BhG 3.23

analiza syntaktyczna

he pārtha (Prythowicu!),
yadi (jeśli) aham (ja) jātu (kiedyś) atandritaḥ [san] (będąc wolnym od zmęczenia) karmaṇi (w czynie) na varteyam (bym nie pozostawał).
manuṣyāḥ hi (zaiste ludzie) sarvaśaḥ (całkowicie) mama (moją) vartma (drogą) anuvartante (podążają).

tłumaczenie polskie

Prythowicu, jeśli kiedyś, wolny od znużenia nie pozostawałbym w czynie…
Zaiste ludzie pod każdym względem podążają moją drogą.

analiza gramatyczna

yadi	–	av. – jeśli (korelatym do: tarhi);
hi	–	av. – ponieważ, albowiem, właśnie, zaiste, z pewnością;
aham	–	asmat sn. 1i.1 – ja;
na	–	av. – nie;
varteyam	–	√ vṛt (toczyć się, poruszać, pozostawać) Pot. Ā 3c.1 – pozostawałbym;
jātu	–	av. – całkowicie, zawsze, kiedykolwiek, pewnego razu;
karmaṇi	–	karman 7i.1 n. – w czynie, w działaniu (od: √ kṛ – robić);
atandritaḥ	–	a-tandrita 1i.1 m. – wolny od lenistwa, wolny od zmęczenia (tandrā – zmęczenie, wyczerpanie, lenistwo);
mama	–	asmat sn. 6i.1 – mój;
vartma	–	vartman 2i.1 n. – ścieżką, drogą, koleiną, przebiegiem (od: √ vṛt – toczyć się, poruszać, pozostawać);
anuvartante	–	anu- √ vṛt (iść za, podążać) Praes. Ā 1c.3 – naśladują, podążają, przestrzegają;
manuṣyāḥ	–	manuṣya 1i.3 m. – ludzie (od: √ man – myśleć, manu – człowiek);
pārtha	–	pārtha 8i.1 m. – o synu Prythy (od: √ pṛth – rozszerzać, pṛthā – Kunti, matka Pandowiców);
sarvaśaḥ	–	av. – całkowicie, gruntownie, wspólnie, ze wszystkich stron (od: sarva – wszystko);

warianty tekstu

yadi hy ahaṃ na varteyaṃ → yadi hy ahaṃ na varteya / yady ahaṃ na pravarteyaṃ / yady ahaṃ na pravarteya / yad ahaṃ na ca varteyaṃ (zaiste jeśli ja nie pozostawałbym);
vartmānuvartante → vartmānuvarteran (ścieżką podążaliby);

Śāṃkara

Legenda:
fragmenty komentowanego wersetu
cytaty z różnych pism
wprowadzenie polemiki

Prythowicu, jeśli kiedyś, wolny od znużenia zaprzestałbym czynu… Zaiste ludzie pod każdym względem podążają moją drogą.		yadi hy ahaṃ na varteyaṃ jātu karmaṇy atandritaḥ | mama vartmānuvartante manuṣyāḥ pārtha sarvaśaḥ ||3.23||
Co więcej, jeśli kiedyś, czyli w jakimś czasie, ja wolny od znużenia – będąc nieleniwym, i najlepszym, zaprzestałbym czynu, [wówczas] ludzie podążyliby moją drogą – ścieżką. O Prythowicu, pod każdym względem – na wszelkie sposoby.		yadi hi punar ahaṃ na varteyaṁ jātu kadācit karmaṇy atandrito ’nalasaḥ san mama śreṣṭhasya sato vatrma mārgam anuvartante manuṣyāḥ | he pārtha! sarvaśaḥ sarva-prakāraiḥ ||3.23||

Rāmānuja

komentarz wspólny przy wersecie BhG 3.24

Śrīdhara

akaraṇe lokasya nāśaṃ darśayati yadi hy aham iti | jātu kadācit | atandrito 'nalasaḥ san yadi karmaṇi na varteya karma nānutiṣṭheyam, tarhi mamaiva vartma mārgaṃ manuṣyā anuvartante anuverterann ity arthaḥ

Madhusūdana

loka-saṅgraho 'pi na te kartavyo viphalatvād ity āśaṅkyāha yadi hy aham iti | yadi punar aham atandrito 'nalasaḥ san karmaṇi jātu kadācin na varteya nānutiṣṭheyaṃ karmāṇi tadā mama śreṣṭhasya sato vartma mārgaṃ he pārtha manuṣyāḥ karmādhikāriṇaḥ santo 'nuvartante 'nuvarteran sarvaśaḥ sarva-prakāraiḥ

Viśvanātha

anuvartate 'nuvarterann ity arthaḥ

Baladeva

yadīti | ahaṃ sarveśvaraḥ siddha-sarvārtho 'pi yadu-kulāvatīrṇo jātu kadācit tat-kulocite śāstrokte karmaṇi na varteya tan na kuryām atandritaḥ sāvadhānaḥ san tarhi māṃ dṛṣṭāntaṃ kṛtvā manuṣyāḥ śreṣṭhasya mama vartma kula-vihitācāra-tyāga-rūpam anuvarteran tato bhraṃśerann ity arthaḥ

Michalski

Cóżby się stało, gdybym nie działał bez przerwy, o Partho ? Ludzie przecież idą wszędzie za moim przykładem!

Olszewski

Albowiem gdybym nie wykazywał działalności niezmordowanej, wszyscy ci ludzie, co idą mojemi drogami, wszystkie te pokolenia, zginęłyby.

Dynowska

A gdybym w tym działaniu nie trwał, czujnie i niezmordowanie, ludzie by wszędzie poszli za Moim przykładem, o Parto.

Sachse

Bo gdybym nie był wciąż czynny,
ludzie wszelkimi siłami
staraliby się iść moim śladom, o synu Prithy.

Kudelska

Bowiem gdybym ja niestrudzenie czynu nie podejmował,
Wtedy Indzie podążyliby drogą bezczynu.

Rucińska

Bo gdybym kiedyś zaprzestał w działaniu trwać niestrudzony,
To ludzie by w moje ślady poszli bez reszty, o Partho!

Szuwalska

Jeśli bym je porzucił, nie spełniając wiernie,
Cały świat moją drogą poszedłby z pewnością,

Byrski

Gdybym ja niezmordowany czynu nie podjął, to może
Poszliby tą samą drogą ludzie wszędzie, o mój Partho!