BhG 3.21

analiza syntaktyczna

śreṣṭhaḥ (najlepszy) yat yat (cokolwiek) ācarati (robi),
itaraḥ (inny) janaḥ (człowiek) tat tat (to i to) eva [ācarati] (właśnie robi).
saḥ [śreṣṭhaḥ] (ten najlepszy) yat (który) pramāṇam (wzorzec) kurute (czyni),
lokaḥ (świat) tat (to) anuvartate (podąża).

analiza gramatyczna

yat yat	–	yat sn. 2i.1 n. – które które, cokolwiek (użycie dystrybutywne);
ācarati	–	ā- √ car (działać, wykonywać) Praes. P 1c.1 – wykonuje;
śreṣṭhaḥ	–	śreṣṭha 1i.1 m. – najlepszy, najwyższy, doskonały (stopień najwyższy od: śrī – śreyas, śreṣṭha);
tat tat	–	tat sn. 2i.1 n. – to i to, każde kolejne (użycie dystrybutywne);
eva	–	av. – z pewnością, właśnie, dokładnie, jedynie;
itaraḥ	–	i-tara sn. 1i.1 m. – inny, niższy, pozostały;
janaḥ	–	jana 1i.1 m. – człowiek, stworzenie, rasa, ród (od: √ jan – rodzić, stwarzać);
saḥ	–	tat sn. 1i.1 m. – on;
yat	–	yat sn. 2i.1 n. – jaki;
pramāṇam	–	pramāṇa 2i.1 n. – rozmiar, wzorzec, standard, poziom, zasadę (od: pra- √ mā – odmierzać, przygotowywać);
kurute	–	√ kṛ (robić) Praes. Ā 1c.1 – czyni;
lokaḥ	–	loka 1i.1 m. – świat, ludzkość;
tat	–	tat sn. 2i.1 n. – ten;
anuvartate	–	anu- √ vṛt (iść za, podążać) Praes. Ā 1c.1 – naśladuje, podąża, przestrzega;

warianty tekstu

ācarati → ācarate (czyni);

Śāṃkara

Legenda:
fragmenty komentowanego wersetu
cytaty z różnych pism
wprowadzenie polemiki

Dlaczego powinno się działać dla dobra świata? Odpowiada:		loka-saṃgrahaḥ kim arthaṃ kartavya ity ucyate —
Cokolwiek czyni najlepszy, to też [czyni] inny człowiek. Jaki wzorzec on ustanowi, za tym podąża świat.		yad yad ācarati śreṣṭhas tat tad evetaro janaḥ | sa yat pramāṇaṃ kurute lokas tad anuvartate ||3.21||
Jakikolwiek czyn czyni, czyli dokonuje, najlepszy, czyli przywódca, ten właśnie czyn czyni inny człowiek za nim podążający. Jaki wzorzec ustanawia ów najlepszy, czy to wedyjski czy ludowy, za tym podąża świat – ten wzór naśladuje. Oto znaczenie.		yad yat karma ācarati karoti śreṣṭhaḥ pradhānaḥ tat tad eva karma ācarati itaro ’nyaḥ janaḥ tad-anugataḥ | kiṃ ca saḥ śreṣṭhaḥ yat pramāṇaṃ kurute laukikaṃ vaidikaṃ vā lokas tat anuvartate tad eva pramāṇī karoti ity arthaḥ ||3.21||

Rāmānuja

yato jñānayogādhikāriṇo 'pi karmayoga evātmadarśane śreyān; ata eva hi janakādayo rājarṣayo jñāninām agresarāḥ karmayogenaiva saṃsiddhim āsthitāḥ ātmānaṃ prāptavantaḥ // evaṃ prathamaṃ mumukṣor jñānayogānarhatayā karmayogādhikāriṇaḥ karmayoga eva kārya ity uktvā jñānayogādhikāriṇo 'pi jñānayogāt karmayoga eva śreyān iti sahetukam uktam / idānīṃ śiṣṭatayā vyapadeśyasya sarvathā karmayoga eva kārya ity ucyate

lokasaṃgrahaṃ paśyann api karmaiva kartum arhasi / śreṣṭhaḥ kṛtsnaśāstrajñātayānuṣṭhātṛtayā ca prathito yad yad ācarati, tat tad evākṛtsnavij jano 'py ācarati; anuṣṭhīyamānam api karma śreṣṭho yat pramāṇaṃ yadaṅgayuktam anutiṣṭhati tadaṅgayuktam evākṛtsnavilloko 'py anutiṣṭhati /
ato lokarakṣārthaṃ śiṣṭatayā prathitena śreṣṭhena svavarṇāśramocitaṃ karma sakalaṃ sarvadā anuṣṭheyam; anyathā lokanāśajanitaṃ pāpaṃ jñānayogād apy enaṃ pracyāvayet

Śrīdhara

karma-karaṇe loka-saṅgraho yathā syāt tad āha yad iti | itaraḥ prākṛto 'pi janas tat tad evācarati | sa śreṣṭho janaḥ karma-śāstraṃ tan-nivṛtti-śāstraṃ vā yat pramāṇaṃ manyate, tad eva loko 'py anusarati

Madhusūdana

nanu mayā karmaṇi kriyamāṇe 'pi lokaḥ kim iti tat-saṅgṛhṇīyād ity āśaṅkya śreṣṭhācārānuvidhāyitvād ity āha yad yad iti | śreṣṭhaḥ pradhāna-bhūto rājādir yad yat karmācarati śubham aśubhaṃ vā tat tad evācaratītaraḥ prākṛtas tad-anugato janaḥ | na tv anyat svātantryeṇety arthaḥ |

nanu śāstram avalokyāśāstrīyaṃ śreṣṭhācāraṃ parityajya śāstrīyam eva kuto nācarati loka ity āśaṅkyācāravat pratipattāv api śreṣṭhānusāritām itarasya darśayati sa yad iti | sa śreṣṭho yal laukikaṃ vaidikaṃ vā pramāṇaṃ kurute pramāṇatvena manyate tad eva loko 'py anuvartate pramāṇaṃ kurute na tu svātantryeṇa kiṃcid ity arthaḥ | tathā ca pradhāna-bhūtena tvayā rājñā loka-saṃrakṣaṇārthaṃ karma kartavyam eva pradhānānuyāyino jana-vyavahārā bhavantīti nyāyād ity abhiprāyaḥ

Viśvanātha

loka-saṅgraha-prakāram evāha yad yad iti

Baladeva

loka-saṅgraha-prakāram evāha yad yad iti | śreṣṭho mahattamo yat karma yathācarati tat karma tathaivetaraḥ kaniṣṭho 'py ācarati | sa śresṭhas tasmin karmaṇi yac chāstraṃ pramāṇaṃ kurute manyate lokaḥ kaniṣṭho 'pi tad-anuyāyī tad evānuvartate 'nasarati | śāstropetaṃ śreṣṭhācaraṇaṃ kalyāṇa-lipsunā kaniṣṭhenānuṣṭheyam ity arthaḥ | itthaṃ ca tejasvinaḥ śreṣṭhasya ca yat kvacit svairācaraṇaṃ tad-vyāvṛtam | tasya śreṣṭha-kṛtatve 'pi śāstropetatvābhāvāt

Michalski

Co bowiem czyni człowiek wyższy, to samo czynią inni ludzie. Jaką on miarę ustanawia, tej samej trzyma się, świat.

Olszewski

Wedle tego, jak działa wielka osoba, działa i reszta ludzi; lud naśladuje przykład, który mu jest dany.

Dynowska

albowiem czyny ludzi wielkich są wzorem dla innych, ich przykład świeci ludowi.

Sachse

Cokolwiek uczyni mąż znakomity,
to samo [powtarza za nim] ktoś inny.
Świat cały postępuje
za danym przez niego przykładem.

Kudelska

Wszystko, co czyni najlepszy, powtarzają za nim inni ludzie,
Jaki wzór on wskaże, za takim cały świat podąża.

Rucińska

Cokolwiek czyni najlepszy, to samo czynią i inni,
Co on uważa za prawdę, za tym podąża świat cały!

Szuwalska

Przykładem wielkich osób żyją zwykli ludzie.
Cały świat naśladuje ich postępowanie.

Byrski

Jak najlepszy postępuje, tak postąpią inni ludzie.
Jaką miarę on ustali, taką się ten świat kieruje.

Babkiewicz

Co najlepszy człowiek robi,
po nim robią inni ludzie,
przykład jaki ustanawia,
cała ludzkość naśladuje.