BhG 3.4

„Zaprzęgasz mnie do czynu, który jest przyczyną więzów”. Bóg zauważa przygnębienie Ardźuny, [który postanowił]: „nie będę podejmować czynu”, i mówi poczynając od słów: „przez niepodejmowanie czynu” (BhG 3.4).

Ponieważ człowiek nie może być jednocześnie utwierdzonym w wiedzy i w czynie, jako że wzajemnie się one wykluczają, zatem wiodą one, niezależnie od siebie, do osiągnięcia celu żywota. Jednakże zadedykowanie się czynowi nie wiedzie do celu niezależnie, ale jedynie przez osiągnięcie stałości w wiedzy. Natomiast zadedykowanie się wiedzy zawiera w sobie już cel stałości w działaniu i niezależnie, nie dbając [o czyn], wiedzie do celu żywota. Aby ukazać takie rozumienie Bóg mówi:

Człowiek nie kosztuje wolności od czynu przez niepodejmowanie czynu,
ani też nie dochodzi do doskonałości przez rezygnację [z czynu].

na karmaṇām anārambhān naiṣkarmyaṃ puruṣo ’śnute |
na ca saṃnyasanād eva siddhiṃ samadhigacchati || 3.4 ||

Przez niepodejmowanie czynu, nie rozpoczynając działań takich jak ofiary, które powinny być wypełniane w tym i następnym życiu, które, dzięki zniszczeniu nagromadzonego grzechu, są przyczyną oczyszczenia egzystencji, a dzięki powstaniu wiedzy źródłem stałości w wiedzy. A oto oznajmienie Tradycji:

Skutkiem zniszczenia grzechu powstaje w ludziach wiedza.
Tak widzi jaźń w sobie, niczym w przejrzystej tafli lustra. (MBh 12.197.8)

jñānam utpadyate puṃsāṃ kṣayāt pāpasya karmaṇaḥ |
yathādarśatala-prakhye paśyaty ātmānam ātmani || (MBh 12.197.8)

ity ādi smaraṇāt |

Przez niepodejmowanie, czyli niewypełnianie [działań], człowiek nie kosztuje, czyli nie osiąga wolności od czynu (naiṣkarmya) – stanu bezczynu, wolności od rezultatów, stałości (niṣṭhā) w jodze wiedzy, stabilności, nieaktywnej natury jaźni. Oto znaczenie.

Nie kosztuje wolności od czynu przez niepodejmowanie czynu – z odwrotności tej wypowiedzi wynika, że dzięki podjęciu [działań] doświadcza się wolności od czynu. Tak to można rozumieć. Ale dlaczego niepodjęcie działań nie uwalnia od czynu?

Odpowiada: gdyż środkiem uzyskania wolności od czynu jest podjęcie działań. Innymi sposobami nie osiągnie się celu. Tak tutaj, jak i w Objawieniu [oznajmione jest], że osiągnięcie jogi wiedzy, charakteryzującej się wolnością od czynu, odbywa się dzięki jodze czynu.

Oto jak Objawienie za pośrednictwem wedanty (upaniszad) informuje [o tym] zwykłych ludzi:
„To właśnie bramini pragną poznać, powtarzając Wedę, spełniając ofiarę…” (Bṛh-up 4.4.22) – te i inne stwierdzenia ustanawiają jogę czynu jako środek osiągnięcia jogi wiedzy.

A tu [w Gicie] będzie oznajmione:
„O potężnoramienny, z powodu braku jogi trudno osiągnąć wyrzeczenie” (BhG 5.6),
„Porzuciwszy lgnięcie, jogini spełniają czyny w celu oczyszczenia jaźni” (BhG 5.11),
„Ofiara, dar i asceza oczyszczają ludzi” (BhG 18.5).

Mimo to, oznajmienia takie jak: „Uwolniwszy wszystkie istoty od strachu, niech dąży do wolność od czynu” ukazują, że wolność od czynu osiąga się dzięki wyrzeczeniu się przykazanego czynu. Również w codziennym życiu powszechnym doświadczeniem jest, że niepodejmowanie działań prowadzi do wolności od czynu.

Jaki więc czyn ma podjęć pragnący wolności od działania? Odpowiada: „ani też przez wyrzeczenie się”. Nie dochodzi się, czyli nie osiąga się doskonałości, cechującej się wolnością od czynu, a będącej stałością osiąganą dzięki jodze wiedzy, jedynie przez wyrzeczenie się – wyzbyte wiedzy zwykłe porzucenie działania.