BhG 2.45

traiguṇya-viṣayā vedā nistraiguṇyo bhavārjuna
nirdvaṃdvo nitya-sattva-stho niryoga-kṣema ātmavān

Update Required
To play the media you will need to either update your browser to a recent version or update your Flash plugin.

analiza

analiza syntaktyczna

he arjuna (Ardźuno),
vedāḥ (Wedy) trai-guṇya-viṣayāḥ (których zakresem są trzy guny) [santi] (są).
[tvam tu] (ale ty) nis-trai-guṇyaḥ (bez związku z trzema gunami), nir-dvandvaḥ (bez przeciwieństw), nitya-sattva-sthaḥ (znajdujący się zawsze w sattwie), nir-yoga-kṣemaḥ (bez zysku i bezpieczeństwa), ātmavān (samo opanowany) bhava (bądź).

tłumaczenie polskie

Ardźuno, zakresem Wed są trzy guny, [ale ty] bądź ponad trzema gunami,
pozbądź się przeciwieństw, zawsze stój w sattwie,
poza [pragnieniem] zysku i utrzymania, panujący nad sobą.

analiza gramatyczna

traiguṇya-viṣayāḥ	–	traiguṇya-viṣaya 1i.3 m.; BV: yeṣām trayāṇāṃ guṇānāṃ viṣayo ‘sti te – których zakresem są trzy guny (od: tri – trzy; √grah – chwytać, guṇa – cecha, zaleta, sznur, traiguṇya – od: tri-guṇa – związany z trzema cechami; √viṣ – być aktywnym, działać; viṣa – aktywny, trucizna, viṣaya – sfera, terytorium, zasięg, obiekt zmysłów, przedmiot);
vedāḥ	–	veda 1i.3 m. – Wedy (√vid – wiedzieć);
nistraiguṇyaḥ	–	nistraiguṇya 1i.1 m. – bez związku z trzema gunami (od: nis – z dala od, poza, wolny od – najczęściej jako prefiks; tri – trzy; √grah – chwytać, guṇa – cecha, zaleta, sznur, traiguṇya – od: tri-guṇa – związany z trzema cechami);
bhava	–	√bhū (być) Imperat. P 2c.1 – bądź;
arjuna	–	arjuna 8i.1 m. – biały, jasny;
nirdvaṃdvaḥ	–	nirdvaṃdva 1i.1 m. – bez przeciwieństw (od: nis – z dala od, poza, wolny od – najczęściej jako prefiks; dva – dwa, dvaṃdva – dwa-dwa, para przeciwności);
nitya-sattva-sthaḥ	–	nitya-sattva-stha 1i.1 m. – yo nityaṃ sattve tiṣṭhati saḥ – ten, który zawsze znajduje się w sattwie (od: nitya – nieustanny, wieczny; √as – być, sant – będący, istnienie, abst. sattva – jestestwo, esencja, mądrość, duch, jedna z trzech gun; √sthā – stać, stha – na końcu złożeń: znajdujący się w);
niryoga-kṣemaḥ	–	niryoga-kṣema 1i.1 m.; BV: yasya yogaḥ ca kṣemaḥ ca nāsti saḥ – ten, który jest bez [pragnienia] zysku i utrzymania (od: nis – z dala od, poza, wolny od – najczęściej jako prefiks; √yuj – zaprzęgać, łączyć, yoga – przyłączanie, zysk, zaprzęgnięcie, zastosowanie, metoda, środki, jedna ze szkół filozofii indyjskiej; kṣema – spokój, bezpieczeństwo, dobrobyt, zachowanie);
ātmavān	–	ātmavant 1i.1 m. – posiadający jaźń, samo opanowany, rozważny (od: ātman – jaźń; -mant / -vant – sufiks oznaczający posiadacza);

warianty tekstu

traiguṇya-viṣayā → traiguṇyo viṣayā / traiguṇa-viṣayā / tri-guṇya-viṣayā (którego zakresem jest trój gunowość / którego zakresem są trzy guny);
nistraiguṇyo → nistraiguṇye (w stanie braku związku z trzema gunami);
nirdvaṃdvo → nirdvaṃdve (w braku przeciwieństw);
niryoga-kṣema → niryogaḥ kṣema (bez zysku, spokój);
ātmavān → ātmanaḥ (jaźni);

komentarze

Śāṃkara

Legenda:
fragmenty komentowanego wersetu
cytaty z różnych pism
wprowadzenie polemiki

Teraz mówi o owocu tych, którzy pozbawieni są rozróżniającego rozumu, i którzy oddani są pragnieniom:		ya evaṃ viveka-buddhi-rahitāḥ teṣāṃ kāmātmanāṃ yat phalaṃ tad āha –
Treścią Wed sa trzy przymioty, porzuć tę trojakość, Ardźuno! Wyzbyty przeciwieństw, zawsze w istności, nie pragnij zysku i utrzymania, panuj nad sobą.		*traiguṇya-viṣayā vedā nistraiguṇyo bhavārjuna* \| nirdvandvo nitya-sattva-stho niryoga-kṣema ātmavān \|\|2.45\|\|
Treścią są trzy przymioty – Weda ukazuje przedmiot trzech przymiotów, czyli kołowrót egzystencji. Ale ty, Ardźuno, porzuć tę trojakość – wyzbądź się pragnień. Oto znaczenie.		*traiguṇya-viṣayāḥ* traiguṇyaṃ saṃsāro viṣayaḥ prakāśayitavyaḥ yeṣāṃ te vedāḥ* traiguṇya-viṣayāḥ* \| tvaṃ tu nistraiguṇyo bhava arjuna, niṣkāmo bhava ity arthaḥ \|
Wyzbyty przeciwieństw, czyli przyczyn szczęścia i cierpienia, przeciwstawnych poglądów (pratipakṣa), odmiennych znaczeń (padārtha), przeciwnych treści słów (dvandva-śabda-vācya). Wyzwoliwszy się od nich wyzbądź się przeciwieństw. Zawsze w istności – wiecznie przyjmuj schronienie w przymiocie istności.		*nirdvandvaḥ* sukha-duḥkha-hetū sa-pratipakṣau padārthau dvandva-śabda-vācyau \| tataḥ nirgataḥ nirdvandvo bhava \| *nitya-sattva-sthaḥ* sadā sattva-guṇāśrito bhava \|
Nie pragnij zysku i utrzymania (niryoga-kṣema). Zysk to zdobycie [czegoś] przez nieposiadającego; utrzymanie to ochrona tego, co posiadający już ma. Działanie ku pomyślności opierającej się na zysku i utrzymaniu jest niezwykle kłopotliwe, dlatego wyzbądź się [pragnienia] zysku i utrzymania.		tathā niryoga-kṣemo* ’nupāttasya upādānaṃ yogaḥ, upāttasya rakṣaṇaṃ kṣemaḥ, yoga-kṣema-pradhānasya śreyasi pravṛttir duṣkarā ity ataḥ niryoga-kṣemo bhava* \|
Panuj nad sobą, czyli wyzbądź się szaleństwa. Oto rada dla ciebie, wypełniaj swą powinność.		*ātmavān* apramattaś ca bhava \| eṣa tava upadeśaḥ sva-dharmam anutiṣṭhataḥ \|\|2.45\|\|

Rāmānuja

evam atyantālpa-phalāni punar-janma-prasavāni karmāṇi mātā-pitṛ-sahasrebhyo’pi vatsalatartayā ātmopajīvane pravṛttā vedaḥ kimarthaṃ vadanti ? kathaṃ vā vedoditāni tyājyatayā ucyante iti atra āha—traiguṇya iti | trayo guṇāḥ triguṇyaṃ sattva-rajas-tamāṃsi | sattva-rajs-tamaḥ-pracurāḥ puruṣāḥ traiguṇya-śabdenocyante | tad-viṣayā vedaḥ | tamaḥ-pracurāṇāṃ rajaḥ-pracurāṇāṃ sattva-pracurāṇāṃ ca vatsalataratayaiva hitam avabodhayanti vedaḥ | yady eṣāṃ sva-guṇānuguṇyena svargādi-sādhanam eva hitaṃ nāvabodhayanti, tadaiva te rajas-tamaḥ-pracuratayā sāttvika-phala-mokṣa-vimukhāḥ svāpekṣita-phala-sādhanam ajānantaḥ kāma-prāvaṇya-vivaśā anupāyeṣu upāya-bhrāntyā praviṣṭāḥ praṇaṣṭā bhaveyuḥ |
atas traiguṇya-viṣayā vedaḥ | tvaṃ tu nistraiguṇyo bhava | idānīṃ sattva-pracuras tvaṃ tad eva vardhaya | nānyonya-saṃkīrṇa-guṇa-traya-pracuro bhava | na tat prācuryaṃ vardhaya ity arthaḥ | nirdvandvaḥ nirgata-sakala-sāṃsārika-svabhāvaḥ | nitya-sattva-sthaḥ guṇa-dvaya-rahita-nitya-pravṛddha-sattva-stho bhava | katham iti cet, niryoga-kṣema ātma-svarūpa-tat-prāpty-upāya-bahir-bhūtānām arthānāṃ yogaṃ prāptānāṃ ca kṣemaṃ paripālanaṃ parityajya ātmavān bhava | ātma-svarūpānveṣaṇa-paro bhava | aprāptasya prāptir yogaḥ | prāptasya parirakṣaṇaṃ kṣemaḥ | evaṃ vartamānasya te rajas-tamaḥ pracuratā naśyati sattvaṃ ca vardhate

Śrīdhara

Madhusūdana

nanu sakāmānāṃ mā bhūd āśaya-doṣād vyavasāyātmikā buddhiḥ | niṣkāmānāṃ tu vyavasāyātmaka-buddhyā karma kurvatāṃ karma-svābhāvyāt svargādi-phala-prāptau jñāna-pratibandhaḥ samāna ity āśaṅkyāha traiguṇyeti | trayāṇāṃ guṇānāṃ karma traiguṇyaṃ kāma-mūlaḥ saṃsāraḥ | sa eva prakāśatvena viṣayo yeṣāṃ tādṛśā vedāḥ karma-kāṇḍātmakā yo yat-phala-kāmas tasyaiva tat-phalaṃ bodhayantīty arthaḥ | na hi saarvebhyaḥ kāmebhyo darśa-pūrṇamāsāv iti viniyoge 'pi sakṛd-anuṣṭhānāt sarva-phala-prāptir bhavati tat-tat-kāmanāvirahāt | yat-phala-kāmanayānutiṣṭhati tad eva phalaṃ tasmin prayoga iti sthitaṃ yogasiddhy-adhikaraṇe | yasmād evaṃ kāmā-virahe phala-virahas tasmāt tvaṃ nistraiguṇyo niṣkāmo bhava | he arjuna ! etena karma-svābhāvyāt saṃsāro nirastaḥ |
nanu śītoṣṇādi-dvandva-pratīkārāya vastrādy-apekṣaṇāt kuto niṣkāmatvam ata āha nirdvandvaḥ | sarvatra bhaveti sambadhyate | mātrā-sparśās tv ity ukta-nyāyena śītoṣṇādi-dvandva-sahiṣṇur bhava | tasmiṃs tiṣṭhatīti tathā | rajas-tamobhyām abhibhūta-sattvo hi śītoṣṇādi-pīḍayā mariṣyāmīti manvāno dharmād vimukho bhavati | tvaṃ tu rajas tamasī abhibhūya sattva-mātrālambano bhava |
nanu śītoṣṇādi-sahane 'pi kṣut-pipāsādi-pratīkārārthaṃ kiṃcid anupāttam upādeyam upāttaṃ ca rakṣaṇīyam iti tad-arthaṃ yatne kriyamāṇe kutaḥ sattva-sthatvam ity ata āha niryoga-kṣemaḥ | alabdha-lābho yogaḥ, labdha-parirakṣaṇaṃ kṣemas, tad-rahito bhava | citta-vikṣepa-kāri-parigraha-rahito bhavety arthaḥ | na caivaṃ cintā kartavyā katham evaṃ sati jīviṣyāmīti | yataḥ sarvāntaryāmī parameśvara eva tava yoga-kṣemādi nirvāhayiṣyatīty āha ātmavān | ātmā paramātmā dhyeyatvena yoga-kṣemādi-nirvāhakatvena ca vartate yasya sa ātmavān | sarva-kāmanā-parityāgena parameśvaram ārādhayato mama sa eva deha-yātrā-mātram apekṣitaṃ sampādayiṣyatīti niścitya niścinto bhavety arthaḥ | ātmavān apramatto bhaveti vā

Viśvanātha

tvaṃ tu catur-varga-sādhanebhyo virajya kevalaṃ bhakti-yogam evāśrayasvety āha traiguṇyeti | traiguṇyās triguṇātmikāḥ karma-jñānādyāḥ prakāśyatvena viṣayā yeṣāṃ te traiguṇya-viṣayā vedāḥ svārthe ṣyañ, etac ca bhūmnā vyapadeśā bhavanti iti nyāyenoktam | kintu bhaktir evainaṃ nayati iti | yasya deve parā bhaktir yathā deve tathā gurau ity ādi śrutayaḥ | pañcarātrādi-smṛtayaś ca gītopaniṣad-gopāla-tāpanyādy-upaniṣadaś ca nirguṇāṃ bhaktim api viṣayīkurvanty eva vedoktatvābhāve bhakter aprāmāṇyam eva syāt | tataś ca vedoktā ye triguṇamayā jñāna-karma-vidhayas tebhya eva nirgato bhava tān na kuru | ye tu vedoktā bhakti-vidhayas tāṃs tu sarvathaivānutiṣṭha | tad-anuṣṭhāne –
śruti-smṛti-purāṇādi-pāñcarātra-vidhiṃ vinā |
aikāntikī harer bhaktir utpātāyaiva kalpyate ||
iti doṣo durvāra eva | tena sa-guṇānāṃ guṇātītānām api, vedānā-viṣayās traiguṇyā nistraiguṇyāś ca | tatra tvaṃ tu nistraiguṇyo bhava | nirguṇayā mad-bhaktyaiva triguṇātmakebhyas tebhyo niṣkrānto bhava | tata eva nirdvandvo guṇamaya-mānāpamānādi-rahitaḥ | ataeva nityaiḥ sattvaiḥ prāṇibhir mad-bhaktair eva saha tiṣṭhatīti tathā saḥ | nityaṃ sattva-guṇastho bhaveti vyākhyāyāṃ nistraiguṇyo bhaeti vyākhyāyāṃ virodhaḥ syāt | alabdha-lābho yogaḥ, labdhasya rakṣaṇaṃ kṣemas tad-rahitaḥ | mad-bhakti-rasāsvāda-vaśād eva tayor ananusandhānāt | yoga-kṣemaṃ vahāmy aham it bhakta-vatsalena mayaiva tad-bhāra-vahanāt | ātmavān mad-datta-buddhi-yuktaḥ | atra nistraiguṇya-traiguṇyayor vivecanam | yad uktam ekādaśe –
mad-arpaṇaṃ niṣphalaṃ vā sāttvikaṃ nija-karma yat |
rājasaṃ phala-saṅkalpaṃ hiṃsā-prāyādi tāmasam || [BhP 11.25.23]
niṣphalaṃ veti naimittikaṃ nija-karma-phalākāṅkṣyā-rahitam ity arthaḥ |
kaivalyaṃ sāttvikaṃ jñānaṃ rajo vaikalpikaṃ tu yat |
prākṛtaṃ tāmasaṃ jñānaṃ man-niṣṭhaṃ nirguṇaṃ smṛtam ||
vanaṃ tu sāttviko vāso grāmo rājasa ucyate |
tāmasaṃ dyuta-sadanaṃ man-niketaṃ tu nirguṇam ||
sāttvikaḥ kārako 'saṅgī rāgāndho rājasaḥ smṛtaḥ |
tāmasaḥ smṛti-vibhraṣṭo nirguṇo mad-apāśrayaḥ ||
sāttvikyādhyātmikī śraddhā karma-śraddhā tu rājasī |
tāmasy adharme yā śraddhā mat-sevāyāṃ tu nirguṇā ||
pathyaṃ pūtam anāyastam āhāryaṃ sāttvikaṃ smṛtam |
rājasaṃ cendriya-preṣṭhaṃ tāmasaṃ cārtidāśuci ||
sāttvikaṃ sukham ātmotthaṃ viṣayotthaṃ tu rājasam |
tāmasaṃ moha-dainyotthaṃ nirguṇaṃ mad-apāśrayam || [BhP 11.25.24-29] iti |
ity antena granthena traiguṇya-vastūny api bhaktyā svasmin kathañcit sthitasya traiguṇyasya nirjayo 'py uktas tad-anantaram eva | yathā –
dravyaṃ deśas tathā kālo jñānaṃ karma ca kārakaḥ |
śraddhāvasthā-kṛtir niṣṭhā traiguṇyaḥ sarva eva hi ||
sarve guṇamayā bhāvāḥ puruṣāvyakta-dhiṣṭhitāḥ |
dṛṣṭaṃ śrutam anudhyātaṃ buddhyā vā puruṣarṣabha ||
etāḥ saṃsṛtayaḥ puṃso guṇa-karma-nibandhanāḥ |
yeneme nirjitāḥ saumya guṇājīvena cittajāḥ |
bhakti-yogena man-niṣṭho mad-bhāvāya prapadyate || [BhP 11.25.30-32]
tasmād bhaktyaiva nirguṇayā traiguṇyajayo nānyathā | atrāpy agre kathaṃ caitāṃs trīn guṇān ativartate iti praśne vakṣyate —
māṃ ca yo 'vyabhicāreṇa bhakti-yogena sevate |
sa guṇān samatītyaitān brahma-bhūyāya kalpate || [Gītā 14.26]
śrī-svāmi-caraṇānāṃ vyākhyā ca – ca-kāro 'trāvadhāraṇārthaḥ | mām eva parameśvaram avyabhicāreṇa bhakti-yogena yaḥ sevate ity eṣā |
nistraiguṇyo bhavārjuna nirdvandvo nityasattvastho niryogakṣema ātmavān

Baladeva

nanu phalanairapekṣyeṇa karmāṇi kurvāṇān api tāni sva-phalair yojayeyus tat svābhāvyāt tataḥ kathaṃ tad-buddheḥ sambhava iti cet tatrāha traiguṇyeti | trayāṇāṃ guṇānāṃ karma traiguṇyam | guṇa-vacana-brāhmaṇādibhyaḥ karmaṇi ca iti sūtrāt [Pāṇ 5.1.124] ṣyañ-sakāmatvam ity arthaḥ | tad-viṣayā vedāḥ karma-kāṇḍāni tvaṃ tu tac-chiro-bhūta-vedānta-niṣṭho nistraiguṇyo niṣkāmo bhava |
ayam arthaḥ – pitṛ-koṭi-vatsalo hi vedo 'nādi-bhagavad-vimukhān māyā-guṇair nibaddhāṃs tad-guṇa-sṛṣṭa-sāttvikādi-sukha-saktān prati tat-kāmān anurudhya phalāni prakāśayan svasmiṃs tān viśrambhayati | tad-viśrambheṇa tat-pariśīlinas te tan-mūrdha-bhūtopanisat-pratīta-yāthātmya-niścayena tāṃ buddhiṃ yāntīti na cākāmitāny api tāny āpateyuḥ kāmitānām eva teṣāṃ phalatva-śravaṇāt | na ca sarveṣāṃ vedānāṃ traiguṇya-viṣayatvaṃ nistraiguṇyatāyā aprāmāṇikatvāpatteḥ |
nanu śītoṣṇādi-nivāraṇāya mātrāsparśās tu kaunteyety ādi vimarśena dvandva-saho bhava | tatra hetur nityeti | nityaṃ yat sattvam apariṇāmitvaṃ jīva-niṣṭhaṃ tat-sthas tad-vibhāvyety arthaḥ | tata eva niryogakṣemaḥ | alabdha-lābho yogaḥ labdhasya parirakṣaṇaṃ kṣemaṃ tad-rahito bhavety arthaḥ |
nanu kṣut-pipāse tathāpi vādhike iti cet tatrāha ātmavān iti | ātmā viśvambharaḥ paramātmā sa yasya dhyeyatayāsti tādṛśo bhavety arthaḥ | sa te deha-yātrāṃ sampādayed ity arthaḥ

tłumaczenia

Michalski

Księgi Wed opierają się na trzech żywiołach, na trzech gunach rozsnowy, lecz ty, Ardżuno, masz się uwolnić od trzech gun rozsnowy, — bądź obojętny na przeciwieństwa, wiecznie swej prawdzie oddany, bez troski o zdobycz i posiadanie, i panujący nad duchem.

BhG 2.45

analiza syntaktyczna

tłumaczenie polskie

analiza gramatyczna

warianty tekstu

Śāṃkara

Rāmānuja

Śrīdhara

Madhusūdana

Viśvanātha

Baladeva

Michalski

Olszewski

Dynowska

Sachse

Kudelska

Rucińska

Szuwalska

Byrski