BhG 14.17

analiza syntaktyczna

sattvāt (z sattwy) jñānam (wiedza) sañjāyate (powstaje),
rajasaḥ  (z radźasu) lobha eva ca (właśnie żądza) [sañjāyate] (powstaje),
tamasaḥ (z tamasu) ajñānam (niewiedza) pramāda-mohau eva ca (i właśnie szaleństwo i omroczenie) bhavataḥ (są).

analiza gramatyczna

sattvāt	–	sattva ( √ as – być, PPr sant – będący, istnienie) abst. 5i.1 n. – z jestestwa, z esencji, z sattwy;
saṃjāyate	–	sam- √ jan (rodzić się wespół) Praes. Ā 1c.1 – wespół powstaje;
jñānam	–	jñāna 1i.1 n. – wiedza, mądrość (od: √ jñā – wiedzieć, rozumieć);
rajasaḥ	–	rajas 5i.1 n. – z radźasu (od: √ rañj – być pokolorowanym, podnieconym, zachwyconym; rajas – pokolorowany, kurz, namiętność, jedna z trzech gun);
lobhaḥ	–	lobha 1i.1 m. – chciwość, zachłanność, pożądliwość (od: √ lubh – być chciwym);
eva	–	av. – z pewnością, właśnie, dokładnie, jedynie;
ca	–	av. – i;
pramāda-mohau	–	pramāda-moha 1i.2 m. ; DV : pramādaś ca mohaś ceti – szaleństwo i omroczenie (od: pra- √ mad – bawić się, cieszyć się, być skonfundowanym, pramāda – szaleństwo, zabawa; √ muh – mylić się, być skonfundowanym, omroczonym, ogłupiałym, moha – konsternacja, brak świadomości, oszołomienie, bycie w błędzie);
tamasaḥ	–	tamas 5i.1 n. – z ciemności, z mroku, z tępoty, z bierności (od: √ tam – dławić się, mdleć, znikać, zatrzymywać);
bhavataḥ	–	√ bhū (być) Praes. P 1c.2 – są, powstają;
ajñānam	–	a-jñāna 1i.1 n. – niewiedza, głupota (od: √ jñā – wiedzieć, rozumieć);
eva	–	av. – z pewnością, właśnie, dokładnie, jedynie;
ca	–	av. – i;

warianty tekstu

lobha → moha (omroczenie);
tamaso bhavato → jāyetāṃ tamaso / jāyete tamaso / tamasau jāyete / tapaso jāyete (z tamasu niechaj rodzą się / z tamasu rodzą się / tamasowe powstają / z żaru powstają);

Śāṃkara

kiṃ ca, guṇebhyo bhavati—
sattvāl labdhātmakāt saṃjāyate samutpadyate jñānam, rajaso lobha eva ca, pramāda-mohau ca ubhau tamaso bhavataḥ, ajñānam eva ca bhavati

Rāmānuja

tad adhikasattvādijanitaṃ nirmalādiphalaṃ kim ity atrāha
evaṃ paramparayā jātād adhikasattvād ātmayāthātmyāparokṣyarūpaṃ jñānaṃ jāyate / tathā pravṛddhād rajasaḥ svargādiphalalobho jāyate / tathā pravṛddhāc ca tamasaḥ pramādaḥ anavadhānanimittā asatkarmaṇi pravṛttiḥ; tataś ca mohaḥ viparītajñānam; tataś cādhikataraṃ tamaḥ; tataś cājñānam jñānābhāvaḥ

Śrīdhara

tatraiva hetum āha sattvād iti | sattvāj jñānaṃ sañjāyate | ataḥ sāttvikasya karmaṇaḥ prakāśa-bahulaṃ sukhaṃ phalaṃ bhavati | rajaso lobho jāyate | tasya ca duḥkha-hetutvāt tat-pūrvakasya karmaṇo duḥkhaṃ phalaṃ bhavati | tamasas tu pramāda-mohājñānāni bhavanti | tatas tāmasasya karmaṇo 'jñāna-prāpakaṃ phalaṃ bhavatīti yuktam evety arthaḥ

Madhusūdana

etādṛśa-phala-vaicitrye pūrvoktam eva hetum āha sattvād iti | sarva-karaṇa-dvārakaṃ prakāśa-rūpaṃ jñānaṃ sattvāt saṃjāyate | atas tad-anurūpaṃ sāttvikasya karmaṇaḥ prakāśa-bahulaṃ sukhaṃ phalaṃ bhavati | rajaso lobho viṣaya-koṭi-prāptyāpi nivartayitum aśakyo 'bhilāṣa-viśeṣo jāyate | tasya ca nirantaram upacīyamānasya pūrayitum aśakyasya sarvadā duḥkha-hetutvāt tat-pūrvakasya rājasasya karmaṇo duḥkhaṃ phalaṃ bhavati | evaṃ pramāda-mohau tamasaḥ sakāśād bhavato jāyete | ajñānam eva ca bhavati | eva-kāraḥ prakāśa-pravṛtti-vyāvṛtty-arthaḥ | atas tāmasasya karmaṇas tāmasam ajñānādi-prāyam eva phalaṃ bhavatīti yuktam evety arthaḥ | atra cājñānam aprakāśaḥ | pramādo mohaś cāprakāśo 'pravṛttiś cety atra vyākhyātau

Viśvanātha

brak komentarza do BhG 14.18

Baladeva

īdṛk-phala-vaicitrye prāg uktam eva hetum āha sattvād iti | sattvāt prakāśa-lakṣaṇaṃ jñānaṃ jāyate | ataḥ sāttvikasya karmaṇaḥ prakāśa-pracuraṃ sukhaṃ phalam | rajaso lobhas tṛṣṇā-viśeṣo yo viṣayakoṭibhir apy abhisevitair duṣpūras tasya ca duḥkha-hetutvāt tat-pūrvakasya karmaṇo duḥkha-pracuraṃ kiñcit sukhaṃ phalam | tamasas tu pramādādīni bhavanty atas tat-pūrvakasya karmaṇo 'caitanya-pracuraṃ duḥkham eva phalam

Michalski

Z sattwam powstaje wiedza, z radżasu chciwość, z tamasu rodzi się opieszałość, zaślepienie, wreszcie niewiedza.

Olszewski

Z prawdy rodzi się nauka; z instynktu pałanie żądzą; z ciemności rodzą się głupota, błąd, jakoteż nieświadomość.

Dynowska

Z Harmonii rodzi się mądrość; z Ruchliwości – chciwość; a niedbalstwo, ciemnota i bierność z Bezwładu powstają.

Sachse

Z sattwy rodzi się wiedza,
z radżasu — pożądanie,
natomiast opieszałość, zaślepienie i niewiedza
powstają z tamasu.

Kudelska

Szlachetność jest początkiem mądrości, namiętność – chciwości,
A z mroczności rodzi się zamęt, szaleństwo i niewiedza.

Rucińska

Z sattwy powstaje poznanie, z radżasu rodzi się chciwość,
Bezmyślność i zaślepienie oraz niewiedza – z tamasu.

Szuwalska

Żywioł harmonii wiedzy sprzyja. Z dynamiki
Początek bierze chciwość; z bierności – niewiedza.

Babkiewicz

Wiedza rodzi się z istności,
z aktywności zaś jest chciwość,
a niedbalstwo, omroczenie
i niewiedza wstają z mroku.