BhG 11.24

analiza syntaktyczna

he viṣṇo (Wisznu!),  
tvām (twoją) nabhaḥ-spṛśam (dotykającą nieba) dīptam (płonącą) aneka-varṇam (wielelokolorową) vyāttānanam (mającą rozwarte usta) dīpta-viśāla-netram (mającą szerokie płonące oczy) [mahat rūpam] (potężną postać) dṛṣṭvā hi (zaiste zobaczywszy)
[aham] (ja) pravyathitāntar-ātmā (którego wewnętrzna jaźń drży) dhṛtim (stałości) śamam ca (i spokoju) na vindāmi (nie znajduję).

tłumaczenie polskie

Wisznu, gdym ujrzał ciebie jak dotykasz nieba,
płomienny, barwny, o rozwartych ustach,
oczach ogromnych i płomiennych, ma jaźń
rozdygotana stałości nie znajduje ani ukojenia.

analiza gramatyczna

nabhaḥ-spṛśam	–	nabhaḥ-spṛśa 2i.1 n. ; yan nabhaḥ spṛśati tat – to, co dotyka niebios (od: nabhas – niebo; √ spṛś – dotykać, spṛśa – dotyk;);
dīptam	–	dīpta ( √ dīp – jaśnieć, płonąć) PP 2i.1 n. – jaśniejące, promieniejące;
aneka-varṇam	–	aneka-varṇa 2i.1 n. ; BV : yasya varṇā aneke santi tat – to, czego barwy są liczne (od: an-eka – nie jeden, liczny, wiele; varṇa – kolor, stan społeczny);
vyāttānanam	–	vyātta-ānana 2i.1 n. ; BV : yasyānanāni vyāttāni santi tat – to, czego usta są rozwarte (od: vi-ā- √ dā – szeroko rozwierać, PP vyātta – rozwarty; √ an – oddychać, żyć, āna / ānana – usta);
dīpta-viśāla-netram	–	dīpta-viśāla-netra 2i.1 n. ; BV : yasya netrāṇi dīptāni viśālāni ca santi tat – to, czego oczy są szerokie i płonące (od: √ dīp – jaśnieć, płonąć, PP dīpta – jaśniejący, płomieniejący; √ viś – wchodzić, lub vi-śṛ???, viśāla – szeroki, rozległy, wielki, potężny; √ nī – prowadzić, netra – prowadzący, przewodnik, oko);
dṛṣṭvā	–	√ dṛś (widzieć) absol. – zobaczywszy;
hi	–	av. – ponieważ, albowiem, właśnie, zaiste, z pewnością;
tvām	–	yuṣmat sn. 2i.1 – ciebie;
pravyathitāntarātmā	–	pravyathita-antar-ātman 1i.1 m. ; BV : yasya antar-ātmā pravyathitaḥ asti saḥ – ten, którego wewnętrzna jaźń drży (od: pra- √ vyath – trząść się, drżeć, być wystraszonym, niepokoić się, PP pravyathita – drżący, zaniepokojony; anta – koniec, limit, granica, konkluzja, wnętrze, natura, av. antaḥ – wewnątrz, pomiędzy, w złożeniach: wewnętrzny; ātman – jaźń);
dhṛtim	–	dhṛti 2i.1 f. – stanowczość, wola (√ dhṛ – dzierżyć, PP dhṛta – trzymany, dzierżony);
na	–	av. – nie;
vindāmi	–	√ vid (znajdować) Praes. P 3c.1 – znajduję, osiągam;
śamam	–	śama 2i.1 m. – spokoju, wyciszenia (od: √ śam – wyciszać, kończyć, niszczyć);
ca	–	av. – i;
viṣṇo	–	viṣṇu 8i.1 m. – o przenikający, o wysnuwający, Wisznu! (od: vi- √ snu – skrapiać, emitować lub vi- √ sru – płynąć, emitować; albo też od: √ viś – wchodzić lub vi- √ aś – osiągać, wypełniać, penetrować lub √ viṣ – działać; termin raczej nie utworzony dzięki sufiksowi -snu – jak to ma miejsce np. w jiṣṇu – gdyż vi w odróżnieniu od ji nie jest pierwiastkiem czasownikowym; oto kilka tradycyjnych definicji terminu: vyāptaṃ tvayaiva viśatā trailokyam sa-carācaram – to właśnie ty przeniknikasz trójświat z ruchomym i nieruchomym [stworzeniem] Matsya-purāṇa 248.41; viśeṣeṇa snauti prasravate gacchatīti viṣṇuḥ – Wisznu: szczególnie emituje, wypływa, idzie Mbh.5.70.13; viṣṇur viśater vā vyaśnoter vā – Wisznu [pochodzi od] viśati lub vyaśnoti [wchodzi, osiąga] Nirukti 12.18; atha yad viśito bhavati tad viṣnur – zatem to co jest uwolnione to Wisznu. viṣṇāter viśater vā syād veveṣṭer vyāpti karmaṇaḥ viṣṇur nirucyate sūryaḥ sarvaṃ sarvāntaraś ca yaḥ Wisznu może pochodzić od czynności viṣṇāti, viśati, veveṣṭi lub vyāpti [działa, wchodzi, jest aktywny, przenika]. Dlatego ten, który jest wszystkim i jest we wszystkim nazywany jest Słońcem Bṛhad-devatā 2.69;

warianty tekstu

aneka-varṇaṃ → aneka-vaktraṃ (o licznych ustach);
tvāṃ → tvā (ciebie);

Śāṃkara

nabhaḥ-spṛśaṃ dyu-sparśam ity arthaḥ | dīptaṃ prajvalitam | aneka-varṇam aneke varṇā bhayaṅkarāḥ nānā-saṃsthānā yasmin tvayi taṃ tvām aneka-varṇam | vyāttānanaṃ vyāttāni vivṛtāni ānanāni mukhāni yasmin tvayi taṃ tvāṃ vyāttānanam | dīpta-viśāla-netraṃ dīptāni prajvalitāni viśālāni vistīrṇāni netrāṇi yasmin tvayi taṃ tvāṃ dīpta-viśāla-netraṃ dṛṣṭvā hi tvāṃ pravyathitāntarātmā pravyathitaḥ prabhīto’ntarātmā mano yasya mama so’haṃ pravyathitāntarātmā san dhṛtiṃ dhairyaṃ na vindāmi na labhe śamaṃ copaśamanaṃ manas-tuṣṭim | he viṣṇo

Rāmānuja

namaśśabdaḥ „tad akṣare parame vyoman”, „ādityavarṇaṃ tamasaḥ parastāt”, „kṣayantam asya rajasaḥ parāke”, „yo asyādhyakṣaḥ parame vyoman” ityādiśrutisiddhitriguṇaprakṛtyatītaparamavyomavācī; savikārasya prakṛtitattvasya, puruṣasya ca sarvāvasthasya, kṛtsnasyāśrayatayā nabhas spṛśam iti vacanāt; „dyāvāpṛthivyor idam antaraṃ hi vyāptam” iti pūrvoktatvāc ca / dīptam anekavarṇaṃ vyāttānanaṃ dīptaviśālanetraṃ tvāṃ dṛṣṭvā pravyathitāntarātmā atyantabhītamanāḥ dhṛtiṃ na vindāmi dehasya dhāraṇaṃ na labhe, manasaś cendriyāṇāṃ ca śamaṃ na labhe / viṣṇo vyāpin! / sarvavyāpinam atimātram atyadbhutam atighoraṃ ca tvāṃ dṛṣṭvā praśithikasarvāvayavo vyākulendriyaś ca bhavāmītyarthaḥ

Śrīdhara

na kevalaṃ bhīto ‚ham ity etāvad eva | api tu nabhaḥ-spṛśam iti | nabhaḥ spṛśatīti nabhaḥ-spṛk tam antarīkṣa-vyāpinam ity arthaḥ | dīptaṃ tejo-yuktam | aneke varṇā yasya tam | vyaktāni vivṛtāni ānanāni yasya tam | dīptāni viśālāni netrāṇi yasya tam | evambhūtaṃ hi tvāṃ dṛṣṭvā pravyathitāntarātmā mano yasya so ‚haṃ dhṛtiṃ dhairyam upaśamaṃ na labhe

Madhusūdana

bhayānakatvam eva prapañcayati nabha iti | na kevalaṃ pravyathita evāhaṃ tvāṃ dṛṣṭvā kintu pravyathito ‚ntarātmā mano yasya so ‚haṃ dhṛtiṃ dhairyaṃ dehendriyādi-dhāraṇa-sāmarthyaṃ śamaṃ ca manaḥ-prasādaṃ na vindāmi na labhe | he viṣṇo ! tvāṃ kīdṛśaṃ ? nabhaḥ-spṛśam antarīkṣa-vyāpinam | dīptaṃ prajvalitam aneka-varṇaṃ bhayaṅkara-nānā-saṃsthāna-yuktaṃ vyāttānanaṃ vivṛtta-mukhaṃ dīpta-viśāla-netraṃ prajvalita-vistīrṇa-cakṣuṣaṃ tvāṃ dṛṣṭvā pravyathitāntarātmāhaṃ dhṛtiṃ śamaṃ ca na vvindāmīty anvayaḥ

Viśvanātha

śamam upaśamam

Baladeva

tathaitad-rūpopasaṃhāra-phalakaṃ dainyaṃ prakāśayann āha nabhaḥ-spṛśam iti dvābhyām | ahaṃ ca tvāṃ dṛṣṭvā pravyathitāntarātmā bhītodvigna-manāḥ san dhṛtim upaśamaṃ ca na vindāmi na labhe | he viṣṇo ! kīdṛśaṃ ? nabhaḥ-spṛśam antarīkṣa-vyāpinam vyāttānanaṃ visṛtāsyam | vyaktārtham anyat | atra kāla-rūpatva-darśana-hetuko bhayānaka-rasaḥ svasyoktaḥ

Michalski

Gdym ujrzał cię sięgającego do nieba, jaśniejącego, różnobarwnego,– z ziejącą paszczą, z błyszczącemi wielkiemi oczami,– przejęło mnie drżenie do głębi duszy, – nie mogę w sobie odnaleźć ani odwagi, ani spokoju, o Wisznu!

Olszewski

Albowiem kiedy oglądam ciebie, chmur sięgającego, rozjaśnionego tysiącem kolorów, kiedy wiozę twoje usta otwarte i twoje wielkie oczy iskrzące się, dusza moja jest wstrząśnięta, nie mogę przyjść do siebie ani się uspokoić, o Visznu.

Dynowska

Promiennej tęczy wielobarwnym łukiem pieścisz nieboskłony; ust Twych wargi płomienne, a bezdenne źrenice wszechwidzącym się jarzą wejrzeniem. Na niebie, na ziemi i wszędzie – Ty, Ty jeden, o Panie nad Pany i nic okrom Ciebie nie masz wśród przestworów Drżę przed Twoim ogromem, uchodzą me siły, spokój ulatuje duszy, o Wisznu, miłościw mi bądź!

Sachse

Serce zamiera mi z lęku,
opuszcza mnie spokój i siła,
kiedy patrzę, o Wisznu, jak sięgasz obłoków,
lśniący, wielobarwny, z otwartymi usty
i wielkimi, lśniącymi oczyma!

Kudelska

Gdy widzę cię, jak nieba dotykasz, jak blask rozsiewasz dokoła, usta twe otwarte i rozwarte pełne blasku oczy,
Czały drżę, ustać nie mogę ni spokoju zaznać, o Wisznu!

Rucińska

Gdy widzę Cię, jak w blasku sięgasz nieba,
stu barw, o oczach olbrzymich, błyszczących,
Z rozdziawionymi usty – drży me serce,
męstwo i spokój opuszcza mnie, Wisznu

Szuwalska

Tęczą barw otchłań nieba mieni się bezkresna,
Z ust zioniesz żarem, oczy ogromne wytrzeszczasz,

Jurewicz

Gdy widzę Ciebie, jak nieba sięgasz,
rozpłomieniony, wielobarwny, z rozwartymi usty,
Twe wielkie oczy płoną! – drży me najgłębsze Jestestwo,
nie znajduję wsparcia ni ukojenia, o Wisznu!