BhG 18.2

analiza syntaktyczna

śrī-bhagavān (Chwalebny Pan) uvāca (rzekł):
kavayaḥ (wieszczowie) kāmyānām karmaṇām (intencji czynów) nyāsam (odstawienie) sannyāsam (wyrzeczeniem) viduḥ (znają).
vicakṣaṇāḥ (mędrcy) sarva-karma-phala-tyāgam (odrzucenie wszelkich owoców czynu) tyāgam (odrzuceniem) prāhuḥ (nazwali).

analiza gramatyczna

śrī-bhagavān	–	śrī-bhagavant 1i.1 m. ; TP : śriyā yukto bhagavān iti – Pan połączony z majestatem (od: śrī – blask, majestat, fortuna; √ bhaj – dzielić, dostarczać, radować się, oddawać cześć, bhaga – dział, udział, pomyślność, majątek; -mant / -vant – sufiks oznaczający posiadacza, bhagavant – posiadacz fortuny);
uvāca	–	√ vac (mówić) Perf. P 1c.1 – powiedział;
kāmyānām	–	kāmyā 6i.3 f. – pragnień, intencji, tęsknot (od: √ kam –pragnąć, kochać, tęsknić, kāma – pragnienie, miłość, przyjemność);
karmaṇām	–	karman 6i.3 n. – czynów, działań (od: √ kṛ – robić);
nyāsam	–	nyāsa 2i.1 m. – zostawienie, odstawienie (od: ni- √ as – zostawiać, odkładać, porzucać);
saṃnyāsam	–	saṃnyāsa 2i.1 m. – odrzuceniem, rezygnacją, wyrzeczeniem (od: sam-ni- √ as – zostawiać, odkładać, porzucać);
kavayaḥ	–	kavi 1i.3 m. – poeci, śpiewacy, wieszczowie (od: √ kav – opisywać, kolorować);
viduḥ	–	√ vid (wiedzieć) Perf. P 1c.3 – dowiedzieli się, poznali;
sarva-karma-phala-tyāgam	–	sarva-karma-phala-tyāga 2i.1 m. ; TP : sarveṣāṃ karmaṇāṃ phalasya tyāgam iti  – porzucenie owoców wszelkich czynów (od: sarva – wszystko; √ kṛ – robić, karman – czyn, działanie i jego skutki; √ phal – dojrzewać; phala – owoc, rezultat; √ tyaj – porzucać, tyāga – porzucenie, wyrzeczenie się);
prāhuḥ	–	pra- √ ah (obwieszczać) Perf. P 1c.3 – nazwali (odmieniane jedynie w Perf. , pozostałe formy od: √ brū);
tyāgam	–	tyāga 2i.1 m. – porzuceniem, wyrzeczeniem się (od: √ tyaj – porzucać);
vicakṣaṇāḥ	–	vicakṣaṇa 1i.3 m. – jaśniejący, mający jasną wizję, uczeni, mądrzy (od: vi- √ cakṣ – jaśnieć, postrzegać, widzieć, oznajmiać);

warianty tekstu

nyāsaṃ → tyāgaṃ (wyrzeczenie się);

Trzecia pada BhG 18.2 jest taka sama jak trzecia pada BhG 12.11;

Śāṃkara

tatra tatra nirdiṣṭau, na nirluṭhitārthau pūrveṣv adhyāyeṣu | ato’rjunāya pṛṣṭavate tan-nirṇayāya bhagavān uvāca—
kāmyānām aśvamedhādīnāṃ karmaṇāṃ nyāsaṃ saṃnyāsa-śabdārtham, anuṣṭheyatvena prāptasyānuṣṭhānam, kavayaḥ paṇḍitāḥ kecid vidur vijānanti | nitya-naimittikānām anuṣṭhīyamānānāṃ sarva-karmaṇām, ātma-sambandhitayā prāptasya phalasya parityāgaḥ sarva-karma-phala-tyāgas taṃ prāhuḥ kathayanti tyāgaṃ tyāga-śabdārthaṃ vicakṣaṇāḥ paṇḍitāḥ | yadi kāmya-karma-parityāgaḥ phala-parityāgo vārtho vaktavyaḥ, sarvathā parityāga-mātraṃ saṃnyāsa-tyāga-śabdayor eko’rthaḥ syāt, na ghaṭa-paṭa-śabdāv iva jāty-antara-bhūtārthau |

nanu nitya-naimittikānāṃ karmaṇāṃ phalam eva nāstīti āhuḥ | katham ucyate teṣāṃ phala-tyāgaḥ, yathā vandhyāyāḥ putra-tyāgaḥ ? naiṣa doṣaḥ, nityānām api karmaṇāṃ bhagavatā phalavattvasya iṣṭatvāt | vakṣyati hi bhagavān aniṣṭa miṣṭaṃ miśraṃ ca iti na tu saṃnyāsināṃ kvacit [gītā 18.12] iti ca | saṃnyāsinām eva hi kevalaṃ karma-phalāsambandhaṃ darśayann asaṃnyāsināṃ nitya-karma-phala-prāptiṃ bhavaty atyāgināṃ pretya [gītā 18.12] iti darśayati

Rāmānuja

athānayor ekam eva svarūpam, tac cedṛśam iti nirṇetuṃ vādivipratipattiṃ darśayan śrībhagavān uvāca

kecana vidvāṃsaḥ kāmyānāṃ karmaṇāṃ nyāsaṃ svarūpatyāgaṃ saṃnyāsaṃ viduḥ / kecic ca vicakṣaṇāḥ nityānāṃ naimittikānāṃ ca kāmyānāṃ sarveṣāṃ karmaṇāṃ phalatyāga eva mokṣaśāstreṣu tyāgaśabdārtha iti prāhuḥ / tatra śāstrīyatyāgaḥ kāmyakarmasvarūpaviṣayaḥ; sarvakarmaphalaviṣaya iti vivādaṃ pradarśayan ekatra saṃnyāsaśabdam itaratra tyāgaśabdaṃ prayuktavān / atas tyāgasaṃnyāsaśabdayor ekārthatvam aṅgīkṛtam iti jñāyate / tathā „niścayaṃ śṛṇu me tatra tyāge bharatasattama” iti tyāgaśabdenaiva nirṇayavacanāt, „niyatasya tu saṃnyāsaḥ karmaṇo nopapadyate / mohāt tasya parityāgaḥ tāmasaḥ parikīrtitaḥ // BhGR_18.”, „aniṣṭam iṣṭaṃ miśraṃ ca trividhaṃ karmaṇaḥ phalam / bhavaty atyāgināṃ pretya na tu saṃnyāsināṃ kvacit /” iti parasparaparyāyatādarśanāc ca tayor ekārthatvam aṅgīkṛtam iti niścīyate

Śrīdhara

tatrottaraṃ śrī-bhagavān uvāca – kāmyānām iti | kāmyānāṃ putra-kāmo yajeta svarga-kāmo yajetety evam ādi kāmopabandhena vihitānāṃ karmaṇāṃ nyāsaṃ parityāgaṃ sannyāsaṃ kavayo viduḥ | samyak-phalaiḥsaha sarva-karmaṇām api nyāsaṃ sannyāsaṃ paṇḍitā vidur jānantīty arthaḥ | sarveṣāṃ kāmyānāṃ nitya-naimittikānāṃ ca karmaṇāṃ phala-mātra-tyāgaṃ prāhus tyāgaṃ prāhus tyāgaṃ vicakṣaṇā nipuṇāḥ | na tu svarūpataḥ karma-tyāgam |

nanu nitya-naimittikānāṃ phalāśravaṇād avidyamānasya phalasya kathaṃ tyāgaḥ syāt | nahi bandhyāyāḥ putra-tyāgaḥ sambhavanti |
ucyate yadyapi svarga-kāmaḥ paśukāma ity ādivad aharahaḥ sandhyām upāsīta yāvaj-jīvam agnihotraṃ juhotīty ādiṣu phala-viśeṣo na śrūyate tathāpy apuruṣārthe vyāpāre prekṣāvantaṃ pravartayitum aśaknuvan vidhir viśvajitā yajetety ādiṣv iva sāmānyataḥ kim api phalam ākṣipaty eva | na cātīva-gurum ataḥ śraddhayā sva-siddhir eva vidheḥ prayojanam iti mantavyam | puruṣa-pravṛtty-anupapatter duṣparaharatvāt | śrūyate ca nityādiṣv api phalam – sarva ete puṇya-lokā bhavatīti | karmaṇā pitṛ-loka iti | dharmeṇa pāpam apanudanti ity evam ādiṣu | tasmād yuktam uktaṃ sarva-karma-phala-tyāgaṃ prāhus tyāgaṃ vicakṣaṇā iti |

nanu phala-tyāgena punar pai niṣphaleṣu karmasu pravṛttir eva na syāt | tan na, sarveṣām api karmaṇāṃ saṃyoga-pṛthaktvena vividiṣārthatayā viniyogāt | tathā ca śrutiḥ – tam etaṃ vedānuvacanena brāhmaṇā vividiṣanti yajñena dānena tapasānāśakeneti | tataś ca śruti-padoktaṃ sarvaṃ phalaṃ bandhakatvena tyaktvā vividiṣārthaṃ sarva-karmānuṣṭhānaṃ ghaṭata eva | vividiṣā ca nityānitya-vastu-vivekena nivṛtta-dehādy-abhimānatayā buddheḥ pratyak-pravaṇatā | tāvat paryantaṃ ca sattva-śuddhy-arthaṃ jñānāviruddhaṃ yathocitam avaśyakaṃ karma kurvatas tat-phala-tyāga eva karma-tyāgo nāma | na svarūpeṇa | tathā ca śrutiḥ kurvann eveha karmāṇi jijīviṣec chatāṃ samāḥ (Īśo 2) iti | tataḥ parantu sarva-karma-nivṛttiḥ svata eva bhavati | tad uktaṃ naiṣkarmya-siddhau –
pratyak-pravaṇatāṃ buddheḥ karmāṇi utpādya śuddhitaḥ |
kṛtārthānyastam āyānti prāvṛḍaste ghanā iva ||
uktaṃ ca bhagavatā – yas tv ātma-ratir eva syād ity ādi | vaśiṣṭhena coktam –
na karmāṇi tyajed yogī
karmabhis tyajyate hy asau |
karmaṇo mūla-bhūtasya
saṅkalpasyaiva nāśataḥ || iti |
jñāna-niṣṭhā-vikṣepakatvam ālakṣya tyajed vā | tad uktaṃ śrī-bhāgavate –
tāvat karmāṇi kurvīta
na nirvidyeta yāvatā |
mat-kathā-śravaṇādau vā
śraddhā yāvan na jāyate || (BhP 11.20.9)
jñāna-niṣṭho virakto vā
mad-bhakto vānapekṣakaḥ |
saliṅgānāśramāṃs tyaktvā
cared avidhi-gocaraḥ || (BhP 11.18.28) ity ādi |
alam atiprasaṅgena prakṛtam anusarāmaḥ

Viśvanātha

prathamaṃ prācyaṃ matam āśritya sannyāsa-tyāga-śabdayor bhinna-jātīyārthatvam āha kāmyānām iti | putra-kāmo yajeta svarga-kāmo yajeta ity evaṃ kāmopabandhena vihitānāṃ kāmyānāṃ karmaṇāṃ nyāsaṃ svarūpeṇaiva tyāgaṃ sannyāsaṃ vidur na tu nityānām api sandhyopāstādīnām iti bhāvaḥ | sarveṣāṃ kāmyānāṃ nityānām api karmaṇāṃ phalaṃ karmaṇā pitṛlokaḥ iti | dharmeṇa pāpam upanudati ity ādyāḥ śrutayaḥ pratipādayanty eva ity atas tyāge phalābhisandhi-rahitaṃ sarva-karma-karaṇam | sannyāse tu phalābhisandhi-rahitaṃ nitya-karma-karaṇam | kāmya-karmaṇāṃ tu svarūpeṇaiva tyāga iti bhedo jñeyaḥ

Baladeva

evaṃ pṛṣṭo bhagavān uvāca kāmyānām iti | putra-kāmo yajeta svarga-kāmo yajeta ity evaṃ kāmopanibandhena vihitānāṃ putreṣṭi-jyotiṣṭomādīnāṃ karmaṇāṃ nyāsaṃ svarūpeṇatyāgaṃ kavayaḥ paṇḍitāḥ sannyāsaṃ vidur na tu nityānām agnihotrādīnām ity arthaḥ | teṣu vicakṣaṇās tu sarveṣāṃ kāmyānāṃ nityānāṃ ca karmaṇāṃ phala-tyāgam eva, na tu svarūpatas tyāgaṃ sannyāsa-lakṣaṇaṃ tyāgaṃ prāhuḥ | nitya-karmaṇāṃ ca phalam asti – karmaṇāṃ pitṛ-loko dharmeṇa pāpam apanudati ity ādi śravaṇāt | yadyapi aharahaḥ sandhyām upāsīta, yāvaj-jīvanam agnihotraṃ juhoti ity ādau, putra-kāmo yajeta ity ādāv iva phala-viśeṣo na śrutayas tathāpi viśvajitā yajeta ity ādāv iva vidhiḥ kiñcit phalam ākṣiped eva | itarathā puruṣa-pravṛtty-anupapatter duṣpariharatāpattiḥ | tathā ca kāmya-karmaṇāṃ svarūpatas tyāgo, nitya-karmaṇāṃ tu phala-tyāgaḥ sannyāsa-śabdārthaḥ | sarveṣāṃ karmaṇāṃ phalecchāṃ tyaktvānuṣṭhānaṃ khalu tyāga-śabdārthaḥ | pūrvokta-rītyā jñānodaya-phalasya sattvād apravṛtter duṣpariharatvaṃ pratyuktam

Michalski

Wzniosły rzekł:
Zaparciem się siebie nazywają wieszczowie zaniechanie działalności, związanej z jakąkolwiekbądź żądzą, wyrzeczeniem zaś poznawcy nazywają wyrzeczenie się owoców wszystkich swych czynów.

Olszewski

Błogosławiony.
Wieszcze nazywają samozrzeczeniem zaniechanie wszelkich czynów żądzy; a uczeni nazywają samozaparciem zrzeczenie się owocu wszelkich dzieł.

Dynowska

Pan rzecze:
Zaniechanie z pożądań zrodzonych czynów, odejściem od świata nazywali mędrcy, a wyzbycie się pragnienia jakichkolwiek czynu owoców – prawdziwym wyrzeczeniem mienią.

Sachse

Czcigodny rzekł:
Porzuceniem nazwali wieszczowie
porzucenie upragnionych uczynków,
zaniechaniem jest natomiast, zdaniem oświeconych,
zaniechanie owocu wszelkich uczynków.

Kudelska

Czcigodny pan rzecze:
Poprzez porzucenie wszystkiego mędrcy rozumieją odrzucenie czynów płynących z pożądania,
Zaś uczeni powiadają, że brak pragnień nagrody jest wyrzeczeniem.

Rucińska

Rzekł Pan:
Gdy się porzuca zyskowny czyn, wieszcze zwą to sannjasą,
Zrzeczenie się plonu czynów wiedzący zwą wyrzeczeniem.

Szuwalska

Pan na to odpowiedział: »Porzucenie pracy
I pragnień wyrzeczeniem nazwali wieszczowie,
Pokutą zaś uznali bezowocną pracę.

Babkiewicz

Chwalebny Pan rzekł:
Podług wieszczów wyrzeczenie
to zrzeczenie miłych czynów,
zaniechaniem zwą wiedzący
odstąpienie od owoców.