BhG 8.22

analiza syntaktyczna

he pārtha (Prythowicu!) 
bhūtāni (istoty) yasya (którego) antaḥ-sthāni (przebywające wewnątrz),
yena (przez którego) idam sarvam (to wszystko) tatam (rozpostarte),
saḥ tu (ale ten) paraḥ puruṣaḥ (najwyższy człowiek) ananyayā bhaktyā (przez wyłączne uwielbienie) labhyaḥ (jest do osiągnięcia).

tłumaczenie polskie

Prythowicu, ów najwyższy Mąż osiągany jest przez niepodzielne uwielbienie.
Wewnątrz niego przebywają istoty, przez niego to wszystko jest rozpostarte.

analiza gramatyczna

puruṣaḥ	–	puruṣa 1i.1 m. – człowiek, Mąż (od: √ pur – poprzedzać, prowadzić lub √ pṝ – napełniać, odżywiać, puru – obfitość, pūru – ludzie);
saḥ	–	tat sn. 1i.1 m. – ten;
paraḥ	–	para 1i.1 m. – daleki, odległy, późniejszy, ostateczny, najwyższy, najlepszy;
pārtha	–	pārtha 8i.1 m. – o synu Prythy (od: √ pṛth – rozszerzać, pṛthā – Kunti, matka Pandowiców);
bhaktyā	–	bhakti 3i.1 f. – przez oddanie, przez miłość, przez uwielbienie (od: √ bhaj – dzielić, dostarczać, radować się, oddawać cześć, bhakta – rozdany, rozdzielony, kochany; czciciel, wielbiciel, miłośnik, kochający, oddany);
labhyaḥ	–	labhya ( √ labh – osiągać) PF 1i.1 m. – do osiągnięcia;
tu	–	av. – ale, wtedy, z drugiej strony, i;
ananyayā	–	an-anyā 3i.1 f. – przez nie inną, przez nie oddaną niczemu innemu (od: anya – inny);
yasya	–	yat sn. 6i.1 m. – kogo, którego;
antaḥ-sthāni	–	antaḥ-stha 1i.3 n. ; yāny antas tiṣṭhanti tani – te, które znajdują się wewnątrz (od: anta – koniec, limit, granica, konkluzja, wnętrze, natura, av. antaḥ – wewnątrz, pomiędzy; √ sthā – stać, stha – na końcu złożeń: znajdujący się w);
bhūtāni	–	bhūta 1i.3 n. – istoty, stworzenia (od: √ bhū – być, PP bhūta – będący, prawdziwy, świat);
yena	–	yat sn. 3i.1 m. – przez którego;
sarvam	–	sarva sn. 1i.1 n. – wszystko, całość (sarvam idam – najczęściej w znaczeniu „ten cały świat”);
idam	–	idam 2i.1 n. – to;
tatam	–	tata ( √ tan – rozciągać, pokrywać) PP 1i.1 n. – rozpostarte, przykryte, wypełnione;

warianty tekstu

sa paraḥ → sa parā / paramaḥ / sa paraṃ (najwyższy / ten najbardziej);
tu → hi (zaiste);
… → po drugiej padzie wersu BhG 8.22 następują dwie pady wersu spoza wydania krytycznego:
yaṃ prāpya na punar-janma labhante yogino ‚rjuna
Ardźuno, którego osiągnąwszy, jogini nie zyskują następnych narodzin.

Śāṃkara

tal-labdher upāya ucyate—

puruṣaḥ puri śayanāt pūrṇatvād vā | sa paraḥ pārtha, paro niratiśayaḥ, yasmāt puruṣān na paraṃ kiṃcit | sa bhaktyā labhyas tu jñāna-lakṣaṇayānanyayā ātma-viṣayayā | yasya puruṣasyāntaḥ-sthāni madhya-sthāni bhūtāni kārya-bhūtāni | kāryaṃ hi kāraṇasyāntarvarti bhavati | yena puruṣeṇa sarvam idaṃ jagat tataṃ vyāptam ākāśeneva ghaṭādi

Rāmānuja

jñāninaḥ prāpyaṃ tu tasmād atyantavibhaktam ity āha

„mattaḥ parataraṃ nānyat kiñcid asti dhanaṃjaya / mayi sarvam idaṃ protaṃ sūtre maṇigaṇā iva // BhGR_1.”, „mām ebhyaḥ param avyayam” ityādinā nirdiṣṭasya yasya antassthāni sarvāṇi bhūtāni, yena ca pareṇa puruṣeṇa sarvam idaṃ tatam, sa paraḥ puruṣaḥ „ananyacetās satatam” ity ananyayā bhaktyā labhyaḥ

Śrīdhara

tat-prāptau ca bhaktir antaraṅgopāya ity uktam evety āha puruṣa iti | sa cāhaṃ paraḥ puruṣo ‚nanyayā | na vidyate ‚nyaḥ śaraṇatvena yasyāṃ tayaikānta-bhaktyaiva labhyaḥ | nānyathā | paratvam evāha yasya kāraṇa-bhūtasyāntar-madhye bhūtāni sthitāni | yena ca kāraṇa-bhūtenedaṃ sarvaṃ jagat tataṃ vyāptam

Madhusūdana

idānīm ananya-cetāḥ satataṃ yo māṃ smarati nityaśaḥ tasyāhaṃ sulabhaḥ iti prāg uktaṃ bhakti-yogam eva tat-prāpty-upāyam āha puruṣa sa iti | sa paro niratiśayaḥ puruṣaḥ paramātmāham evānanyayā na vidyate ‚nyho viṣayo yasyāṃ tayā prema-lakṣaṇayā bhaktyaiva labhyo nānyathā |sa ka ity apekṣāyām āha yasya purusasyāntaḥ-sthāny antarvartīni bhūtāni sarvāṇi kāryāṇi kāraṇāntarvartitvāt kāryasya | ataeva yena puruṣeṇa sarvam idaṃ kārya-jātaṃ tataṃ vyāptam –

yasmāt paraṃ nāparam asti kiṃcid yasmān nāṇīyo na jyāyo ‚sti kaścit |
vṛkṣa eva stabdho divi tisṭhaty ekas tenedaṃ pūrṇaṃ puruṣeṇa sarvam |
yat kiṃcit jagat sarvaṃ dṛśyate śrūyate ‚pi vā |
antar bahiś ca tat sarvaṃ vyāpya nārāyaṇaḥ sthitaḥ ||
sa paryagāc chukram ity-ādi-śrutibhyaś ca ||

Viśvanātha

sa ca mad-aṃśaḥ paramaḥ puruṣaḥ | na vidyate ‚nyat karma-yoga-kāmanādikaṃ yasyāṃ tayaiva | ataeva pūrvaṃ mayoktaṃ ananya-cetāḥ satatam iti bhāvaḥ

Baladeva

at-prāptau bhakteḥ sūpāyatvam āha puruṣaḥ sa iti | sa mal-lakṣaṇaḥ puruṣo ‚nanyayā tad-ekāntayā ananya-cetāḥ satatam iti pūrvoditayā bhaktyaiva labhyo labdhuṃ śakyo yoga-bhaktyā tu duḥśakyā tat-prāptir ity arthaḥ | tal-lakṣaṇam āha yasyeti | sarvam idaṃ jagat yena tataṃ vyāptam | śrutiś caivam āha-

eko vaśī sarvagaḥ kṛṣṇa īḍya
eko ‚pi san bahudhā yo ‚vabhāti |
vṛkṣa iva stabdho divi tiṣṭhaty ekas
tenedaṃ pūrṇaṃ puruṣeṇa sarvam || ity ādyā

Michalski

To jest, o Partho ten najwyższy Purusza, którego tylko przez miłość, a nie przez nic innego, można pozyskać; on zawiera w sobie wszystkie istoty, przez niego cały ten wszechświat jest rozsnuty.

Olszewski

Przez nabożeństwo osobliwe można, synu Prithy, dosięgnąć tego pierwotnego pierwiastku męskiego, w którem spoczywają wszystkie istoty, przez które został zbudowany cały Wszechświat.

Dynowska

Dosięgnąć można tej prze-najwyższej Istności, o Parto, w której bytów wszystkość zanurzona, która wszechistneinie przenika, przez niezłomne, a żarliwe samooddanie ku Niej wyłącznie zwrócone.

Sachse

On to jest najwyższym puruszą, o synu Prithy,
dostępnym dzięki miłości
skierowanej jedynie ku niemu.
To, co istnieje, jest w nim.
On to przenika przez wszystko.

Kudelska

To jest właśnie Purusza, synu Prithy, Najwyższa Osoba, dosięgnąć go możesz jeno przez niezachwiane oddanie;
W jego wnętrzu każde stworzenie przebywa, przez niego wszystko przeniknięte.

Rucińska

Puruszą jest on najwyższym, czcią zdobywanym wyłączną,
On nosi w sobie świat, Partho, i on to wszystko przenika.

Szuwalska

Tę największą osobę można, synu Kunti,
Pozyskać sobie tylko niezłomnym oddaniem.
Ona wszystko przenika, wszystko w niej istnieje.