwą wizję, to osiągnęli doskonałość, działając dla dobra świata, nie wyrzekłszy się czynu wynikającego ze skutków wcześniejszych działań (prārabdha-karman). Natomiast jeśli Dźanaka i inni nie osiągnęli [jeszcze] właściwej wizji, to dzięki czynowi będącemu praktyką zmierzającą do oczyszczenia jaźni, stopniowo osiągnęli doskonałość. Oto objaśnienie strofy.

yadi te prāpta-samyag-darśanāḥ, tataḥ loka-saṃgrahārthaṃ prārabdha-karmatvāt karmaṇā sahaivāsaṃnyasyaiva karma saṃsiddhim āsthitā ity arthaḥ | athāprāpta-samyag-adarśanāḥ janakādayaḥ, tadā karmaṇā sattva-śuddhi-sādhana-bhūtena krameṇa saṃsiddhim āsthitā iti vyākhyeyaḥ ślokaḥ |

Nawet jeśli myślisz, że starożytni tacy jak Dźanaka, którzy dokonywali czynów, nie posiadali wiedzy i dlatego nie jest pewne czy powinien wykonywać je ktoś inny, kto osiągnął cele i ma właściwą wizję, to nawet wtedy polegając na skutkach wcześniejszych czynów (prārabdha-karman), myśląc wyłącznie o dobru świata, mając na względzie zapobieżenie zejścia świata z właściwej drogi, czyn czynić powinieneś.

atha manyase pūrvair api janakādibhiḥ ajānadbhir eva kartavyaṃ karma kṛtam | tāvatā nāvaśyam anyena kartavyaṃ samyag-darśanavatā kṛtārtheneti | tathāpi prārabdha-karmāyattaḥ tvaṃ loka-saṃgraham evāpi lokasya unmārga-pravṛtti-nivāraṇaṃ loka-saṃgrahaḥ, tam evāpi prayojanaṃ saṃpaśyan kartum arhasi ||3.20||

 

Rāmānuja


komentarz wspólny przy wersecie BhG 3.21

 

Śrīdhara


atra sadācāraṃ pramāṇayati karmaṇaiveti | karmaṇaiva śuddha-sattvāḥ santaḥ saṃsiddhiṃ samyag-jñānaṃ prāptā ity arthaḥ | yadyapi tvaṃ samyag-jñāninam evātmānaṃ manyase, tathāpi karmācaraṇaṃ bhadram evety āha loka-saṅgraham ity ādi | lokasya saṅgrahaṃ sva-dharme pravartanam | mayā karmaṇi kṛte janaḥ sarvo ‚pi kariṣyati | anyathā jñāni-dṛṣṭāntenājño nija-dharmaṃ nityaṃ karma tyajan patet | ity evaṃ loka-rakṣaṇam api tāvat prayojanaṃ saṃpaśyan kathaṃ kartum evārhasi | na tyaktum ity arthaḥ

 

Madhusūdana


nanu vividiṣor api jñāna-niṣṭhā-prāpty-arthaṃ śravaṇa-manana-nididhyāsanānuṣṭhānāya sarva-karma-tyāga-lakṣaṇaḥ saṃnyāso vihitaḥ | tathā ca na kevalaṃ jñānina eva karmānadhikāraḥ kintu jñānārthino ‚pi viraktasya | tathā ca mayāpi viraktena jñānārthinā karmāṇi heyāny evety arjunāśaṅkāṃ kṣatriyasya saṃnyāsānadhikāra-pratipādanenāpanudati bhagavān karmaṇaiveti |

janakādayo janakā-jāta-śatru-prabhṛtayaḥ śruti-smṛti-prasiddhāḥ kṣatriyā vidvāṃso ‚pi karmaṇaiva saha na tu karma-tyāgena sa saṃsiddhiṃ śravaṇādi-sādhyāṃ jñāna-niṣṭhām āsthitāḥ prāptāḥ | hi yasmād evaṃ tasmāt tvam api kṣatriyo vividiṣur vidvān vā karma kartum arhasīty anuṣaṅgaḥ | brāhmaṇaḥ putraiṣaṇāyāś ca vittaṣaṇāyāś ca lokaiṣaṇāyāś ca vyutthāyātha bhikṣācaryaṃ caranti iti saṃnyāsa-vidhāyake vākye brāhmaṇatvasya vivakṣitatvāt | svārājya-kāmo rājā rāja-sūyena yajeta ity atra kṣatriyatvāvat | catvāra āśramā brāhmaṇasya trayo rājan yasya dvau vaiśyasya iti ca smṛteḥ | purāṇe ‚pi –

mukhajānāmayaṃ dharmo yad viṣṇor liṅga-dhāraṇam |
bāhu-jātoru-jātānām nāyaṃ dharmaḥ praśasyate ||

iti kṣatriya-vaiśyayoḥ saṃnyāsābhāva uktaḥ | tasmād yuktam evoktaṃ bhagavatā karmaṇaiva hi saṃsiddhim āsthitā janakādayaḥ |

sarve rājāśritā dharmā rājā dharmasya dhārakaḥ ity ādi smṛter varṇāśrama-pravartakatvenāpi kṣatriyo ‚vaśyaṃ karma kuryād ity āha loketi | lokānāṃ sve sve dharme pravartanam unmārgān nivartanaṃ ca loka-saṅgrahas taṃ paśyann api-śabdāj janakādi-śiṣṭācāram api paśyan karma kartum arhasy evety anvayaḥ | kṣatriya-janma-prāpakeṇa karmaṇārabdha-śarīras tvaṃ vidvān api janakādivat prārabdha-karma-phalena loka-saṅgrahārthaṃ karma kartuṃ yogyo bhavasi na tu tyaktuṃ brāhmaṇa-janmālābhād ity abhiprāyaḥ | etādṛśa-bhagavad-abhiprāya-vidā bhagavatā bhāṣya-kṛtā brāhmaṇasyaiva saṃnyāso nānyasyeti nirṇītam | vārtika-kṛtā tu prauḍhi-vāda-mātreṇa kṣatriya-vaiśyayor api saṃnyāso ‚stīty uktam iti draṣṭavyam

 

Viśvanātha


atra sadācāraṃ pramāṇayati karmaṇeti | yadi vā tvam ātmānaṃ jñānā̆dhikāriṇaṃ manyase, tad api loke śikṣā grahaṇārthaṃ karmaiva kurv ity āha loketi

 

Baladeva


sadācāram atra pramāṇayati karmaṇaiveti | karmaṇaivopāyena viśuddha-cittāḥ santaḥ saṃsiddhiṃ svātmāvalokana-lakṣaṇām āsthitāḥ prāpuḥ | karmaṇaiveti viśeṣaṇa-sambandha eva-kāras tasyāyogaṃ vyavacchinnatti śaṅkha-pāṇḍura evetivat | tena śravaṇāder na vyudāsaḥ | karmaṇā yajñādinā sahaiva śravaṇādineti kecit |

nanu saniṣṭhasyātmāvalokane karmānuṣṭhānaṃ nāstīty uktam | mama pariniṣṭhitasyāvalokita-sva-parātmanaḥ karmopadeśaḥ kuta iti cet tatrāha loketi | satyaṃ tvam īdṛśa eva tathāpi loka-saṅgrahāya karma kurv iti arjune mayi karma kurvāṇe sarva-lokaḥ karma kariṣyati | itarathā mad-dṛṣṭāntenājño ‚pi lokaḥ karma tyajan patiṣyatīti loka-saṃrakṣaṇaṃ tat phalam

 
 

Michalski


Dzięki swym czynom Dżanaka i inni zdobyli doskonałość – lecz nawet choćby dlatego, aby utrzymać porządek świata, spełnij swe dzieło.

 

Olszewski


Przez swoje dzieła Dżanaka i inni zyskali doskonałość. Również jeżeli rozważać będziesz całość rzeczy ludzkich, działać powinieneś.

 

Dynowska


Dżanaka i wielu innych przez czyn zdobyło doskonałość. Gwoli powszechnego dobra działać ci także przystoi;

 

Sachse


I Dżanakę, i wielu innych
czyn właśnie przywiódł do doskonałości.
Poza tym winieneś działać
dla podtrzymania ładu tego świata.

 

Kudelska


Przez czyn jedynie Dżanaka, jak i wielu innych mędrców, osiągnął doskonałość,
Tak więc mając na względzie świat cały, powinieneś działać.

 

Rucińska


Wszak właśnie przez czyn Dżanaka i inni doszli do celu!
A i ze względu na dobro świata wypada ci działać!

 

Szuwalska


Dżanaka oraz inni podobni królowie
Zdobyli doskonałość. Dla dobra ludzkości
Ty również powinieneś podążać w ich ślady.

 

Byrski


Dźanaka i inni oto przez czyn sukces osiągnęli.
Na harmonię świata właśnie bacząc działać ci się godzi.

 
 

BhG 3.21

yad yad ācarati śreṣṭhas tat tad evetaro janaḥ
sa yat pramāṇaṃ kurute lokas tad anuvartate

Update Required
To play the media you will need to either update your browser to a recent version or update your Flash plugin.

analiza syntaktyczna

śreṣṭhaḥ (najlepszy) yat yat (cokolwiek) ācarati (robi),
itaraḥ (inny) janaḥ (człowiek) tat tat (to i to) eva [ācarati] (właśnie robi).
saḥ [śreṣṭhaḥ] (ten najlepszy) yat (który) pramāṇam (wzorzec) kurute (czyni),
lokaḥ (świat) tat (to) anuvartate (podąża).

 

tłumaczenie polskie

Cokolwiek czyni najlepszy, to właśnie [robi] inny człowiek.
Jaki wzorzec on ustanowi, za tym podąża świat.

 

analiza gramatyczna

yat yat yat sn. 2i.1 n. które które, cokolwiek (użycie dystrybutywne);
ācarati ā-car (działać, wykonywać) Praes. P 1c.1 wykonuje;
śreṣṭhaḥ śreṣṭha 1i.1 m. najlepszy, najwyższy, doskonały (stopień najwyższy od: śrī – śreyas, śreṣṭha);
tat tat tat sn. 2i.1 n. to i to, każde kolejne (użycie dystrybutywne);
eva av. z pewnością, właśnie, dokładnie, jedynie;
itaraḥ i-tara sn. 1i.1 m. inny, niższy, pozostały;
janaḥ jana 1i.1 m. człowiek, stworzenie, rasa, ród (od: jan – rodzić, stwarzać);
saḥ tat sn. 1i.1 m. on;
yat yat sn. 2i.1 n. jaki;
pramāṇam pramāṇa 2i.1 n. rozmiar, wzorzec, standard, poziom, zasadę (od: pra- – odmierzać, przygotowywać);
kurute kṛ (robić) Praes. Ā 1c.1 czyni;
lokaḥ loka 1i.1 m. świat, ludzkość;
tat tat sn. 2i.1 n. ten;
anuvartate anu-vṛt (iść za, podążać) Praes. Ā 1c.1 naśladuje, podąża, przestrzega;

 

warianty tekstu

ācarati → ācarate (czyni);

 
 


Śāṃkara

Legenda:
fragmenty komentowanego wersetu
cytaty z różnych pism
wprowadzenie polemiki

Dlaczego powinno się działać dla dobra świata? Odpowiada:

loka-saṃgrahaḥ kim arthaṃ kartavya ity ucyate —

Cokolwiek czyni najlepszy, to też [czyni] inny człowiek.
Jaki wzorzec on ustanowi, za tym podąża świat.

yad yad ācarati śreṣṭhas tat tad evetaro janaḥ |
sa yat pramāṇaṃ kurute lokas tad anuvartate ||3.21||

Jakikolwiek czyn czyni, czyli dokonuje, najlepszy, czyli przywódca, ten właśnie czyn czyni inny człowiek za nim podążający. Jaki wzorzec ustanawia ów najlepszy, czy to wedyjski czy ludowy, za tym podąża świat – ten wzór naśladuje. Oto znaczenie.

yad yat karma ācarati karoti śreṣṭhaḥ pradhānaḥ tat tad eva karma ācarati itaro ’nyaḥ janaḥ tad-anugataḥ | kiṃ ca saḥ śreṣṭhaḥ yat pramāṇaṃ kurute laukikaṃ vaidikaṃ vā lokas tat anuvartate tad eva pramāṇī karoti ity arthaḥ ||3.21||

 

Rāmānuja


yato jñānayogādhikāriṇo ‚pi karmayoga evātmadarśane śreyān; ata eva hi janakādayo rājarṣayo jñāninām agresarāḥ karmayogenaiva saṃsiddhim āsthitāḥ ātmānaṃ prāptavantaḥ // evaṃ prathamaṃ mumukṣor jñānayogānarhatayā karmayogādhikāriṇaḥ karmayoga eva kārya ity uktvā jñānayogādhikāriṇo ‚pi jñānayogāt karmayoga eva śreyān iti sahetukam uktam / idānīṃ śiṣṭatayā vyapadeśyasya sarvathā karmayoga eva kārya ity ucyate

lokasaṃgrahaṃ paśyann api karmaiva kartum arhasi / śreṣṭhaḥ kṛtsnaśāstrajñātayānuṣṭhātṛtayā ca prathito yad yad ācarati, tat tad evākṛtsnavij jano ‚py ācarati; anuṣṭhīyamānam api karma śreṣṭho yat pramāṇaṃ yadaṅgayuktam anutiṣṭhati tadaṅgayuktam evākṛtsnavilloko ‚py anutiṣṭhati /
ato lokarakṣārthaṃ śiṣṭatayā prathitena śreṣṭhena svavarṇāśramocitaṃ karma sakalaṃ sarvadā anuṣṭheyam; anyathā lokanāśajanitaṃ pāpaṃ jñānayogād apy enaṃ pracyāvayet

 

Śrīdhara


karma-karaṇe loka-saṅgraho yathā syāt tad āha yad iti | itaraḥ prākṛto ‚pi janas tat tad evācarati | sa śreṣṭho janaḥ karma-śāstraṃ tan-nivṛtti-śāstraṃ vā yat pramāṇaṃ manyate, tad eva loko ‚py anusarati

 

Madhusūdana


nanu mayā karmaṇi kriyamāṇe ‚pi lokaḥ kim iti tat-saṅgṛhṇīyād ity āśaṅkya śreṣṭhācārānuvidhāyitvād ity āha yad yad iti | śreṣṭhaḥ pradhāna-bhūto rājādir yad yat karmācarati śubham aśubhaṃ vā tat tad evācaratītaraḥ prākṛtas tad-anugato janaḥ | na tv anyat svātantryeṇety arthaḥ |

nanu śāstram avalokyāśāstrīyaṃ śreṣṭhācāraṃ parityajya śāstrīyam eva kuto nācarati loka ity āśaṅkyācāravat pratipattāv api śreṣṭhānusāritām itarasya darśayati sa yad iti | sa śreṣṭho yal laukikaṃ vaidikaṃ vā pramāṇaṃ kurute pramāṇatvena manyate tad eva loko ‚py anuvartate pramāṇaṃ kurute na tu svātantryeṇa kiṃcid ity arthaḥ | tathā ca pradhāna-bhūtena tvayā rājñā loka-saṃrakṣaṇārthaṃ karma kartavyam eva pradhānānuyāyino jana-vyavahārā bhavantīti nyāyād ity abhiprāyaḥ

 

Viśvanātha


loka-saṅgraha-prakāram evāha yad yad iti

 

Baladeva


loka-saṅgraha-prakāram evāha yad yad iti | śreṣṭho mahattamo yat karma yathācarati tat karma tathaivetaraḥ kaniṣṭho ‚py ācarati | sa śresṭhas tasmin karmaṇi yac chāstraṃ pramāṇaṃ kurute manyate lokaḥ kaniṣṭho ‚pi tad-anuyāyī tad evānuvartate ‚nasarati | śāstropetaṃ śreṣṭhācaraṇaṃ kalyāṇa-lipsunā kaniṣṭhenānuṣṭheyam ity arthaḥ | itthaṃ ca tejasvinaḥ śreṣṭhasya ca yat kvacit svairācaraṇaṃ tad-vyāvṛtam | tasya śreṣṭha-kṛtatve ‚pi śāstropetatvābhāvāt

 
 

Michalski


Co bowiem czyni człowiek wyższy, to samo czynią inni ludzie. Jaką on miarę ustanawia, tej samej trzyma się, świat.

 

Olszewski


Wedle tego, jak działa wielka osoba, działa i reszta ludzi; lud naśladuje przykład, który mu jest dany.

 

Dynowska


albowiem czyny ludzi wielkich są wzorem dla innych, ich przykład świeci ludowi.

 

Sachse


Cokolwiek uczyni mąż znakomity,
to samo [powtarza za nim] ktoś inny.
Świat cały postępuje
za danym przez niego przykładem.

 

Kudelska


Wszystko, co czyni najlepszy, powtarzają za nim inni ludzie,
Jaki wzór on wskaże, za takim cały świat podąża.

 

Rucińska


Cokolwiek czyni najlepszy, to samo czynią i inni,
Co on uważa za prawdę, za tym podąża świat cały!

 

Szuwalska


Przykładem wielkich osób żyją zwykli ludzie.
Cały świat naśladuje ich postępowanie.

 

Byrski


Jak najlepszy postępuje, tak postąpią inni ludzie.
Jaką miarę on ustali, taką się ten świat kieruje.

 
 

BhG 3.22

na me pārthāsti kartavyaṃ triṣu lokeṣu kiṃ-cana
nānavāptam avāptavyaṃ varta eva ca karmaṇi

Update Required
To play the media you will need to either update your browser to a recent version or update your Flash plugin.

analiza syntaktyczna

he pārtha (Prythowicu!),
me (dla mnie) kartavyam (do zrobienia) na asti (nie istnieje),
triṣu (w trzech) lokeṣu (światach) [mama] (moje) anavāptam (nie osiągnięte) [va] avāptavyam (lub do osiągnięcia) kiṃ-cana (cokolwiek) na [asti] (nie istnieje).
[tathā api aham] ca (i dlatego właśnie ja) karmaṇi eva (jedynie w czynie) varte (pozostaję).

 

tłumaczenie polskie

Prythowicu, nie ma dla mnie [żadnej] powinności,
w trzech światach nie mam nic niezdobytego [ani nic] do zdobycia,
[mimo to] zaiste pozostaję w czynie.

 

analiza gramatyczna

na av. nie;
me asmat sn. 6i.1 mój (skrócona forma od: mama);
pārtha pārtha 8i.1 m. o synu Prythy (od: pṛth – rozszerzać, pṛthā – Kunti, matka Pandowiców);
asti as (być) Praes. P 1c.1 jest;
kartavyam kartavya (kṛ robić) PF 1i.1 n. do zrobienia, praca, obowiązek;
triṣu tri 7i.3 m. w trzech;
lokeṣu loka 7i.3 m. w światach;
kiṃ-cana kim-cana sn. 1i.1 m. cokolwiek (od: kim – co?; -cana – partykuła nieokreśloności);
na av. nie;
anavāptam an-avāpta (ava-āp – osiągać, zdobywać) PP 1i.1 n. nie zdobytego;
avāptavyam avāptavya (ava-āp – osiągać, zdobywać) PF 1i.1 n. do zdobycia;
varte vṛt (toczyć się, poruszać, pozostawać) Praes. P 3c.1 pozostaję;
eva av. z pewnością, właśnie, dokładnie, jedynie;
ca av. i;
karmaṇi karman 7i.1 n. w czynie, w działaniu (od: kṛ – robić);

 

warianty tekstu

nānavāptam avāptavyaṃnānuvāptam avāptavyaṃ / nānāvāptam avāptavyaṃ / nānavāptam avāptaṃ(nie [ma] osiągniętego i do osiągnięcia / nie [ma] różnorodnego osiągniętego i do osiągnięcia / nie [ma] nieosiągniętego lub osiągniętego);
varta eva → pravarte ‘tha / kartur eva / vartāmy eva (co więcej pozostaję / właśnie sprawcy / właśnie pozostaję);

 
 


Śāṃkara

Legenda:
fragmenty komentowanego wersetu
cytaty z różnych pism
wprowadzenie polemiki

Jeśli błądzisz co do tego, co powinno być czynione dla dobra świata, czemu nie weźmiesz mnie za przykład?

yady atra te loka-saṃgraha-kartavyatāyāṃ vipratipattis tarhi māṃ kiṃ na paśyasi?

Prythowicu, nie ma dla mnie żadnej powinności,
w trzech światach nie mam nic niezdobytego [ani nic] do zdobycia,
[mimo to] zaiste jestem aktywny.

na me pārthāsti kartavyaṃ triṣu lokeṣu kiṃcana |
nānavāptam avāptavyaṃ vartaiva ca karmaṇi ||3.22||

O Prythowicu, nie ma dla mnie, czyli nie istnieje, nawet w trzech światach, żadna, nawet drobna, powinność.

na me mama pārtha nāsti na vidyate kartavyaṃ triṣv api lokeṣu kiṃcana kiṃcid api |

Dlaczego? Nie ma nic niezdobytego, to czego bym nie osiągnął, ani nic do zdobycia, to co mógłbym osiągnąć. Mimo tego zaiste jestem aktywny.

kasmāt? nānavāptam aprāptam avāptavyaṃ prāpaṇīyam | tathāpi vartaiva ca karmaṇy aham ||3.22||

 

Rāmānuja


na me sarveśvarasyāptakāmasya sarvajñasya satyasaṅkalpasya triṣu lokeṣu devamanuṣyādirūpeṇa svacchandato vartamānasya kiṃcid api kartavyam asti, yato ‚navāptaṃ karmaṇāvāptavyaṃ na kiṃcid apy asti/ athāpi lokarakṣāyai karmaṇy eva varte

 

Śrīdhara


atra cāhameva dṛṣṭānta ity āha na ma iti tribhiḥ | he pārtha ! me kartavyaṃ nāsti | yatas triṣv api lokeṣu anavāptam aprāptaṃ sadāvaptavyaṃ prāpyaṃ nāsti | tathāpi karmaṇy ahaṃ varta eva karma karomy evety arthaḥ

 

Madhusūdana


atra cāham eva dṛṣṭānta ity āha na ma iti tribhiḥ | he pārtha na me mama triṣv api lokeṣu kim api kartavyaṃ nāsti | yato ‚navāptaṃ phalaṃ kiṃcin mamāvāptavyaṃ nāsti | tathāpi varta eva karmaṇy ahaṃ karma karomy evety arthaḥ | pārtheti sambodhayan viśuddha-kṣatriya-vaṃśodbhavas tvaṃ śūrāpatyāpatyatvena cātyantaṃ mat-samo ‚ham iva vartitum arhasīti darśayati

 

Viśvanātha


atrāham eva dṛṣṭānta ity āha tribhiḥ

 

Baladeva


śreṣṭhaḥ karma-phala-nirapekṣo ‚pi loka-saṅgrahāya śāstroditāni karmāṇy ācared ity arthe svaṃ dṛṣṭāntam āha na me pārtheti tribhiḥ | sarveśasya satya-saṅkalpasya satya-kāmasya me kartavyaṃ nāsti | phalārthinā khalu karmānuṣṭheyam | na ca nikhila-phalāśrayasya svayaṃ parama-phalātmano me karmāpekṣyam ity arthaḥ | etad darśayati triṣv iti | yataḥ sarveṣu lokeṣu karmaṇā yat phalam avāptavyaṃ tad-anavāptam alabdhaṃ mama nāsti sarvaṃ tan madīyam evety arthaḥ | tathāpi śāstroktaṃ karmāhaṃ karomy evety āha varta iti

 
 

Michalski


Chociaż we wszystkich trzech światach, o Partho, nie mam nic do spełnienia, ani też nic do osiągnięcia, czegobym dotąd nie osiągnął, jednakże ciągle oddaję się działaniu.

 

Olszewski


Ja sam, synu Prithy, nie mam co robić w trzech światach, żadne nowe dobro nie pozostało mi do osiągnięcia; a jednak działam.

 

Dynowska


Zważ, o Parto, iż w trzech światach ogromnych nie masz nic co bym pełnić miał, nic co bym osiągnąć mógł, a jednak działam niezmiennie wciąż.

 

Sachse


W żadnym z trzech światów, o synu Prithy,
nie ma dla mnie nic do spełnienia.
Nie ma niczego, czego bym nie osiągnął,
a co byłoby godne osiągnięcia.
A jednak jestem czynny!

 

Kudelska


We wszystkich trzech światach, synu Prithy, nie ma niczego, co miałbym wykonać,
Ani żadnej rzeczy do zdobycia, o którą bym się starał; a jednak wciąż działam.

 

Rucińska


Wszak nie ma dla mnie w trzech światach nic do zrobienia, o Parthc
Nic, czego bym nie osiągnął lub miał osiągnąć – a działam!

 

Szuwalska


Choć we wszystkich trzech światach nie ma, synu Kunti,
Niczego, co bym musiał zrobić czy osiągnąć,
To i tak wykonuję swoje obowiązki.

 

Byrski


Choć w trzech światach nie masz, Partho, nic com ja powinien zrobić,
Ni osiągnąć, czego nie mam, to czyn przecież podejmuję.

 
 

BhG 3.23

yadi hy ahaṃ na varteyaṃ jātu karmaṇy atandritaḥ
mama vartmānuvartante manuṣyāḥ pārtha sarvaśaḥ

Update Required
To play the media you will need to either update your browser to a recent version or update your Flash plugin.

analiza syntaktyczna

he pārtha (Prythowicu!),
yadi (jeśli) aham (ja) jātu (kiedyś) atandritaḥ [san] (będąc wolnym od zmęczenia) karmaṇi (w czynie) na varteyam (bym nie pozostawał).
manuṣyāḥ hi (zaiste ludzie) sarvaśaḥ (całkowicie) mama (moją) vartma (drogą) anuvartante (podążają).

 

tłumaczenie polskie

Prythowicu, jeśli kiedyś, wolny od znużenia nie pozostawałbym w czynie…
Zaiste ludzie pod każdym względem podążają moją drogą.

 

analiza gramatyczna

yadi av. jeśli (korelatym do: tarhi);
hi av. ponieważ, albowiem, właśnie, zaiste, z pewnością;
aham asmat sn. 1i.1ja;
na av. nie;
varteyam vṛt (toczyć się, poruszać, pozostawać) Pot. Ā 3c.1 pozostawałbym;
jātu av. całkowicie, zawsze, kiedykolwiek, pewnego razu;
karmaṇi karman 7i.1 n. w czynie, w działaniu (od: kṛ – robić);
atandritaḥ a-tandrita 1i.1 m. wolny od lenistwa, wolny od zmęczenia (tandrā – zmęczenie, wyczerpanie, lenistwo);
mama asmat sn. 6i.1 mój;
vartma vartman 2i.1 n. ścieżką, drogą, koleiną, przebiegiem (od: vṛt – toczyć się, poruszać, pozostawać);
anuvartante anu-vṛt (iść za, podążać) Praes. Ā 1c.3 naśladują, podążają, przestrzegają;
manuṣyāḥ manuṣya 1i.3 m. ludzie (od: man – myśleć, manu – człowiek);
pārtha pārtha 8i.1 m. o synu Prythy (od: pṛth – rozszerzać, pṛthā – Kunti, matka Pandowiców);
sarvaśaḥ av. całkowicie, gruntownie, wspólnie, ze wszystkich stron (od: sarva – wszystko);

 

warianty tekstu

yadi hy ahaṃ na varteyaṃyadi hy ahaṃ na varteya / yady ahaṃ na pravarteyaṃ / yady ahaṃ na pravarteya / yad ahaṃ na ca varteyaṃ (zaiste jeśli ja nie pozostawałbym);
vartmānuvartante → vartmānuvarteran (ścieżką podążaliby);

 
 


Śāṃkara

Legenda:
fragmenty komentowanego wersetu
cytaty z różnych pism
wprowadzenie polemiki

Prythowicu, jeśli kiedyś, wolny od znużenia zaprzestałbym czynu…
Zaiste ludzie pod każdym względem podążają moją drogą.

yadi hy ahaṃ na varteyaṃ jātu karmaṇy atandritaḥ |
mama vartmānuvartante manuṣyāḥ pārtha sarvaśaḥ ||3.23||

Co więcej, jeśli kiedyś, czyli w jakimś czasie, ja wolny od znużenia – będąc nieleniwym, i najlepszym, zaprzestałbym czynu, [wówczas] ludzie podążyliby moją drogą – ścieżką. O Prythowicu, pod każdym względem – na wszelkie sposoby.

yadi hi punar ahaṃ na varteyaṁ jātu kadācit karmaṇy atandrito ’nalasaḥ san mama śreṣṭhasya sato vatrma mārgam anuvartante manuṣyāḥ | he pārtha! sarvaśaḥ sarva-prakāraiḥ ||3.23||

 

Rāmānuja


komentarz wspólny przy wersecie BhG 3.24

 

Śrīdhara


akaraṇe lokasya nāśaṃ darśayati yadi hy aham iti | jātu kadācit | atandrito ‚nalasaḥ san yadi karmaṇi na varteya karma nānutiṣṭheyam, tarhi mamaiva vartma mārgaṃ manuṣyā anuvartante anuverterann ity arthaḥ

 

Madhusūdana


loka-saṅgraho ‚pi na te kartavyo viphalatvād ity āśaṅkyāha yadi hy aham iti | yadi punar aham atandrito ‚nalasaḥ san karmaṇi jātu kadācin na varteya nānutiṣṭheyaṃ karmāṇi tadā mama śreṣṭhasya sato vartma mārgaṃ he pārtha manuṣyāḥ karmādhikāriṇaḥ santo ‚nuvartante ‚nuvarteran sarvaśaḥ sarva-prakāraiḥ

 

Viśvanātha


anuvartate ‚nuvarterann ity arthaḥ

 

Baladeva


yadīti | ahaṃ sarveśvaraḥ siddha-sarvārtho ‚pi yadu-kulāvatīrṇo jātu kadācit tat-kulocite śāstrokte karmaṇi na varteya tan na kuryām atandritaḥ sāvadhānaḥ san tarhi māṃ dṛṣṭāntaṃ kṛtvā manuṣyāḥ śreṣṭhasya mama vartma kula-vihitācāra-tyāga-rūpam anuvarteran tato bhraṃśerann ity arthaḥ

 
 

Michalski


Cóżby się stało, gdybym nie działał bez przerwy, o Partho ? Ludzie przecież idą wszędzie za moim przykładem!

 

Olszewski


Albowiem gdybym nie wykazywał działalności niezmordowanej, wszyscy ci ludzie, co idą mojemi drogami, wszystkie te pokolenia, zginęłyby.

 

Dynowska


A gdybym w tym działaniu nie trwał, czujnie i niezmordowanie, ludzie by wszędzie poszli za Moim przykładem, o Parto.

 

Sachse


Bo gdybym nie był wciąż czynny,
ludzie wszelkimi siłami
staraliby się iść moim śladom, o synu Prithy.

 

Kudelska


Bowiem gdybym ja niestrudzenie czynu nie podejmował,
Wtedy Indzie podążyliby drogą bezczynu.

 

Rucińska


Bo gdybym kiedyś zaprzestał w działaniu trwać niestrudzony,
To ludzie by w moje ślady poszli bez reszty, o Partho!

 

Szuwalska


Jeśli bym je porzucił, nie spełniając wiernie,
Cały świat moją drogą poszedłby z pewnością,

 

Byrski


Gdybym ja niezmordowany czynu nie podjął, to może
Poszliby tą samą drogą ludzie wszędzie, o mój Partho!

 
 

BhG 3.24

utsīdeyur ime lokā na kuryāṃ karma ced aham
saṃkarasya ca kartā syām upahanyām imāḥ prajāḥ

Update Required
To play the media you will need to either update your browser to a recent version or update your Flash plugin.

analiza syntaktyczna

aham (ja) cet (jeśli) karma (czynu) na kuryām (nie czyniłbym),
[tarhi] (wtedy) ime lokāḥ (te światy) utsīdeyuḥ (uległyby zniszczeniu),
[aham] ca (i ja) saṅkarasya (pomieszania) kartā (sprawcą) syām (byłbym),
[tathā aham] (w ten sposób ja) imāḥ (te) prajāḥ (stworzenia) upahanyām (skrzywdziłbym).

 

tłumaczenie polskie

Jeśli nie czyniłbym czynu, te światy uległyby zagładzie.
Stałbym się przyczyną pomieszania [stanów] i skrzywdziłbym to potomstwo.

 

analiza gramatyczna

utsīdeyuḥ ut-sad (niszczyć, rozpadać się) Pot. P 1c.3 uległyby zagładzie;
ime idam sn. 1i.3 m. te;
lokāḥ loka 1i.3 m. światy;
na av. nie;
kuryām kṛ (robić) Pot. P 3c.1 czyniłbym;
karma karman 2i.1 n. czynu, działania (od: kṛ – robić);
cet av. jeśli;
aham asmat sn. 1i.1ja;
saṃkarasya saṃkara 6i.1 m. pomieszania [stanów] (od: sam-kṝ – mieszać);
ca av. i;
kartā kartṛ 1i.1 m. sprawca (od: kṛ – robić);
syām as (być) Pot. P 3c.1 byłbym;
upahanyām upa-han (uderzać, krzywdzić) Pot. P 3c.1 uczyniłbym krzywdę;
imāḥ idam sn. 2i.3 f. tym;
prajāḥ prajā 2i.3 f. potomstwu, poddanym, stworzeniom, ludziom (od: pra-jan – być zrodzonym, zrodzić, począć, wytworzyć);

 

warianty tekstu

ime → amī (tamte);
ced ahamced iha (jeśli tutaj);
ca → tu (ale);
upahanyām → apahanyām (zniszczyłbym);

 
 


Śāṃkara

Legenda:
fragmenty komentowanego wersetu
cytaty z różnych pism
wprowadzenie polemiki

I jakie zło z tego wynika? Odpowiada:

tathā ca ko doṣa ity āha

Jeśli nie czyniłbym czynu, te światy uległyby zagładzie.
Stałbym się przyczyną pomieszania [stanów] i skrzywdziłbym to potomstwo.

utsīdeyur ime lokā na kuryāṃ karma ced aham |
saṃkarasya ca kartā syām upahanyām imāḥ prajāḥ ||3.24||

Uległyby zagładzie, wyniszczeniu, te wszystkie światy, z powodu nieobecności czynu, będącego przyczyną trwania świata, jeśli nie czyniłbym czynu.

utsīdeyur vinaśyeyur ime sarve lokāḥ loka-sthiti-nimittasya karmaṇo ’bhāvāt na kuryāṃ karma ced aham |

Co jeszcze? Stałbym się przyczyną pomieszania [stanów]. Z tego powodu skrzywdziłbym to potomstwo. Choć działam dla dobra potomstwa, to sprawiłbym mu krzywdę, czyli szkodę. Oto znaczenie. To mnie, Bogu, nie przystoi.

kiṃ ca, saṃkarasya ca kartā syām | tena kāraṇena upahanyām imāḥ prajāḥ | prajānām anugrahāya pravṛtta tad-upahatim upahananaṃ kuryām ity arthaḥ | mama īśvarasyānanurūpam āpadyate ||3.24||

 

Rāmānuja


ahaṃ sarveśvaraḥ satyasaṅkalpaḥ svasaṅkalpakṛtajagadudayavibhavalayalīlaḥ chandato jagadupakṛtimartyo jāto ‚pi manuṣyeṣu śiṣṭajanāgresaravasudevagṛhe ‚vatīrṇas tatkulocite karmaṇy atandritas sarvadā yadi na varteya, mama śiṣṭajanāgresaravasudevasūnor vartma akṛtsnavidaḥ śiṣṭāḥ sarvaprakāreṇāyam eva dharma ity anuvartante; te ca svakartavyānanuṣṭhānena akaraṇe pratyavāyena ca ātmānam alabdhvā nirayagāmino bhaveyuḥ / ahaṃ kulocitaṃ karma na cet kuryām, evam eva sarve śiṣṭalokā madācarāyattadharmaniścayāḥ akaraṇād evotsīdeyuḥ naṣṭā bhaveyuḥ / śāstrīyācārānanupālanāt sarveṣāṃ śiṣṭakulānāṃ saṃkarasya ca kartā syām / ata evemāḥ prajāḥ upahanyām / evam eva tvam api śiṣṭajanāgresarapāṇḍutanayo yudhiṣṭhirānujo ‚rjunas san yadi jñānaniṣṭhāyām adhikaroṣi; tatas tvadācārānuvartino ‚kṛtsnavidaḥ śiṣṭā mumukṣavaḥ svādhikāram ajānantaḥ karmaniṣṭhāyāṃ nādhikurvanto vinaśyeyuḥ / ato vyapadeśyena viduṣā karmaiva kartavyam

 

Śrīdhara


tataḥ kiṃ ? ata āha utsīdeyur iti | utsīdeyur dharma-lopena naśyeyuḥ | tataś ca yo varṇa-saṅkaro bhavet tasyāpy aham eva kartā syāṃ bhaveyam | evam aham eva prajā upahanyāṃ malinīkuryām iti

 

Madhusūdana


śreṣṭhasya tava mārgānuvartitvaṃ manuṣyāṇām ucitam eva anuvartitve ko doṣa ity ata āha utsīdeyur iti | aham īśvaraś ced yadi karma na kuryāṃ tadā mad-anuvartināṃ manv-ādīnām api karmānupapatter loka-sthiti-hetoḥ karmaṇo lopeneme sarve lokā utsīdeyur vinaśyeyuḥ | tataś ca varṇa-saṃkarasya ca kartāham eva syām | tena cemāḥ sarvāḥ prajā aham evopahanyāṃ dharma-lopena vināśayeyam | kathaṃ ca prajānām anugrahārthaṃ pravṛtta īśvaro ‚haṃ tāḥ sarvā vināśayeyam ity abhiprāyaḥ |

yad yad ācaratīty āder aparā yojanā | na kevalaṃ loka-saṃgrahaṃ sampaśyan kartum arhasy api tu śreṣṭhācāratvād apīty āha yad yad iti | tathā ca mama śreṣṭhasya yādṛśa eva ācāras tādṛśa eva mad-anuvartinā tvayānuṣṭheyo na svātantryeṇānya ity arthaḥ | kīdṛśas tavācāro yo mayānuvartanīya ity ākāṅkṣāyāṃ na me pārthety ādibhis tribhiḥ ślokais tat-pradarśanam iti

 

Viśvanātha


utsīdeyur māṃ dṛṣṭāntīkṛtya dharmam akurvāṇā bhraṃśeyuḥ | tataś ca varṇa-saṅkaro bhavet tasyāpy aham eva kartā syām evam aham eva prajā hanyām | malināḥ kuryām

 

Baladeva


tataḥ kiṃ syād ity āha utsīdeyur iti | ahaṃ sarva-śreṣṭhaś cet śāstroktaṃ karma na kuryāṃ tarhīme lokā utsīdeyur vibhraṣṭa-maryādāḥ syuḥ | tad-vibhraṃśe sati yaḥ saṅkaraḥ syāt tasyāpy aham eva kartā syām | evaṃ ca prajāpatir aham imāḥ prajāḥ sāṅkarya-doṣeṇopahanyāṃ malināḥ kuryām | tathā ca – eṣa setur vidharaṇa eṣāṃ lokānām asaṃbhedāya iti śrutyā loka-maryādā-vidhārakatvena parigītasya me tan-maryādā-bhedakatvaṃ syād iti | evaṃ upadiśato ‚pi harer yat kiṃcit sva-bhakta-sukhecchoḥ svairācaritaṃ dṛṣṭaṃ, tat khalu vidhāyakena tad-vacasānupetatvād īśvarīyatvāc cāvarair naivācaraṇīyam | yad uktaṃ śrīmatā śukena –

īśvarāṇāṃ vacaḥ satyaṃ
tathaivācaritaṃ kvacit |
teṣāṃ yat sva-vaco-yuktaṃ
buddhimāṃs tat samācaret ||

naitat samācarej jātu
manasāpi hy anīśvaraḥ |
vinaśyaty ācaran mauḍhyād
yathārudro |bdhi-jaṃ viṣam || [BhP 10.33.31-2] iti

 
 

Michalski


Zginęłyby te światy, gdybym przestał działać, stałbym się źródłem zamieszania i przyprowadziłbym do zguby pokolenia ludzkie.

 

Olszewski


Gdybym nie czynił swego dzieła, wywołałbym chaos i zniszczyłbym te pokolenia.

 

Dynowska


I światy zgasłyby wszystkie, gdybym ja nie działał; chaos i bezład sprowadziłbym na ziemię, Warn pomieszanie i zagładę ludzkości.

 

Sachse


Gdybym nie spełniał czynu,
cały ten świat uległby zagładzie.
Stałbym się sprawcą bezładu,
ugodziłbym w tych oto ludzi!

 

Kudelska


Gdybym czynu zaniechał, wszystkie światy by upadły,
Przyczyniłbym się do powstania zamętu i upadku ludzi.

 

Rucińska


Upadłyby owe światy, gdybym ja czynu zaniechał,
Zamętu stałbym się sprawcą, zgubiłbym cały ród ludzki!

 

Szuwalska


A na wszystkich planetach panowałby chaos.
Rodziłyby się dzieci o mieszanej kaście
I stałbym się przyczyną zagłady ludzkości.

 

Byrski


Wywróciły by się światy, jeśli dzieł bym nie przedsiębrał.
Stałbym się chaosu twórcą i stworzenia te bym zniszczył.

 
 

BhG 3.25

saktāḥ karmaṇy avidvāṃso yathā kurvanti bhārata
kuryād vidvāṃs tathāsaktaś cikīrṣur loka-saṃgraham

Update Required
To play the media you will need to either update your browser to a recent version or update your Flash plugin.

analiza syntaktyczna

he bhārata (o potomku Bharaty!),
yathā (tak jak) karmaṇi (do czynu) saktāḥ (lgnący) avidvāṃsaḥ (niemądrzy) karmāṇi (czyny) kurvanti (czynią),
tathā (w ten sposób) vidvān (mądry) asaktaḥ [san] (będąc nielgnącym) loka-saṅgraham (dobro świata) cikīrṣuḥ (pragnący czynić) kuryāt (niech działa).

 

tłumaczenie polskie

Potomku Bharaty, tak jak niemądrzy, lgnący do czynu, spełniają czyny,
Tak też mądry, nielgnący, niech działa pragnąc dobra świata.

 

analiza gramatyczna

saktāḥ sakta (sañj – polegać na, być przymocowanym do, obejmować) PP 1i.3 m. przywiązani, lgnący;
karmaṇi karman 7i.1 n. w czynie, w działaniu (od: kṛ – robić);
avidvāṃsaḥ a-vidvas 1i.3 m. niewiedzący, niemądrzy;
yathā av. tak jak (korelatyw do: tathā);
kurvanti kṛ (robić) Praes. P 1c.3 robią, czynią;
bhārata bhārata 8i.1 m. potomku Bharaty;
kuryāt kṛ (robić) Pot. P 1c.1 oby czynił;
vidvān vidvas 1i.1 m. wiedzący, mądry, uczony;
tathā av. tak, w ten sposób, podobnie;
asaktaḥ a-sakta (sañj – polegać na, być przymocowanym do, obejmować) PP 1i.1 m. nieprzywiązany, nielgnący;
cikīrṣuḥ cikīrṣu (kṛ – robić) des. 1i.1 m. ; kartum icchanpragnący uczynić;
loka-saṃgraham loka-saṃgraha 2i.1 m. ; lokānāṃ saṅgraham itiochrona świata (od: loka – świat; sam-grah – chwytać razem, wspierać, saṃ-graha – trzymanie razem, zbiór, ochrona);

 

warianty tekstu

yathā kurvanti → yathā kurvaṃta (jak czynią);

 
 


Śāṃkara

Legenda:
fragmenty komentowanego wersetu
cytaty z różnych pism
wprowadzenie polemiki

Co więcej, jeśli nawet ty czy ktokolwiek inny, tak jak ja osiągnąłby wszystkie cele i stałby się znawcą jaźni, to nawet wówczas, nie mając nic do spełnienia, powinien działać dla korzyści innych. [Tak myśląc] mówi:

yadi punar aham iva tvaṃ kṛtārtha-buddhiḥ, ātmavid anyo vā, tasyāpi ātmanaḥ kartavyābhāve ’pi parānugraha eva kartavya ity āha

Potomku Bharaty, tak jak niemądrzy, lgnący do czynu, spełniają czyny,
tak też mądry, nielgnący, niech działa pragnąc dobra świata.

saktāḥ karmaṇy avidvāṃso yathā kurvanti bhārata |
kuryād vidvāṃs tathāsaktaś cikīrṣur loka-saṃgraham ||3.25||

Lgnący do czynuniemądrzy, którzy [myślą]: „owoc czynu będzie mój”. Tak jak oni spełniają czyny, o potomku Bharaty, tak też niech działa mądry, znawca jaźni i nielgnący.

saktāḥ karmaṇy asya karmaṇaḥ phalaṃ mama bhaviṣyatīti kecid avidvāṃso yathā kurvanti bhārata, kuryād vidvān ātmavit tathāsaktaḥ san |

To z jakiego powodu działa? Posłuchaj: pragnąc dobra świata.

advat kim arthaṃ karoti? tat sṛṇu cikīrṣuḥ kartum icchuḥ loka-saṃgraham ||3.25||

 

Rāmānuja


komentarz wspólny przy wersecie BhG 3.26

 

Śrīdhara


tasmād ātmavidāpi loka-saṅgrahārtha tat-kṛpayā karma kāryam evety upasaṃharati saktā iti | karmaṇi saktā abhiniviṣṭāḥ santo yathājñāḥ karmāṇi kurvanti, asaktaḥ san vidvān api kuryāt loka-saṃgraham kartum icchuḥ

 

Madhusūdana


nanu taveśvarasya loka-saṃgrahārthaṃ karmāṇi kurvāṇasyāpi kartṛtvābhimānābhāvān na kāpi kṣatiḥ | mama tu jīvasya loka-saṃgrahārthaṃ karmāṇi kurvāṇasya kartṛtvābhimānena jñānābhibhavaḥ syād ity ata āha saktā iti | saktāḥ kartṛtvābhimānena phalābhisandhinā ca karmaṇy abhiniviṣṭā avidvāṃso ‚jñā yathā kurvanti karma loka-saṃgrahaṃ kartum icchur vidvān ātmavid api tathaiva kuryāt | kintu asaktaḥ san kartṛtvābhimānaṃ phalābhisandhiṃ cākurvann ity arthaḥ | bhārateti bharata-vaṃśodbhavatvenabhā jñānaṃ tasyāṃ ratatvena vā tvaṃ yathokta-śāstrārtha-bodha-yogyo ‚sīti darśayati

 

Viśvanātha


tasmāt pratiṣṭhitena jñānināpi karma kartavyam ity upasaṃharati saktā iti

 

Baladeva


tasmāt pratiṣṭhite ‚pi tvaṃ loka-hitāya vedoktaṃ sva-karma prakurv ity āśayenāha saktā iti | ajñā yathā karmaṇi saktāḥ phala-lipsayābhiniviṣṭās tata kurvanty evaṃ vidvān api kuryāt | kintv asaktaḥ phala-lipsā-śūnyaḥ san | sphuṭam anyat

 
 

Michalski


Jak czynią niewiedzący, przywiązani do swego dzieła, Bharato, tak też niech czyni wiedzący, lecz bez przywiązania; z tym jednym pragnieniem: utrzymać porządek świata.

 

Olszewski


Równie jak nieświadomi, związani swojemi czynami, niechaj mędrzec działa, nie łącząc się z nimi, aby zachować porządek świata.

 

Dynowska


Jak z pożądaniem pracuje człowiek zwykły, tak beznamiętnie, o Bharato, i ku powszechnemu dobru, trudzić się winien rozumny.

 

Sachse


Podczas gdy nieświadomi prawdy
działają wiążąc się ze swym czynem, Bharato,
ten, kto świadom jest prawdy,
winien działać bez przywiązania,
dążąc do podtrzymania ładu tego świata.

 

Kudelska


Zwykły człowiek spełnia czyny płynące z namiętności,
A mędrzec, Bharato, powinien wypełniać swoje uczynki beznamiętnie, pragnąc ich dla dobra ludzkości.

 

Rucińska


Jak w przywiązaniu do czynu działają głupcy, Bharato,
Tak mądry bez przywiązania niech działa dla dobra świata!

 

Szuwalska


Kiedy ludzie bez wiedzy pracują dla zysku,
Mędrzec swe obowiązki spełnia obojętnie,
Pragnąc jedynie dobra wszystkich ludzkich istot.

 

Byrski


Jak nieucy czynią lgnący do działania, o Bharato,
Tak uczony niech poczyna, ale nie lgnąc, jeno pragnąc
Działać dla harmonii świata.

 
 

BhG 3.26

na buddhi-bhedaṃ janayed ajñānāṃ karma-saṅginām
joṣayet sarva-karmāṇi vidvān yuktaḥ samācaran

Update Required
To play the media you will need to either update your browser to a recent version or update your Flash plugin.

analiza syntaktyczna

ajñānām (niemądrych) karma-saṅginām (lgnących do czynu) buddhi-bhedam (rozszczepienia roztropności) na janayet (niech nie powoduje powstania).
vidvān (mądry) yuktaḥ (zaprzężony) samācaran (działający) sarva-karmāṇi (do wszystkich czynów) [ajñān] (niemądrych) joṣayet (niech sprawia upodobanie).

 

tłumaczenie polskie

Niech nie powoduje rozszczepienia roztropności niemądrych i lgnących do czynu.
Mądry, zaprzężony i aktywny, niech pobudza upodobanie do wszelkich czynów.

 

analiza gramatyczna

na av. nie;
buddhi-bhedam buddhi-bheda 2i.1 m. ; TP : buddhyāḥ bhedam itirozszczepienia roztropności (od: budh – budzić, rozumieć, percepować, buddhi – roztropność, rozum, myśl, rozsądek, intelekt, percepcja, poznanie, idea, pogląd; bhid – rozdzielać, bheda – rozdzielenie, rozszczepienie, podział, różnica);
janayet jan (rodzić) Pot. caus. P 1c.1 niech powoduje powstanie;
ajñānām a-jña 6i.3 m. niewiedzących, głupich (od: jñā – wiedzieć);
karma-saṅginām karma-saṅgin 6i.3 m. ; TP : karmaṇi saṅginām itilgnących do czynu (od: kṛ – robić, karman – czyn, działanie i jego skutki; sam-gam – schodzić się lub sañj – lgnąć, sklejać, kurczowo trzymać, przywiązywać się, wchodzić w kontakt, saṅga – lgnięcie, zejście się, związek, towarzystwo, nadzieje, pragnienia, przywiązania, saṅgin – lgnący, przywiązany);
joṣayet juṣ (być zadowolonym, lubić) Pot. caus. P 1c.1 niech sprawia upodobanie;
sarva-karmāṇi sarva-karman 2i.3 n. ; TP : sarvāṇi karmāṇi itiwszystkie czyny (od: sarva – wszystko; kṛ – robić, karman – czyn, działanie i jego skutki);
vidvān vidvas 1i.1 m. wiedzący, mądry, uczony;
yuktaḥ yukta (yuj – zaprzęgać, łączyć) PP 1i.1 m. połączony, zaprzęgnięty, zajęty, właściwy, odpowiedni;
samācaran samācarant (sam-ā-car – działać, wykonywać) PPr 1i.1 m. działający;

 

warianty tekstu

joṣayet → yojayet (niech sprawi zaprzęgnięcie);
yuktaḥ → muktaḥ (wyzwolony);

 
 


Śāṃkara

Legenda:
fragmenty komentowanego wersetu
cytaty z różnych pism
wprowadzenie polemiki

Pragnący dobra świata są zmuszeni do działania, a nie ja, znawca jaźni, czy inni, którzy uwolnili się od [działania dla] dobra świata. Dlatego takiemu znawcy jaźni radzi się:

evaṃ loka-saṃgrahaṃ cikīrṣer na mamātma-vidaḥ kartavyam asti anyasya vā loka-saṃgrahaṃ muktvā | tatas tasya ātma-vidaḥ idam upadiśyate —

Niech nie powoduje rozszczepienia rozumu niemądrych i lgnących do czynu.
Mądry, zaprzężony i aktywny, niech pobudza upodobanie do wszelkich czynów.

na buddhi-bhedaṃ janayed ajñānāṃ karma-saṅginām |
joṣayet sarva-karmāṇi vidvān yuktaḥ samācaran ||3.26||

Rozszczepienie rozumu, to jego zniszczenie lub poruszenie będące przekonaniem: „powinienem zdobyć i spożyć owoc czynu”. Niech jego nie powoduje, nie sprawia powstania, u niemądrego – niezdolnego do rozróżnienia, i lgnącego do czynu czy mającego towarzystwo lgnących do czynu.

buddheḥ bhedo buddhi-bhedo mayā idaṃ kartavyaṃ bhoktavyaṃ cāsya karmaṇaḥ phalam iti niścaya-rūpāyā buddher bhedanaṃ cālanaṃ buddhi-bhedas taṃ na janayen notpādayed ajñānām avivekināṃ karma-saṅgināṃ karmaṇy āsaktānām āsaṅgavatām |

A co ma czynić? Mądry niech pobudza, czyli sprawia, upodobanie do wszelkich czynów, osobiście będąc zaprzężony, czyli zajęty, czynami nierozumnych.

kiṃ nu kuryāt? joṣayet kārayet sarva-karmāṇi vidvān svayaṃ tad evāviduṣāṃ karma yukto ’bhiyuktaḥ samācaran ||3.26||

 

Rāmānuja


avidvāṃsaḥ ātmany akṛtsnavidaḥ, karmaṇi saktāḥ karmaṇy avarjanīyasaṃbandhāḥ ātmany akṛtsnavittayā tadabhyāsarūpajñānayoge ‚nadhikṛtāḥ karmayogādhikāriṇaḥ karmayogam eva yathā ātmadarśanāya kurvate, tathā ātmani kṛtsnavittayā karmaṇy asaktaḥ jñānayogādhikārayogyo ‚pi vyapadeśyaḥ śiṣṭo lokarakṣārthaṃ svācāreṇa śiṣṭalokānāṃ dharmaniścayaṃ cikīrṣuḥ karmayogam eva kuryāt / ajñānām ātmany akṛtsnavittayā jñānayogopādānāśaktānāṃ mumukṣūṇāṃ karmasaṅginām anādikarmavāsanayā karmaṇy eva niyatatvena karmayogādhikāriṇāṃ karmayogād anyad ātmāvalokanasādhanam astīti na buddhibhedaṃ janayet / kiṃ tarhi? ātmani kṛtsnavittayā jñānayogaśakto ‚pi pūrvoktarītyā, „karmayoga eva jñānayoganirapekṣaḥ ātmāvalokanasādhanam” iti buddhyā yuktaḥ karmaivācaran

sakalakarmasu akṛtsnavidāṃ prītiṃ janayet

 

Śrīdhara


nanu kṛpayā tattva-jñānam evopadeṣṭuṃ yuktam | nety āha na buddhi-bhedam iti ajñānām ataeva karma-saṅgināṃ karmāsaktānām akartātmeopadeśena buddher bhedam anyathātvaṃ na janayet | karmaṇaḥ sakāśād buddhi-vicālanaṃ na kuryāt | api tu joṣayet sevayet | ajñān karmāṇi kārayed ity arthaḥ | katham ? yukto ‚vahito bhūtvā svayam ācaran san | buddhi-vicālane kṛte sati karmasu śraddhā-nivṛtter jñānasya cānutpattes tesām ubhaya-bhraṃśaḥ syād iti bhāvaḥ

 

Madhusūdana


nanu karmānuṣṭhānenaiva loka-saṃgrahaḥ kartavyo na tu tattva-jñānopadeśeneti ko hetur ata āha na buddhīti | ajñānām avivekināṃ kartṛtvābhimānena phalābhisandhinā ca karma-saṅgināṃ karmaṇy abhiniviṣṭānāṃ yā buddhir aham etat karma kariṣya etat-phalaṃ ca bhokṣya iti tasyā bhedaṃ vicālanam akartrātmopadeśena na kuryāt | kintu yukto ‚vahitaḥ san vidvān loka-saṃgrahaṃ cikīrṣur avidvad-adhikārikāṇi sarva-karmaṇi samācaraṃs teṣāṃ śraddhām utpādya joṣayet prītyā sevayet | anadhikāriṇām upadeśena buddhi-vicālane kṛte karmasu śraddhā-nivṛttir jñānasya cānutpatter ubhaya-bhraṣṭatvaṃ syāt | tathā coktaṃ-

ajñasyārdha-prabuddhasya sarvaṃ brahmeti yo vadet |
mahā-niraya-jāleṣu sa tena viniyojitaḥ || iti

 

Viśvanātha


alaṃ karma-jaḍimnā | tvaṃ karma-sannyāsaṃ kṛtvā jñānābhyāsenāham iva kṛtārthībhavaiti buddhi-bhedaṃ na janayet karma-saṅginaṃ aśuddhāntaḥkaraṇatvena karmasv evāsaktimatām | kintu tvaṃ kṛtārthībhaviṣyan niṣkāma-karmaiva kru iti karmāṇy eva yojayet kārayet | atra karmāṇi samācaran svayam eva dṛṣṭāntībhavet |

nanu,
svayaṃ niḥśreyasaṃ vidvān na vakty ajñāya karma hi |
na rāti rogiṇo ‚pathyaṃ vāñchato ‚pi bhiṣaktamaḥ || [BhP 6.9.5]

ity ajita-vākyenaitad virudhyate | satyam | tat khalu bhakty-upadeṣṭṛka-viṣayam idaṃ tu jñānopadeṣṭṛka-viṣayam ity avirodhaḥ | jñānasyāntaḥkaraṇa-śuddhy-adhīnatvāt | tac chuddhes tu niṣkāma-karmādhīnatvāt, bhaktes tu svataḥ prābalyād antaḥkaraṇa-śuddhi-paryantānapekṣatvāt | yadi bhaktau śraddhām utpādayituṃ śaknuyāt, tadā karmiṇāṃ buddhi-bhedam api janayet, bhaktau śraddhāvatāṃ karmānadhikārāt –

tāvat karmāṇi kurvīta na nirvidyeta yāvatā |
mat-kathā-śravaṇādau vā śraddhā yāvan na jāyate || [BhP 11.20.9] iti |

dharmān santyajya yaḥ sarvān māṃ bhajet sa tu sattamaḥ [BhP 11.11.32]iti,

sarva-dharmān parityajya mām ekaṃ śaraṇaṃ vraja [Gītā 18.66] iti,

tyaktvā sva-dharmaṃ caraṇāmbujaṃ harer
bhajann apakvo |tha patet tato yadi [BhP 1.5.17]

ity-ādi-vacanebhya iti vivecanīyam

 

Baladeva


kiṃ ca loka-hitecchur jñānī sāvahitaḥ syād ity āha na buddhīti | vidvān pariniṣṭhito ‚pi karma-saṅgināṃ karma-śraddhā-jāḍya-bhājām ajñānāṃ buddhi-bhedaṃ na janayet | kiṃ karmab hir aham iva jñānenaiva kṛtārtho bhaveti karma-niṣṭhātas tad-buddhiṃ nāpanayed ity arthaḥ | kintu svayaṃ karmasu yuktaḥ sāvadhānas tāni samyak sarvāṅgopasaṃhāreṇācaran sarvāṇi vihitāni karmāṇi yoṣayet prītyā sevayet ajñān karmāṇi kārayed ity arthaḥ | buddhi-bhede sati karmasu śraddhā-nivṛtte jñānasya cānudayād ubhaya-vibhraṣṭās te syur iti bhāvaḥ |

svayaṃ niḥśreyasaṃ vidvān na vakty ajñāya karma hi |
na rāti rogiṇo ‚pathyaṃ vāñchato ‚pi bhiṣaktamaḥ || [BhP 6.9.5]

ity ajitoktis tu karma-saṅgītara-paratayā neyā

 
 

Michalski


Mędrzec nie wywoła rozłamu w umysłach ludzi nie wiedzących, przywiązanych do swego działania; na wszystkie ich czyny patrzy życzliwie i sam, oddany – działa.

 

Olszewski


Niech nie wywołuje podziału zdań między nieświadomymi, przywiązanymi do swoich czynów, lecz niechaj, wziąwszy się do dzieła wraz z nimi, wzbudzi w nich zamiłowanie do ich pracy.

 

Dynowska


Niech jednak nie mąci pojmowania nierozumnych, z namiętności pracujących ludzi, raczej sam działając w niewzruszonej ze Mną harmonii, niech mi trud każdy pociągającym stara się uczynić.

 

Sachse


Niech jednak nie wywołuje zamętu
w umysłach ludzi nieświadomych prawdy,
przywiązanych do swoich uczynków!
Niech ze zrozumieniem patrzy na wszystkie uczynki
ten, kto znając prawdę działa w myśl jogi.

 

Kudelska


Niech jednak mędrzec nie wpływa na świadomość ludzi zwykłych, namiętnie
pracę swą czyniących,
Lecz niech mnie oddany powinności swe wypełnia.

 

Rucińska


Niech niewiedzącym i czynem związanym myśli nie mąci,
Niech wspiera wszystkie ich czyny, mądry, skupiony w działaniu!

 

Szuwalska


Nie powinien też niszczyć przywiązania głupców,
Lecz skupić się na własnych praktykach duchowych.

 

Byrski


Niech rozterki nie przysparza głupcom do działania lgnącym.
Niech zachęca do dzieł wszelkich mąż uczony, wyćwiczony,
Jednako postępujący.

 
 

BhG 3.27

prakṛteḥ kriyamāṇāni guṇaiḥ karmāṇi sarvaśaḥ
ahaṃkāra-vimūḍhātmā kartāham iti manyate

Update Required
To play the media you will need to either update your browser to a recent version or update your Flash plugin.

analiza syntaktyczna

prakṛteḥ (natury) guṇaiḥ (przez guny) sarvaśaḥ (całkowicie) karmāṇi (czyny) kriyamāṇāni (spełniane) [santi] (są).
[kiṃtu] (mimo tego) ahaṅkāra-vimūḍhātmā (ten, którego jaźń omroczona jest egotyzmem) [janaḥ] (człowiek) manyate (uważa):
ahaṃ (ja) kartā (sprawca) [asti] iti (jestem).

 

tłumaczenie polskie

Pod każdym względem czyny spełniane są przez guny natury.
[Jednak człowiek], którego jaźń omroczona jest egotyzmem myśli:
„jestem sprawcą”.

 

analiza gramatyczna

prakṛteḥ prakṛti 6i.1 f. natury, podstawy, praprzyczyny, przejawionego świata (od: pra-kṛ – stwarzać);
kriyamāṇāni kriyamāṇa (kṛ robić) pass. PPr 1i.3 n. te, które są spełniane;
guṇaiḥ guṇa 3i.3 m. przez cechy, przymioty, zalety, sznury (od: grah – chwytać);
karmāṇi karman 1i.3 n. czyny, działania (od: kṛ – robić);
sarvaśaḥ av. całkowicie, gruntownie, wspólnie, ze wszystkich stron (od: sarva – wszystko);
ahaṃkāra-vimūḍhātmā ahaṃkāra-vimūḍhātman 1i.1 m. ; BV : yasyātmāhaṃkārena vimūḍho ‘sti saḥten, którego jaźń jest omroczona egotyzmem (od: aham – ja; kṛ – robić, kāra – twórca; ahaṃ-kāra – ego, egotyzm, duma; vi-muh – mylić się, być skonsternowanym, omroczonym, ogłupiałym, PP vimūḍha –omroczony; ātman – jaźń);
kartā kartṛ 1i.1 m. sprawca (od: kṛ – robić);
aham asmat sn. 1i.1ja;
iti av. tak (zaznacza koniec wypowiedzi);
manyate man (myśleć) Praes. Ā 1c.1 myśli, uważa;

 

warianty tekstu

sarvaśaḥbhāgaśaḥ (część za częścią);
kartāham → karmāham (ja jestem czynem);

 
 


Śāṃkara

Legenda:
fragmenty komentowanego wersetu
cytaty z różnych pism
wprowadzenie polemiki

W jaki sposób niemądry i pozbawiony wiedzy lgnie do czynu? Odpowiada:

avidvān ajñaḥ kathaṃ karmasu sajjate? ity āha —

Pod każdym względem czyny spełniane są przez przymioty przyrody.
[Jednak człowiek], którego jaźń omracza Utożsamienie, myśli:
„jestem sprawcą”.

prakṛteḥ kriyamāṇāni guṇaiḥ karmāṇi sarvaśaḥ |
ahaṃkāra-vimūḍhātmā kartāham iti manyate ||3.27||

Przyroda – przyroda (prakṛti) to pramateria (pradhāna), którą konstytuują przymioty: istność, aktywność i mrok (sattva, rajas, tamas). Pod każdym względem, czyli na wszelkie sposoby, czyny, tak światowe jak i zalecane w pismach, spełniane są przez jej przymioty – przemiany o kształcie przyczyny i skutku.

prakṛteḥ prakṛtiḥ pradhānaṃ sattva-rajas-tamasāṃ guṇānāṃ sāmyāvasthā | tasyāḥ prakṛteḥ guṇaiḥ vikāraiḥ kārya-karaṇa-rūpaiḥ kriyamāṇāni karmāṇi laukikāni śāstrīyāṇi ca sarvaśaḥ sarva-prakārair |

Ten, którego jaźń omracza Utożsamienie (ahaṃkāra) – Utożsamienie to mniemanie, że jaźń jest zbiorem przyczyn i skutków – to ten, którego jaźń, czyli organ wewnętrzny, jest przez owo [utożsamienie] różnorako i różnorodnie ogłupiany.

ahaṃkāra-vimūḍhātmā kārya-karaṇa-saṃghātātma-pratyayo ’haṃkāras tena vividhaṃ nānāvidhaṃ mūḍha ātmā antaḥ-karaṇaṃ yasya so ’yaṃ |

Ten, kto [uważa], że ma naturę przyczyny i skutku, kto utożsamia się z przyczyną i skutkiem i za sprawą niewiedzy wyobraża sobie że czyny są w nim myśli: „jestem sprawcą tych wszystkich czynów”.

kārya-karaṇa-dharmā kārya-karaṇābhimānī avidyayā karmāṇi ātmani manyamānaḥ tat-tat-karmaṇām ahaṃ karteti manyate ||3.27||

 

Rāmānuja


komentarz wspólny przy wersecie BhG 3.28

 

Śrīdhara


nanu viduṣo ‚pi cet karma kartavyaṃ tarhi vidvad-aviduṣoḥ ko viśeṣaḥ ? ity āśaṅkyobhayor viśeṣaṃ darśayati prakṛter iti dvābhyām | prakṛter guṇaiḥ prakṛti-kāryair indriyaiḥ sarva-prakāreṇa kriyamāṇāni karmāṇi | tāny aham eva kartā karomīti manyate | atra hetuḥ – ahaṃkāreṇa indriyādiṣv ātmādhyāsena vimūḍha-buddhiḥ san

 

Madhusūdana


vidvad-aviduṣoḥ karmānuṣṣṭhāna-sāmye ‚pi kartṛtvābhimāna-tad-abhāvābhyāṃ viśeṣaṃ darśayan saktāḥ karmaṇīti-ślokārthaṃ vivṛṇoti dvābhyāṃ prakṛter iti | prakṛtir māyā sattva-rajas-tamo-guṇa-mayī mithyā-jñānātmikā pārameśvarī śaktiḥ māyāṃ tu prakṛtiṃ vidyān māyinaṃ tu maheśvaraṃ iti śruteḥ | tasyāḥ prakṛter guṇair vikāraiḥ kārya-kāraṇa-rūpaiḥ kriyamāṇāni laukikāni vaidikāni ca karmāṇi sarvaśaḥ sarva-prakārair ahaṅkāreṇa kārya-kāraṇa-saṃghātātma-pratyayena vimūḍhaḥ svarūpa-vivekāsamartha ātmāntaḥkaraṇaṃ yasya so ‚haṅkāra-vimūḍhātmānātmany ātmābhimānī tāni karmāṇi kartāham iti karomy aham iti manyate kartṛtvādhyāsena | kartāham iti tṛn-pratyayaḥ | tena na lokāvyaya-niṣṭhā-khal-artha-tṛṇām [Pāṇ 2.3.69] iti ṣaṣṭhī-pratiṣedhaḥ

 

Viśvanātha


nanu yadi vidvān api karma kuryāt, tarhi vidvad-aviduṣoḥ ko viśeṣaḥ ? ity āśaṅkya tayor viśeṣaṃ darśayati prakṛter iti dvābhyām | prakṛter guṇaiḥ kāryair indriyaiḥ sarvaśaḥ sarva-prakāreṇa kriyamāṇāni yāni karmāṇi tāny aham eva kartā karomīty avidvān manyate

 

Baladeva


karmitva-sāmye ‚pi vijñājñayor viśeṣam āha prakṛter iti dvābhyām | ahaṃkāra-vimūḍhātmā jano ‚haṃ karmāṇi karteti manyate | na lokāvyaya-niṣṭhā iti sūtrāt ṣaṣṭhī-niṣedhaḥ | karmāṇi laukikāni vaidikāni ca | tāni kīdṛśānīty āha prakṛter īśa-māyāyā guṇais tat-kāryair śarīrendriya-prāṇair īśvara-pravartitaiḥ kriyamāṇānīti | idam eva veditavyam – upakrama-vinirṇayāt saṃvid-vapur-jīvātmāsmad-arthaḥ kartā cānādi-kāla-viṣaya-bhoga-vāsanākrāntas tad-bhogārthikāṃ sva-sannihitāṃ prakṛtim āśliṣṭas tat-kāryeṇāhaṅkāreṇa vimūḍhātmā tādṛśa-sva-vijñāna-śūnyaḥ śarīrādy-ahaṃ-bhāvavān prākṛtaiḥ śarīrādibhir īśena ca siddhāni karmāṇi mayaivaikena kṛtānīti manyate | kartur ātmano yat kartṛtvaṃ tat kila dehādibhis tribhiḥ paramātmanā ca sarva-pravartakena ca siddhyati | na tv ekena jīvenaiva | tac ca mayaiva siddhyatīti jīvo yan manyate tad ahaṅkāra-vimauḍhyād eva – adhiṣṭhānaṃ tathā karthā [Gītā 18.14] ity ādikāc caramādhyāya-vākya-trayāt | kārya-kāraṇa-kartṛtve hetuḥ prakṛtir ucyate [Gītā 13.18] ity atra śarīrendriyādi-kartṛtvaṃ prakṛter iti yad varṇayiṣyate, tatrāpi kevalāyās tasyās tan na śakyaṃ mantum | puruṣa-saṃsargeṇaiva tat-pravṛtter aṅgīkārāt | tataś ca puruṣasya kartṛtvam avarjanīyam iti vyākhyāsyate

 
 

Michalski


Wszelkie działanie przychodzi do skutku jedynie przez żywioły rozsnowy – i tylko człowiek, którego jaźń zbłąkana, może myśleć: „Ja jestem twórcą”.

 

Olszewski


Wszystkie możliwe dzieła biorą początek z przymiotów naturalnych (istot żyjących); człowiek, jaźnią (ahamkara) uwiedziony, chlubi się nimi, mówiąc: »Jam jest ich sprawcą«.

 

Dynowska


Wszelki czyn to jeno skutek wzajemnego na siebie działania Gun – energii Przyrody – a człowiek swoją osobowością złudzony, myśli: „ja to czynię, jam czynu sprawcą”.

 

Sachse


Czyny spełniane są tylko przez guny
[zrodzone z] materii.
Ten jednak, komu pycha zmąciła rozum,
twierdzi, że to on sam jest sprawcą.

 

Kudelska


Wszelkie uczynki są wynikiem działania cech przynależnych naturze,
A ten, którego umysł jest zmącony poczuciem „ja” uważa, że on to czyni, iż on jest czynu sprawcą.

 

Rucińska


Przez guny – siły Przyrody spełniane .są wszystkie czyny –
Fałszywym „ja” omamiony uważa: „Ja jestem sprawcą!”

 

Szuwalska


To żywioły natury zmuszają do czynu,
A ego zmusza głupca myśleć: ‘Jestem sprawcą’.

 

Byrski


Wszędzie dzieła są sprawiane przez natury trzy przymioty.
Egoizmem omamiony mniema wszakże: „Jam jest czyńcą”.

 
 

BhG 3.28

tattva-vit tu mahā-bāho guṇa-karma-vibhāgayoḥ
guṇā guṇeṣu vartanta iti matvā na sajjate

Update Required
To play the media you will need to either update your browser to a recent version or update your Flash plugin.

analiza syntaktyczna

he mahā-bāho (o potężnoramienny!),
tu (z drugiej strony) guṇa-karma-vibhāgayoḥ (o sferze gun i sferze czynu) tattva-vit (znawca prawdy) matvā (pomyślawszy):
guṇāḥ (guny) guṇeṣu (w gunach) vartante iti (działają)
[saḥ] (on) na sajjate (nie lgnie).

 

tłumaczenie polskie

O potężnoramienny, ale znający prawdę o sferze gun i sferze czynu myśli:
„to guny w gunach działają” i nie lgnie.

 

analiza gramatyczna

tattva-vit tattva-vit 1i.1 m. ; yaḥ tattvaṃ vetti saḥten, który zna prawdę (od: tat – to, abst. tat-tva – tość, prawda, realność; vid – wiedzieć, rozumieć, -vit – na końcu wyrazów: znający, znawca);
tu av. ale, wtedy, z drugiej strony, i;
mahā-bāho mahā-bāhu 8i.1 m. ; BV : yasya bāhū mahāntau staḥ saḥo ty, którego ramiona są potężne (od: mah – powiększać, mahant – wielki; baṃh – zwiększać, bāhu – ramię, przedramię);
guṇa-karma-vibhāgayoḥ guṇa-karma-vibhāga 6i.2 m. ; TP : guṇānāṃ ca karmaṇāṃ ca vibhāgayor itidwóch działów: gun i czynu (od: grah – chwytać, guṇa – cecha, zaleta, sznur; kṛ – robić, karman – czyn, działanie i jego skutki; vi-bhāj – dzielić, rozszczepiać; vi-bhāga – sekcja, porcja, dział, podział);
guṇāḥ guṇa 1i.3 m. cechy, przymioty, zalety, sznury (od: grah – chwytać);
guṇeṣu guṇa 7i.3 m. w cechach, w przymiotach (od: grah – chwytać);
vartante vṛt (toczyć się, poruszać, pozostawać) Praes. Ā 1c.3 poruszają się, działają;
iti av. tak (zaznacza koniec wypowiedzi);
matvā man (myśleć) absol. pomyślawszy;
na av. nie;
sajjate sañj (zajmować się, przylegać) Praes. Ā 1c.1 lgnie, jest przywiązany;

 

warianty tekstu

guṇa-karma-vibhāgayoḥguṇa-karma-vibhāgaśaḥ (zgodnie ze sferą gun i czynu);
guṇeṣuguṇārthe (w celach gun);
sajjate → majjate / saṃjate / sajyate (tonie / rusza się / przylega);

 
 


Śāṃkara

Legenda:
fragmenty komentowanego wersetu
cytaty z różnych pism
wprowadzenie polemiki

Z kolei mądry:

yaḥ punar vidvān —

O potężnoramienny, ale znający prawdę o podziale na przymiot i czyn, myśli:
„to przymioty w przymiotach działają” i nie lgnie.

tattvavit tu mahābāho guṇa-karma-vibhāgayoḥ |
guṇā guṇeṣu vartanta iti matvā na sajjate ||3.28||

O potężnoramienny, znający prawdę. Prawdę o czym? O podziale na przymiot i czyn – znający podział przymiotu i podział czynu. Oto znaczenie.

tattvavit tu mahābāho | kasya tattvavit? guṇa-karma-vibhāgayoḥ guṇavibhāgasya karmavibhāgasya ca tattvavit ity arthaḥ |

To przymioty o naturze przyczyn (zmysłów – karaṇa), w przymiotach o naturze przedmiotów, działają, a nie jaźń” – tak myśli i nie lgnie, nie przywiązuje się.

guṇāḥ karaṇātmakāḥ guṇeṣu viṣayātmakeṣu vartante na ātmā iti matvā na sajjate saktiṃ na karoti ||3.28||

 

Rāmānuja


prakṛter guṇaiḥ sattvādibhiḥ svānurūpaṃ kriyamāṇāni karmāṇi prati ahaṅkāravimūḍhātmā, ahaṃ karteti manyate; ahaṅkāreṇa vimūḍha ātmā yasyāsāv ahaṅkāravimūḍhātmā; ahaṅkāro nāma anahamarthe prakṛtāv ahamabhimānaḥ; tena ajñātasvarūpo guṇakarmasu ahaṃ karteti manyata ityarthaḥ / guṇakarmavibhāgayoḥ sattvādiguṇavibhāge tattatkarmavibhāge ca tattvavit, guṇās sattvādayaḥ guṇeṣu sveṣu kāryeṣu vartanta iti matvā guṇakarmasu ahaṃ karteti na sajjate

 

Śrīdhara


vidvāṃs tu na tathā manyate ity āha tattvavid iti | nāhaṃ guṇātmaka iti guṇebhya ātmano vibhāgaḥ | na me karmāṇīti karmabhyo ‚py ātmano vibhāgaḥ | tayor guṇa-karma-vibhāgayor yas tattvaṃ vetti sa tu na kartṛtvābhiniveśaṃ na karoti | tatra hetuḥ – guṇā iti | guṇā indriyāṇi guṇeṣu viṣayeṣu vartante nāham iti matvā

 

Madhusūdana


vidvāṃs tu tathā na manyata ity āha tattvavid iti | tattvaṃ yāthātmyaṃ vettīti tattvavit | tu-śabdena tasyājñād vaiśiṣṭyam āha | kasya tattvam ity ata āha guṇa-karma-vibhāgayoḥ | guṇā dehendriyāntaḥ-karaṇāny ahaṅkārāspadāni karmāṇi ca teṣāṃ vyāpāra-bhūtāni mama-kārāspadānīti guṇa-karmeti dvandvaikavad bhāvaḥ | vibhajyate sarveṣāṃ jaḍānāṃ vikāriṇāṃ bhāsakatvena pṛthag bhavatīti vibhāgaḥ sva-prakāśa-jñāna-rūpo ‚saṅga ātmā | guṇa-karma ca vibhāgaś ceti dvandvaḥ | tayor guṇa-karma-vibhāgayor bhāsya-bhāsakayor jaḍa-caitanyayor vikāri-nirvikārayos tattvaṃ yāthātmyaṃ yo vetti sa guṇāḥ karaṇātmakā guṇeṣu viṣayeṣu pravartante vikāritvān na tu nirvikāra ātmeti matvā na sajjate saktiṃ kartṛtvābhiniveśam atattvavid iva na karoti | he mahābāho ! iti sambodhayan sāmudrikokta-sat-puruṣa-lakṣaṇa-yogitvān na pṛthag-jana-sādhāraṇyena tvam avivekī bhavitum arhasīti sūcayati |

guṇa-vibhāgasya karma-vibhāgasya ca tattvavid iti vā | asmin pakṣe guṇa-karmaṇor ity etāvataiva nirvāhe vibhāga-padasya prayojanaṃ cintyam

 

Viśvanātha


guṇa-karmaṇor yau vibhāgau tayos tattvaṃ vettīti saḥ | tatra guṇa-vibhāgaḥ sattva-rajas-tamāṃsi | karma-vibhāgaḥ sattvādi-kārya-bhedā devatendriya-viṣayāḥ | tayos tattvaṃ svarūpaṃ | taj-jñas tu tattva-vit | guṇā devatāḥ prayojyānīndriyāṇi cakṣur-ādīni guṇeṣu rūpādiṣu viṣayeṣu vartante | ahaṃ tu na guṇaḥ, nāpi guṇa-kāryaḥ ko ‚pi, nāpi guṇeṣu guṇa-kāryeṣu teṣu me ko ‚pi sambandha iti matvā vidvāṃs tu na sajjate

 

Baladeva


vijñas tu na tathety āha tattva-vit tv iti | guṇa-vibhāgasya karma-vibhāgasya ca tattva-vit | guṇebhya indriyebhyaḥ karmabhyaś ca tat-kṛtebhyo yaḥ svayasa vibhāgo bhedas tasya tattvaṃ svarūpaṃ tat-tad-vaidharmya-paryālocanayā yo nāhaṃ guṇa-karma-vapuḥ iti vettīty arthaḥ | sa hi guṇā indriyāṇi guṇeṣu śabdādiṣu viṣayeṣu tat-tad-devatā-preritāni pravartante tān prakāśayanti | ahaṃ tv asaṅga-vijñānānandatvāt tad-bhinno, na teṣu tādrūpyeṇa varte, na tān prakāśayāmīti matvā teṣu na sajjante | kintv ātmany eva sajjate | atrāpi matvety anena kartṛtvaṃ jīvasyoktaṃ bodhyam

 
 

Michalski


Kto jednak dojrzał rdzeń rzeczy, o silnoramienny, w obydwuch zakresach: żywiołu i czynu, ten myśli: „To przecież żywioł działa na żywioł” i nie chce być z niczym związany.

 

Olszewski


Lecz ten, kto zna prawdę i widzi granice przymiotu (guny) i czynu, powiada: »To jest zetknięcie się przymiotów z przymiotami« i pozostaje niezależny.

 

Dynowska


Lecz ten, o potężnie zbrojny, kto zna istotę tych energii Przyrody, ich funkcje i działania, ten wie iż wszystko to jeno „wzajemny energii ruch”, i sam działając wolnym pozostaje.

 

Sachse


Ten natomiast, o Waleczny,
kto świadom jest prawdy
o przedziale pomiędzy gunami materii i czynem [a atmanem],
wiedząc, że to tylko guny czynne są w świecie gun,
nie wiąże się z czynem.

 

Kudelska


Ten, kto zna prawdziwą rzeczywistość, o Potężnoramienny, rozróżnia czyn od cechy, wie, że
Wszystko to zasługa cech na siebie oddziałujących; ten, kto tak myśli, nie jest czynem związany.

 

Rucińska


Lecz kto zna dobrze, Barczysty, czyn, guny i ich odrębność,
Wiedząc, że guny działają w gunach, nie wiąże się z czynem.

 

Szuwalska


Kto pojął, czym się różnią żywioły od czynu,
Wie, że czyn jest jedynie żywiołów udziałem.
To pozwala porzucić wszelkie przywiązania.

 

Byrski


Lecz istoty znawca nie lgnie w taki sposób, o Barczysty,
Wiedząc, że to podział sprawia na przymioty oraz dzieła,
Iż przymioty na przymioty mogą tylko oddziaływać.

 
 

BhG 3.29

prakṛteḥ guṇa-saṃmūḍhāḥ sajjante guṇa-karmasu
tān akṛtsna-vido mandān kṛtsna-vin na vicālayet

Update Required
To play the media you will need to either update your browser to a recent version or update your Flash plugin.

analiza syntaktyczna

prakṛteḥ (natury) guṇa-sammūḍhāḥ (omroczeni przez guny) guṇa-karmasu (do czynów gun) sajjante (lgną).
kṛtsna-vit (znający całość) tān (tych) akṛtsna-vidaḥ (wiedzących niekompletne) mandān (tępych) na cālayet (nie powinien sprawiać zaniepokojenia).

 

tłumaczenie polskie

Omroczeni przez guny natury lgną do czynów gun.
Znawca całości nie powinien sprawiać niepokoju tych tępych,
którzy całości nie znają.

 

analiza gramatyczna

prakṛteḥ prakṛti 6i.1 f. natury, podstawy, praprzyczyny, przejawionego świata (od: pra-kṛ – stwarzać);
guṇa-saṃmūḍhāḥ guṇa-saṃmūḍhāḥ 1i.3 m. ; TP : guṇaiḥ saṃmūḍhā iti omroczeni przez guny (od: grah – chwytać, guṇa – cecha, zaleta, sznur; sam-muh – mylić się, być skonsternowanym, omroczonym, ogłupiałym, PP saṃmūḍha – omroczony);
sajjante sañj (zajmować się, przylegać) Praes. Ā 1c.3 lgną, są przywiązani;
guṇa-karmasu guṇa-karma 7i.3 m. ; TP : guṇānāṃ karmasu itido czynów gun (od: grah – chwytać, guṇa – cecha, zaleta, sznur; kṛ – robić, karman – czyn, działanie i jego skutki);
tān tat sn. 2i.3 m. tych;
akṛtsna-vidaḥ akṛtsna-vit 2i.3 m. ; ye ‘kṛtsnaṃ viduḥ tāntych, którzy znają niekompletne (od: kṛtsna – cały, kompletny; vid – wiedzieć, rozumieć, -vit – na końcu wyrazów: znający, znawca);
mandān manda 2i.3 m. powolnych, leniwych, tępych (od: mand – ociągać się, stać, przerywać lub mand – być radosnym, pijanym);
kṛtsna-vit kṛtsna-vit 1i.1 m. ; yaḥ kṛtsnaṃ vetti saḥten, który zna całość (od: kṛtsna – cały, kompletny; vid – wiedzieć, rozumieć, -vit – na końcu wyrazów: znający, znawca);
na av. nie;
vicālayet vi-cal (ruszać, trząść) Pot. caus. P 1c.1 oby sprawiał poruszenie, zaniepokojenie;

 

warianty tekstu

sajjante → majjaṃte / sajjaṃti / sajyaṃte (toną / ruszają się / przylegają);

 
 


Śāṃkara

Legenda:
fragmenty komentowanego wersetu
cytaty z różnych pism
wprowadzenie polemiki

Co więcej:

ye punaḥ —

Omroczeni przez przymioty Natury, lgną do aktywności przymiotów.
Znawca całości nie powinien niepokoić tępych, którzy całości nie znają.

prakṛter guṇa-saṃmūḍhāḥ sajjante guṇa-karmasu |
tān akṛtsna-vido mandān kṛtsnavin na vicālayet ||3.29||

Całkowicie omroczeni, czyli ogłupieni, przez przymioty Natury, lgną do aktywności przymiotów [myśląc]: „To ja działam dla rezultatu”. prakṛteḥ guṇaiḥ samyak mūḍhāḥ saṃmohitāḥ santaḥ sajjante guṇānāṃ karmasu guṇa-karmasu vayaṃ karma kurmaḥ phalāya iti |

Tych, lgnących do czynu, nie znających całości – dostrzegających jedynie owoc czynu, tępych – o powolnej inteligencji, znawca całości – choć sam zna jaźń, nie powinien niepokoić – niepokój zaiste ma źródło w rozdwojeniu rozumu. Tego nie powienien czynić. Oto znaczenie.

tān karma-saṅgino ’kṛtsna-vidaḥ karma-phala-mātra-darśino mandān manda-prajñān kṛtsna-vit ātma-vit svayaṃ na vicālayet buddhi-bheda-karaṇam eva cālanaṃ tan na kuryāt ity arthaḥ ||3.29||

 

Rāmānuja


akṛtsnavidaḥ svātmadarśanāya pravṛttāḥ prakṛtisaṃsṛṣṭatayā prakṛter guṇair yathāvasthitātmani saṃmūḍhāḥ guṇakarmasu kriyāsv eva sajjante, na tadviviktātmasvarūpe / atas te jñānayogāya na prabhavantīti karmayoga eva teṣām adhikāraḥ / evaṃbhūtāṃs tān mandān akṛtsnavidaḥ kṛtsnavit svayaṃ jñānayogāvasthānena na vicālayet / te kila mandāḥ śreṣṭhajanācārānuvartinaḥ karmayogād utthitam enaṃ dṛṣṭvā karmayogāt pracalitamanaso bhaveyuḥ / ataḥ śreṣṭhaḥ svayam api karmayoge tiṣṭhan ātmayāthātmyajñānenātmano ‚kartṛtvam anusandhānaḥ, karmayoga evātmāvalokane nirapekṣasādhanam iti darśayitvā tān akṛtsnavido joṣayed ityarthaḥ / jñānayogādhikāriṇo ‚pi jñānayogād asyaiva jyāyastvaṃ pūrvam evoktam / ato vyapadeśyo lokasaṃgrahāyaitam eva kuryāt

 

Śrīdhara


na buddhi-bhedam ity upasaṃharati prakṛter iti | ye prakṛter guṇaiḥ sattvādibhiḥ saṃmūḍhāḥ santaḥ guṇeṣv indriyeṣu tat-karmasu ca sajjante | tān akṛtsna-vido mandān manda-matīn kṛtsna-vit sarvajño na vicālayet

 

Madhusūdana


tad evaṃ vidvad-aviduṣoḥ karmānuṣṭhāna-sāmyena vidvān aviduṣo buddhi-bhedaṃ na kuryād ity uktam upasaṃharati | prakṛteḥ pūrvoktāyā māyāyā guṇaiḥ kāryatayā dharmair dehādibhir vikāraiḥ samyaṅ mūḍhāḥ svarūpāsphuraṇena tān evātmatvena manyamānās teṣām eva guṇānāṃ dehendriyāntaḥ-karaṇānāṃ karmasu vyāpāreṣu sajjante saktiṃ vayaṃ kurmas tat-phalāyeti dṛḍhatarām ātmīya-buddhiṃ kurvanti ye tān karma-saṅgino ‚kṛtsna-vido ‚nātmābhimānino madnān aśuddha-cittatvena jñā̆nādhikāram aprāptān kṛtsna-vit paripūrṇātmavit svayaṃ na vicālayet karma-śraddhāto na pracyāvayed ity arthaḥ | ye tv amandāḥ śuddhāntaḥ-karaṇās te svayam eva vivekodayena vicalanti jñānādhikāraṃ prāptā ity abhiprāyaḥ |

kṛtsnākṛtsna-śabdāv ātmānātma-paratayā śruty-arthānusāreṇa vārtika-kṛdbhir vyākhyātau –

sad evety ādi-vākyebhyaḥ kṛtsnaṃ vastu yato ‚dvayam |
sambhavas tad-viruddhasya kuto ‚kṛtsnasya vastunaḥ ||
yasmin dṛṣṭe ‚py adṛṣṭo ‚rthaḥ sa tad anyaś ca śiṣyate |
tathādṛṣṭe ‚pi dṛṣṭaḥ syād akṛtsnas tādṛg ucyate || iti |

anātmanaḥ sāvayavatvād aneka-dharmavattāc ca kenacid dharmeṇa kenacid avayavena vā viśiṣṭe tasminn ekasmin ghaṭādau jñāte ‚pi dharmāntareṇa avayavāntareṇa vā viśiṣṭaḥ sa evājñāto ‚vaśiṣyate | tad anyaś ca paṭādir ajñāto ‚ vaśiṣyata eva | tathā tasmin ghaṭādāv ajñāte ‚pi paṭādir jñātaḥ syād iti taj-jñāne ‚pi tasyānyasya cājñānāt tad-ajñāne æpy anya-jñānāc ca so ‚kṛtsna ucyate | kṛtsnas tv advaya ātmaiva taj-jñāne kasyacid avaśeṣasyābhāvād iti śloka-dvayārthaḥ

 

Viśvanātha


nanu yadi jīvā guṇebhyo guṇa-kāryebhyaś ca pṛthag-bhūtās tad-asambandhās tarhi kathaṃ te viṣayeṣu sajjanto dṛśyante ? tatrāha prakṛter guṇa-saṃmūḍhās tad-āveśāt prāpta-saṃmohā yathā bhūtāviṣṭo manuṣya ātmānaṃ bhūtam eva manyate, tathaiva prakṛti-guṇāviṣṭā jīvāḥ svān guṇān eva manyante | tato guṇa-karmasu guṇa-kāryeṣu viṣayeṣu sajjante | tān akṛtsna-vido manda-matīn kṛtsna-vit sarvajño na vicālayet | tvaṃ guṇebhyaḥ pṛthag-bhūto jīvo na tu guṇaḥ iti vicāraṃ prāpayituṃ na yatate, kintu guṇāveśa-nivartakaṃ niṣkāma-karmaiva kārayet | na hi bhūtāviṣṭo manuṣyaḥ na tvaṃ bhūtaḥ kintu manuṣya eva iti śata-kṛtve ‚py upadeśena na svāsthyam āpadyate, kintu tan-nivartakauṣudha-maṇi-mantrādi-prayogenaiveti bhāvaḥ

 

Baladeva


na buddhi-bhedaṃ janayed ity etad upasaṃharati prakṛter iti | prakṛter guṇena tat-kāryeṇāhaṅkāreṇa mūḍhā bhūtāveśa-nyāyena dehādikam evātmānaṃ manyamānā janā guṇānāṃ dehendriyāṇāṃ karmasu vyāpāreṣu sajjante | tān akṛtsna-vido ‚lpa-jñān mandān ātma-tattva-grahaṇālasān kṛtsna-vit pūrṇātma-jñāno na vicālayet guṇa-karmānyo viśuddha-caitanyānandas tvam iti tattvaṃ grāhayituṃ necchet, kintu tad-rucim anusṛtya vaidika-karmāṇi śreṇyākramād ātma-tattva-pravaṇaṃ cikīrsed iti bhāvaḥ

 
 

Michalski


Ale ci, których zbłąkały żywioły rozsnowy, ci lgną do czynów, powstałych z tych żywiołów – wszystkowiedzący jednak niechaj nie mąci umysłu tym mało wiedzącym, tym bezskrzydłym ludziom.

 

Olszewski


Ci, których poruszają przymioty naturalne (guny), rzeczy, przywiązują się do czynów, z nich wypływających. To są umysły półświadome, które nie znają ogółu zjawisk. Ten, kto go zna, ulec im nie może.

 

Dynowska


Ludzie nierozumni, złudzeni tych energii grą, są z ich działaniem związani; lecz mędrzec, który prawdę zna, niechaj ich pojęć nie mąci.

 

Sachse


Ludzie, których zwiodły guny zrodzone z materii,
wiążą się z tym, co guny te zdolne są sprawić.
Tych to, nie znających całej [prawdy],
nieprzebudzonych,
niechże nie wzbudza ten, kto zna [ją] całą!

 

Kudelska


Ci, którzy zwiedzeni są działaniem cech przynależnych naturze, usidleni są w ich pracę,
Lecz mędrzec niech ich umysłów nie mąci, bo choć prawdy nie poznali, to do czynu lgną.

 

Rucińska


Zwiedzieni gunami Złudy z czynami tych guń się wiążą!
Tępych, znających niepełne, niech świadom Pełni nie chwieje!

 

Szuwalska


Jednak ci, których zwiodły żywioły natury,
Pracują w przywiązaniu, pozbawieni wiedzy.
Nie należy ich jednak siłą uświadamiać.

 

Byrski


Omamieni przez natury trzy przymioty, do działania
Lgną przymiotów – takich głupców, co nie mają całej wiedzy,
Nie powinni bulwersować ci, co wiedzę mają całą.

 
 

BhG 3.30

mayi sarvāṇi karmāṇi saṃnyasyādhy-ātma-cetasā
nirāśīr nirmamo bhūtvā yudhyasva vigata-jvaraḥ

Update Required
To play the media you will need to either update your browser to a recent version or update your Flash plugin.

analiza syntaktyczna

[ataḥ tvam] (dlatego ty) mayi (we mnie) sarvāṇi (wszystkie) karmāṇi (czyny) saṃnyasya (złożywszy),
adhy-ātma-cetasā (dzięki umysłowi będącemu w Nadjaźni) nirāśīḥ (ten, który jest pozbawiony pragnień) nirmamaḥ (wolny od [poczucia] „moje”) vigata-jvaraḥ (ten, którego żal odszedł) bhūtvā (stawszy się), yudhyasva (walcz).

 

tłumaczenie polskie

We mnie wszystkie czyny złożywszy,
za pomocą umysłu [będącego] w Nadjaźni, będąc bez pragnień, bez „moje”,
[gdy] żalu się wyzbędziesz, walcz.

 

analiza gramatyczna

mayi asmat sn. 7i.1 we mnie;
sarvāṇi sarva sn. 2i.3 n. wszystkie;
karmāṇi karman 2i.3 n. czyny, działania (od: kṛ – robić);
saṃnyasya sam-ni-as (zostawiać, odkładać, porzucać) absol. odrzuciwszy, zrezygnowawszy, złożywszy;
adhy-ātma-cetasā adhi-ātma-cetas 3i.1 n. ; TP : adhy-ātmani cetasetiprzez umysł będący w Nadjaźni (od: adhi – ponad; ātman – jaźń; adhy-ātma – własny, Najwyższy Duch, Nadjaźń; cit – myśleć, cetas – umysł, myśl, serce, świadomość);
nir-āśīḥ nir-ā-śis 1i.1 m. ten, który jest bez pragnień (od: niḥ – wolny od, bez; ā-śās – pragnąć, āśis – pragnienie, błogosławieństwo);
nir-mamaḥ nir-mama 1i.1 m. bez [poczucia] „moje”, niezainteresowany, niesamolubny (od: niḥ – wolny od, bez; mama – moje);
bhūtvā bhū (być) absol. stawszy się;
yudhyasva yudh Imperat. Ā 2c.1 walcz;
vigata-jvaraḥ vigata-jvara 1i.1 m. ; BV : yasya jvaro vigato ‘sti saḥten, którego gorączka odeszła (od: jval – palić, jaśnieć, jvara – żar, gorączka, smutek, ból; vi-gam – odchodzić, PP vigata – odeszły);

 

warianty tekstu

saṃnyasyādhy-ātma-cetasā → vinyasyādhy-ātma-cetasā (złożywszy dzięki umysłowi będącemu w Nadjaźni);

 
 


Śāṃkara

Legenda:
fragmenty komentowanego wersetu
cytaty z różnych pism
wprowadzenie polemiki

W jaki sposób [osoba] naznaczona do czynu, pozbawiona wiedzy, ale pragnąca wyzwolenia ma wypełniać czyny? Odpowiada:

kathaṃ punaḥ karmaṇy adhikṛtenājñena mumukṣuṇā karma kartavyam iti, ucyate —

We mnie wszystkie czyny złożywszy, za pomocą umysłu w Nadjaźni,
bez pragnień, bez „moje”, gdy żalu się wyzbędziesz, walcz.

mayi sarvāṇi karmāṇi saṃnyasyādhyātma-cetasā |
nirāśīr nirmamo bhūtvā yudhyasva vigata-jvaraḥ ||3.30||

We mnie, czyli w Wasudewie, najwyższym władcy, wszechwiedzącym, w jaźni wszystkich. Wszelkie czyny złożywszy, czyli porzuciwszy, za pomocą umysłu w Nadjaźni – dzięki rozróżniającemu rozumowi, czyli dzięki świadomości: „Ja sprawca, niczym sługa, działam dla Boga”.

mayi vāsudeve parameśvare sarvajñe sarvātmani sarvāṇi karmāṇi saṃnyasya nikṣipyādhyātma-cetasā viveka-buddhyā, ahaṃ kartā īśvarāya bhṛtyavat karomi ity anayā buddhyā |

Co więcej? Bez pragnień – wyzbywszy się pragnień, bez „moje” – wolny od poczucia „moje”. Takim będąc, walcz wyzbyty żalu – wyzbyty bólu (santāpa) i rozpaczy (śoka). Oto znaczenie.

kiṃ ca, nirāśīs tyaktāśīḥ nirmamo mama-bhāvaś ca nirgato yasya tava sa tvaṃ nirmamo bhūtvā yudhyasva vigata-jvaro vigata-santāpo vigata-śokaḥ sann ity arthaḥ ||3.30||

 

Rāmānuja


prakṛtiviviktātmasvabhāvanirūpaṇena guṇeṣu kartṛtvam āropya karmānuṣṭhānaprakāra uktaḥ guṇeṣu kartṛtvānusandhānaṃ cedam eva ātmano na svarūpaprayuktam idaṃ kartṛtvam, api tu guṇasamparkakṛtam iti prāptāprāptavivekena guṇakṛtam ity anusandhānam idānīm ātmanāṃ paramapuruṣaśarīratayā tanniyāmyatvasvarūpanirūpaṇena bhagavati puruṣottame sarvātmabhūte guṇakṛtaṃ ca kartṛtvam āropya karmakartavyatocyate

mayi sarveśvare sarvabhūtāntarātmabhūte sarvāṇi karmāṇy adhyātmacetasā saṃnyasya, nirāśīr nirmamaś ca vigatajvaro yuddhādikaṃ sarvaṃ coditaṃ karma kuruṣva / ātmani yac cetaḥ tad adhyātmacetaḥ / ātmasvarūpaviṣayeṇa śrutiśatasiddhena jñānenetyarthaḥ / „antaḥ praviṣṭaḥ śāstā janānāṃ sarvātmā ….. antaḥ praviṣṭaṃ kartāram etam” „ātmani tiṣṭhan ātmano ‚ntaro yam ātmā na veda yasyātmā śarīraṃ ya ātmānam antaro yamayati, sa ta ātmāntaryāmyamṛtaḥ” ity evam ādyāḥ śrutayaḥ paramapuruṣapravartyaṃ taccharīrabhūtam enam ātmānam, paramapuruṣaṃ ca pravartayitāram ācakṣate / smṛtayaś ca „praśāsitāraṃ sarveṣām” ityādyāḥ / „sarvasya cāhaṃ hṛdi sanniviṣṭo mattaḥ smṛtir jñānam apohanaṃ ca”, „īśvaras sarvabhūtānāṃ hṛddeśe ‚rjuna tiṣṭhati / bhrāmayan sarvabhūtāni yantrārūḍhāni māyayā // BhGR_3.” iti vakṣyate / ato maccharīratayā matpravartyātmasvarūpānusandhānena sarvāṇi karmāṇi mayaiva kriyamāṇānīti mayi paramapuruṣe saṃnyasya, tāni ca kevalaṃ madārādhanānīti kṛtvā tatphale nirāśīḥ, tata eva tatra karmaṇi mamatārahito bhūtvā vigatajvaro yuddhādikaṃ kuruṣva svakīyenātmanā kartrā svakīyaiś copakaraṇaiḥ svārādhanaikaprayojanāya paramapuruṣaḥ sarvaśeṣī sarveśvaraḥ svayam eva svakarmāṇi kārayatīty anusandhāya, karmas mamatārahitaḥ, prācīnenānādikālapravṛttānantapāpasañcayena katham ahaṃ bhaviṣyāmīty evaṃbhūtāntarjvaravinirmuktaḥ, paramapuruṣa eva karmabhir ārādhito bandhān mocayiṣyatīti sukhena karmayogam eva kuruṣv ityarthaḥ / „tam īśvarāṇāṃ paramaṃ maheśvaraṃ taṃ daivatānāṃ paramaṃ ca daivatam”, „patiṃ viśvasya” , „patiṃ patīnām” ityādiśrutisiddhiṃ hi sarveśvaratvaṃ sarvaśeṣitvaṃ ca / īśvaratvam niyantṛtvam, śeṣitvaṃ patitvam

 

Śrīdhara


tad evaṃ tattva-vido ‚pi karma kartavyam | tvaṃ tu nādyāpi tattvavit | ataḥ karmaiva kurv ity āha mayīti | sarvāṇi karmāṇi mayi saṃnyasya samarpya | adhyātma-cetasā antaryāmy-adhīno ‚haṃ karma karomīti dṛṣṭyā | nirāśī niṣkāmaḥ | ataeva mat-phala-sādhanaṃ mad-artham idaṃ karmety evaṃ mamatā-śūnyaś ca bhūtvā | vigata-jvaras tyakta-śokaś ca bhūtvā

 

Madhusūdana


evaṃ karmānuṣṭhāna-sāmye ‚py ajña-vijñeyoḥ kartṛtvābhiniveśa-tad-abhāvābhyāṃ viśeṣa uktaḥ | idānīm ajñasyāpi mumukṣor amumukṣv-apekṣayā bhagavad-arpaṇaṃ phalābhisandhy-abhāvaṃ ca viśeṣaṃ vadann ajñatayārjunasya karmādhikāraṃ draḍhayati mayīti | mayi bhagavati vāsudeve parameśvare sarvajñe sarva-niyantari sarvātmani sarvāṇi karmāṇi laukikāni vaidikāni ca sarva-prakārāṇi adhyātma-cetasāhaṃ kartāntaryāmy-adhīnas tasmā eveśvarāya rājña iva bhṛtyaḥ karmāṇi karomīty anayā buddhyā saṃnyasya samarpya nirāśīr niṣkāmo nirmamo deha-putra-bhrātrādiṣu svīyeṣu mamatā-śūnyo vigata-jvaraḥ | santāpa-hetutvāc choka eva jvara-śabdenoktaḥ | aihika-pāratrika-duryaśo-naraka-pātādi-nimitta-śoka-rahitaś ca bhūtvā tvaṃ mumukṣur yudhyasva vihitāni karmāṇi kurv ity abhiprāyaḥ | atra bhagavad-arpaṇaṃ niṣkāmatvaṃ ca sarva-karma-sādhāraṇaṃ mumukṣoḥ | nirmamatvaṃ tyakta-śokatvaṃ ca yuddha-mātre prakṛta iti draṣṭavyam anyatra mamatāśokayor aprasaktatvāt

 

Viśvanātha


tasmāt tvaṃ mayy adhyātma-cetasātmanīty arthaḥ | evam adhyātmam avyayībhāva-samāsāt | tataś ca ātmani yac cetas tad-adhyātma-cetas tenātma-niṣṭhenaiva cetasā, na tu viṣaya-niṣṭhenety arthaḥ | mayi karmāṇi saṃnyasya samarpya nirāśīr niṣkāmo nirmamaḥ sarvatra mamatā-śūnyo yudhyasva

 

Baladeva


mayīti | yasmād evaṃ tasmāt pariniṣṭhitas tvam adhyātma-cetaḥ svātma-tattva-viṣayaka-jñānena sarvāṇi karmāṇi rājñi bhṛtya iva mayi pareśe saṃnyasya samarpayitvā yudhyasva | kartṛtvābhiniveśa-śūnyaḥ | yathā rāja-tantro bhṛtyas tad-ājñayā karmāṇi karoti, tathā mat-tantras tvaṃ mad-ājñayā tāni kuru lokān saṃjighṛkṣuḥ | ātmani yac cetas tad adhyātma-cetas tena | vibhakty-arthe ‚vyayībhāvaḥ | nirāśīḥ svāmy-ājñayā karomīti tat-phalecchā-śūnyaḥ | ataeva mat-phala-sādhanāni mad-artham amūni karmāṇīty evaṃ mamatva-varjjitaḥ | vigata-jvaras tyakta-bandhu-vadha-nimittaka-santāpaś ca bhūtveti | arjunasya kṣatriyatvād yudhyasvety uktam | svāśrama-vihitāni karmāṇi mumukṣubhiḥ kāryāṇīti vākyārthaḥ

 
 

Michalski


Mnie poświęciwszy wszystkie swe czyny, z myślą zwróconą ku najwyższemu Atmanowi, wolny od nadziei i troski, walcz, nie oddając się żalowi.

 

Olszewski


Odnoś do mnie wszystkie czyny, myśl o Duszy najwyższej; i bez nadziei, beż troski o siebie samego, walcz i wypędź z siebie smutek.

 

Dynowska


Mnie oddając czyn każdy, myślą w najwyższym Wszechduchu skupiony, od pragnień wolny i od nadziei, osobowości i wewnętrznej gorączki wyzbyty, idź w bój, Ardżuno!

 

Sachse


Złóż we mnie wszystkie twe uczynki,
skupiwszy umysł na atmanie!
Wolny od próżnych nadziei i egoizmu
walcz, uleczony z gorączki!

 

Kudelska


Ten, kto o najwyższym rozmyśla, mnie wszelkie uczynki poświęcając, uwalnia się od czynów namiętnych i przepojonych poczuciem „ja”;
Więc walcz, Ardżuno, odrzuciwszy strach i wątpliwości umysłu.

 

Rucińska


We mnie swe wszystkie uczynki złożywszy, z sercem oddanym,
Bez żądzy, bez posiadania, walcz, wszelkich pragnień wyzbyty!

 

Szuwalska


Dlatego wszelkie czyny Mnie poświęć, Ardżuno!
Skupiony na Najwyższym, wolny od przywiązań
I chęci posiadania, walcz! Nie bądź ospały!

 

Byrski


We mnie złóż swe dzieła wszystkie myślą, co się nad się wznosi,
Bez nadziei i bez ‘moje’, walcz, pozbywszy się gorączki.

 
 

BhG 3.31

ye me matam idaṃ nityam anutiṣṭhanti mānavāḥ
śraddhā-vanto nasūyanto mucyante te pi karmabhiḥ

Update Required
To play the media you will need to either update your browser to a recent version or update your Flash plugin.

analiza syntaktyczna

ye (którzy) mānavāḥ (ludzie) śraddhā-vantaḥ (mający wiarę) anasūyantaḥ (wolni od narzekania) me (mój) idam (ten) matam (pogląd) nityam (zawsze) anutiṣṭhanti (podążają za),
te api (ci właśnie) karmabhiḥ (z czynów) mucyante (są uwalniani).

 

tłumaczenie polskie

Ludzie, którzy zawsze podążają za moją myślą,
którzy posiadają wiarę i nie narzekają,
zaiste ci uwalniają się od czynów.

 

analiza gramatyczna

ye yat sn. 1i.3 m. którzy;
me asmat sn. 6i.1 mój (skrócona forma od: mama);
matam mata (man – myśleć) PP 2i.1 n. myślany, uważany, szanowany; myśl, opinię, punkt widzenia, wolę;
idam idam 2i.1 n. ten;
nityam av. stale, regularnie (od: nitya – wieczny, stały);
lub: nitya 2i.1 n. wieczną, stałą;
anutiṣṭhanti anu-sthā (pozostawać, przestrzegać) Praes. P 1c.3 przestrzegają, podążają za;
mānavāḥ mānava 1i.3 m. ludzie (od: man – myśleć, manu – człowiek);
śraddhā-vantaḥ śraddhā-vant 1i.3 m. mający wiarę (od: śrat – w złożeniach: wiara; dhā – pokładać [wiarę]; śraddhā – wiara, przekonanie; -mant / -vant – sufiks oznaczający posiadacza);
anasūyantaḥ an-asūyant (asūya – być niezadowolonym) PPr 1i.3 m. wolni od narzekania, złośliwości, zazdrości, złej woli;
mucyante muc (wyzwalać, uwalniać) Praes. pass. 1c.3 są uwalniani (od czego? – pass. wymaga instrumentalisu lub ablativusu);
te tat sn. 1i.3 m. oni;
api av. jak również, także, co więcej, nawet;
karmabhiḥ karman 3i.3 n. od czynów, od działań i ich skutków (od: kṛ – robić);

 

warianty tekstu

ye me → yo me / ye ye (który moje / którzy kolejni);
idaṃ → imaṃ (tym);
anutiṣṭhanti → anuvartaṃti (podążają za);
mucyante te pi karmabhiḥ → mucyaṃte sarva-karmabhiḥ / mucyaṃte sarva-kilbiṣaiḥ / mucyante te hi karmabhiḥ (są uwalnianie od wszelkiej pracy / są uwalniani od wszelkich zmaz / zaiste oni uwalniani są od wszelkiej pracy);

 
 


Śāṃkara

Legenda:
fragmenty komentowanego wersetu
cytaty z różnych pism
wprowadzenie polemiki

„Dopóki praca jest zgodna z moją wolą należy ją wykonywać” – by tego dowieść, mówi: yad etan mama mataṃ karma kartavyam iti sa-pramāṇam uktaṃ tat tathā —

Ludzie, którzy zawsze podążają za moją wolą,
którzy posiadają wiarę i nie narzekają,
zaiste ci uwalniają się od czynów.

ye me matam idaṃ nityam anutiṣṭhanti mānavāḥ |
śraddhāvanto ’nasūyanto mucyante te’pi karmabhiḥ ||3.31||

Ci, którzy zawsze za moją wolą podążają, czyli ją wypełniają, ludzie, którzy posiadają wiarę, pokładają ufność i nie narzekają – nie okazują zazdrości mnie, najwyższemu preceptorowi, Wasudewie, zaiste będąc takimi uwalniają się od czynów – zwanych prawymi i bezprawymi.

ye me madīyam idaṃ mataṃ nityam anutiṣṭhanti anuvartante mānavā manuṣyāḥ śraddhāvantaḥ śraddadhānā anasūyanto ’sūyāṃ ca mayi parama-gurau vāsudeve ’kurvanto, mucyante te’py evaṃ bhūtāḥ karmabhir dharmādharmākhyaiḥ ||3.31||

 

Rāmānuja


ayam eva sākṣād upaniṣatsārabhūto ‚rtha ityāha

ye mānavāḥ śāstrādhikāriṇaḥ ayam eva śāstrārtha iti etan me mataṃ niścitya tathānutiṣṭhanti, ye cānanutiṣṭhanto ‚py asmin śāstrārthe śraddadhānā bhavanti, ye cāśraddadhānā api evaṃ śāstrārtho na saṃbhavatīti nābhyasūyanti asmin mahāguṇe śāstrārthe doṣam anāviṣkurvanto bhavantītyarthaḥ te sarve bandhahetubhir anādikālārabdhais sarvaiḥ karmabhir mucyante; te ‚pi ity apiśabdād eṣāṃ pṛthakkaraṇam / idānīm ananutiṣṭhanto ‚py asmin śāstrārthe śraddadhānā anabhyasūyavaś ca śraddhayā cānasūyayā ca kṣīṇapāpāḥ acireṇemam eva śāstrārtham anuṣṭhāya mucyanta ityarthaḥ

 

Śrīdhara


evaṃ karmānuṣṭhāne guṇam āha ye ma iti | mad-vākye śraddhāvanto |nasūyanto duḥkhātmake karmaṇi pravartayatīti doṣa-dṛṣṭim akurvantaś ca me madīyam idaṃ matam anutiṣṭhanti te ‚pi śanaiḥ karma kurvāṇāḥ samyag jñānivat karmabhir mucyante

 

Madhusūdana


phalābhisandhi-rāhityena bhagavad-arpaṇa-buddhyā bhagavad-arpaṇa-buddhyā vihita-karmānuṣṭhānaṃ sattva-śuddhi-jñāna-prāpti-dvāreṇa mukti-phalam ity āha ye ma iti | idaṃ phalābhisandhi-rāhityena vihita-karmācaraṇa-rūpaṃ mama matam nityam nitya-veda-bodhitatvenānādi-paramparā-gatam āvaśyakam iti vā sarvadeti vā | mānavāḥ manuṣyā ye kecin manuṣyādhikāritvāt karmaṇāṃ śraddhāvantaḥ śāstrācāryopadiṣṭe ‚rthe ‚nanubhūte ‚py evam evaitad iti viśvāsaḥ śraddhā tadvantaḥ | anasūyanto guṇeṣu doṣāviṣkaraṇam asūyā | sā ca duḥkhātmake karmaṇi māṃ pravartayann akāruṇiko ‚yam ity evaṃrūpā prakṛte prasaktā tām asūyāṃ mayi gurau vāsudeve sarva-suhṛdy akurvanto ye ‚nutiṣṭhanti te ‚pi sattva-śuddhi-jñāna-prāpti-dvāreṇa samyag-jñānivan tmucyante karmabhir dharmādharmākhyaiḥ

 

Viśvanātha


sva-kṛtopadeśe pravartayitum āha ye ma iti

 

Baladeva


śruti-rahasye svamate ‚nuvartināṃ phalaṃ vadan tasya śraiṣṭhyaṃ vyañjayati ye ma iti | nityaṃ sarvadā śruti-bodhitatvenānādi-prāptaṃ vā | śraddhāvanto dṛḍha-viśvastāḥ | anasūyanto mocakatva-guṇavati tasmin kim amunā śrama-bahulena niṣphalena karmaṇety evaṃ doṣāropa-śūnyāḥ | te ‚pīty apir avadhāraṇe | yad vā, ye mamedaṃ matam anutiṣṭhanti ye cānuṣṭhātum aśaknuvanto ‚pi tatra śraddhālavaḥ, ye ca śraddhālavo ‚pi tan nāsūyante te ‚pīty arthaḥ | sāmpratānuṣṭhānābhāve ‚pi tasmin śraddhayānasūyayā ca kṣīṇa-doṣās te kiṃcit prānte tad anuṣṭhāya mucyante iti bhāvaḥ

 
 

Michalski


Ludzie, którzy idą za tym moim wieczystym poznaniem, wierząc i nie szemrząc, będą oswobodzeni od czynu, –

 

Olszewski


Ludzie, którzy spełniają moje przykazania z wiarą, bez szemrania, są również wyzwoleni z więzów czynu.

 

Dynowska


Ludzie szczerzy i pełni wiary, którzy bez zastrzeżeń ni wątpień żyją zawsze wedle tej mojej nauki, od więzów działania wyzwolą się również.

 

Sachse


Ludzie pełni wiary, niezawistni,
postępując stale w ślad za tą moją nauką,
wyzwalają się z więzów czynu.

 

Kudelska


Ludzie, pełni wiary, zawiści wyzbyci, którzy nieustannie podążają za moją nauką,
Również wyzwalają się od działania karmana.

 

Rucińska


Także ci ludzie, co stale wedle nauki mej żyją
Z ufnością, bez narzekania, od czynów się uwalniają!

 

Szuwalska


Ludzie żyjący zgodnie z tym, co nakazałem,
Pełni wiary i wolni od zgubnych uprzedzeń,
Zostaną wyzwoleni od skutków działania.

 

Byrski


Ludzi, którzy z mym zamysłem zawsze w zgodzie postępują,
Pełnych wiary, nie zawistnych, wyzwalają nawet czyny.

 
 

BhG 3.32

ye tv etad abhyasūyanto nānutiṣṭhanti me matam
sarva-jñāna-vimūḍhāṃs tān viddhi naṣṭān acetasaḥ

Update Required
To play the media you will need to either update your browser to a recent version or update your Flash plugin.

analiza syntaktyczna

tu (ale) ye (którzy) abhyasūyantaḥ (narzekający) me (mój) etat (ten) matam (pogląd) na anutiṣṭhanti (nie podążają za),
tān (tych) acetasaḥ (nieprzytomnych) sarva-jñāna-vimūḍhān (omroczonych co do całości wiedzy) naṣṭān (zniszczonych) viddhi (znaj).

 

tłumaczenie polskie

Ale ci, którzy narzekają [i] nie podążają za moją myślą,
tych nieprzytomnych, omroczonych co do całości wiedzy, znaj jako straconych.

 

analiza gramatyczna

ye yat sn. 1i.3 m. którzy;
tu av. ale, wtedy, z drugiej strony, i;
etat etat sn. 2i.1 n. ten;
abhyasūyantaḥ abhi-asūyant (asūya – być niezadowolonym) PPr 1i.3 m. narzekający, złośliwi, zazdrośni, mający złą wolę;
na av. nie;
anutiṣṭhanti anu-sthā (pozostawać, przestrzegać) Praes. P 1c.3 przestrzegają, podążają za;
me asmat sn. 6i.1 mój (skrócona forma od: mama);
matam mata (man – myśleć) PP 2i.1 n. myślany, uważany, szanowany; myśl, opinię, punkt widzenia, wolę;
sarva-jñāna-vimūḍhān sarva-jñāna-vimūḍha 2i.3 m. ; TP : sarvasmin jñāne vimūdhān itiomroczonych co do całości wiedzy (od: sarva – wszystko; jñā – wiedzieć, rozumieć, jñāna – wiedza, mądrość, inteligencja; vi-muh – mylić się, być skonsternowanym, omroczonym, ogłupiałym, PP vimūḍha – omroczony);
tān tat sn. 2i.3 m. tych;
viddhi vid (wiedzieć) Imperat. P 2c.1 wiedz, znaj;
naṣṭān naṣṭa (naś – zanikać, być straconym) PP 2i.3 m. zniszczonych, straconych;
acetasaḥ a-cetas 2i.3 m. nieprzytomnych, bez świadomości, niemądrych (od: cit – myśleć, poznawać; cetas – umysł, myśl, serce, świadomość);

 

warianty tekstu

nānutiṣṭhanti nānuvartaṃti (nie podążają za);
acetasaḥ → acetanaḥ / vicetasaḥ (pozbawionych świadomości / niemądrych);
viddhi naṣṭān acetasaḥ → vinaṣṭān viddhy acetasaḥ (bezrozumnych znaj jako skończonych);

 
 


Śāṃkara

Legenda:
fragmenty komentowanego wersetu
cytaty z różnych pism
wprowadzenie polemiki

Ale tych, którzy narzekają i nie podążają za moją wolą,
tych nieprzytomnych, omroczonych co do całości wiedzy, znaj jako straconych.

ye tv etad abhyasūyanto nānutiṣṭhanti me matam |
sarva-jñāna-vimūḍhāṃs tān viddhi naṣṭān acetasaḥ ||3.32||

Ale ci, będący przeciwieństwem poprzednich, którzy narzekają, czyli krytykują moją wolę i za nią nie podążają, czyli jej nie przestrzegają, są omroczeni co do całości wiedzy – głupi co do wszelkiej, różnorakiej wiedzy. Znaj ich, czyli wiedz o nich, że są straceni – zniszczeni. Ci nieprzytomni – niezdolni do rozróżnienia.

ye tu tad-viparītā etan mama matam abhyasūyanto nindanto nānutiṣṭhanti nānuvartante me matam | sarveṣu jñāneṣu vividhaṃ mūḍhās te | sarva-jñāna-vimūḍhāṃs tān viddhi jānīhi naṣṭān nāśaṃ gatān acetaso ’vivekinaḥ ||3.32||

 

Rāmānuja


bhagavadabhimatam aupaniṣadam artham ananutiṣṭhatām aśraddadhānānām abhyasūyatāṃ ca doṣam āha

ye tv etat sarvam ātmavastu maccharīratayā madādhāraṃ maccheṣabhūtaṃ madekapravartyam iti me mataṃ nānutiṣṭhanti naivam anusandhāya sarvāṇi karmāṇi kurvate, ye ca na śraddadhate, ye cābhyasūyanto vartante tān sarveṣu jñāneṣu viśeṣeṇa mūḍhān tata eva naṣṭān, acetaso viddhi; cetaḥkāryaṃ hi vastuyāthātmyaniścayaḥ; tadabhāvād acetasaḥ; viparītajñānāḥ sarvatra vimūḍhāś ca

 

Śrīdhara


vipakṣe doṣam āha ye tv etad iti | ye tu nānutiṣṭhanti tān acetaso viveka-śūnyān ataeva sarvasmin karmaṇi brahma-viṣaye ca yaj jñānaṃ tatra vimūḍhān naṣṭān viddhi

 

Madhusūdana


evam anvaye guṇam uktvā vyatireke doṣam āha ye tv iti | tu-śabdaḥ śraddāvad-vaidharymyam aśraddhāṃ sūcayati | tena ye nāstikyād aśraddadhānā abhyasūyanto doṣam udbhāvayanta etan mama mataṃ nānuvartante tān acetaso duṣṭa-cittān ataeva sarva-jñāna-vimūḍhān sarvatra karmaṇi brahmaṇi sa-guṇe nirguṇe ca yaj jñānaṃ tatra vividhaṃ pramāṇataḥ prameyataḥ prayojanataś ca mūḍhān sarva-prakāreṇāyogyān naṣṭān sarva-puruṣārtha-bhraṣṭān viddhi jānīhi

 

Viśvanātha


vipakṣe doṣam āha ye tv iti

 

Baladeva


vipakṣe doṣam āha ye tv etad iti | ye tu nānutiṣṭhanti tān acetaso viveka-śūnyān ataeva sarvasmin karmaṇi brahma-viṣaye ca yaj jñānaṃ tatra vimūḍhān naṣṭān viddhi

 
 

Michalski


lecz nierozumni, którzy szemrzą i nie idą za moim poznaniem, wiedz, – oni są we wszelkiej wiedzy zbłąkani i zginą niechybnie.

 

Olszewski


A wiedz, że ci, którzy szemrzą i nie zachowują przykazań moich, odpadłszy od wszelkiej nauki, giną, postradawszy rozum.

 

Dynowska


Lecz ci, którzy lekceważą Me słowa i w życiu ich nie stosują, ci zaślepieni ciemni i bezrozumni, wiedz iż zguba ich przeznaczeniem.

 

Sachse


Ci natomiast,
którzy nie postępują w ślad za moją nauką,
i pełni są zawiści,
o tych wiedz,
że żywią błędne mniemania co do wszystkiego,
że zgubieni są, [bo] nieświadomi.

 

Kudelska


Lecz wiedz, że tych, którzy te wskazówki lekceważą i za mną nie podążają, mądrość jest zmącona,
Oni są bezrozumni i skazani na zatratę.

 

Rucińska


Lecz ci, co pełni narzekań nie idą za mą nauką,
Błądzący we wszelkiej wiedzy – wiedz, głupcy ci są zgubieni!

 

Szuwalska


Jednak ci, co nauki moje lekceważą,
Kierowani zazdrością żyją wbrew tym prawdom,
Są jedynie głupcami i poniosą klęskę.

 

Byrski


Wszakże wiedz to, że zawistni, co z zamysłem
Moim w zgodzie nie postąpią, wszelkiej mądrości niepewni,
Bezmyślni są i zgubieni.

 
 

BhG 3.33

sadṛśaṃ ceṣṭate svasyāḥ prakṛter jñānavān api
prakṛtiṃ yānti bhūtāni nigrahaḥ kiṃ kariṣyati

Update Required
To play the media you will need to either update your browser to a recent version or update your Flash plugin.

analiza syntaktyczna

jñānavān api (nawet posiadający wiedzę) svasyāḥ (własnej) prakṛteḥ (natury) sadṛśam (odpowiednio do) ceṣṭate (działa),
[tasmād] (dlatego) bhūtāni (istoty) prakṛtiṃ (naturę) yānti (osiągają).
nigrahaḥ (powściąganie) kiṃ (co?) kariṣyati (zrobi).

 

tłumaczenie polskie

Nawet posiadający wiedzę działa odpowiednio do swojej natury,
[gdyż] istoty zmierzają ku naturze. Cóż może dać [jej] powściąganie?

 

analiza gramatyczna

sadṛśam av. odpowiednio, właściwie (od: sadṛśa – przypominający, podobny; odpowiednio do: wymaga genetivusu);
ceṣṭate ceṣṭ (ruszać się, podejmować wysiłek, działać) Praes. Ā 1c.1 działa, podejmuje wysiłek;
svasyāḥ sva sn. 6i.1 f. własnej;
prakṛteḥ prakṛti 6i.1 f. natury, podstawy, praprzyczyny, przejawionego świata (od: pra-kṛ – stwarzać);
jñāna-vān jñāna-vant 1i.1 m. mający wiedzę (od: jñā – wiedzieć, rozumieć, jñāna – wiedza, mądrość, inteligencja; -mant / -vant – sufiks oznaczający posiadacza);
api av. jak również, także, co więcej, nawet;
prakṛtim prakṛti 2i.1 f. naturę, podstawę, praprzyczynę, przejawiony świat (od: pra-kṛ – stwarzać);
yānti (iść, osiągać) Praes. P 1c.3 idą, osiągają;
bhūtāni bhūta (bhū – być) PP 1i.3 n. byty, istoty;
nigrahaḥ nigraha 1i.1 m. powstrzymywanie, powściąganie (od: ni-grah – zatrzymywać, ściągać, kontrolować);
kim kim sn. 2i.1 n. co?
kariṣyati kṛ (robić) Fut. P 1c.1 zrobi;

 
 


Śāṃkara

Legenda:
fragmenty komentowanego wersetu
cytaty z różnych pism
wprowadzenie polemiki

Z jakiej przyczyny nie podążają za twą wolą, nie przestrzegają tych najwyższych praw? I dlaczego nie podążają za swymi obowiązkami? Dlaczego nie boją się stawać w opozycji do ciebie dokonując zła przekraczania twych pouczeń? Odpowiada:

kasmāt punaḥ kāraṇāt tvadīyaṃ mataṃ nānutiṣṭhantaḥ para-dharmān anutiṣṭhanti? sva-dharmaṃ ca nānuvartante? tvat-pratikūlāḥ kathaṃ na bibhyati tvac-chāsanātikrama-doṣāt ? tatrāha —

Nawet posiadający wiedzę działa odpowiednio do swojej natury,
[gdyż] istoty zmierzają ku naturze. Cóż może dać [jej] powściąganie?

sadṛśaṃ ceṣṭate svasyāḥ prakṛter jñānavān api |
prakṛtiṃ yānti bhūtāni nigrahaḥ kiṃ kariṣyati ||3.33||

Odpowiednio do, czyli zgodnie z; działa, czyli dokonuje czynów. Zgodnie z czym? Ze swą, czyli własną naturą. Natura to impresje pochodzące z wcześniej dokonanych prawych i nieprawych [czynów], które objawiają się począwszy od obecnych narodzin. Oto natura. Właśnie odpowiednio do niej wszystkie stworzenia, nawet posiadające wiedzę działają. A co tu mówić o głupcu?

sadṛśam anurūpaṃ ceṣṭate ceṣṭāṃ karoti | kasyāḥ? svasyāḥ svakīyāyāḥ prakṛteḥ | prakṛtir nāma pūrva-kṛta-dharmādharmādi-saṃskārā vartamāna-janmādāv abhivyaktāḥ | sā prakṛtiḥ | tasyāḥ sadṛśam eva sarvo jantur jñānavān api ceṣṭate, kiṃ punar mūrkhaḥ?

Zatem istoty oddychające zmierzają, czyli podążają ku, naturze. Powściągnięcie w postaci zakazów cóż może dać? Dotyczy to zarówno mnie, jak i kogokolwiek innego.

tasmāt prakṛtiṃ yānty anugacchanti bhūtāni prāṇinaḥ | nigraho niṣedha-rūpaḥ kiṃ kariṣyati mama vānyasya vā?

Wypowiedź należy uzupełnić [słowem]: natura trudna do pokonania (durnigrahā).

durnigrahā prakṛtir iti vākya-śeṣaḥ ||3.33||

 

Rāmānuja


evaṃ prakṛtisaṃsargiṇas tadguṇodrekakṛtaṃ kartṛtvam, tac ca paramapuruṣāyattam ity anusandhāya karmayogayogyena jñānayogayogyena ca karmayogasya suśakatvād apramādatvād antargatātmajñānatayā nirapekṣatvāt, itarasya duśśakatvāt sapramādatvāc śarīradhāraṇādyarthatayā karmāpekṣatvāt karmayoga eva kartavyaḥ; vyapadeśyasya tu viśeṣataḥ sa eva kartavyaḥ iti coktam / ataḥ param adhyāyaśeṣeṇa jñānayogasya duśśakatayā sapramādatocyate

prakṛtiviviktam īdṛśam ātmasvarūpam, tad eva sarvadānusandheyam iti ca śāstrāṇi pratipādayantīti jñānavān api svasyāḥ prakṛteḥ prācīnavāsanāyās sadṛśaṃ prākṛtaviṣayeṣv eva ceṣṭate; kutaḥ? prakṛtiṃ yānti bhūtāni acitsaṃsṛṣṭā jantavo ‚nādikālapravṛttavāsanām evānuyānti; tāni vāsanānuyāyīni bhūtāni śāstrakṛto nigrahaḥ kiṃ kariṣyati

 

Śrīdhara


nanu tarhi mahā-phalatvād indriyāṇi nigṛhya niṣkāmāḥ santaḥ sarve ‚pi svadharmam eva kiṃ nānutiṣṭhanti ? tatrāha sadṛśam iti | prakṛtiḥ prācīna-karma-saṃskārādhīnaḥ svabhāvaḥ | svasyāḥ svakīyāyāḥ prakṛteḥ svabhāvasya sadṛśam anurūpam eva guṇa-doṣa-jñānavān api ceṣṭate | kiṃ punar vaktavyam ajñaś ceṣṭata iti | yasmād bhūtāni sarve ‚pi prāṇinaḥ prakṛtiṃ yānty anuvartante | evaṃ ca sati indriya-nigrahaḥ kiṃ kariṣyati ? prakṛter balīyastvād ity arthaḥ

 

Madhusūdana


nanu rājña iva tava śāsanātikrame bhayaṃ paśyantaḥ katham asūyantas tava mataṃ nānuvartante kathaṃ vā sarva-puruṣārtha-sādhane pratikūlā bhavantīty ata āha sadṛśam iti | prakṛtir nāma prāg-janma-kṛta-dharmādharma-jñānecchādi-saṃskāro vartamāna-janmany abhivyaktaḥ sarvato balavān taṃ vidyā-karmaṇī samanvārabhete pūrva-prajñā ca iti śruti-pramāṇakaḥ | tasyāḥ svakīyāyāḥ prakṛteḥ sadṛśam anurūpam eva sarvo jantur jñānavān brahmavid api paśv-ādibhiś cāviśeṣāt iti nyāyāt | guṇa-doṣa-jñānavān vā ceṣṭate kiṃ punar mūrkhaḥ | tasmād bhūtāni sarve prāṇinaḥ prakṛtiṃ yānty anuvartante puruṣārtha-bhraṃśa-hetu-bhūtām api | tatra mama vā rājño vā nigrahaḥ kiṃ kariṣyati | rāgautkaṭyena duritān nivartayituṃ na śaknotīty arthaḥ | mahā-naraka-sādhanatvaṃ jñātvāpi durvāsanā-prābalyāt pāpeṣu pravartamānā na mac-chvāsanātikrama-doṣād bibhyatīti bhāvaḥ

 

Viśvanātha


nanu rājña iva tava parameśvarasya matam ananutiṣṭhanto rāja-kṛtād iva tva-kṛtān nigrahāt kiṃ na vibhāti ? satyam | ye khalu indriyāṇi cārayanto vartante, te vivvekino ‚pi rājñaḥ parameśvarasya ca śāsanaṃ mantuṃ na śaknuvanti | tathaiva teṣāṃ svabhāvo ‚bhūd ity āha sadṛśam iti | jñānavān api evaṃ pāpe kṛte saty evaṃ narako bhaviṣyaty evaṃ rāja-daṇḍo bhaviṣyati | evaṃ duryaśaś ca bhaviṣyatīti vivekavān api svasyāḥ prakṛteḥ cirantana-pāpābhyāsottha-duḥkha-bhārasya sadṛśam anurūpam eva ceṣṭate | tasmāt prakṛtiṃ svabhāvaṃ yānty anusaranti | tatra nigrahas tac-chāstra-dvārā mat-kṛto rāja-kṛto vā tenāśuddha-cittān ukta-lakṣaṇo niṣkāma-karma-yogaḥ śuddha-cittān jñāna-yogaś ca saṃskartuṃ prabodhayituṃ ca śaknoti, na tv atyantāśuddha-cittān, kintu tān api pāpiṣṭha-svabhāvān yādṛcchika-mat-kṛpottha-bhakti-yoga eva uddhartuṃ prabhavet | yad uktaṃ skānde –

aho dhanyo ‚si devarṣe kṛpayā yasya te kṣaṇāt |
nīco ‚py utpulako lebhe lubdhako ratim ucyate

 

Baladeva


nanu sarveśvarasya te matam atikramatāṃ daṇḍaḥ śāstreṇocyate tasmāt te kim u na bibhyati ity āha sadṛśam iti | prakṛtir anādi-kāla-pravṛttyā sva-durvāsanā tasyāḥ svīyāyāḥ sadṛśam anurūpam eva jñānavān śāstroktaṃ daṇḍaṃ jānann api janaś ceṣṭate pravartate kim utājñaḥ | tato bhūtāni sarve janāḥ prakṛtiṃ puruṣārtha-vibhraṃśa-hetu-bhūtām api tāṃ yānty anusaranti | tatra nigrahaḥ śāstra-jñāno ‚pi daṇḍaḥ sat-prasaṅga-śūnyasya kiṃ kariṣyati ? durvāsanāyāḥ prābalyatāṃ nivartayituṃ na śakṣyatīty arthaḥ | sat-prasaṅga-sahitasya tu tāṃ prabalām api nihanti – santa evāsya chindanti mano-vyasanam uktibhiḥ [BhP 11.26.26] ity ādi smṛtibhyaḥ

 
 

Michalski


Nawet mędrzec działa zgodnie ze swoją naturą. Każde stworzenie idzie za własnym popędem, – na cóż się przyda przeciwdziałanie?

 

Olszewski


A wiedz, że ci, którzy szemrzą i nie zachowują przykazań moich, odpadłszy od wszelkiej nauki, giną, postradawszy rozum.

 

Dynowska


Nawet mędrzec działa zgodnie z przyrodzonymi cechami swej natury; wszystkie istoty za głosem swej natury idą; na nic się więc nie zda przymus jej zadawać.

 

Sachse


Nawet człowiek świadomy prawdy
musi postępować zgodnie ze swą naturą.
Albowiem istoty żywe idą za głosem swej natury.
Na cóż zda się tu opór?

 

Kudelska


Nawet mędrzec działa tak, jak dyktuje mu jego natura,
Wszelkie stworzenia za naturą podążają, i czemuż kogoś powstrzymywać?

 

Rucińska


Stosownie do swej natury i mądry się zachowuje,
Za nią zdążają stworzenia – cóż zdoła je w tym powstrzymać?

 

Szuwalska


Nawet mędrzec żyć musi według swej natury,
Której każdy ulega. Po co więc ją tłumić?

 

Byrski


Z naturą swą w zgodzie działa chociaż mądry, bo istoty
Naturalnie postępują. Cóż więc zdziała powściąganie?

 
 

BhG 3.34

indriyasyendriyasyārthe rāga-dveṣau vyavasthitau
tayor na vaśam āgacchet tau hy asya paripanthinau

Update Required
To play the media you will need to either update your browser to a recent version or update your Flash plugin.

analiza syntaktyczna

indriyasya indriyasya (każdego ze zmysłów) arthe (w celu) rāga-dveṣau (namiętność i awersja) vyavasthitau (umieszczone) [staḥ] (są).
[puruṣaḥ] (człowiek) tayoḥ [rāga-dveṣayoḥ] (tych dwóch – namiętności i awersji) vaśaṃ (w moc) na gacchet (niechaj nie idzie).
tau [rāga-dveṣau] hi (zaiste te dwie – namiętność i awersja) asya [puruṣasya] (tego – człowieka) paripanthinau (przeszkodami) [staḥ] (są).

 

tłumaczenie polskie

Namiętność i awersja znajdują się w obiekcie każdego ze zmysłów.
[Człowiek] nie powinien poddawać się ich kontroli.
To one właśnie stoją mu na drodze.

 

analiza gramatyczna

indriyasya indriyasya indriya 6i.1 n. każdego zmysłu (od: ind – posiadać moc; użycie dystrybutywne);
arthe artha 7i.1 m. w celu, w korzyści, w przedmiocie, w obiekcie (od: arth – pragnąć, prosić);
rāga-dveṣau rāga-dveṣa 1i.2 m. ; DV : rāgaś ca dveṣaś cetinamiętność i awersja (od: rañj – być pokolorowanym, podnieconym, zachwyconym, rāga – kolor, namiętności, podniecenie, miłość, piękno; dviṣ – nienawidzić, dveṣa – nienawiść, awersja, wrogość);
vyavasthitau vi-ava-sthita (vi-ava-sthā – rozstawiać, umieszczać) PP 1i.2 m. umieszczone;
tayoḥ tat sn. 6i.2 m. tych dwóch;
na av. nie;
vaśam vaśa 2i.1 m. kontrolę (od: vaś – pragnąć, podporządkowywać, rozkazywać);
āgacchet ā-gam (przychodzić) Pot. P 1c.1 niechaj przyjdzie;
tau tat sn. 1i.2 m. te dwa;
hi av. ponieważ, albowiem, właśnie, zaiste, z pewnością;
asya idam sn. 6i.1 n. jego;
paripanthinau pari-panthin 1i.2 m. stojący na drodze, przeszkadzający (pari-path – iść naprzeciw);

 

warianty tekstu

indriyasyendriyasyārtheindriyasyendriyārthe ha (rzeczywiście zmysłu w celu zmysłu);
paripanthinau → paribaṃdhinau (dwa wiążące w koło);

 
 


Śāṃkara

Legenda:
fragmenty komentowanego wersetu
cytaty z różnych pism
wprowadzenie polemiki

Jeśli wszystkie istoty działają na podobieństwo Przyrody (prakṛti), i nikt nie jest wolny od [swej] natury (prakṛti), to wysiłek człowieka dążący do wypełnienia wskazówek pism jest bezsensowny. Odpowiada:

yadi sarvo jantur ātmanaḥ prakṛti-sadṛśam eva ceṣṭate, na ca prakṛti-śūnyaḥ kaścid asti, tataḥ puruṣa-kārasya viṣayānupapatteḥ śāstrānarthakya-prāptāv idam ucyate —

Namiętność i awersja znajdują się w obiekcie każdego ze zmysłów.
[Człowiek] nie powinien poddawać się ich kontroli.
To one właśnie stoją mu na drodze.

indriyasyendriyasyārthe rāga-dveṣau vyavasthitau |
tayor na vaśam āgacchet tau hy asya paripanthinau ||3.34||

W obiekcie każdego zmysłu – w przedmiotach, począwszy od dźwięku, wszystkich kolejnych zmysłów, z konieczności znajdują się namiętność i awersja – pierwsza do pożądanego [obiektu], druga do niechcianego.

indriyasyendriyasyārthe sarvendriyāṇām arthe śabdādi-viṣaye iṣṭe rāgo ’niṣṭe dveṣa ity evaṃ pratīndriyārthaṃ rāgadveṣāv avaśyaṃ bhāvinau |

Mówi tutaj o przedmiocie wysiłku człowieczego i znaczeniu [pouczeń] pism. Przed wypełnianiem [pouczeń] pism [człowiek] powinien uwolnić się spod wpływu namiętności i awersji.

tatrāyaṃ puruṣakārasya śāstrārthasya ca viṣaya ucyate | śāstrārthe pravṛttaḥ pūrvam eva rāga-dveṣayor vaśaṃ nāgacchet |

To jedynie natura człowieka, poprzedzająca namiętność i awersję, skłania go do swych obowiązków. Wówczas porzuca się swą prawość i przyjmuje prawość innych.

yā hi puruṣasya prakṛtiḥ sā rāga-dveṣa-puraḥsaraiva sva-kārye puruṣaṃ pravartayati | tadā svadharma-parityāgaḥ para-dharmānuṣṭhānaṃ ca bhavati |

Kiedy, z kolei namiętność i awersja, skutkiem ich odwrotności, zostaje powściągnięta, wówczas człowiek zaczyna kierować się [pouczeniami] pism i nie jest już w mocy natury.

yadā punā rāga-dveṣau tat-prati-pakṣeṇa niyamayati tadā śāstra-dṛṣṭir eva puruṣo bhavati, na prakṛti-vaśaḥ |

Dlatego nie powinien poddawać się ich, czyli namiętności i awersji, kontroli. To one właśnie stoją mu, czyli człowiekowi, na drodze – niczym dwaj złodzieje na trakcie, niszczący pomyślność wyprawy. Oto znaczenie.

tasmāt tayo rāga-dveṣayor vaśaṃ nāgacchet | yatas tau hy asya puruṣasya paripanthinau śreyo-mārgasya vighna-kartārau taskarāv iva pathīty arthaḥ ||3.34||

 

Rāmānuja


prakṛtyanuyāyitvaprakāram āha

śrotrādijñānendriyasyārthe śabdādau vāgādikarmendriyasya cārthe vacanādau prācīnavāsanājanitatadanububhūṣārūpo yo rāgo ‚varjanīyo vyavasthitaḥ; tadanubhave pratihate cāvarjanīyo yo dveṣo vyavasthitaḥ, tāv evaṃ jñānayogāya yatamānaṃ niyamitasarvendriyaṃ svavaśe kṛtvā prasahya svakāryeṣu saṃyojayataḥ / tataś cāyam ātmasvarūpānubhavavimukho vinaṣṭo bhavati / jñānayogārambheṇa rāgadveṣavaśam āgamya na vinaśyet / tau hi rāgadveṣau asya durjayau śatrū jñānābhyāsaṃ vārayataḥ

 

Śrīdhara


nanv evaṃ prakṛty-adhīneva cet puruṣasya pravṛttis tarhi vidhi-niṣedha-śāstrasya vaiyarthyaṃ prāptam ity āśaṅkyāha indriyasyeti | indriyasyendriyasyeti-vīpsayā sarveṣām indriyāṇāṃ praty ekam ity uktam | arthe sva-sva-viṣaye ‚nukūle rāgaḥ pratikūle dveṣa ity evaṃ rāga-dveṣau vyavasthitāv avaśyaṃ bhāvinau | tataś ca tad-anurūpā pravṛttir iti bhūtānāṃ prakṛtiḥ | tathāpi tayor vaśavartī na bhaved iti śāstreṇa niyamyate | hi yasmād | asya mumukṣos tau parinpanthinau pratipakṣau | ayaṃ bhāvaḥ – viṣaya-smaraṇādinā rāga-dveṣaāv utpādyānavahitaṃ puruṣam anarthe ‚tigambhīre srotasīva prakṛtir balā pravartayati | śāstraṃ tu tataḥ prāg eva viṣayeṣu rāga-dveṣa-pratibandhake parameśvara-bhajanādau taṃ pravartayati | tataś ca gambhīra-srotaḥ-pātāt pūrvam eva nāvam āśrita iva nānarthaṃ prāpnoti | tad evaṃ svābhāvikī paśv-ādi-sadṛśīṃ pravṛttiṃ tyaktvā dharme pravartitavyam ity uktam

 

Madhusūdana


nanu sarvasya prāṇi-vargasya prakṛti-vaśa-vartitve laukika-vaidika-puruṣakāra-viṣayābhāvād vidhi-niṣedhārthakyaṃ prāptaṃ, na ca prakṛti-śūnyaḥ kaścid asti yaṃ prati tad-arthavattvaṃ syād ity ata āha indriyasyendriyasyārthe iti | indriyasyendriyasyeti vīpsayā sarveṣām indriyāṇām arthe viṣaye śabde sparśe rūpe gandhe ca | evaṃ karmendriya-viṣaye ‚pi vacanādāv anukūle śāstra-niṣiddhe ‚pi rāgaḥ pratikūle śāstra-vihite ‚pi dveṣa ity evaṃ pratīndriyārthaṃ rāga-dveṣau vyavasthitāv ānukūlya-prātikūlya-vyavasthayā sthitau na tv aniyamena sarvatra tau bhavataḥ | tatra puruṣakārasya śāstrasya cāyaṃ viṣayo yat tayor vaśaṃ nāgacched iti | kathaṃ yā hi puruṣasya prakṛtiḥ sā balavad aniṣṭānubandhitva-jñānābhāva-sahakṛteṣṭa-sādhanatva-jñāna-nibandhanaṃ rāgaṃ puraskṛtyaiva śāstra-niṣiddhe kalañja-bhakṣaṇādau pravartayati | tathā balavad-aniṣṭānubandhitva-jñānābhāva-sahakṛteṣṭa-sādhanatva-jñāna-nibandhanaṃ rāgaṃ puraskṛtyaiva śāstra-niṣiddhe kalañja-bhakṣaṇādau pravartayati | tatra śāstreṇa pratiṣiddhasya balavad aniṣṭānubandhitve jñāpite sahakārya-bhāvāt kevalaṃ dṛṣṭeṣṭa-sādhanatājñānaṃ madhu-viṣa-saṃpṛktānna-bhojana iva tatra na rāgaṃ janayituṃ śaknoti | evaṃ vihitasya śāstreṇa balavad iṣṭānubandhitve bodhite sahakārya-bhāvāt kevalam aniṣṭa-sādhanatva-jñānaṃ bhojanādāv iva tatra na dveṣaṃ janayituṃ śaknoti | tataś cāpratibaddhaṃ śāstraṃ vihite puruṣaṃ pravartayati niṣiddhāc ca nivartayatīti śāstrīya-viveka-vijñāna-prābalyena svābhāvika-rāga-dveṣayoḥ kāraṇopamardenopamardān na prakṛtir viparīta-mārge puruṣaṃ śāstra-dṛṣṭiṃ pravartayituṃ śaknotīti na śāstrasya puruṣakārasya ca vaiyarthya-porasaṅgaḥ |

tayo rāga-dveṣayor vaśaṃ nāgacchet tad-adhīno na pravarteta nivarteta vā kintu śāstrīya-tad-vipakṣa-jñānena tat-kāraṇa-vighaṭana-dvārā tau nāśayet | hi yasmāt tau rāga-dveṣau svābhāvika-doṣa-prayuktāv asya puruṣasya śreyo ‚rhtinaḥ paripanthinau śatrū śreyo-mārgasya vighna-kartārau dasyū iva pathikasya | idaṃ ca dvayā ha prājāpatyā devāś cāsurāś ca tataḥ kānīyasā eva devā jyāyasā asurās ta eṣu lokeṣv aspardhanta ity ādi-śrutau svābhāvika-rāga-dveṣa-nimitta-śāstra-viparīta-pravṛttim asuratvena śāstrīya-pravṛttiṃ ca devatvena nirūpya vyākhyātam ativistareṇety uparamyate

 

Viśvanātha


yasmād duḥsvabhāveṣu lokeṣu vidhi-niṣedha-śāstraṃ na prabhavati, tasmād yāvat pāpābhyāsottha-duḥsvabhāvo nābhūt tāvad yatheṣṭam indriyāṇi na cārayed ity āha indriyasendriyasyeti vīpsā pratyekam | sarvendriyāṇām arthe sva-sva-viṣaye para-strī-mātra-gātra-darśana-sparśana-tat-sampradānaka-dravya-dānādau śāstra-niṣiddhe ‚pi rāgas tathā guru-vipra-tīrthātithi-darśana-sparśana-paricaraṇa-tat-sampradānaka-dhana-vitaraṇādau śāstra-vihite ‚pi dveṣa ity etau viśeṣaṇāvasthitau vartete | tayor vaśam adhīnatvaṃ na prāpnuyāt | yad vā, indriyārthe strī-darśanādau rāgas tat-pratighāte kenacit kṛte sati dveṣa ity asya puruṣārtha-sādhakasya kvacit tu mano ‚nukūle ‚rthe surasa-snigdhānnādau rāgo manaḥ pratikūle ‚rthe virasa-rukṣānnādau dveṣas tathā sva-putrādi-darśana-śravaṇādau rāgo vairi-putrādi-darśana-śravaṇādau dveṣaḥ | tayor vaśaṃ na gacched ity vyācakṣate

 

Baladeva


nanu prakṛty-adhīnā cet puṃsāṃ pravṛttis tarhi vidhi-niṣedha-śāstre vyartha iti cet tatrhā indriyasyendriyasyeti | vīpsayā sarveṣām ity uktam | tataś ca jñānendriyāṇāṃ śrotrādīnām arthe viṣaye śabdādau, karmendriyāṇām ca vāg-ādīnām arthe vacanādau rāgaḥ, pratikūle śāstra-vihite ‚pi sat-sambhāṣaṇa-sat-sevana-sat-tīrthāgamanādau dveṣa ity evaṃ rāga-dveṣau vyavasthitau cānukūlya-prātikūlye vyavasthayā sthitau bhavato na tv aniyamenety arthaḥ | yadyapi tad-anuguṇā prāṇināṃ pravṛttis tathāpi śreyo-lipsur janas tayo rāga-dveṣayor vaśaṃ nāgacchet | hi yasmāt tāv asya paripanthinau vighna-kartārau bhavataḥ pānthasyeva dasyū | etad uktaṃ bhavati – anādi-kāla-pravṛttā hi vāsanā niṣṭhānubandhitva-jñānābhāva-sahakṛteneṣṭa-sādhanatva-jñānena niṣiddhe ‚pi para-dāra-sambhāṣaṇādau rāgam utpādya puṃsaḥ pravartayati | tatheṣṭa-sādhanatva-jñānābhāva-sahakṛtenāniṣṭa-sādhanatva-jñānena vihite ‚pi sat-sambhāṣaṇādau dveṣam utpādya tatas tān nivartayati | śāstraṃ kila sat-prasaṅga-śrutam aniṣṭānubhandhitva-bodhanena niṣiddhān mano ‚nukūlād api nivartayati dveṣam utpādya | iṣṭānubandhitva-bodhanena vihite manaḥ-pratikūle ‚pi rāgam utpādya pravartayatīti na vidhi-niṣedha-śāstrayor vaiyarthyam iti

 
 

Michalski


Skłonność lub niechęć ku rzeczom zmysłowym tkwi mocno w każdym ze zmysłów, – nie należy się poddawać ani niechęci, ani skłonności – to są wrogowie.

 

Olszewski


Koniecznem jest, aby przedmioty zmysłowe wzbudzały pożądanie lub wstręt. Tylko niech mędrzec nie ulega ich władzy, albowiem to są jego nieprzyjaciele.

 

Dynowska


Upodobanie w przedmiotach pożądania, jak i ku nim wstręt, to zmysłów naszych przyrodzona cecha; nie należy tym dwojgu niewolniczo ulegać, albowiem wrogiem i przeszkodą nam są.

 

Sachse


W przedmiotach podpadających pod zmysły
czai się pragnienie i nienawiść.
Oby nikt nie poddawał się władzy
żadnego z tych uczuć,
albowiem to one są przeszkodą człowieka
na jego drodze.

 

Kudelska


Upodobanie, jak niechęć do przedmiotów zmysłów, to cechy zmysłom przyrodzone;
Nie należy tym uczuciom ulegać, gdyż na drodze naszej są one przeszkodą.

 

Rucińska


W zmysłach mieszka pragnienie i niechęć do ich przedmiotów.
Niech się nie podda ich władzy – to są dwaj jego wrogowie!

 

Szuwalska


Przywiązanie i niechęć od zmysłów pochodzą.
Nie należy tym stanom poddawać się wrogim.

 

Byrski


W zmysłu każdego przedmiocie tkwi namiętność i nienawiść.
Oby w moc ich nie popadał –są to dlań zawalidrogi.

 
 

BhG 3.35

śreyān sva-dharmo viguṇaḥ para-dharmāt svanuṣṭhitāt
sva-dharme nidhanaṃ śreyaḥ para-dharmo bhayāvahaḥ

Update Required
To play the media you will need to either update your browser to a recent version or update your Flash plugin.

analiza syntaktyczna

sv-anuṣṭhitāt (od dobrze wypełnianej) para-dharmāt (dharmy innych) viguṇaḥ (pozbawiona zalet) sva-dharmaḥ (własna dharma) śreyān (lepsza) [asti] (jest).
sva-dharme (we własnej dharmie) nidhanam (śmierć) śreyaḥ (lepsza) [asti] (jest).
para-dharmaḥ (dharma innych) bhayāvahaḥ (niosąca strach) [asti] (jest).

 

tłumaczenie polskie

Lepsza jest pozbawiona zalet własna dharma od dobrze wypełnianej dharmy innych.
Lepsza jest śmierć we własnej dharmie [gdyż] dharma innych niesie strach.

 

analiza gramatyczna

śreyān śreyas 1i.1 m. lepszy, wyższy, doskonały, pomyślny (stopień wyższy od: śrī – śreyas, śreṣṭha);
sva-dharmaḥ sva-dharma 1i.1 m. ; TP : svasya dharma itiwłasna dharma (od: sva – własny, swój; dhṛ – dzierżyć, posiadać);
viguṇaḥ vi-guṇa 1i.1 m. pozbawiona zalet, zła, niewłaściwa (od: vi – prefiks: z dala, oddzielnie, bez; grah – chwytać, guṇa – cecha, zaleta, sznur);
para-dharmāt para-dharma 5i.1 m. ; TP : parasya dharmād itiod dharmy innych (od: para – inny, drugi; dhṛ – dzierżyć, posiadać);
svanuṣṭhitāt su-anu-ṣṭhita (anu-sthā – wykonywać, podążać) PP 5i.1 m. od dobrze wypełnianej;
sva-dharme sva-dharma 7i.1 m. ; TP : svasya dharma itiwe własnej dharmie (od: sva – własny, swój; dhṛ – dzierżyć, posiadać);
nidhanam nidhana 1i.1 n. koniec, śmierć;
śreyaḥ śreyas 1i.1 n. lepsze, wyższe, doskonałe, pomyślne (stopień wyższy od: śrī – śreyas, śreṣṭha);
para-dharmaḥ para-dharma 1i.1 m. ; TP : parasya dharma itidharma innych (od: para – inny, drugi; dhṛ – dzierżyć, posiadać);
bhayāvahaḥ bhaya-āvaha 1i.1 m. ; ya bhayam āvahati saḥ niosący strach (od: bhī – straszyć, bhaya – strach; ā-vah – przynosić, āvaha – przynoszący, tworzący);

 

warianty tekstu

para-dharmo bhayāvahaḥ → para-dharmodayād api (nawet od wyniesienia w dharmie innych);

 
 


Śāṃkara

Legenda:
fragmenty komentowanego wersetu
cytaty z różnych pism
wprowadzenie polemiki

[Człowiek] pod wpływem namiętności i awersji może uważać, że wypełniając obowiązki innych, ponieważ należą one do prawa, będzie, choć inaczej, wypełniać nakazy pism. Tak jednak nie jest:

tatra rāga-dveṣa-prayukto manyate śāsrārtham apy anyathā para-dharmo ’pi dharmatvād anuṣṭheya eva iti, tad asat —

Lepszy jest pozbawiony zalet własny obowiązek od dobrze wypełnianego obowiązku innych.
Lepsza jest śmierć we własnym obowiązku, [gdyż] obowiązek innych niesie strach.

śreyān sva-dharmo viguṇaḥ para-dharmāt svanuṣṭhitāt |
sva-dharme nidhanaṃ śreyaḥ para-dharmo bhayāvahaḥ ||3.35||

Lepszy, czyli bardziej sławiony, jest własny obowiązek choć pozbawiony zalet – bez przymiotów, ale wypełniany, od dobrze wypełnianego obowiązku innych – posiadającego wszelkie przymioty.

śreyān praśasyataraḥ svo dharmaḥ sva-dharmo viguṇo ’pi vigata-guṇo ’pi anuṣṭhīyamānaḥ para-dharmāt svanuṣṭhitāt sādguṇyena saṃpāditād api |

Lepsze jest zniszczenie, czyli śmierć, osoby wypełniającej własny obowiązek od życia tego, kto wypełnia obowiązek innych. Dlaczego? Ponieważ obowiązek innych niesie strach – dostarcza lęku przed piekłem i innymi [konsekwencjami].

sva-dharme sthitasya nidhanaṃ maraṇam api śreyaḥ para-dharme sthitasya jīvitāt | kasmāt? para-dharmaḥ bhayāvahaḥ narakādi-lakṣaṇaṃ bhayam āvahatīti yataḥ ||3.35||

 

Rāmānuja


ataḥ suśakatayā svadharmabhūtaḥ karmayogo viguṇo ‚py apramādagarbhaḥ prakṛtisaṃsṛṣṭasya duśśakatayā paradharmabhūtāj jñānayogāt saguṇād api kiṃcit kālam anuṣṭhitāt sapramādāc chreyān; svenaivopādātuṃ yogyatayā svadharmabhūte karmayoge vartamānasyaikasmin janmany aprāptaphalatayā nidhanam api śreyaḥ, anantarāyahatatayānantarajanmany api avyākulakarmayogārambhasaṃbhavāt / prakṛtisaṃsṛṣṭasya svenaivopādātum aśakyatayā paradharmabhūto jñānayogaḥ pramādagarbhatayā bhayāvahaḥ

 

Śrīdhara


tarhi sva-dharmasya yuddhāder duḥkha-rūpasya yathāvat kartum aśakyatvāt para-dharmasya cāhiṃsādeḥ sukaratvād dharmatvāviśeṣāc ca tatra pravartitum icchantaḥ praty āha śreyān iti | kiṃcid aṅga-hīno ‚pi sva-dharmaḥ śreyān praśasyataraḥ | svanuṣṭhitāt sakalāṅga-sampūrtyā kṛtād api para-dharmāt sakāśāt | tatra hetuḥ – sva-dharme yuddhādau pravartamānasya nidhanaṃ maraṇam api śreṣṭhaṃ svargādi-prāpakatvāt | para-dharmas tu bhayāvaho niṣiddhatvena naraka-prāpakatvāt

 

Madhusūdana


nanu svābhāvika-rāga-dveṣa-prayukta-paśv-ādi-sādhāraṇa-pravṛtti-prahāṇena śāstrīyam eva karma kartavyaṃ cet tarhi yat sukaraṃ bhikṣāśanādi tad eva kriyatāṃ kim ati-duḥkhāvahena yuddhenety ata āha śreyān iti | śreyān praśasyataraḥ sva-dharmo yaṃ varṇāśramaṃ vā prati yo vihitaḥ sa tasya sva-dharmo viguṇo ‚pi sarvāṅgopasaṃhāram antareṇa kṛto ‚pi para-dharmāt svaṃ praty avihitāt svanuṣṭhitāt sarvāṅgopasaṃhāreṇa sampāditād api | na hi vedātirikta-māna-gamyo dharmaḥ, yena para-dharme ‚py anuṣṭheyo dharmatvāt sva-dharmavad ity anumānaṃ tatra mānaṃ syāt | codana-lakṣaṇo ‚rtho dharmaḥ iti nyāyāt | ataḥ sva-dharme kiṃcid aṅga-hīne ‚pi sthitasya nidhanaṃ maraṇam api śreyaḥ praśasyataraṃ para-dharma-sthasya jīvitād api | sva-dharma-sthasya nidhanaṃ hīha-loke kīrtyāvahaṃ para-loke ca svargādi-prāpakam | para-dharmas tu ihākīrti-karatvena paratra naraka-pradatvena ca bhayāvaho yato ‚to rāga-dveṣādi-prayukta-svābhāvika-pravṛttivat para-dharmo ‚pi heya evety arthaḥ |

evaṃ tāvad bhagavan-matāṅgīkāriṇāṃ śreyaḥ-prāptis tad-anaṅgīkāriṇāṃ ca śreyo-mārga-bhraṣṭatvam uktam | śreyo-mārga-bhraṃśena phalābhisandhi-pūrvaka-kāmya-karmācaraṇe ca kevala-pāpa-mātrācaraṇe ca bahūni kāraṇāni kathitāni ye tv etad abhyasūyanta ity ādinā | tatrāyaṃ saṅgraha-ślokaḥ –

śraddhā-hānis tathāsūyā duṣṭa-cittatvam ūḍhate |
prakṛter vaśa-vartitvaṃ rāga-dveṣau ca puṣkalau |
para-dharma-rucitvaṃ cety uktā durmārga-vāhakāḥ |

 

Viśvanātha


tataś ca yuddha-rūpasya yathāvad rāga-dveṣādi-rāhityena kartum aśakyatvāt para-dharmasya cāhiṃsādeḥ sukaratvād dharmatvāviśeṣāc ca tatra pravartitum icchantaṃ praty āha śreyān iti | viguṇaḥ kiṃcid doṣa-viśiṣṭo ‚pi samyag anuṣṭhātum aśakyo ‚pi para-dharmāt svanuṣṭhitāt sādhv evānuṣṭhātuṃ śakyād api sarva-guṇa-pūrṇād api sakāśāt śreyān | tatra hetuḥ – svadharma ity ādi |

vidharmaḥ para-dharmaś ca
ābhāsa upamā chalaḥ |
adharma-śākhāḥ pañcemā
dharma-jño ‚dharmavat tyajet || [BhP 7.15.12] iti saptamokteḥ

 

Baladeva


nanu sva-prakṛti-nirmitāṃ rāga-dveṣa-mayīṃ paśv-ādi-sādhāraṇīṃ pravṛttiṃ vihāya śāstrokteṣu dharmeṣu vartitavyam ity uktam | dharma-hṛd-viśuddhau tādṛśa-pravṛttir nivartena, dharmāś ca yuddhādivad ahiṃsādayo ‚pi śāstreṇoktāḥ | tasmād rāga-dveṣa-rāhityena kartum aśakyād yuddhāder ahiṃsā-śiloñcha-vṛtti-lakṣaṇo dharma uttama iti cet tatrāha śreyān iti |

yasya varṇasyāśramasya ca yo dharmo vedena vihitaḥ, sa ca viguṇaḥ kiṃcid aṅga-vikalo ‚pi svanuṣṭhitā sarvāṅgopasaṃhāreṇācaritād api para-dharmāt śreyān | yathā brāhmaṇasyāhiṃsādiḥ sva-dharmaḥ kṣatriyasya ca yuddhādiḥ | na hi dharmo vedātiriktena pramāṇena gamyate | cakṣur bhinnendriyeṇeva rūpam | yathāha jaiminiḥ – codanā-lakṣaṇo dharmaḥ iti | tatra hetuḥ – svadharme nidhanaṃ maraṇaṃ śreyaḥ pratyavāyābhāvāt para-janmani dharmācaraṇa-sambhavāc ceṣṭa-sādhakam ity arthaḥ | para-dharmas tu bhayāvaho ‚niṣṭa-janakaḥ | taṃ praty avihitatvena pratyavāya-sambhavāt | na ca paraśurāme viśvāmitre cavyabhicāraḥ | tayos tat-tat-kulotpannāv api tat tac-coru-mahimnā tat-karmodayāt | tathāpi vigānaṃ kaṣṭaṃ ca tayoḥ smaryate | ataeva droṇādeḥ kṣātra-dharmo ‚sakṛd vigītaḥ |

nanu daivarātyādeḥ kṣatriyasya pārivrājyaṃ śrūyate tataḥ katham ahiṃsādeḥ para-dharmatvam iti cet satyaṃ, pūrva-pūrvāśrama-dharmaiḥ kṣīṇa-vāsanayā pārivrājyādhikāre sati taṃ praty ahiṃsādeḥ sva-dharmatvena vihitatvāt | ataeva sva-dharme sthitasyeti yojyate

 
 

Michalski


Lepiej jest własny obowiązek spełnić niedokładnie, niż bez zarzutu obowiązek innego człowieka. Lepsza śmierć przy swoim obowiązku. Cudze obowiązki przynoszą niebezpieczeństwo.

 

Olszewski


Lepiej jest żyć wedle swego prawa acz niedoskonałego, niż wedle prawa innych nawet lepszego; lepiej jest umrzeć, idąc za własnem prawem: prawo cudze jest niebezpieczne.

 

Dynowska


Lepszą Dharma własna, choćby najskromniejsza, niźli Dharma cudza najlepiej spełniana; gdy własną pełnimy Dharmę nawet śmierć jest dobra; Dharma cudza niebezpieczeństw jest pełna.

 

Sachse


Lepszy jest własny obowiązek
[spełniany] nawet bez powodzenia
od dobrze spełnionego cudzego obowiązku.
Lepsza jest nawet śmierć
podczas spełniania swego obowiązku.
Cudzy obowiązek niesie strach.

 

Kudelska


Lepsza własna powinność, choć niedoskonała, od cudzej powinności, choć wspaniałą się zdaje;
Na własnej drodze nawet śmierć jest dobrem, a cudza droga pełna jest niebezpieczeństw.

 

Rucińska


Lepiej źle spełniać swą własną powinność niż dobrze cudzą,
Lepiej jest umrzeć w swej dharmie – cudza powinność strach niesie!

 

Szuwalska


Lepiej niedoskonale spełniać swą powinność,
Niż bez zarzutu cudzą wykonywać pracę.
Pomyślniej jest umierać przy swych obowiązkach,
Gdyż obowiązki innych są przyczyną strachu.«

 

Byrski


A bez zalet własna zacność lepsza niźli czyjaś zacność,
Chociaż dobrze wypełniana. Śmierć w zacności lepsza własnej.
Zacność czyjaś bojaźń niesie.

 
 

BhG 3.36

arjuna uvāca
atha kena prayukto yaṃ pāpaṃ carati pūruṣaḥ
anicchann api vārṣṇeya balād iva niyojitaḥ

Update Required
To play the media you will need to either update your browser to a recent version or update your Flash plugin.

analiza syntaktyczna

arjuna (Ardźuna) uvāca (rzekł):
he vārṣṇeya (potomku Wrysznich!),
atha (a teraz) kena (dlaczego?) anicchan api (nawet nie pragnący) prayuktaḥ [san] (który jest zaprzężony) ayam puruṣaḥ (taki człowiek) balāt (siłą) niyojitaḥ iva (jakby zmuszony) pāpam (do grzechu) carati (idzie).

 

tłumaczenie polskie

Ardźuna rzekł:
O potomku Wrysznich, dlaczego zatem nawet człowiek, który nie chce
i jest zaprzężony, jest zmuszany jakby siłą, by kroczyć do grzechu?

 

analiza gramatyczna

arjunaḥ arjuna 1i.1 m. biały, jasny;
uvāca vac (mówić) Perf. P 1c.1 powiedział;
atha av. wówczas, a oto, co więcej, lecz, z pewnością, raczej;
kena kim sn. 3i.1 m. z jakiego powodu?, dlaczego?;
prayuktaḥ pra-yukta (pra-yuj – zaprzęgać, łączyć) PP 1i.1 m. połączony, zaprzęgnięty, zajęty, właściwy, odpowiedni;
ayam idam sn. 1i.1 m. on;
pāpam pāpa 2i.1 n. zło, grzech;
carati car (poruszać się) Praes. P 1c.1 m. porusza się, idzie;
pūruṣaḥ pūruṣa 1i.1 m. człowiek (od: pur – poprzedzać, prowadzić lub pṝ – napełniać, odżywiać, puru – obfitość, pūru – ludzie, puruṣa – człowiek);
anicchan an-icchant (iṣ – pragnąć) PPr 1i.1 m. nie pragnący;
api av. jak również, także, co więcej, nawet;
vārṣṇeya vārṣṇeya 8i.1 m. o potomku Wrysznich;
balāt av. siłą (od: bala – siła, moc; ablativus);
iva av. jakby, w taki sam sposób, niczym, prawie, dokładnie;
niyojitaḥ ni-yojita (ni-yuj – przyłączać, angażować) caus. PP 1i.1 m. przyłączony, zmuszony;

 

warianty tekstu

api → iva / nāpi (jakby / nawet nie);
anicchann api vārṣṇeya anicchamānopi balād (nawet nie pragnący siłą);
balād iva → balād api / ākramyeva (nawet siłą / jakby przyszedłszy);

 
 


Śāṃkara

Legenda:
fragmenty komentowanego wersetu
cytaty z różnych pism
wprowadzenie polemiki

Choć [Bóg] powiedział o korzeniu zła: „Człowiek, który kontempluje przedmioty…” (BhG 2.62), oraz: „namiętność i awersja stoją mu na drodze” (BhG 3.34) i oznajmił to bez niepewności, to były to stwierdzenia zdecydowanie skrótowe. Ardźuna pragnąc dowiedzieć się [więcej], mówi: „podejmę wysiłek, by rozproszyć [do końca] ową wątpliwość”.

yadyapi anartha-mūlaṃ dhyāyato viṣayān puṃsa (BhG 2.62) iti rāga-dveṣau hy asya paripanthinau (BhG 3.34) iti coktam | vikṣiptam anavadhāritaṃ ca tad uktam | tat saṃkṣiptaṃ niścitaṃ ca idam eveti jñātum icchan arjuna uvāca jñāte hi tasmin tad-ucchedāya yatnaṃ kuryām iti

Ardźuna rzekł:
O potomku Wrysznich, dlaczego zatem nawet człowiek, który nie chce
i jest zaprzężony, jest zmuszany jakby siłą, by kroczyć ku grzechowi?

arjuna uvāca
atha kena prayukto ’yaṃ pāpaṃ carati pūruṣaḥ
|
anicchann api vārṣṇeya balād iva niyojitaḥ ||3.36||

Zatem dlaczego, z jakiego powodu, człowiek jest zaprzężony niczym sługa króla i dokonuje grzesznych czynów, osobiście ich nie pragnąc, o potomku Wrysznich – zrodzony w rodzie Wrysznich? [Dlaczego] jest zmuszony jakby siłą – niczym przez króla. Oto przykład.

atha kena hetu-bhūtena prayuktaḥ san rājñeva bhṛtyo ’yaṃ pāpaṃ karma carati ācarati pūruṣaḥ puruṣaḥ svayam anicchann api he vārṣṇeya vṛṣṇi-kula-prasūta balād iva niyojito rājñevety ukto dṛṣṭāntaḥ ||3.36||

 

Rāmānuja


athāyaṃ jñānayogāya pravṛttaḥ puruṣaḥ svayaṃ viṣayān anubhavitum anicchann api kena prayukto viṣayānubhavarūpaṃ pāpaṃ balān niyojita iva carati

 

Śrīdhara


tayor na vaśam āgacchet [Gītā 3.34] ity uktam | tad etad aśakyaṃ manvāno ‚rjuna uvāca atheti | vṛṣṇer vaṃśe avatīrṇo vārṣṇeyaḥ | he vārṣṇeya ! anartha-rūpaṃ pāpaṃ kartum icchann api kena prayuktaḥ prerito ‚yaṃ puruṣaḥ pāpaṃ carati ? kāma-krodhau viveka-balena niruddhato ‚pi puruṣasya punaḥ pāpe pravṛtti-darśanāt | anyo ‚pi tayor mūlabhūtaḥ kaścit pravartako bhaved iti sambhāvanayā praśnaḥ

 

Madhusūdana


tatra kāmya-pratiṣiddha-karma-pravṛtti-kāraṇam apanudya bhagavan-matam anuvartituṃ tat-kāraṇāvadhāraṇāya arjuna uvāca atheti | dhyāyato viṣayān puṃsaḥ ity ādinā pūrvam anartha-mūlam uktam | sāmprataṃ ca prakṛter guṇa-saṃmūḍhā ity ādinā bahu-vistaraṃ kathitam | tatra kiṃ sarvāṇy api sama-prādhānyena kāraṇāni | athavaikam eva mukhyaṃ kāraṇam itarāṇi tu tat-sahakārīṇi kevalam | tatrādye sarveṣāṃ pṛthak pṛthaṅ nivāraṇe mahān prayāsaḥ syāt | antye tv ekasminn eva nirākṛte kṛta-kṛtyatā syād ity ato brūhi me kena hetunā prayuktaḥ prerito ‚yaṃ tvan-matānanuvartī sarva-jñāna-vimūḍhaḥ puruṣaḥ pāpam anarthānubandhi sarvaṃ phalābhisandhi-puraḥ-saraṃ kāmyaṃ citrādi śatru-vadha-sādhanaṃ ca śyanādi pratiṣiddhaṃ ca kalañja-bhakṣaṇādi bahu-vidhaṃ karmācarati svayaṃ kartum anicchann api na tu nivṛtti-lakṣaṇaṃ parama-puruṣārthānubandhi tvad-upadiṣṭaṃ karmecchann api karoti | na ca pāratantryaṃ vinetthaṃ sambhavati | ato yena balād iva niyojito rājñeva bhṛtyas tvan-mata-viruddhaṃ sarvānarthānubandhitvaṃ jānann api tādṛśaṃ karmācarati tam anartha-mārga-pravartakaṃ māṃ prati brūhi jñātvā samucchedāyety arthaḥ | he vārṣṇeya vṛṣṇi-vaṃśe man-mātāmaha-kule kṛpayāvatīrṇeti sambodhanena vārṣṇeyī-suto ‚haṃ tvayā nipekṣaṇīya iti sūcayati

 

Viśvanātha


yad uktaṃ rāga-dveṣau vyavasthitāv [Gītā 3.34] ity atra śāstra-niṣiddhe |pīndriyārthe para-strī-sambhāṣaṇādau rāga ity atra pṛcchati atheti | kena prayojaka-kartrānicchann api vidhi-niṣedha-śāstrārtha-jñānavattvāt pāpe pravartitum icchā-rahito ‚pi balād iveti prayojaka-preraṇa-vaśāt prayojyasyāpīcchā samyag utpadyate iti bhāvaḥ

 

Baladeva


indriyasya ity ādau śāstra-niṣiddhe ‚pi para-dāra-sambhāṣaṇādau rāgo vyavasthita iti yad uktaṃ tatrārjunaḥ pṛcchati atha keneti | he vārṣṇeya vṛṣṇi-vaṃśodbhava ! śubhādibhyaś ceti prayuktaḥ preritaḥ pāpaṃ carati niṣedha-śāstrārtha-jñānāt tac-caritam anicchann api balād iveti | prayojakecchāpannatayā prayojye ‚pīcchā prajāyate | sa kim īśvaraḥ, pūrva-saṃskāro vā ? tatrādyaḥ sākṣitvāt kāruṇikatvāc ca na pāpe prerakaḥ | na ca paro jaḍatvād iti praśnārthaḥ

 
 

Michalski


Ardżuna rzekł:
A więc czym pobudzany błądzi, tu człowiek, Warsznejo? Nawet wbrew własnej woli, jak gdyby siłą naglony?

 

Olszewski


Ardżuna,
Lecz, o Pasterzu, dlaczego człowiek w grzech zostaje wtrącony mimo swej woli i jakby obcą siłą popchnięty?

 

Dynowska


Ardżuna mówi:
Lecz powiedz mi, o Warsznejo, co pcha człowieka, jakby wbrew niemu samemu, do grzechu, jakby go doń zmuszała jakaś siła fatalna, wbrew jego woli własnej.

 

Sachse


Ardżuna rzekł:
Co jednak sprawia,
że człowiek czyni zło nawet wbrew swojej woli,
Potomku Wrisznich,
jakby popychany jakąś siłą?

 

Kudelska


Ardżuna powiada:
Lecz powiedz mi, czym się człowiek kieruje, że nawet wbrew woli,
Warsznejo do grzechu dąży, tak jakby pchany jakąś siłą?

 

Rucińska


Rzekł Ardżuna:
Cóż zatem sprawia, że człowiek popełnia te wszystkie grzechy,
Wbrew swojej woli, Warsznejo, jak gdyby siłą popchnięty?

 

Szuwalska


»Co zatem – rzekł Ardżuna – nakłania człowieka
Do popełniania grzechów przeciw jego woli,
Jakby, Potomku Wrysznich, naglony był siłą.«

 

Byrski


Rzekł Ardźuna:
Zaś przez kogo człek użyty grzech popełnia, o Warsznejo,
Nie chcąc nawet, tak jak gdyby był do tego przymuszony?

 
 

BhG 3.37

śrī-bhagavān uvāca
kāma eṣa krodha eṣa rajo-guṇa-samudbhavaḥ
mahāśano mahā-pāpmā
viddhy enam iha vairiṇam

Update Required
To play the media you will need to either update your browser to a recent version or update your Flash plugin.

analiza syntaktyczna

śrī-bhagavān (chwalebny Pan) uvāca (powiedział):
rajo-guṇa-samudbhavaḥ (powstały z guny radźasu) mahāśanaḥ (wielce łaknący) mahā-pāpmā (wielki grzech)
eṣaḥ kāmaḥ (to żądza) [asti] (jest).
eṣaḥ krodhaḥ (to gniew) [asti] (jest).
iha (tutaj) enaṃ (go) vairiṇaṃ (wroga) viddhi (znaj).

 

tłumaczenie polskie

Chwalebny Pan powiedział:
To żądza, to gniew, powstały z guny radźasu, wielce łaknący, wielce grzeszny.
W tym świecie znaj go jako wroga.

 

analiza gramatyczna

śrī-bhagavān śrī-bhagavant 1i.1 m. ; TP : śriyā yukto bhagavān itiPan połączony z majestatem (od: śrī – blask, majestat, fortuna; bhaj – dzielić, miłować, radować się, oddawać cześć, bhaga – dział, udział, pomyślność, majątek; -mant / -vant – sufiks oznaczający posiadacza, bhagavant – posiadacz fortuny);
uvāca vac (mówić) Perf. P 1c.1 powiedział;
kāmaḥ kāma 1i.1 m. pragnienie, żądza, miłość, przyjemność (od: kam –pragnąć, kochać, tęsknić);
eṣaḥ etad sn. 1i.1 m. ten;
krodhaḥ krodha 1i.1 m. złość, gniew (od: krudh – gniewać się);
eṣaḥ etad sn. 1i.1 m. ten;
rajo-guṇa-samudbhavaḥ rajo-guṇa-samudbhava 1i.1 m. ; BV : yasya rajo-guṇāt samudbhavo ‘sti saḥ ten, którego powstanie jest z guny radźasu (od: rañj – być pokolorowanym, podnieconym, zachwyconym, rajas – pokolorowany, kurz, namiętność; grah – chwytać, guṇa – cecha, zaleta, sznur; sam-ud-bhū – powstawać, wyłaniać się, samudbhava – wyłonienie się, powstanie);
mahāśanaḥ mahā-aśana 1i.1 m. ; yasyāśanaṃ mahad asti saḥten, który dużo je (od: mah – powiększać, mahant – wielki; – jeść, cieszyć się, aśana – osiąganie, zdobywanie, jedzenie);
mahā-pāpmā mahā-pāpman 1i.1 m. ; yasya pāpmā mahān asti saḥten, którego grzech jest wielki (od: mah – powiększać, mahant – wielki; pāpman – zło, nieszczęście, grzech);
viddhi vid (wiedzieć) Imperat. P 2c.1 wiedz, znaj;
enam etat sn. 2i.1 m. go;
iha av. tutaj (często w znaczeniu: w tym świecie);
vairiṇam vairin 2i.1 m. wróg (od: vira – mężny, bohater);

 

warianty tekstu

śrī-bhagavān → bhagavān (Pan);
kāma eṣakāma eva (jedynie żądza);

… → wersety spoza wydania krytycznego po wersecie 3.37:

arjuna uvāca
bhavaty eṣa kathaṃ kṛṣṇa kathaṃ caiva vivardhate
kim ātmakaḥ kim ācāras tan mamācakṣva pṛcchataḥ

Ardźuna rzekł:
Kryszno, w jaki sposób on istnieje i jak zaiste [go] przeciąć?
Jaka jest [jego] natura i działanie? Wyjaśnij to mi, który pytam.

śrī-bhagavān uvāca
eṣa sūkṣmaḥ paraḥ śatrur dehinām indriyaiḥ saha
sukha-tantra ivāsīno mohayan pārtha tiṣṭhati

Chwalebny Pan rzekł:
On wraz ze zmysłami jest subtelnym największym wrogiem właściciela ciała.
Prythowicu, istnieje on otumaniając i będąc niczym osnowa szczęścia.

kāma-krodha-mayo ghoraḥ stambha-harṣa-samudbhavaḥ
ahaṃ-kāro ‚bhimānātmā dustaraḥ pāpa-karmabhiḥ

 

Egotyzm o naturze żądzy i gniewu, przerażający,
powstaje z otępienia i rozkoszy, a jego jaźnią jest duma.
Trudno go przekroczyć tym, których czyny są grzeszne.

harṣam asya nivartyaiṣa śokam asya dadāti ca
bhayaṃ cāsya karoty eṣa mohayaṃs tu muhur muhuḥ

 

Gdy ten otumaniający zatrzyma rozkosz [człowieka],
obdarza go rozpaczą i w każdym momencie napełnia strachem.

sa eṣa kaluṣaḥ kṣudraś chidra-prekṣī dhanaṃjaya
rajaḥ-pravṛtto mohātmā manuṣyāṇām upadravaḥ

O zdobywco bogactw, to on nieczysty, nikczemny, widzący niedostatki,
działający w radźasie, którego jaźnią jest otumanienie, stanowi nieszczęście ludzi.

 
 


Śāṃkara

Legenda:
fragmenty komentowanego wersetu
cytaty z różnych pism
wprowadzenie polemiki

Bóg mówi: „Posłuchaj o tym wrogu, przyczynie wszelkiego zła, o którego pytasz”

„Bhaga” odnosi się do szóstki: pełni władztwa, pełni prawa[1],
najwyższej sławy, najwyższego majestatu, pełni wiedzy i całkowitego nielgnięcia
– oto rozbicie złożenia na elementy składowe[2]. (VP 6.5.74)

śṛṇu tvaṃ taṃ vairiṇaṃ sarvānartha-karaṃ yaṃ tvaṃ pṛcchasīti bhagavān uvāca —

aiśvaryasya samagrasya dharmasya yaśasaḥ śriyaḥ |
vairāgyasyātha mokṣasya ṣaṇṇāṃ bhaga itīṅganā || (VP 6.5.74)

Owa szóstka poczynając od władztwa, zawsze istnieje w Wasudewie, gdyż nigdy nie można [tych cech od niego] oddzielić:

Kto zna powstanie i zniszczenie, przyjście i odejście istot,
wiedzę i niewiedzę, ten zwany jest „Bogiem” (bhagavant). (VP 6.5.78)

ity aiśvaryādi-ṣaṭkaṃ yasmin vāsudeve nityam apratibaddhatvena sāmastyena ca vartate,

utpattiṃ pralayaṃ caiva bhūtānām āgatiṃ gatim |
vetti vidyām avidyāṃ ca sa vācyo bhagavān iti || (VP 6.5.78)

Kto zna zagadnienia poczynając od powstania [świata] (utpatti), ten jest Bogiem nazywanym Wasudewą.

utpatty-ādi-viṣayaṃ ca vijñānaṃ yasya sa vāsudevo vācyo bhagavān iti |

Chwalebny Pan powiedział:
To żądza, to gniew, powstały z przymiotu aktywności,
wielce łaknący, wielce grzeszny. W tym świecie znaj go jako wroga.

kāma eṣa krodha eṣa rajo-guṇa-samudbhavaḥ |
mahāśano mahā-pāpmā viddhy enam iha vairiṇam ||3.37||

To żądza jest wrogiem wszystkich ludzi, jest też przyczyną wszelkiego zła [doświadczanego] przez żywe istoty. Owa żądza, gdy coś stanie jej na przeszkodzie, zmienia się w gniew. Dlatego właśnie ona jest gniewem.

kāma eṣa sarva-loka-śatrur yan-nimittā sarvānartha-prāptiḥ prāṇinām | sa eṣa kāmaḥ pratihataḥ kenacit krodhatvena pariṇamate | ataḥ krodho ’py eṣa eva |

Powstała z przymiotu aktywności – żądza powstaje z przymiotu aktywności lub też powstanie [odnosi się] do przymiotu aktywności. Gdy powstaje żądza, pojawia się [przymiot] aktywności i wprawia w ruch człowieka.

rajo-guṇa-samudbhavo rajo-guṇāt samudbhavo yasya[1] sa kāmo rajo-guṇa-samudbhavaḥ | rajo-guṇasya vā samudbhavaḥ | kāmo hy udbhūto rajaḥ pravartayan puruṣaṃ pravartayati |

Słyszy się lament cierpiących, którzy spełniają działania, takie jak służba, wynikające z przymiotu aktywności: „Zaiste mymi czynami włada pragnienie (tṛṣṇā)!”

tṛṣṇayā hy ahaṃ kārita iti duḥkhināṃ[2] rajaḥ-kārye sevādau pravṛttānāṃ pralāpaḥ śrūyate |

Wielce łaknący – którego łaknienie jest ogromne, i dlatego właśnie wielce grzeszny – człowiek popychany żądzą dokonuje grzechów. Dlatego tutaj, czyli w kołowrocie wcieleń, znaj go, czyli żądzę, jako wroga.

mahāśano mahad aśanam asyeti mahāśanaḥ | ata eva mahā-pāpmā | kāmena hi prerito jantuḥ pāpaṃ karoti | ato viddhy enaṃ kāmam iha saṃsāre vairiṇam ||3.37||


[1] Zamiast dharmasya w niektórych edycjach pojawia się vīryasya – męstwa.
[2] iṅgana – w gramatyce to rozbicie złożenia na elementy składowe. Słowo jest rodzaju nijakiego, zatem użyta forma żeńska jest niepoprawna. W niektórych edycjach zamiennie występuje wyraz īraṇā, który oznacza „wypowiadanie”, ale on również jest rodzaju nijakiego.


[1] rajo-guṇāt samudbhavo yasya = rajaś ca tad-guṇaś ca rajo-guṇaḥ sa samudbhavo yasya
[2] duḥkhināṃ = duḥkhitānām

 

 

Rāmānuja


asyodbhavābhibhavarūpeṇa vartamānaguṇamayaprakṛtisaṃsṛṣṭasya jñānāyārabdhasya rajoguṇasamudbhavaḥ prācīnavāsanājanitaḥ śabdādiviṣayaḥ kāmo mahāśanaḥ śatruḥ viṣayeṣv enam ākarṣati / eṣa eva pratihatagatiḥ pratihatihetubhūtacetanān prati krodharūpeṇa pariṇato mahāpāpmā parahiṃsādiṣu pravartayati / enaṃ rajoguṇasamudbhavaṃ sahajaṃ jñānayogavirodhinaṃ vairiṇaṃ viddhi

 

Śrīdhara


atrottaraṃ śrī-bhagavān uvāca kāma eṣa krodha eṣa iti | yas tvayā pṛṣṭo hetur eva kāma eva | nanu krodho ‚pi pūrvaṃ tvayoktam indriyasyendriyasyārtha ity atra | satyam | nāsau tataḥ pṛthak | kintu krodho ‚py eṣaḥ | kāma eva hi kenacit pratihataḥ krodhātmanā pariṇamate | pūrvaṃ pṛthaktvenokto ‚pi krodha-kāmaja evety abhiprāyeṇa ekīkṛtyocyate | rajo-guṇāt samudbhavatīti tathā | anena sattva-vṛddhyā rajasi kṣayaṃ nīte sati kāmo na jāyata iti sūcitam | enaṃ kāmam iha mokṣa-mārge vairiṇaṃ viddhi | ayaṃ ca vakṣyamāṇa-krameṇa hantavya eva | yato nāsau dānena sandhātuṃ śakya ity āha mahāśanaḥ | mahad-aśanaṃ yasya saḥ | duṣpūra ity arthaḥ | na ca sāmnā sandhātuṃ śakyaḥ | yato mahā-pāpmā ‚tyugraḥ

 

Madhusūdana


evam arjunena pṛṣṭe atho khalv āhuḥ kāma-maya evāyaṃ puruṣa iti, ātmaivedam agra āsīd eka eva so ‚kāmayata jāyā me syād atha prajāyeyātha vittaṃ me syād atha karma kurvīya ity ādi-śruti-siddham uttaram śrī-bhagavān uvāca kāma iti | yas tvayā pṛṣṭo hetur balād anartha-mārge pravartakaḥ sa eṣa kāma eva mahān śatruḥ | yan-nimittā sarvānartha-prāptiḥ prāṇinām |

nanu krodho ‚py abhicārādau pravartako dṛṣṭa ity ata āha krodha eṣaḥ | kāma eva kenacid dhetunā pratihataḥ krodhatvena pariṇamate ‚taḥ krodho ‚py eṣa kāma eva | etasminn eva mahā-vairiṇi nivārite sarva-puruṣārtha-prāptir ity arthaḥ | tan-nivāraṇopāya-jñānāya tat-kāraṇam āha rajo-guṇa-samudbhavaḥ | duḥkha-pravṛtti-balātmako rajo-guṇa eva samudbhavaḥ kāraṇaṃ yasya | ataḥ kāraṇānuvidhāyitvāt kāryasya so ‚pi tathā | yadyapi tamo-guṇo ‚pi tasya kāraṇaṃ tathāpi duḥkhe pravṛttau ca rajasa eva prādhānyāt tasyaiva nirdeśaḥ | etena sāttvikyā vṛttyā rajasi kṣīṇe so ‚pi kṣīyata ity uktam |

athavā tasya katham anartha-mārge pravartakatvam ity ata āha rajo-guṇasya pravṛttyādi-lakṣaṇasya samudbhavo yasmāt | kāmo hi viṣayābhilāṣātmakaḥ svayam udbhūto rajaḥ pravartayan puruṣaṃ duḥkhātmake karmaṇi pravartayati | tenāyam avaśyaṃ hantavya ity abhiprāyaḥ |

nanu sāma-dāna-bheda-daṇḍāś catvāra upāyās tatra prathama-trikasyāsambhave caturtho daṇḍaḥ prayoktavyo na tu haṭhād evety āśaṅkya trayāṇām asambhavaṃ vaktuṃ viśinaṣṭi mahāśano mahā-pāpmeti | mahad aśanam asyeti mahāśanaḥ |

yat pṛthivyāṃ vrīhi-yavaṃ hiraṇyaṃ paśavaḥ striyaḥ |
nālam ekasya tat sarvam iti matvā śamaṃ vrajet || iti smṛteḥ |

ato na dānena sandhātuṃ śakyaḥ | nāpi sāma-bhedābhyāṃ yato mahā-pāpmātyugraḥ | tena hi balāt prerito ‚niṣṭa-phalam api jānan pāpaṃ karoti | ato viddhi jānīhi enaṃ kāmam iha saṃsāre vairiṇam |

tad etat sarvaṃ vivṛtaṃ vārtika-kāraiḥ ātmaivedam agra āsīt iti śruti-vyākhyāne –

pravṛttau ca nivṛttau ca yathoktasyādhikāriṇaḥ |
svātantrye sati saṃsāra-sṛtau kasmāt pravartate ||
na tu niḥśeṣa-vidhvasta-saṃsārānartha-vartmani |
nivṛtti-lakṣaṇe vācyaṃ kenāyaṃ preryate ‚vaśaḥ ||
anartha-paripākatvam api jānan pravartate |
pāratantryam ṛte dṛṣṭā pravṛttir nedṛśī kvacit ||
tasmāc chreyorthinaḥ puṃsaḥ prerako ‚niṣṭa-karmaṇi |
vaktavyas tan-nirāsārtham ity arthā syāt parā śrutiḥ ||
anāpta-puruṣārtho ‚yaṃ niḥśeṣānartha-saṅkulaḥ |
ity akāmayatānāptān pumarthān sādhanair jaḍaḥ ||
jihāsati tathānarthān avidvān ātmani śritān |
avidyodbhūta-kāmaḥ sann atho khalv iti ca śrutiḥ ||
akāmataḥ kriyāḥ kāścid dṛśyante neha kasyacit |
yad yad dhi kurute jantus tat-tat-kāmasya ceṣṭitam ||
kāma eṣa krodha eṣa ity ādi-vacanaṃ smṛteḥ |
pravartako nāparo ‚taḥ kāmād anyaḥ pratīyate || iti |

akāmata iti manu-vacanam | anyat spaṣṭam

 

Viśvanātha


eṣa kāma eva viṣayābhilāṣātmakaḥ puruṣaṃ pāpe pravartayati tenaiva prayuktaḥ puruṣaḥ pāpaṃ caratīty arthaḥ | eṣa kāma eva pṛthaktvena dṛśyamāna eṣa pratyakṣaḥ krodho bhavati | kāma eva kenacit pratihato bhūtvā krodhākāreṇa pariṇamatīty arthaḥ | kāmo rajo-guṇa-samudbhava iti rājasāt kāmād eva tāmasaḥ krodho jāyate ity arthaḥ | kāmasya apekṣita-pūraṇena nivṛttiḥ syād iti cen nety āha mahāśano mahad aśanaṃ yasya saḥ |

yat pṛthivyāṃ vrīhi-yavaṃ hiraṇyaṃ paśavaḥ striyaḥ |
nālam ekasya tat sarvam iti matvā śamaṃ vrajet || iti smṛteḥ |

kāmasyāpekṣitaṃ pūrayitum aśakyam eva | nanu dānena sandhātum aśakyaś cet sāma-bhedābhyāṃ sa sva-vaśīkartavyaḥ | tatrāha mahā-pāpmātyugraḥ

 

Baladeva


tatrāha bhagavān kāma iti | kāmaḥ prāktana-vāsanā-hetukaḥ śabdādi-viṣayako ‚bhilāṣaḥ puruṣaṃ pāpe prerayati tad anicchum api so ‚sya preraka ity arthaḥ | nanv abhicārādau krodho ‚pi prerako dṛṣṭaḥ sa cendriyasyety ādaubhavatāpi pṛthag ukta iti cet, satyam | na sa tasmāt pṛthak, kintv eṣa kāma eva kenacic cetanena pratihataḥ krodho bhavati | dugdham ivāmlena yuktaṃ dadhi | kāma-jaya eva krodha-jaya iti bhāvaḥ | kīdṛśaḥ kāma ity āha rajo-guṇeti | sattva-vṛddhyā rajasi nirjite kāmo nirjitaḥ syād ity arthaḥ | na cāpekṣita-pradānena kāmasya nivṛttir ity āha mahāśana iti |

yat pṛthivyāṃ vrīhi-yavaṃ hiraṇyaṃ paśavaḥ striyaḥ |
nālam ekasya tat sarvam iti matvā śamaṃ vrajet || iti smaraṇāt |

na ca sāmnā bhedena vā sa vaśībhaved ity āha mahāpāpmeti | yo ‚tyugro viveka-jñāna-vilopena niṣiddhe ‚pi pravartayati tasmād iha dāna-yoge enaṃ vairiṇaṃ viddhi tathā ca jñānādibhis tribhir upāyaiḥ sandhātum aśakyatvād vakṣyamāṇena daṇḍena sa hantavya iti bhāvaḥ | īśvaraḥ karmāntaritaḥ parjanyavat sarvatra prerakaḥ | kāmas tu svayam eva pāpmāgre iti tathoktam

 
 

Michalski


Wzniosły rzekł:
Ach, to żądza, to gniew, co powstaje z żywiołu radżasu! jest on żarłoczny, wielkogrzeszny; wiedz, że tu na ziemi on jest wrogiem!

 

Olszewski


Błogosławiony.
Przez żądzę, przez namiętność, zrodzoną z instynktu (radżas); ona jest potęgą niszczącą, brzemienną grzechem; wiedz, że ona jest wrogiem na tym padole.

 

Dynowska


Błogosławiony rzecze Pan:
Żądza Ardżuno i gniew, z Radżasu – namiętności zrodzone; wiedz, iż jest to wróg nasz na ziemi największy, co wszystko kala i wszystko pożera.

 

Sachse


Czcigodny rzekł:
To pożądanie,
gniew zrodzony z radżasu,
wszystkożerny sprawca wszelkiego zła.
Wiedz, że to on jest tu wrogiem.

 

Kudelska


Czcigodny pan rzecze:
To żądza i gniew, co w namiętności mają swe źródło, nienasycone są one wciąż i zło wszelkie czynią;
To na ziemi nasi główni wrogowie.

 

Rucińska


Rzekł Pan:
To jest pragnienie, to gniew jest, zrodzony z guny radżasu,
Ten wiecznie głodny złoczyńca! Wiedz, że on tutaj jest wrogiem!

 

Szuwalska


Na to Pan Wszystkich Bogactw tak mu odpowiedział:
»To gniew i pożądanie są tego przyczyną,
W żywiole namiętności mające początek,
Pożerające wszystko, grzechem kalające.

 

Byrski


Rzekł Pan Czcigodny:
Miłowanie to i gniew ten, z przymiotu powstał przestworu,
Pożeracz i grzesznik wielki – wiedz, że on jest tutaj wrogiem.

 
 

BhG 3.38

dhūmenāvriyate vahnir yathādarśo malena ca
yatholbenāvṛto garbhas tathā tenedam āvṛtam

Update Required
To play the media you will need to either update your browser to a recent version or update your Flash plugin.

analiza syntaktyczna

yathā (jak) dhūmena (dymem) vahniḥ (ogień) āvriyate (jest okryty),
[yathā] ca (i jak) malena (kurzem) ādarśaḥ (zwierciadło) [āvriyate] (jest okryte),
yathā (jak) ulbena (łonem) garbhaḥ (płód) āvṛtaḥ (okryty) [asti](jest),
tathā (tak) tena (przez niego) idam (to) āvṛtam (okryte) [asti] (jest).

 

tłumaczenie polskie

Jak dym okrywa ogień, a kurz zwierciadło,
jak łono okrywa płód, tak to jest przez niego okryte.

 

analiza gramatyczna

dhūmena dhūma 3i.1 m. dymem (od: dhū – trząść, rozniecać);
āvriyate ā-vṛ (okrywać) Praes. pass. 1c.1 jest okryty;
vahniḥ vahni 1i.1 m. ogień (od: vah – nieść);
yathā av. tak jak (korelatyw do: tathā);
ādarśaḥ ā-darśa 1i.1 m. lustro (od: ā-dṛś – pokazywać, być widzianym);
malena mala 3i.1 n. nieczystością, kurzem, brudem;
ca av. i;
yathā av. tak jak (korelatyw do: tathā);
ulbena ulba 3i.1 n. okrywą, jaskinią, pęcherzem płodowym, łonem;
āvṛtaḥ ā-vṛta (ā-vṛ – okrywać) PP 1i.1 m. okryty;
garbhaḥ garbha 3i.1 n. płód, łono, wnętrze (od: grah – chwytać lub gṝ – przywoływać, emitować);
tathā av. tak, w ten sposób, podobnie;
tena tat sn. 3i.1 m. przez to, tym;
idam idam 1i.1 n. to;
āvṛtam ā-vṛta (ā-vṛ – okrywać) PP 1i.1 n. okryty;

 

warianty tekstu

dhūmenāvriyatedhūmenāvrīyate / vidhūmenāyate / dhūmenādriyate / dhūmenāpi hito (przez dym okryte / przez dym przyszłe / przez dym poważany jest / przez ogień nawet zajęty);
tathā tenedam āvṛtam → tathā tenāyam āvṛtaḥ (tak przez tego ten okryty);

 
 


Śāṃkara

Legenda:
fragmenty komentowanego wersetu
cytaty z różnych pism
wprowadzenie polemiki

W jaki sposób jest wrogiem? Podaje przykład:

kathaṃ vairī? iti dṛṣṭāntaiḥ pratyāyayati —

Jak dym okrywa ogień, a kurz zwierciadło,
jak łono okrywa płód, tak to jest przez niego okryte.

dhūmenāvriyate vahnir yathādarśo malena ca |
yatholbenāvṛto garbhas tathā tenedam āvṛtam ||3.38||

Jak wespół [z ogniem] zrodzony dym okrywa ogień o jasnej naturze, przez naturę zaciemniającą, lub jak kurz zwierciadło i jak łono, czyli zewnętrzna błona (jarāyu) otulająca zarodek, okrywa, czyli otacza płód, tak to jest przez niego okryte.

dhūmena sahajenāvriyate vahniḥ prakāśātmako ’prakāśātmakena, yathā ādarśo malena ca, yatholbena ca jarāyuṇā garbha-veṣṭanena cāvṛta ācchādito garbhas tathā tenedam āvṛtam ||3.38||

 

Rāmānuja


yathā dhūmena vahnir āvriyate, yathā ādarśo malena, yathā ca ulbenāvṛto garbhaḥ, tathā tena kāmena idaṃ jantujātam āvṛtam

 

Śrīdhara


kāmasya vairitvaṃ darśayati dhūmeneti | dhūmena sahajena yathā vahnir āvriyata ācchādyate | yathā cādarśo malenāgantukena | yathā colbena garbhaveṣṭana-carmaṇā garbhaḥ sarvato niruddha āvṛtaḥ | tathāprakāra-trayeṇāpi tena kāmenāvṛtam idam

 

Madhusūdana


tasya mahā-pāpmatvena vairtvam eva dṛṣṭāntaiḥ spaṣṭayati dhūmeneti | tatra śarīrārambhāt prāg-antaḥ-karaṇa-sthālabdha-vṛttikatvāt sūkṣmaḥ kāmaḥ śarīrārambhakeṇa karmaṇā sthūla-śarīrāvacchinne labdha-vṛttike ‚ntaḥkaraṇe kṛtābhivyaktiḥ san sthūlo bhavati | sa eva viṣayasya cintyamānatāvasthāyāṃ punaḥ punar udricyamānaḥ sthūlataro bhavati | sa eva punar viṣayasya bhujyamānatāvasthāyām atyantodrekaṃ prāptaḥ sthūlatamo bhavati | tatra prathamāvasthāyāṃ dṛṣṭāntaḥ — yathā dhūmena sahajenāprakāśātmakena prakāśātmako vahnir āvriyate | dvitīyāvasthāyāṃ dṛṣṭāntaḥ – yathādarśo malenāsahajenādarśotpatty-anantaram udriktena | ca-kāro ‚vāntara-vaidharmya-sūcanārtha āvriyata iti kriyānukarṣaṇārthaś ca | tṛtīyāvasthāyāṃ dṛṣṭāntaḥ – yatholbena jarāyuṇā garbha-veṣṭana-carmaṇātisthūlena sarvato nirudhyāvṛtas tathā prakāra-trayeṇāpi tena kāmenedam āvṛtam |

atra dhūmenāvṛto ‚pi vahnir dāhādi-lakṣaṇaṃ sva-kāryaṃ karoti | malenāvṛtas tv ādarśaḥ pratibimba-grahaṇa-lakṣaṇaṃ svakāryaṃ na karoti | svacchatā-dharma-mātra-tirodhānāt svarūpatas tūpalabhyata eva | ulbenāvṛtas tu garbho na hasta-pādādi-prasāraṇa-rūpaṃ sva-kāryaṃ karoti na vā svarūpata upalabhyata iti viśeṣaḥ

 

Viśvanātha


na ca kasyacid evāyaṃ vairy api tu sarvasyaiveti sa-dṛṣṭāntam āha dhūmeneti | kāmasyāgāḍhatve gāḍhatve ‚tigāḍhatve ca krameṇa dṛṣṭāntāḥ | dhūmenāvṛto ‚pi malino vahnir dāhādi-lakṣaṇaṃ sva-kāryaṃ tu karoti | malenāvṛto darpaṇaṃ tu svacchatā-dharma-tirodhānād bimba-grahaṇaṃ sva-kāryaṃ na karoti svarūpatas tūpalabhyate | ulbena jarāyūṇāvṛto garbhas tu sva-kāryaṃ kara-caraṇādi-prasāraṇaṃ na karoti, na vā svarūpata upalabhyata iti | evaṃ kāmasyāgāḍhatve paramārtha-smaraṇaṃ kartuṃ śaknoti | gāḍhatve na śaknotīti gāḍhatve tv acetanam eva syād idaṃ jagad eva

 

Baladeva


mṛdu-madhya-tīvra-bhāvena trividhasya kāmasya dhūma-malolbaneti krameṇa dṛṣṭāntān āha dhūmenet | yathā dhūmenāvṛto ‚nujjvalo ‚pi vahnir auṣṇādikaṃ kiṃcit karoti malenāvṛto darpaṇaḥ svacchatā-tirodhānāt pratibimbaṃ na śaknoti grahītum ulbena jarā-guṇāvṛto garbhas tu pādādi-prasārarṃ na śaknoti kartuṃ na copalabhyate | tathā mṛdunā kāmenāvṛtaṃ jñānaṃ kathaṃcit tattvārthaṃ grahītuṃ śaknoti madhyenāvṛtaṃ na śaknoti | tīvreṇāvṛtaṃ tu prasartum api na śaknoti, na ca pratīyata ity arthaḥ

 
 

Michalski


Jak dym skrywa ogień, jak kurz zwierciadło, jak powłoka płód, tak samo to poznanie okryte jest przez żądzę i gniew.

 

Olszewski


Jako dym osłania płomień, a rdza żelazo, jak macica otacza płód, tak szaleństwo przykrywa świat.

 

Dynowska


Jak ogień dymem, a lustro jest kurzem przyćmione, jak płód macierzystego łona okryty otoczką, tak świat ten cały przez gniew jest przyćmiony i żądzę.

 

Sachse


Tak jak ogień przesłonięty jest dymem,
a zwierciadło — kurzem,
tak jak płód przesłonięty jest macicą,
tak przez niego przesłonięte jest to.

 

Kudelska


Tak jak dym przysłania ogień, kurz zwierciadło, jak płód jest otoczką osłonięty,
Tak tę mądrość zakrywają pragnienia.

 

Rucińska


Jak ogień w zasłonie dymu, zwierciadło pod warstwą kurzu,
Jak płód w osłonie łożyska, tak ono pod nim się kryje

 

Szuwalska


Niczym dym, co przesłania płonące płomienie,
Niczym kurz, co pokrywa powierzchnię zwierciadła,
Niczym łono, co chroni poczęte w nim życie,
Tak stworzenie wszelakie żądzą jest okryte –

 

Byrski


Jak ogień okryty dymem, lustro – pyłem i jak embrion
Jest okryty przez łożysko – to przez niego jest okryte.

 
 

BhG 3.39

āvṛtaṃ jñānam etena jñānino nitya-vairiṇā
kāma-rūpeṇa kaunteya duṣpūreṇānalena ca

Update Required
To play the media you will need to either update your browser to a recent version or update your Flash plugin.

analiza syntaktyczna

he kaunteya (Kunjowicu!),
etena (przez tego) nitya-vairiṇā (wiecznego wroga) kāma-rūpeṇa (w postaci żądzy) duṣpūreṇa (trudnego do napełnienia) analena ca (i przez ogień) jñāninaḥ (mądrego) jñānam (wiedza) āvṛtam (przykryta) [asti](jest).

 

tłumaczenie polskie

Kuntjowicu, wiedza wiedzącego zostaje przykryta przez tego wiecznego wroga,
który [jawi się] pod postacią żądzy, jest trudny do zaspokojenia i jest ogniem.

 

analiza gramatyczna

āvṛtam ā-vṛta (ā-vṛ – okrywać) PP 1i.1 n. okryty;
jñānam jñāna 1i.1 n. wiedza, mądrość, inteligencja (od: jñā – wiedzieć, rozumieć);
etena etat sn. 3i.1 m. przez tego;
jñāninaḥ jñānin 6i.1 m. mądrego, wiedzącego (od: jñā – wiedzieć, rozumieć);
nitya-vairiṇā nitya-vairin 3i.1 m. ; nityena vairiṇetiprzez wiecznego wroga (od: nitya – nieustanny, wieczny; vira – mężny, bohater, vairin – wróg);
kāma-rūpeṇa kāma-rūpa 3i.1 m. ; BV : yasya rūpaṃ kāmo ‘sti tenaprzez tego, którego postacią jest żądza (od: kam –pragnąć, kochać, tęsknić, kāma – pragnienie, żądze; rūp – formować, rūpa – postać, kształt, piękno);
kaunteya kaunteya 8i.1 m. o synu Kunti (od: kunti – lud Kuntiów, kuntī – Kunti, matka Pandowiców);
duṣpūreṇa duṣ-pūra 3i.1 m. przez trudnego do napełnienia / zaspokojenia (od: dur / dus – prefiks: trudny, zły, twardy; pṝ – napełniać, odżywiać, puru – obfitość, pūra – napełnianie, zaspokajanie, danie satysfakcji);
analena anala 3i.1 m. przez ogień (an – oddychać, żyć);
ca av. i;

 
 


Śāṃkara

Legenda:
fragmenty komentowanego wersetu
cytaty z różnych pism
wprowadzenie polemiki

Co określone jest terminem „to”, [który oznacza przedmiot] okrywany przez żądzę? Odpowiada:

kiṃ punas tad idaṃ-śabda-vācyaṃ yat kāmenāvṛtam ity ucyate —

Kuntjowicu, wiedza wiedzącego zostaje przykryta przez tego wiecznego wroga,
który [jawi się] pod postacią żądzy, jest trudny do zaspokojenia i jest [niczym] ogień.

āvṛtaṃ jñānam etena jñānino nitya-vairiṇā |
kāma-rūpeṇa kaunteya duṣpūreṇānalena ca ||3.39||

Wiedza wiedzącego zostaje przykryta przez tego wiecznego wroga – zaiste wiedzący rozumie od samego początku: „ona [żądza] sprawi, że zanagażuję się w zło (anartha)” i zawsze jest nieszczęśliwy.

āvṛtam etena jñānaṃ jñānino nitya-vairiṇā, jñānī hi jānāty anenāham anarthe prayuktaḥ pūrvam eveti | duḥkhī ca bhavati nityam eva |

Dlatego [żądza jest wiecznym wrogiem wiedzącego, a nie głupca. Ten [ostatni] w czasie łaknienia postrzega żądzę jako przyjaciela. Dopiero gdy za jej sprawą doświadcza cierpienia, rozumie: „cierpię z powodu łaknienia”, ale nie wcześniej. Dlatego [żądza] jest wiecznym wrogiem [jedynie] wiedzącego.

ato ’sau jñānino nitya-vairī, na tu mūrkhasya | sa hi kāmaṃ tṛṣṇā-kāle mitram iva paśyan tat-kārye duḥkhe prāpte jānāti tṛṣṇayāhaṃ duḥkhitvam āpādita iti, na pūrvam eva | ato jñānina eva nitya-vairī |

Jaką ma postać? Pod postacią żądzy – ma ona kształt żądzy, czyli pragnienia. Jest trudna do zaspokojenia – trudno ją nasycić, dlatego też jest [niczym] ogniem – gdyż nie ma kresu jej chciwości.

kiṃ-rūpeṇa? kāma-rūpeṇa kāma icchaiva rūpam asyeti kāmarūpas tena duṣpūreṇa duḥkhena pūraṇam asyeti duṣpūras tenānalena nāsyālaṃ paryāptir vidyata ity analas tena ca ||3.39||

 

Rāmānuja


āvaraṇaprakāram āha

asya jantoḥ jñāninaḥ jñānasvabhāvasyātmaviṣayaṃ jñānam etena kāmakāreṇa viṣayavyāmohajananena nityavairiṇā āvṛtam; duṣpūreṇa prāptyanarhaviṣayeṇa, analena ca paryāptirahitena

 

Śrīdhara


idaṃ śabda-nirdiṣṭaṃ darśayan vairitvaṃ sphuṭayati āvṛtam iti | idaṃ viveka-jñānam etena āvṛtam | ajñasya khalu bhoga-samaye kāmaḥ sukha-hetur eva | pariṇāme tu vairitvaṃ pratipadyate | jñāninaḥ punas tat-kālam apy anarthānusandhānād duḥkha-hetur eveti nitgya-vairiṇety uktam | kiṃ ca viṣayaiḥ pūryamāṇo ‚pi yo duṣpūraḥ | āpūryamāṇaṃ tu śoka-santāpa-hetutvād anala-tulyaḥ | anena sarvān prati nitya-vairitvam uktam

 

Madhusūdana


tathā tenedam āvṛtam iti saṅgraha-vākyaṃ vivṛṇoty āvṛtam iti | jñāyate ‚neneti jñānam antaḥkaraṇaṃ viveka-vijñānaṃ veda-śabda-nirdiṣṭam etena kāmenāvṛtam | tathāpy āpātataḥ sukha-hetutvād upādeyaḥ syād ity ata āha jñānino nitya-vairiṇā | ajño hi viṣaya-bhoga-kāle kāmaṃ mitram iva paśyaṃs tat-kārye duḥkhe prāpte vairitvaṃ jānāti kāmenāhaṃ duḥkhitvam āpādita iti | jñānī tu bhoga-kāle ‚pi jānāty anenāham anarthe praveśita iti | ato vivekī duḥkhī bhavati bhoga-kāle ca tat-pariṇāme cāneneti jñānino ‚sau nitya-vairīti sarvathā tena hantavya evety arthaḥ |

tarhi kiṃ svarūo ‚sāv ity ata āha kāma-rūpeṇa | kāma icchā tṛṣṇā saiva rūpaṃ yasya tena | he kaunteyeti sambandhāviṣkāreṇa premāṇaṃ sūcayati | nanu vivekino hantavyo ‚py avivekina upādeyaḥ syād ity ata āha duṣpūreṇānalena ca | ca-kāra upamārthaḥ | na vidyate ‚laṃ paryāptir yasyety analo vahniḥ | sa yathā haviṣā pūrayitum aśakyas tathāyam api bhogenety arthaḥ | ato nirantaraṃ santāpa-hetutvād vivekina ivāvivekino ‚pi heya evāsau | tathā ca smṛtiḥ –

na jātu kāmaḥ kāmānām upabhogena śāṃyati |
haviṣā kṛṣṇa-vartmeva bhūya evābhivardhate || [BhP 9.19.14] iti |

athavecchāyā viṣaya-siddhi-nivartyatvād icchā-rūpaḥ kāmo viṣaya-bhogena svayam eva nivartiṣyate kiṃ tatrāti-nirbandhenety ata uktaṃ duṣpūreṇānalena ceti | viṣaya-siddhyā tat-kālam icchātirodhāne ‚pi punaḥ prādurbhāvān na viṣaya-siddhir icchā-nivartikā | kintu viṣaya-doṣa-dṛṣṭir evatatheti bhāvaḥ

 

Viśvanātha


kāma eva hi jīvasyāvidyety āha āvṛtam iti | nitya-vairiṇy ato ‚sau sarva-prakāreṇa hantavya iti bhāvaḥ | kāma-rūpeṇa kāmākāreṇājñānenety arthaḥ | ca-kāra ivārthe | analo yathā haviṣā pūrayitum acakyas tathā kāmo ‚pi bhogenety arthaḥ | yad uktam –

na jātu kāmaḥ kāmānām upabhogena śāṃyati |
haviṣā kṛṣṇa-vartmeva bhūya evābhivardhate || [BhP 9.19.14] iti

 

Baladeva


uktam arthaṃ sphuṭayati āvṛtam iti | anena kāma-rūpeṇa nitya-vairiṇā jñānino jīvasya jñānam āvṛtam iti sambandhaḥ | ajñasya viṣaya-bhoga-samaye sukhatvāt suhṛd api kāmas tat-kārye duḥkhe sati vairḥ syād vijñasya tu tat-samaye ‚pi duḥkhānusandhānād duḥkha-hetur eveti nitya-vairiṇety uktiḥ | tasmāt sarvathā hantavya iti bhāvaḥ | kiṃ ca duṣpūreṇeti | ca-śabda ivārthaḥ | tatrānalo yathā haviṣā pūrayitum aśakyas tathā bhogena kāma ity arthaḥ | smṛtiś caivam āha-

na jātu kāmaḥ kāmānām upabhogena śāṃyati |
haviṣā kṛṣṇa-vartmeva bhūya evābhivardhate || [BhP 9.19.14] iti |

tasmāt sarveṣāṃ sa nitya-vairīti

 
 

Michalski


Poznanie człowieka poznającego okryte jest przez tego wiecznego wroga, który przybiera kształt do woli, Kauntejo, i jest jak ogień nienasycony!

 

Olszewski


Wieczna nieprzyjaciółka mędrca, namiętność zamracza naukę. Jako płomień nienasycony, zmienia formę do woli.

 

Dynowska


Zaiste wszelką mądrość, o synu Kunti, przysłania ten mędrca wróg nieustanny – pożądanie, jak płomień nigdy nie syte.

 

Sachse


Przez tego to odwiecznego wroga mędrca,
o synu Kunti,
przez nienasycony ogień
przybierający postać pożądania
przesłonięta jest wiedza.

 

Kudelska


Zakryta jest ta mądrość, synu Kunti, przez wiecznego wroga mędrca,
Przez ten ogień, który wciąż nienasycony i pragnień pełny.

 

Rucińska


To on zasłania poznanie, wieczny wróg mędrca, Kauntejo,
Mający postać pragnienia – nienasycony wciąż ogień!

 

Szuwalska


Żądzą, która przesłania wiedzę tych, co wiedzą
I co wiedzy jest wrogiem bezwzględnym i wiecznym,
Nigdy nie nasyconym, jak ogień palącym.

 

Byrski


Przez wiecznego wroga tego, ogień ten nienasycony
Pod postacią miłowania, poznanie poznającego
Jest okryte, o Kauntejo!

 
 

BhG 3.40

indriyāṇi mano buddhir asyādhiṣṭhānam ucyate
etair vimohayaty eṣa jñānam āvṛtya dehinam

Update Required
To play the media you will need to either update your browser to a recent version or update your Flash plugin.

analiza syntaktyczna

indriyāṇi (zmysły), manaḥ (umysł), buddhiḥ (roztropność) asya (jego) adhiṣṭhānam (siedziba) ucyate (jest nazwane).
eṣaḥ (on) etaiḥ (przez nie) jñānam (wiedzę) āvṛtya (okrywszy)
dehinam (mającego ciało) vimohayati (sprawia omroczenie).

 

tłumaczenie polskie

Zmysły, umysł i roztropność nazywane są jego fortem.
Dzięki nim, gdy już wiedzę okryje, sprawia omroczenie właściciela ciała.

 

analiza gramatyczna

indriyāṇi indriya 1i.3 n. zmysły (od: ind – posiadać moc);
manaḥ manas 1i.1 n. umysł (od: man – myśleć);
buddhiḥ buddhi 1i.1 f. roztropność, rozum, myśl, rozsądek, intelekt, percepcja, poznanie, idea, pogląd (od: budh – budzić, rozumieć, percepować);
asya idam sn. 6i.1 n. tego;
adhiṣṭhānam adhiṣṭhāna 1i.1 n. podstawa, pozycja, siedziba, forteca, rząd (od: adhi-sthā – stać na, polegać na, władać);
ucyate vac (mówić) Praes. pass. 1c.1 mówi się o nim, jest nazywany;
etaiḥ etat sn. 3i.3 m. przez nie;
vimohayati vi-muh (mylić się, być skonfundowanym, omroczonym, ogłupiałym) Praes. caus. P 1c.3 omraczają;
eṣaḥ etat sn. 1i.1 m. on;
jñānam jñāna 2i.1 n. wiedzę, mądrość, inteligencję (od: jñā – wiedzieć, rozumieć);
āvṛtya ā-vṛ (okrywać) absol. okrywszy;
dehinam dehin 2i.1 m. mającego ciało (od: dih – namaszczać, kleić, deha – forma, kształt, ciało; dehin = dehavant = dehābhimānin – posiadacz ciała, myślący [o sobie jako] o ciele);

 

warianty tekstu

vimohayaty eṣa vimohayaty eṣu (omracza, w nich);
dehinam → dehināṃ / dehinaḥ (posiadaczy ciała, posiadacza ciała);

 
 


Śāṃkara

Legenda:
fragmenty komentowanego wersetu
cytaty z różnych pism
wprowadzenie polemiki

Jakie jest umiejscowienie żądzy, która z powodu zakrywania wiedzy jest wrogiem całego świata? Przewidując [taką wątpliwość] mówi: „Gdy pozna się siedzibę wroga, z łatwością można dokonać jego zniszczenia”. kim adhiṣṭhānaḥ punaḥ kāmo jñānasyāvaraṇatvena vairī sarvasya lokasya? ity apekṣāyām āha, jñāte hi śatror adhiṣṭhāne sukhena nibarhaṇaṃ kartuṃ śakyata iti —

Zmysły, umysł i roztropność nazywane są jej fortem.
Dzięki nim, gdy już wiedzę okryje, omracza właściciela ciała.

indriyāṇi mano buddhir asyādhiṣṭhānam ucyate |
etair vimohayaty eṣa jñānam āvṛtya dehinam ||3.40||

Zmysły, umysł i roztropność nazywane są jej, czyli żądzy, fortem – schronieniem (āśraya). Dzięki nim – dzięki schronieniom począwszy od zmysłów, omracza – różnorako ogłupia, ona, czyli żądza, okrywszy, przesłoniwszy, wiedzę właściciela ciała – wcielonego.

indriyāṇi mano buddhiś cāsya kāmasyādhiṣṭhānam āśraya ucyate | etair indriyādibhir āśrayair vimohayati vividhaṃ mohayaty eṣa kāmo jñānam āvṛtya ācchādya dehinaṃ śarīriṇam ||3.40||

 

Rāmānuja


kair upakaraṇair ayaṃ kāma ātmānam adhiṣṭhitīty atrāha

adhitiṣṭhaty ebhir ayaṃ kāma ātmānam itīndriyāṇi mano buddhir asyādhiṣṭhānam; etair indriyamanobuddhibhiḥ kāmo ‚dhiṣṭhānabhūtair viṣayapravaṇair dehinaṃ prakṛtisaṃsṛṣṭaṃ jñānam āvṛtya vimohayati vividhaṃ mohayati, ātmajñānavimukhaṃ viṣayānubhavaparaṃ karotītyarthaḥ

 

Śrīdhara


idānīṃ tasyādhiṣṭhānaṃ kathayan jayopāyam āha indriyāṇīti dvābhyām | viṣaya-darśana-śravaṇādibhiḥ saṃkalpenādhyavasāyena ca kāmasya āvirbhāvād indriyāṇi ca manaś ca buddhiś cāsyādhiṣṭhānam ucyate | etair indriyādibhir darśanādi-vyāpāravadbhir āśraya-bhūtair viveka-jñānam āvṛtya dehinaṃ vimohayati

 

Madhusūdana


jñāte hi śatror adhiṣṭhāne sukhena sa jetuṃ śakyata iti tad-adhiṣṭhānam āha indriyāṇīti | indriyāṇi śabda-sparśa-rūpa-rasa-gandha-grāhakāṇi śrotrādīni vacanādāna-gamana-visargānanda-janakāni vāg-ādīni ca | manaḥ saṅkalpātmakaṃ buddhir adhyavasāyātmikā ca | asya kāmasyādhiṣṭhānam āśraya ucyate | yata etair indriyādibhiḥ sva-sva-vyāpāravadbhir āśrayair vimohayati vividhaṃ mohayati eṣa kāmo jñānam viveka-jñānam āvṛtyācchādya dehinaṃ dehābhimāninam

 

Viśvanātha


kvāsau tiṣṭhaty ata āha indriyāṇīti | asya vairiṇaḥ kāmasyādhiṣṭhānaṃ mahā-durga-rājadhānyaḥ | śabdādayo viṣayās tu tasya rājño deśā iti bhāvaḥ | etair indriyādibhir dehinaṃ jīvam

 

Baladeva


vairiṇaḥ kāmasya durgeṣu nirjiteṣu tasya jayaḥ sukara iti tāny āha indriyāṇīti | viṣaya-śravaṇādinā saṅkalpenādhyavasāyena ca kāmasyābhivyakteḥ śrotrādīni ca manaś ca buddhiś ca tasyādhiṣṭhānaṃ mahā-durga-rājadhānī-rūpaṃ bhavati viṣayās tu tasya tasya janapadā bodhyāḥ | etair viṣaya-saṃcāribhir indriyādibhir dehinaṃ prakṛti-sṛṣṭa-dehavantaṃ jīvam ātma-jñānodyatam eṣa kāmo vimohayati ātma-jñāna-vimukhaṃ viṣaya-rasa-pravaṇaṃ ca karotīty arthaḥ

 
 

Michalski


Zmysły, serce i rozum uważane są za jego siedzibę. Z ich pomocą oślepia on ducha, okrywszy mrokiem poznanie.

 

Olszewski


Zmysły, duch, rozum są pod jej panowaniem. Przez zmysły zamracza ona wiedzę i mąci rozum człowieka.

 

Dynowska


Mówią iż zmysły, umysł i intelekt są jego mieszkaniem, poprzez nie przysłania ono mądrość i paczy widzenie człowieka.

 

Sachse


Mówią, że jego siedliskiem
są zmysły, umysł i rozum.
Dzięki nim zwodzi on ucieleśnionego,
przesłaniając przed nim wiedzę.

 

Kudelska


Powiadają, iż zmysły, umysł i rozum są jego mieszkaniem,
Poprzez nie przysłonięta jest mądrość ducha wcielonego i to go bałamuci.

 

Rucińska


Mówią, że jego siedzibą są zmysły, umysł i rozum,
To nimi mami on duszę, zakrywszy przed nią poznanie,

 

Szuwalska


Jej siedliskiem są zmysły, umysł i intelekt,
Poprzez które oślepia, gasząc światło wiedzy.

 

Byrski


Zmysły, serce, rozum – mówią – dlań podstawą. Za ich sprawą
Wcielonego on omamia, rozpoznanie okrywając.

 
 

BhG 3.41

tasmāt tvam indriyāṇy ādau niyamya bharata-rṣabha
pāpmānaṃ prajahi hy enaṃ jñāna-vijñāna-nāśanam

Update Required
To play the media you will need to either update your browser to a recent version or update your Flash plugin.

analiza syntaktyczna

he bharatarṣabha (o byku wśród Bharatów!),
tasmāt (dlatego) tvam (ty) ādau (na początku) indriyāṇi (zmysły) niyamya (powstrzymawszy),
enam (tego) jñāna-vijñāna-nāśanam (zabójcę wiedzy i mądrości) pāpmānam (grzesznika) hi prajahi (zaiste zabij).

 

tłumaczenie polskie

O byku wśród Bharatów, dlatego na początku powściągnij zmysły
[i] zabij tego grzesznika, niszczącego wiedzę i mądrość.

 

analiza gramatyczna

tasmāt av. dlatego (od: tat sn. 5i.1 m. – z tego);
tvam yuṣmat sn. 1i.1ty;
indriyāṇi indriya 2i.3 n. zmysły (od: ind – posiadać moc);
ādau av. na początku (od: ādi – początek, rozpoczęcie; locativus);
niyamya ni-yam (powściągać) absol. powściągnąwszy;
bharata-rṣabha bharata-rṣabha 8i.1 m. ; TP : bharatāṇām ṛṣabha itibyk wśród Bharatów (od: bhṛ – dzierżyć lub bharata – król Bharata, utrzymywany, aktor, w l. mnogiej – potomkowie Bharaty; ṛṣabha – byk, dominujący, najlepszy);
pāpmānam pāpman 2i.1 m. zło, nieszczęście, grzech;
prajahi pra-han (uderzać, zabijać) Imperat. P 2c.1 zniszcz, zabij;
lub prajahihi → pra- (opuszczać, pozostawiać, porzucać) Imperat. P 2c.1 porzuć, zostaw;
hi av. ponieważ, albowiem, właśnie, zaiste, z pewnością;
enam etat sn. 2i.1 m. go;
jñāna-vijñāna-nāśanam jñāna-vijñāna-nāśana 2i.1 m. ; BV : yena jñānasya vijñānasya ca nāśanam asti tamtego, przez którego wiedza i mądrość jest niszczona (od: jñā – wiedzieć, rozumieć, jñāna – wiedza, mądrość, inteligencja; vi-jñāna – mądrość, zrozumienie, pojęcie, rozpoznanie; naś – niszczeć, zanikać, nāśa – zniszczenie, nāśana – zniszczenie, usunięcie);

 

warianty tekstu

niyamya → niyatya (wysiliwszy się);
prajahi hy enaṃ → prajahī hy enaṃ;

 
 


Śāṃkara

Legenda:
fragmenty komentowanego wersetu
cytaty z różnych pism
wprowadzenie polemiki

A zatem:

yata evaṃ —

O byku wśród Bharatów, dlatego na początku powściągnij zmysły
i zabij tego grzesznika, niszczącego wiedzę i mądrość.

tasmāt tvam indriyāṇy ādau niyamya bharatarṣabha |
pāpmānaṃ prajahi hy enaṃ jñāna-vijñāna-nāśanam ||3.41||

Dlatego na początku, czyli najpierw, powściągnij – poddaj kontroli, zmysły, o byku wśród Bharatów, i zabij, czyli porzuć, tego grzesznika – żądzę skłaniającą do grzechu, naturalnego wroga niszczącego wiedzę i mądrość.

tasmāt tvam indriyāṇy ādau pūrvam eva niyamya vaśīkṛtya bharatarṣabha pāpmānaṃ pāpācāraṃ kāmaṃ prajahi hi parityaja enaṃ prakṛtaṃ vairiṇaṃ jñāna-vijñāna-nāśanaṃ |

Wiedzę (jñāna) dotyczącą jaźni i innych [zagadnień] można osiągnąć z pism i od nauczycieli. Mądrość (vijñāna), ze względu na jej wyższość, jest jej doświadczeniem. Obie – wiedza i mądrość – są przyczyną pomyślności. Ich niszczyciela, czyli przyczynę zaniku, usuń, z siebie wyrzuć. Oto znaczenie.

jñānaṃ śāstrata ācāryataś cātmādīnām avabodhaḥ | vijñānaṃ viśeṣatas tad-anubhavas tayor jñāna-vijñānayoḥ śreyaḥ-prāpti-hetvor nāśanaṃ nāśa-karaṃ prajahihi ātmanaḥ parityajety arthaḥ ||3.41||

 

Rāmānuja


yasmāt sarvendriyavyāpāroparatirūpe jñānayoge pravṛttasyāyaṃ kāmarūpaḥ śatruḥ viṣayābhimukhyakaraṇena ātmani vaimukhyaṃ karoti, tasmāt prakṛtisaṃsṛṣṭatayendriyavyāpārapravaṇastvam ādau mokṣopāyārambhasamaya eva, indriyavyāpārarūpe karmayoge indriyāṇi niyamya, enaṃ jñānavijñānanāśanam ātmasvarūpaviṣayasya jñānasya tadvivekaviṣayasya ca nāśanaṃ pāpmānaṃ kāmarūpaṃ vairiṇaṃ prajahi nāśaya

 

Śrīdhara


yasmād evaṃ tasmād iti | tasmād ādau vimohāt pūrvam evendriyāṇi mano buddhiṃ ca niyamya pāpmānaṃ pāpa-rūpam enaṃ kāmaṃ hi sphuṭaṃ prajahi ghātaya | yad vā prajahihi parityaja | jñānam ātma-viṣayaṃ | vijñānaṃ nididhyāsanajam | tam eva dhīro vijñāya prajñāṃ kurvīta iti śruteḥ

 

Madhusūdana


yasmād evam | yasmād indriyādhiṣṭhānaḥ kāmo dehinaṃ mohayati tasmāt tvam ādau mohanāt pūrvaṃ kāma-nirodhāt pūrvam iti vā | indriyāṇi śrotrādīni niyamya vaśīkṛtya | teṣu hi vaśīkṛteṣu mano-buddhyor api vaśīkaraṇaṃ sidhyati saṅkalpādhyavasāyayor bāhyendriya-pravṛtti-dvāraivānartha-hetutvāt | ata indriyāṇi mano buddhir iti pūrvaṃ pṛthaṅ-nirdiśyāpīhendriyāṇīty etāvad uktam | indriyatvena tayor api saṅgraho vā | he bharatarṣabha mahā-vaṃśa-prabhūtatvena samartho ‚si | pāpmānaṃ sarva-pāpa-mūla-bhūtam enaṃ kāmaṃ vairiṇaṃ prajahihi parityaja hi sphuṭaṃ prajahi prakarṣeṇa mārayeti vā | jahi śatrum ity upasaṃhārāc ca | jñānaṃ śāstrācāryopadeśa-jaṃ parokṣaṃ vijñānam aparokṣaṃ tat-phalaṃ tayor jñāna-vijñānayoḥ śreyaḥ-prāpti-hetvor nāśanam

 

Viśvanātha


vairiṇaḥ khalv āśraye jite sati vairī jīyata iti nītir ataḥ kāmasyāśrayeṣv indriyādiṣu yathottaraṃ durjayatvādhikyam | ataḥ prathama-prāptānīndriyāṇi durjayāny apy uttarāpekṣayā sujayāni | prathamaṃ te jīyantām ity āha tasmād iti | indriyāṇi niyamyena yadyapi para-strī-para-dravyādy-apaharaṇe durnivāraṃ mano gacchaty eva | tad api tatra tatra netra-śrotra-kara-caraṇādīndriya-vyāpāra-stha-gaṇanād indriyāṇi na gamayety arthaḥ | pāpmānam atyugraṃ kāmaṃ jahītīndriya-vyāpārastha-gaṇanam atikālena mano ‚pi kāmād vicyutaṃ bhavatīti bhāvaḥ

 

Baladeva


yasmād ayaṃ kāma-rūpo vairī nikhilendriya-vyāpāra-virati-rūpāyātma-jñānāyodyatasya viṣaya-rasa-pravaṇair indriyair jñānam āvṛṇoti tasmāt prakṛti-sṛṣṭa-dehādimāṃs tvam ādāv ātma-jñānodayāyārambha-kāla evendriyāṇi sarvāṇi tad-vyāpāra-rūpe niṣkāme karma-yoge niyamya pravaṇāni kṛtvā enaṃ pāpmānaṃ kāmaṃ śatruṃ prajahi vināśaya | hi yasmāj jñānasya śāstrīyasya dehādi-viviktātma-viṣayakasya vijñānasya ca tādṛg-ātmānubhavasya nāśanam āvarakam

 
 

Michalski


Dlatego, przedewszystkim, powściągnij zmysły, Bharato-buhaju, a później wypleń to zło, które niszczy wiedzę i poznanie.

 

Olszewski


Dlatego więc, doskonały synu Bharaty, okiełznaj swoje zmysły od samego początku i zniszcz tę grzesznicę, która odbiera wiedzę i sąd.

 

Dynowska


więc najpierw zmysły opanuj, o najlepszy z Bharatów, a potem zniwecz tego twórcę grzechu, wroga wszelkiej mądrości i wiedzy.

 

Sachse


Najpierw więc powściągnij twe zmysły,
najdzielniejszy z Bharatów,
odtrąć [przez to] wroga
niosącego zgubę poznaniu i doświadczeniu prawdy.

 

Kudelska


Dlatego panuj nad swymi zmysłami od początku, o Najlepszy z ludzi,
I zło pokonaj, które niszczy wszelką mądrość i pojmowanie.

 

Rucińska


Wpierw zatem zmysły powściągnij, najznakomitszy z Bharatów,
I zabij tego złoczyńcę, co niszczy wiedzę i ogląd!

 

Szuwalska


Dlatego, nie czekając, panuj nad zmysłami,
By zgładzić móc w zalążku to zło wszechniszczące,
Co wrogiem jest największym wiedzy i mądrości.

 

Byrski


Więc ty, turze wśród Bharatów, zmysły najpierw powściągnąwszy,
Zniszcz grzesznika właśnie tego, zgubę wiedzy i poznania.

 
 

BhG 3.42

indriyāṇi parāṇy āhur indriyebhyaḥ paraṃ manaḥ
manasas tu parā buddhir yo buddheḥ paratas tu saḥ

Update Required
To play the media you will need to either update your browser to a recent version or update your Flash plugin.

analiza syntaktyczna

indriyāṇi (zmysły) parāṇi (wyższe) [santi iti] (są) [te] (oni) āhuḥ (oznajmili),
indriyebhyaḥ (od zmysłów) manaḥ (umysł) param (wyższy) [asti] (jest),
manasaḥ tu (ale od umysłu) buddhiḥ (roztropność) parā (wyższa) [asti] (jest),
yaḥ tu (ale który) buddheḥ (od roztropności) parataḥ (daleko ponad) saḥ (on) [asti] (jest).

 

tłumaczenie polskie

Oznajmiono, że zmysły są wyżej, od zmysłów wyższy jest umysł,
od umysłu wyższa jest roztropność, ale on jest wysoko ponad.

 

analiza gramatyczna

indriyāṇi indriya 1i.3 n. zmysły (od: ind – posiadać moc);
parāṇi para 1i.3 n. dalekie, odległe, poza, wcześniejsze, późniejsze, starożytne, ostateczne, najwyższe, najlepsze;
āhuḥ ah (mówić – odmiana jedynie w Perf. reszta form od: brū) Perf. P 1c.3 powiedzieli;
indriyebhyaḥ indriya 5i.3 n. od zmysłów (od: ind – posiadać moc);
param para 1i.1 n. daleki, odległy, poza, wcześniejszy, późniejszy, starożytny, ostateczny, najwyższy, najlepszy;
manaḥ manas 1i.1 n. umysł (od: man – myśleć);
manasaḥ manas 5i.1 n. od umysłu (od: man – myśleć)
tu av. ale, wtedy, z drugiej strony, i;
parā para 1i.1 f. daleka, odległa, poza, wcześniejsza, późniejsza, starożytna, ostateczna, najwyższa, najlepsza;
buddhiḥ buddhi 1i.1 f. roztropność, rozum, myśl, rozsądek, intelekt, percepcja, poznanie, idea, pogląd (od: budh – budzić, rozumieć, percepować);
yaḥ yat sn. 1i.1 m. kto;
buddheḥ buddhi 5i.1 f. od roztropności, od rozumu, od myśli, od rozsądk, od intelektu, od percepcji, od poznania, od idei, od poglądu (od: budh – budzić, rozumieć, percepować);
parataḥ av. dalej, poza, daleko ponad (od: para – daleki, odległy, poza; ablativus nieodmienny zakończony na: -tas);
tu av. ale, wtedy, z drugiej strony, i;
saḥ tat sn. 1i.1 m. on;

 

warianty tekstu

yo buddheḥ → buddher yaḥ (od roztropności, który);

 
 


Śāṃkara

Legenda:
fragmenty komentowanego wersetu
cytaty z różnych pism
wprowadzenie polemiki

Zostało powiedziane: „na początku powściągnij zmysły i zniszcz wroga – żądzę”. Teraz będzie powiedziane jakie schronienie [należy przyjąć], by zniszczyć żądzę:

indriyāṇy ādau niyamya kāmaṃ śatruṃ jahihi ity uktam | tatra kim āśrayaḥ kāmaṃ jahyāt ity ucyate —

Oznajmiono, że zmysły są wyżej, od zmysłów wyższy jest umysł,
od umysłu wyższy jest rozum, a ten kto przewyższa rozum, to on.

indriyāṇi parāṇy āhur indriyebhyaḥ paraṃ manaḥ |
manasas tu parā buddhir yo buddheḥ paratas tu saḥ ||3.42||

Zmysły – począwszy od słuchu, jest ich pięć. Uznawszy ciało za grube, zewnętrzne i ograniczone oraz zauważając, że [zmysły są] subtelniejsze, wewnętrzne i sięgające dalej, mędrcy oznajmili, że są one wyżej, czyli przewyższają [grube ciało]. Podobnie od zmysłów wyższy jest umysł mający naturę postanowień i wyobrażeń (saṃkalpa-vikalpa). Podobnie od umysłu wyższy jest rozum mający naturę pewności.

indriyāṇi śrotrādīni pañca | dehaṃ sthūlaṃ bāhyaṃ paricchinnaṃ cāpekṣya saukṣmyāntaratva-vyāpitvādy-apekṣayā parāṇi prakṛṣṭāny āhuḥ paṇḍitāḥ | tathā indriyebhyaḥ paraṃ manaḥ saṃkalpa-vikalpātmakam | tathā manasas tu parā buddhir niścayātmikā |

Podobnie ten kto jest ponad wszelkim postrzegalnym i ponad zasięgiem rozumu, kto jest wcielony, kogo omracza żądza zakrywszy mu wiedzę – [żądza] wraz ze zmysłami, swym siedliskiem – ten przewyższa rozum. On jest obserwatorem rozumu, Nadjaźnią (paramātman).

tathā yaḥ sarva-dṛśyebhyo buddhy-antebhyo ’bhyantaro yaṃ dehinam indriyādibhir āśrayair yuktaḥ kāmo jñānāvaraṇa-dvāreṇa mohayatīty uktam | buddheḥ paratas tu sa | sa buddher draṣṭā | paramātmā ||3.42||

 

Rāmānuja


jñānavirodhiṣu pradhānam āha

jñānavirodhe pradhānānīndriyāṇy āhuḥ, yata indriyeṣu viṣayavyāpṛteṣu ātmani jñānaṃ na pravartate / indriyebhyaḥ paraṃ manaḥ indriyeṣu uparateṣv api manasi viṣayapravaṇe ātmajñānaṃ na saṃbhavati / manasas tu parā buddhiḥ manasi vṛttyantaravimukhe ‚pi viparītādhyavasāyapravṛttau satyāṃ jñānaṃ na pravartate / sarveṣu buddhiparyanteṣu uparateṣv apīcchāparyāyaḥ kāmo rajassamudbhavo vartate cet, sa evaitānīndriyādīny api svaviṣaye vartayitvā ātmajñānaṃ niruṇaddhi / tad idam ucyate, yo buddheḥ paras tu saḥ iti / buddher api yaḥ paras sa kāma ityarthaḥ

 

Śrīdhara


yatra citta-praṇidhānena indriyāṇi niyantuṃ śakyante, tad ātma-svarūpaṃ dehādibhyo vivicya darśayati indriyāṇīti | indriyāṇi dehādibhyo grāhyebhyaḥ parāṇi śreṣṭhāny āhuḥ sūkṣmatvāt prakāśakatvāc ca | ataeva tad-vyatiriktatvam apy arthād uktaṃ bhavati | indriyebhyaś ca saṅkalpātmakaṃ manaḥ param tat-pravartakatvāt | manasas tu niścayātmikā buddhiḥ parā | niścaya-pūrvakatvāt saṅkalpasya | yas tu buddheḥ paratas tat-sākṣitvenāvasthitaḥ sarvāntaraḥ sa ātmā | taṃ vimohayati dehinam iti dehi-śabdokta ātmā sa iti parāmṛśyate

 

Madhusūdana


nanu yathā kathaṃcid bāhyendriya-niyama-sambhave ‚py āntara-tṛṣṇā-tyāgo ‚tiduṣkara iti cen, na | raso ‚py asya paraṃ dṛṣṭvā nivartate [Gītā 2.59] ity atra para-darśanasya rasābhidhānīyaka-tṛṣṇā-tyāga-sādhanasya prāg-ukteḥ | tarhi ko ‚sau paro yad-darśanāt tṛṣṇā-nivṛttir ity āśaṅkya śuddham ātmānaṃ para-śabda-vācyaṃ dehādibhyo vivicya darśayati indriyāṇīti | śrotrādīni jñānendriyāṇi pañca sthūlaṃ jaḍaṃ paricchinnaṃ bāhyaṃ ca deham apekṣya parāṇi sūkṣmatvāt prakāśakatvād vyāpakatvād antaḥsthatvāc ca prakṛṣṭāny āhuḥ paṇḍitāḥ śrutayo vā | tathendriyebhyaḥ paraṃ manaḥ saṅkalpa-vikalpātmakaṃ tat-pravartakatvāt | tathā manasas tu parā buddhir adhyavasāyātmikā | adhyavasāyo hi niścayas tat-pūrvaka eva saṅkalpādir mano-dharmaḥ | yas tu buddheḥ paratas tad-bhāsakatvenāvasthito yaṃ dehinam indriyādibhir āśrayair yuktaḥ kāmo jñānāvaraṇa-dvāreṇa mohayatīty uktaṃ sa buddher draṣṭā para ātmā | sa eṣa iha praviṣṭaḥ itivad dvyavahitasyāpi dehinas tadā parāmarśaḥ | atrārthe śrutiḥ –

indriyebhyaḥ parā hy arthā arthebhyaś ca paraṃ manaḥ |
manasas tu parā buddhir buddher ātmā mahān paraḥ ||
mahataḥ parama-vyaktam avyaktāt puruṣaḥ paraḥ |
puruṣān na paraṃ kiṃcit sā kāṣṭhā sā parā gatiḥ || [KaṭhU 1.3.10-11] iti |

atrātmanaḥ paratvasyaiva vākya-tātparya-viṣayatvād indriyādi-paratvasyāvivakṣitatvād indriyebhyaḥ parā arthā iti sthāne ‚rthebhyaḥ parāṇīndriyāṇīti vivakṣābhedena bhagavad-uktaṃ na virudhyate | buddher asmad-ādi-vyaṣṭi-buddheḥ sakāśān mahān ātmā samaṣṭi-buddhi-rūpaḥ paraḥ mano mahān matir brahma pūr buddhiḥ khyātir īśvaraḥ iti vāyu-purāṇa-vacanāt | mahato hairaṇyagarbhyā buddheḥ param avyaktam avyākṛtaṃ sarva-jagad-bījaṃ māyākhyaṃ māyāṃ tu prakṛtiṃ vidyād iti śruteḥ | tad dhedaṃ tarhy avyākṛtam āsīt iti ca | avyaktāt sakāśāt sakala-jaḍa-varga-prakāśakaḥ puruṣaḥ pūrṇa ātmā paraḥ | tasmād api kaścid anyaḥ paraḥ syād ity ata āha puruṣān na paraṃ kiṃcid iti | kuta evaṃ yasmāt sā kāṣṭhā samāptiḥ sarvādhiṣṭhānatvāt | sā parā gatiḥ | so ‚dhvanaḥ pāram āpnoti tad viṣṇoḥ paramaṃ padam ity ādi-śruti-prasiddhā parā gatir api saivety arthaḥ | tad etat sarvaṃ yo buddheḥ paratas tu sa ity anenoktam

 

Viśvanātha


na ca prathamam eva mano-buddhi-jaye yatanīyam aśakyatvād ity āha indriyāṇi parāṇīti | daśa-dig-vijayibhir api vīrair durjayatvād atibalatvena śreṣṭhānīty arthaḥ | indriyebhyaḥ sakāśād api prabalatvān manaḥ paraṃ | svapne khalv indriyeṣv api naṣṭeṣv anaśvaratvād iti bhāvaḥ | manasaḥ sakāśād api parā prabalā buddhir vijñāna-rūpā | suṣuptau manasy api naṣṭe tasyāḥ sāmānyākārāyā anaśvarātvād iti bhāvaḥ | tasya buddheḥ sakāśād api parato balādhikyena yo vartate, tawsyām api jñānābhyāsena naṣṭāyāṃ satyāṃ yo virājata ity arthaḥ | sa tu prasiddho jīvātmā kāmasya jetā | tena vastutaḥ sarvato ‚py atiprabalena jīvātmanā indriyādīn vijitya kāmo vijetuṃ śakya eveti nātrāsambhāvanā kāryeti bhāvaḥ

 

Baladeva


nanu mudrita-yantrāmbu-nyāyena niṣkāma-karma-pravaṇatayendriya-niyamane kāma-kṣatir iti tvayā pradarśitam | atha daihika-karma-kāle mukta-yantrāmbu-nyāyenendriya-vṛtti-prasāre kāmasya punar ujjīvatāpattiḥ syād iti tatra raso ‚py asya paraṃ dṛṣṭvā [Gītā 2.59] iti pūrvopadiṣṭena viviktātmānubhavena niḥśeṣā tasya kṣatiḥ syād iti darśayati indriyāṇīti dvābhyām |

pāñcabhautikād dehād indriyāṇi parāṇy āhur paṇḍitāḥ | tac cālīkatvāt tato ’tisūkṣmatvāt tad-vināśe ‚vināśāc ca | indriyebhyaḥ manaḥ paraṃ jāgare teṣāṃ pravartakatvāt svapne teṣu svasmin vilīneṣu rājya-kartṛtvena sthitatvāc ca | manasas tu buddhiḥ parā, niścayātmaka-buddhi-vṛttyaiva saṅkalpātmaka-mano-vṛtteḥ prasarāt | yas tu buddher api parato ‚sti, sa dehī jīvātmā cit-svarūpo dehādi-buddhy-antar-viviktayānubhūtaḥ san niḥśeṣa-kāma-kṣati-hetur bhavatīti | kaṭhāś caivaṃ paṭhanti –

indriyebhyaḥ parā hy arthā arthebhyaś ca paraṃ manaḥ |
manasas tu parā buddhir buddher ātmā mahān paraḥ || ity ādi |

asyārthaḥ – indriyebhyo ‚rthā viṣayās tad-ākarsiktatvāt parāḥ pradhāna-bhūtāḥ | viṣayendriya-vyavahārasya mano-mūlatvād arthebhyo manaḥ paraṃ viṣaya-bhogasya niścaya-pūrvakatvāt saṃśayātmakān manaso manaḥ paraṃ viṣaya-bhogasya niścaya-pūrvakatvāt saṃśayātmakān manaso niścayātmikā buddhiḥ parā buddher bhogopakaraṇatvāt tasyāḥ sakāśād bhoktātmā jīvaḥ paraḥ sa cātmā mahān dehendriyāntaḥkaraṇa-svāmīti daihikaṃ karma tu pūrvābhyāsa-vaśāc cakra-bhramitvat setsyati

 
 

Michalski


Wysoko są cenione zmysły, wyżej jednak serce, – od serca wyżej stoi rozum, ponad rozumem stoi „On”.

 

Olszewski


Zmysły, powiadają, są potężne, duch jest silniejszy; rozum jest silniejszy od ducha. Ale silniejszą od rozumu jest ona (radżas).

 

Dynowska


Mówią, iż zmysły są silne, lecz myśl jest od zmysłów silniejsza, a od myśli Rozum rozpoznający; lecz i ponad Rozum wyższy jest – ON.

 

Sachse


Doskonałe są zmysły, mówią.
Od zmysłów wyższy jest umysł,
a od umysłu wyższy jest rozum.
Ten natomiast, kto stoi ponad rozumem, to on.

 

Kudelska


Powiadają, iż zmysły są wielkie, lecz od zmysłów umysł wyższy,
Od umysłu wyższy rozum, a On jest wyższy nawet od rozumu.

 

Rucińska


Mówią, że zmysły są wyżej, od zmysłów wyższy jest umysł,
Nad umysł wyższy jest rozum – On stoi ponad rozumem!

 

Szuwalska


Zmysły są potężniejsze od rzeczy zmysłowych.
Nad nimi stoi umysł, a inteligencja
Nad umysł jest wzniesiona, lecz coś ją przewyższa.

 

Byrski


Mówią, że są zmysły przednie. Od zmysłów myśl jest przedniejsza.
Od myśli przedniejszy rozum. To przedniejsze niźli rozum.

 
 

BhG 3.43

evaṃ buddheḥ paraṃ buddhvā saṃstabhyātmānam ātmanā
jahi śatruṃ mahā-bāho kāma-rūpaṃ durāsadam

Update Required
To play the media you will need to either update your browser to a recent version or update your Flash plugin.

analiza syntaktyczna

he mahā-bāho (o potężnoramienny!),
evam (w ten sposób) buddheḥ (od roztropności) param (wyższego) buddhvā (poznawszy),
ātmanā (jaźnią) ātmānam (jaźń) saṃstabhya (wzmocniwszy)
durāsadam (trudnego do znalezienia) kāma-rūpam (w postaci żądzy) jahi (zabij).

 

tłumaczenie polskie

O potężnoramienny, w ten sposób zrozumiawszy wyższego od roztropności,
dzięki jaźni jaźń okiełznawszy,
zabij [tego, który jest] pod postacią żądzy [i jest] trudny do znalezienia.

 

analiza gramatyczna

evam av. w ten sposób;
buddheḥ buddhi 5i.1 f. od roztropności, od rozumu, od myśli, od rozsądku, od intelektu, od percepcji, od poznania, od idei, od poglądu (od: budh – budzić, rozumieć, percepować);
param para 2i.1 n. daleki, odległy, poza, wcześniejszy, późniejszy, starożytny, ostateczny, najwyższy, najlepszy;
buddhvā budh (budzić, rozumieć, percepować) absol. poznawszy;
saṃstabhya sam-stambh (wspierać, powstrzymywać) absol. wsparłszy, wzmocniwszy, powstrzymawszy;
ātmānam ātman 2i.1 m. jaźń;
ātmanā ātman 3i.1 m. dzięki jaźni;
jahi han (uderzać, zabijać) Imperat. P 2c.1 zniszcz, zabij;
śatrum śatru 2i.1 m. wroga, rywala (od: śad – upadać, uprowadzać, zabijać);
mahā-bāho mahā-bāhu 8i.1 m. ; BV : yasya bāhū mahāntau staḥ saḥo ty, którego ramiona są potężne (od: mah – powiększać, mahant – wielki; baṃh – zwiększać, bāhu – ramię, przedramię);
kāma-rūpam kāma-rūpa 2i.1 m. ; BV : yasya rūpaṃ kāmo ‘sti tam tego, którego postacią jest żądza (od: kam –pragnąć, kochać, tęsknić, kāma – pragnienie, żądze; rūp – formować, rūpa – postać, kształt, piękno);
durāsadam dur-ā-sada 2i.1 m. trudnego do spotkania (od: dur / dus – prefiks: trudny, zły, twardy; ā-sad – siąść blisko, zbliżyć się do, ā-sada – spotkanie, zbliżenie się);

 

warianty tekstu

buddhvā → matvā / buddhaḥ (pomyślawszy / wiedzący);
saṃstabhyātmānam → sastaṃbhyātmānam / saṃstutyātmānam / saṃyamyātmānam (powstrzymawszy jaźń / wychwaliwszy jaźń / powściągnąwszy jaźń);

 
 


Śāṃkara

Legenda:
fragmenty komentowanego wersetu
cytaty z różnych pism
wprowadzenie polemiki

Co z tego wynika?

tataḥ kiṃ —

O potężnoramienny, gdy poznasz przewyższającego rozum i dzięki jaźni jaźń okiełznasz,
wówczas zabij wroga w kształcie żądzy, trudnego do znalezienia.

evaṃ buddheḥ paraṃ buddhvā saṃstabhyātmānam ātmanā |
jahi śatruṃ mahābāho kāma-rūpaṃ durāsadam ||3.43||

Gdy poznasz, czyli zrozumiesz jaźń przewyższającą rozum, i okiełznasz – zupełnie unieruchomisz jaźń, dzięki swej jaźni – skupisz się za sprawą uporządkowanego umysłu. Oto znaczenie.

evaṃ buddheḥ param ātmānaṃ buddhvā jñātvā saṃstabhya samyak stambhanaṃ kṛtvātmānaṃ svenaivātmanā saṃskṛtena manasā samyak samādhāyety arthaḥ |

Zabij tego wroga, o potężnoramienny, w kształcie żądzy, trudnego do znalezienia – którego odnalezienie jest kłopotliwe, gdyż trudno go zrozumieć i ma wiele charakterystyk.

jahy enaṃ śatruṃ he mahābāho! kāma-rūpaṃ durāsadaṃ duḥkhenāsada āsādanaṃ prāptir yasya taṃ durāsadaṃ durvijñeyāneka-viśeṣam iti ||3.43||

 

Rāmānuja


evaṃ buddher api paraṃ kāmaṃ jñānayogavirodhinaṃ vairiṇaṃ buddhvā ātmānaṃ manaḥ ātmanā buddhyā karmayoge ‚vasthāpya enaṃ kāmarūpaṃ durāsadaṃ śatruṃ jahi nāśayeti

 

Śrīdhara


upasaṃharati evam iti | buddher eva viṣayendriyādi-janyāḥ kāmādi-vikriyāḥ | ātmā tu nirvikāras tat-sākṣīty evaṃ buddheḥ paramātmānaṃ buddhvātmanaivaṃ tṛtayā niściyātmikayā buddhyātmānaṃ manaḥ saṃstabhya niścalaṃ kṛtvā kāma-rūpiṇaṃ śatruṃ jahi māraya | durāsadaṃ duḥkhenāsādanīyaṃ durvijñeyam ity arthaḥ

 

Madhusūdana


phalitam āha evam iti | raso ‚py asya paraṃ dṛṣṭvā nivartate ity atra yaḥ para-śabdenoktas tam evambhūtaṃ pūrṇam ātmānaṃ buddheḥ paraṃ buddhvā sākṣātkṛtya saṃstabhya sthirītkṛtyātmānaṃ mana ātmanaitādṛśa-niścayātmkiayā buddhyā jahi māraya śatruṃ sarva-puruṣārtha-śātanaṃ he mahābāho mahā-bāhor hi śatru-māraṇaṃ sukaram iti yogyaṃ sambodhanam | kāma-rūpaṃ tṛṣṇā-rūpaṃ durāsadaṃ duḥkhenāsādanīyaṃ durvijñeyāneka-viśeṣam iti yatnādhikyāya viśeṣaṇam

 

Viśvanātha


upasaṃharati evam iti | buddheḥ paraṃ jīvātmānaṃ buddhvā sarvopādhibhyaḥ pṛthak-bhūtaṃ jñātvā ātmanā svenaivāmānaṃ svaṃ saṃstabhya niścalaṃ kṛtvā durāsadaṃ durjayam api kāmaṃ jahi nāśaya

 

Baladeva


evam iti | evaṃ mad-upadeśa-vidhayā buddheś ca paraṃ dehādi-nikhila-jaḍa-varga-pravartakatvād viviktaṃ sukha-cid-ghanaṃ jīvātmānaṃ buddhvānubhūyety arthaḥ | ātmanā īdṛśa-niścayātmikayā buddhyātmānaṃ manaḥ saṃstabhya tādṛśy ātmani sthiraṃ kṛtvā kāma-rūpaṃ śatruṃ jahi nāśaya | durāsadaṃ durdharṣam api | mahā-bāho iti prāgvat

 
 

Michalski


Uznaj Go przeto jako wyższego, niż rozum, umacniaj siebie przez samego siebie, o silnoramienny, i zwalczaj nieprzyjaciela, który, nieuchwytny, przybiera kształt żądzy.

 

Olszewski


Jeżeliś pojął, że namiętność jest najsilniejsza, umocnij się w samym sobie i zabij nieprzyjaciela o zmiennych formach a niedostępnego.

 

Dynowska


Więc poznawszy TO co ponad czysty Rozum jest wyższe, w Duchu skupiony, Duchem cała swą kieruj naturą, zniwecz, o mocno orężny, tego wroga, tak trudne do przezwyciężenia pożądanie.

 

Sachse


Poznawszy tego, kto stoi ponad rozumem,
zapanowawszy nad samym sobą,
zabij, o Waleczny, wroga
ukrytego pod postacią pożądania,
[wroga], do którego trudno przystąpić!

 

Kudelska


A gdy poznałeś to, co ponad rozum wyższe, powstań, Niewzruszony,
W sobie przez siebie samego zwalcz, o Potężnoramienny, tego wroga, to tak trudne do pokonania pożądanie.

 

Rucińska


Wiedzac, że rozum przewyższa, umysł zatrzymaj rozumem
I zabij wroga, Waleczny, nieprzystępnego: pragnienie!

 

Szuwalska


Poznawszy to, co wyższe od inteligencji,
Zapanuj z jej pomocą nad swoim umysłem,
By zniszczyć w końcu wroga – jest nim pożądanie,
Które trudno pokonać, potężny Ardżuno.«

 

Byrski


Tak uznając to przedniejsze od rozumu, o Barczysty,
Umacniając siebie sobą, wroga w kształcie miłowania,
Zabij, trudno dostępnego.

 
 

BhG 3.kolofon

 iti śrī-mahābhārate bhiṣma-parvaṇi pañca-viṃśo ‘dhyāyaḥ

Update Required
To play the media you will need to either update your browser to a recent version or update your Flash plugin.

tłumaczenie polskie

A oto dwudziesty piąty rozdział w chwalebnej Mahabharacie w parwanie Bhiszmy.

 

warianty tekstu

iti śrī-mahābhārate śata-sāhasryāṃ saṃhitāyāṃ vaiyāsakyāṃ bhīṣma-parvaṇi*

A oto w chwalebnej Mahabharacie, w sanhicie Wjasowej, posiadającej sto tysięcy [wersów] w parwanie Bhiszmy

śrīmad-bhagavad-gītāsu upaniṣatsu brahma-vidyāyāṃ yoga-śāstre śrī-kṛṣṇārjuna-saṃvāde karma-pratiṣṭhā-yogo / karma-yogo / karma-nirūpaṇa-yogo / karma-saṃnyāsa-yogo / jñāna-yogo / karma-brahma-yogo / karma-praśaṃsā-yogo nāma tṛtīyo ‘dhyāyaḥ

W chwalebnych pieśniach Pana, w upaniszadach, w wiedzy o brahmanie, w księdze jogi, w rozmowie chwalebnego Kryszny z Ardźuną trzeci rozdział zatytułowany: Joga ustanowienia czynu / Joga czynu / Joga zdefiniowania czynu / Joga wyrzeczenia się czynu / Joga wiedzy / Joga brahmana w czynie / Joga pochwały czynu.

* Ta część kolofonu z: Śrīmad-Bhagavad-gītā, (czcionka bengalska) komentarz: Śrīdhara Svāmipāda “Subodhinī”, tłumaczenie na język bengalski: Nārāyaṇa-dāsa Bhakti-sudhā-kara, Gaudīya mission Kalkuta 1996r.

 
 

Śaṁkara

Oto komentarz do trzeciego rozdziału Pieśni Pana uczyniony przez
chwalebnego ascetę i wyrzeczeńca,
ucznia sławnego Gowindy, znajdującego się u godnych czci stóp Boga,
szacownego pana Śankarę.

iti śrīmat-paramahaṃsa-parivrājakācāryasya
śrī-govinda-bhagavat-pūjya-pāda-śiṣyasya
śrīmac-chaṃkara-bhagavataḥ
kṛtau śrīmad-bhagavad-gītā-bhāṣye
tṛtīyo ’dhyāyaḥ
||3||

 

Śrīdhara


sva-dharmeṇa yam ārādhya bhaktyā muktim itā budhāḥ |
tat kṛṣṇaṃ paramānandaṃ toṣayet sarva-karmabhiḥ ||

iti śrīdhara-svāmi-kṛtāyāṃ bhagavad-gītā-ṭīkāyāṃ subodhinyāṃ
karma-yogo nāma tṛtīyo ‚dhyāyaḥ

 

Viśvanātha


adhyāye ‚smin sādhanasya niṣkāmasyaiva karmaṇaḥ |
prādhānyam ūce tat-sādhya-jñānasya guṇatāṃ vadan ||
iti sārārtha-darśinyāṃ harṣiṇyāṃ bhakta-cetasām |
tṛtīyaḥ khalu gītāsu saṅgataḥ saṅgataḥ satām ||

 

Baladeva


niṣkāmaṃ karma mukhyaṃ syād gauṇaṃ jñānaṃ tad-udbhavam |
jīvātma-dṛṣṭāv ity eṣa tṛtīyo ‚dhyāya-nirṇayaḥ ||