BhG 2.13

analiza syntaktyczna

yathā (tak jak) asmin (w tym) dehe (ciele) dehinaḥ (mającego ciało) kaumāram (dzieciństwo), yauvanam (dojrzałość), jarā (starość) [bhavanti] (istnieją),
tathā (tak też) dehāntara-prāptiḥ (osiągnięcie innego ciała),
tatra (co do tego) dhīraḥ (mędrzec) na muhyati (nie ulega złudzeniu).

tłumaczenie polskie

Tak jak w tym ciele istnieją dzieciństwo, dojrzałość i starość posiadacza ciała,
tak też istnieje osiągnięcie innego ciała. Mędrzec co do tego się nie myli.

analiza gramatyczna

dehinaḥ	–	dehin 6i.1 m. – mającego ciało (od: √dih – namaszczać, kleić, deha – forma, kształt, ciało; dehin = dehavant = dehābhimānin – posiadacz ciała, myślący [o sobie jako] o ciele);
asmin	–	idam sn. 7i.1 m. – w tym;
yathā	–	av. – tak jak (corelativum do: tathā)
dehe	–	deha 7i.1 m. – w ciele (od: √dih – namaszczać, kleić, deha – forma, kształt, ciało);
kaumāram	–	kaumāra 1i.1 n. – dzieciństwo, delikatność (od: ku – partykuła w złożeniach wyrażająca pytanie – jak? skąd? jakiego rodzaju?; √mṛ – umierać; ku-māra – łatwo umierający, dziecko);
yauvanam	–	yauvana 1i.1 n. – młodość (od: yuvan – młody, dorosły, silny, zdrowy);
jarā	–	jarā 1i.1 f. – starość (od: √jṝ – starzeć się, niszczeć);
tathā	–	av. – tak, w ten sposób, podobnie;
dehāntara-prāptiḥ	–	deha-antara-prāpti 1i.1 f.; TP: dehasya antarasya prāptir iti – osiągnięcie innego ciała (od: √dih – namaszczać, kleić, deha – forma, kształt, ciało; antara – wnętrze, zewnętrze, różny od, inny; pra-√āp – osiągać, zdobywać, prāpta PP – osiągnięty; prāpti – osiąganie);
dhīraḥ	–	dhīra 1i.1 m. – stabilny, spokojny, trzeźwy, mądry (od: √dhṛ – dzierżyć lub √dhā – umieszczać);
tatra	–	av. – tutaj, co do tego, w tym (od: tat – locativus nieodmienny zakończony na -tra);
na	–	av. – nie;
muhyati	–	√muh (mylić się, być skonfundowanym, omroczonym, ogłupiałym) Praes. P 1c.1 – jest oszołomiony, ulega złudzeniu, jest ogłupiały, myli się;

warianty tekstu

dhīras → vīras (mężny);

Śāṃkara

Legenda:
fragmenty komentowanego wersetu
cytaty z różnych pism
wprowadzenie polemiki

Aby wyjaśnić jakim sposobem jaźń jest wieczna podano przykład:		tatra katham iva nitya ātmeti dṛṣṭāntam āha –
Tak jak w tym ciele istnieją dzieciństwo, dojrzałość i starość wcielonego, tak też istnieje osiągnięcie innego ciała. Mędrzec co do tego się nie myli.		ehino ’smin yathā dehe kaumāraṃ yauvanaṃ jarā | tathā dehāntara-prāptir dhīras tatra na muhyati ||2.13||
Wcielony, to właściciel ciała. Dla owego wcielonego, czyli dla jaźni, w obecnie istniejącym ciele, jawią się trzy odróżniające się od siebie stany (avastha): 1. dzieciństwo, czyli bycie dzieckiem – stan niedojrzałości; 2. dojrzałość, czyli bycie młodym – stan pośredni; 3. starość, czyli zanik sił życiowych – stan uwiądu.		deho ’sya astīti dehī, tasya dehino dehavataḥ ātmano ’smin vartamāne dehe yathā yena prakāreṇa kaumāraṃ kumāra-bhāvo bālyāvasthā, yauvanaṃ yūno bhāvo madhyamāvasthā, jarā vayo-hāniḥ jīrṇāvasthā, ity etāḥ tisro ’vasthāḥ anyonya-vilakṣaṇāḥ |
Gdy kończy się pierwszy stan, jaźń nie przepada, a gdy pojawia się drugi jaźń się nie rodzi. Zatem widzi się, że jaźń pozostaje niezmienna osiągając drugi i trzeci stan.		tāsāṃ prathamāvasthā-nāśe na nāśaḥ, dvitīyāvasthopajane na upajana ātmanaḥ | kiṃ tarhi? avikriyasyaiva dvitīya-tṛtīyāvasthā-prāptiḥ ātmano dṛṣṭā |
Tak też, czyli podobnie, gdy [wychodzi] z ciała i osiąga inne, jaźń pozostaje niezmienna. Oto znaczenie.		tathā tadvad eva dehād anyo deho dehāntaram, tasya prāptiḥ dehāntara-prāptiḥ avikriyasyaiva ātmana ity arthaḥ |
Mędrzec, czyli osoba inteligentna, gdy to ma miejsce, nie myli się, czyli nie ulega omroczeniu.		dhīro dhīmān tatraivaṃ sati na muhyati na moham āpadyate ||2.13||

Rāmānuja

ekasmin dehe vartamānasya dehinaḥ kaumārāvasthāṃ vihāya yauvanādy-avasthā-prāptau ātmanaḥ sthira-buddhyā yathātmā naṣṭa iti na śocati, dehād dehāntara-prāptāv api tathaiva sthira ātmeti buddhimān na śocati | ata ātmanāṃ nityatvād ātmāno na śoka-sthānam | etāvad atra kartavyam—ātmanāṃ nityānām eva anādi-karma-vaśyatayā tat-tat-karmocita-deha-saṃsṛṣṭānāṃ tair eva dehair bandha-nivṛttaye śāstrīyaṃ sva-varṇocitaṃ yuddhādikam anabhisaṃhita-phalaṃ karma kurvatām avarjanīyatayā indriyaiḥ indriyārtha-sparśāḥ śītoṣṇādi-prayukta-sukha-duḥkha-dā bhavanti | te tu yāvac-chāstrīya-karma-samāpti kṣantavyā iti

Śrīdhara

nanv īśvarasya tava janmādi-śūnyatvaṃ satyam eva, jīvānāṃ tu janma-maraṇe prasiddhe | tatrāha dehina ity ādi | dehino dehābhimānino jīvasya yathāsmin sthūla-dehe kaumārādy-avasthās tad-deha-nibandhanā eva, na tu svataḥ, pūrvāvāsthā-nāśe |vasthāntarotpattāv api sa evāham iti pratyabhijñānāt | tathaiva etad-deha-nāśe dehāntara-prāptir api liṅga-deha-nibandhanaiva | na tāvad ātmano nāśaḥ, jāta-mātrasya pūrva-saṃskāreṇa stanya-pānādau pravṛtti-darśanāt | ato dhīro dhīmān tatra tayor deha-nāśotpattyor na muhyati | ātmaiva mṛto jātaś ceti na manyate

Madhusūdana

komentarz wspólny przy wersecie BhG 2.18

Viśvanātha

nanu cātma-sambandhena deho ‚pi prīty-āspadaṃ syāt, deha-sambandhena putra-bhrātrādayo ‚pi, tat-sambandhena tat-putrādayo ‚pi | atas teṣāṃ nāśe śokaḥ syād eveti ced ata āha dehina iti | dehino jīvasyāsmin dehe kaumāra kaumāraṃ kaumāra-prāptir bhavati, tataḥ kaumāra-nāśānantaraṃ jarā-prāptir yathā tathaiva dehāntara-prāptir iti | tatas cātma-sambandhināṃ kaumārādīnāṃ prīty-āspadānāṃ nāśe yathā śoko na kriyate tathā dehasyāpi ātma-sambandhinaḥ prītyāspadasya nāśe śoko na kartavyaḥ | yauvanasya nāśe jarā-prāptau śoko jāyate iti cet kaumārasya nāśe yauvana-prāptau harṣo ‚pi jāyate ity ato bhīṣma-droṇādīnāṃ jīrṇa-deha-nāśe khalu navya-dehāntara-prāptau tarhi harṣaḥ kriyatām iti bhāvaḥ | yad vā, ekasminn api dehe kaumārādīnāṃ yathā prāptis tathaivaikasyāpi dehino jīvasya nānā-dehānāṃ prāptir iti

Baladeva

nanu bhīṣmādi-dehāvacchinnānām ātmanāṃ nityatve ‚pi tad-dehānāṃ tad-bhogāyatanānāṃ nāśe yuktaḥ śoka iti cet tatrāha dehino ‚sminn iti | traikālikā bahavo dehā yasya santi, tasya dehino jīvasyāsmin vartamāne dehe kramāt kaumāra-yauvana-jarās tisro ‚vasthā bhavanti | tāsām ātma-sambandhināṃ tad-bhogopayuktānāṃ pūrva-pūrva-vināśena para-para-prāptau yathā na śokas tathaiva tad-deha-vināśe sati dehāntara-prāptir yayāti-yauvana-prāpti-nyāyena harṣa-hetur eveti, na tad-deha-vināśa-hetukaḥ śokas tavocita iti bhāvaḥ | dhīro dhīmān deha-svabhāva-jīva-karma-vipāka-svarūpa-jñaḥ | atra dehina ity eka-vacanaṃ jāty-abhiprāyeṇa bodhyaṃ pūrvatrātma-bahutvokteḥ |
atrāhuḥ – eka eva viśuddhātmā tasyāvidyayāparicchinnasya tasyāṃ pratibimbitasya vā nānātmatvam | śrutiś caivam āha ākāśam ekaṃ hi yathā ghaṭādiṣu pṛthag bhavet, tathātmaiko hy anekastho jalādhāreṣv ivāṃśumān iti | tad-vijñānena tasya vināśe tu tan-nānātva-nivṛttyā tad-aikyaṃ sidhyatīty eka-vacanenaitat pārtha-sārathir āheti | tan-mandaṃ jaḍayā tayā caitanya-rāśeś chedāsambhavāt | tair api tad-viṣayatvānaṅgīkārāc ca | vāstave cchede vikāritvādy-āpattiḥ ṭaṅka-chinna-pāṣāṇavat syāt – nīrūpasya vibhoḥ pratibimbāsambhavāc ca | anyathākāśādi-gādīnāṃ tad-āpattiḥ | na ca pratīty-anyathānupapattir evākāśasya pratibimbe mānaṃ tad-varti-graha-nakṣatra-prabhā-maṇḍalaṃ tasyiavāmbhasi bhāsamānatvena pratīteḥ | ākāśam ekaṃ hi iti śrutis tu paramātma-viṣayā tasyākāśavat sūryavac ca bahu-vṛttikatvaṃ vadatīty aviruddham | na cātmaikyasyopadeṣṭā sambhavati | sa hi tattvavin na vā ? ādye ‚dvitīyam ātmānaṃ vijānatas tasyopadeśyāpari-sphūrtiḥ | antye tv ajñatvād eva nātma-jñānopadeṣṭṛtvam | bādhitānuvṛttyāśrayaṇaṃ tu pūrva-nirastam

Michalski

Jak duch w tym ciele przechodzi przez dzieciństwo, młodość i starość, tak samo po śmierci przechodzi w inne ciała. W tym mędrzec nie zbłądzi.

Olszewski

Jako w tem ciele śmiertelnem następują kolejno po sobie dzieciństwo, młodość i starość, tak później dusza otrzymuje inne ciało; i mędrca nie powinno to niepokoić.

Dynowska

Jak duch – ciał Mieszkaniec – przez jego dzieciństwo, młodość i wiek podeszły przechodzi, tak z jego śmiercią inne przyobleka ciało. Człowiek silny nad tym nie boleje.

Sachse

Przejęcie nowego ciała
jest dla ucieleśnionego równie nieuniknione,
jak dzieciństwo, młodość i starość dla postaci cielesnej.
Mędrzec nie myli się w tej sprawie.

Kudelska

Tak jak duch przechodzi w ciele poprzez wiek chłopięcy, młodość i i starość
Podobnie po śmierci inne on ciało przybiera, mędrzec to wie nieomylnie.

Rucińska

Jak dusza spędza w tym ciele dzieciństwo, młodość i starość,
Tak inne ciało przyjmuje – i mądry tutaj nie błądzi.

Szuwalska

W jednym ciele wędrówkę wiedzie byt wcielony
Z ciała chłopca, młodzieńca, do ciała starczego,
W której trwa nieprzerwanie nawet i po śmierci,
Przechodząc z ciała w ciało. Jednak takie zmiany
Nigdy nie zwodzą mędrca.

Byrski

Jak chłopięctwo, młodość, starość, wcielony ma dzięki ciału,
Tak też ma i inne ciała, lecz to mądrych nie omamia.