BhG 6.11-12

analiza syntaktyczna

[yogī] (jogin) śucau deśe (w czystym miejscu) nāty-ucchritam (nie za wysokie) nāti-nīcam (nie za niskie) cailājina-kuśottaram (posiadające na trawie materiał i skórę) ātmanaḥ (własne) sthiram (stabilne) āsanam (siedzenie) pratiṣṭhāpya (umieściwszy),
tatra (tam) āsane (na siedzeniu) upaviśya (usiadłszy),
manaḥ (umysł) ekāgram (mającym jeden cel) kṛtvā (uczyniwszy),
yata-cittendriya-kriyaḥ (kto okiełznał czynności umysłu i zmysłów) ātma-śuddhaye (dla oczyszczenia jaźni) yogam (jogę) yuñjyāt (oby zaprzęgał).

tłumaczenie polskie

Gdy ten, który okiełznał czynności umysłu i zmysłów,
rozłożył swoje trwałe siedzisko w uświęconym miejscu,
nie za wysokie i nie za niskie, uczynione z trawy przykrytej materiałem i skórą,
i gdy zasiadł na tym siedzisku, i skupił umysł na jednym punkcie,
niech zaprzęga się w jogę w celu oczyszczenia jaźni.

analiza gramatyczna

śucau	–	śuci 7i.1 m. – w czystym (od: √ śuc – jaśnieć, być mokrym);
deśe	–	deśa 7i.1 m. – w miejscu, w kraju (od: √ diś – pokazywać);
pratiṣṭhāpya	–	prati- √ sthā (stać stabilnie) absol. – ustawiwszy, umieściwszy;
sthiram	–	sthira 2i.1 n. – twarde, solidne, stałe (od: √ sthā – stać);
āsanam	–	āsana 2i.1 n. – siedzisko, pozycję (od: √ ās – być, siedzieć);
ātmanaḥ	–	ātman 6i.1 m. – jaźni;
nātyucchritam	–	na-aty-ucchrita 2i.1 n. – nie nazbyt wysokie (od: ati – prefiks: nadmiernie, na-ati – w złożeniach: nie zanadto, nie nadmiernie; ut-  – prefiks: ku górze; √ śri – spoczywać na, wspierać się na, PP śrita – przymocowany, umieszczony; uc-chrita – wyniesiony, wysoki);
nātinīcam	–	na-ati-nīca 2i.1 n. – nie nazbyt niskie (od: ati – prefiks: nadmiernie, na-ati – w złożeniach: nie zanadto, nie nadmiernie; ni – prefiks: w dół, ku tyłowi, √ añc – pochylać, nīca  – niski, głęboki);
cailājina-kuśottaram	–	caila-ajina-kuśa-uttara 2i.1 n. ; DV / BV : yasmin kuśebhya uttare cailaṃ ca ajinaṃ ca staḥ saḥ – to, które na wierzchu trawy ma materiał i skórę (od: cela – materiał, ubranie, caila – uczyniony z materiału; ajina – skóra antylopy; kuśa – trawa Desmostachya bipinnata; uttara – wyższy, północny, lepszy, stopień wyższy od: ud – do góry, ponad);

*****

tatra	–	av. – tam (od: tat; locativus nieodmienny zakończony na -tra);
ekāgram	–	eka-agra 2i.1 n. – mający jeden szczyt, niezakłócony, skupiony na jednym punkcie (od: eka – jeden; agra – główny, pierwszy, przedni, szczyt, cel);
manaḥ	–	manas 2i.1 n. – umysł (od: √ man – myśleć);
kṛtvā	–	√ kṛ (robić) absol. – uczyniwszy;
yata-cittendriya-kriyaḥ	–	yata-citta-indriya-kriya 1i.1 m. ; DV / BV : yasya cittasya ca indriyāṇāṃ ca kriyā yatāḥ santi saḥ – ten, kogo czynności umysłu i zmysłów są okiełznane (od: √ yam – zatrzymywać, powściągać, PP yata – zatrzymany, powściągnięty; √ cit – myśleć, poznawać, PP citta – pomyślany; myśl, umysł, serce, świadomość; √ ind – posiadać moc, indriya – zmysły; √ kṛ – robić, kriyā – akt, praca, szczególnie o rytualnym charakterze);
upaviśya	–	upa- √ viś (siadać, wchodzić) absol. – usiadłszy;
āsane	–	āsana 7i.1 n. – na siedzisku (od: √ ās – być, siedzieć);
yuñjyāt	–	√ yuj (zaprzęgać, łączyć) Pot. P 1c.1 – oby zaprzęgał;
yogam	–	yoga 2i.1 m. – przyłączanie, zysk, zaprzęgnięcie, zastosowanie, metodę, środki, jogę (od: √ yuj – zaprzęgać, łączyć);
ātma-viśuddhaye	–	ātma-viśuddhi 4i.1 f. ; TP : ātmno viśuddhaya iti  – dla oczyszczenia jaźni (od: ātman – jaźń; vi- √ śudh – stawać się czystym, viśuddhi – oczyszczenie, zmycie, uświęcenie);

warianty tekstu

sthiram āsanam → sthira-mānasa (ten, którego czynności umysłu są stabilne);
nāty-ucchritaṃ → nāty-ucchrite (na niezbyt wysokiej);
cailājina-kuśottaram → celājina-kuśottaram (które na wierzchu trawy ma materiał i skórę);
yata-cittendriya-kriyaḥ → yata-citteṃdriyaḥ kriyaḥ / yata-cittendriya-kriyāḥ / jita-citteṃdriya-kriyaḥ (kogo czynności umysłu i zmysłów są okiełznane / kogo czynności umysłu i zmysłów są pokonane);
yuñjyāt → yujyāt (oby zaprzęgał);

Śāṃkara

athedānīṃ yogaṃ yuñjataḥ āsanāhāra-vihārādīnāṃ yoga-sādhanatvena niyamo vaktavyaḥ, prāpta-yogasya lakṣaṇaṃ tat-phalādi ca, ity ata ārabhyate | tatrāsanam eva tāvat prathamam ucyate—

śucau śuddhe vivikte svabhāvataḥ saṃskārato vā, deśe sthāne pratiṣṭhāpya sthiram acalam ātmana āsanaṃ nātyucchritaṃ nātīva ucchritaṃ nāpy atinīcam, tac ca cailājina-kuśottaraṃ cailam ajinaṃ kuśāś cottare yasminn āsane tad āsanaṃ cailājina-kuśottaram | pāṭha-kramād viparīto’tra kramaś cailādīnām

pratiṣṭhāpya, kiṃ ?

tatra tasminn āsana upaviśya yogaṃ yuñjyāt | kathaṃ ? sarva-viṣayebhya upasaṃhṛtya ekāgraṃ manaḥ kṛtvā yata-cittendriya-kriyaś cittaṃ cendriyāṇi ca cittendriyāṇi teṣāṃ kriyāḥ saṃyatā yasya sa yata-cittendriya-kriyaḥ | sa kim-arthaṃ yogaṃ yuñjyād ity āha—ātma-viśuddhaye’ntaḥ-karaṇasya viśuddhy-artham ity etat

Rāmānuja

śucau deśe aśucibhiḥ puruṣair anadhiṣṭhite aparigṛhīte ca aśucibhir vastubhir aspṛṣṭe ca pavitrabhūte deśe, dārvādinirmitaṃ nātyucchritaṃ nātinīcaṃ celājinakuśottaraṃ āsanaṃ pratiṣṭhāpya tasmin manaḥprasādakare sāpāśraye upaviśya yogaikāgraṃ manaḥ kṛtvā yatacittendriyakriyaḥ sarvātmanopasaṃhṛtacittendriyakriyaḥ ātmaviśuddhaye bandhanivṛttaye yogaṃ yuñjyād atmāvalokanaṃ kurvīta

Śrīdhara

āsana-niyamaṃ darśayann āha śucāv iti dvābhyām | śuddhe sthāne ātmanaḥ svasya āsanaṃ sthāpayitvā | kīdṛśam? sthiram acalam | nātyucchritaṃ nātīvonnatam | na cātinīcam | celaṃ vastram | ajinaṃ vyāghrādi-carma | celājine kuśebhya uttare yasya | kuśānām upari carma tad upari vastram āstīryetety arthaḥ |

tatreti | tatra tasminn āsana upaviśyaikāgraṃ vikṣepa-rahitaṃ manaḥ kṛtvā yogaṃ yuñjyād abhyaset | yatāḥ saṃyatāś cittasyendriyāṇāṃ ca kriyā yasya saḥ | ātmano manaso viśuddhaya upaśāntaye

Madhusūdana

tatrāsana-niyamaṃ darśayann āha śucau deśa iti dvābhyām | śucau svabhāvataḥ saṃskārato vā śuddhe jana-samudāya-rahite nirbhaye gaṅgā-taṭa-guhādau deśe sthāne pratiṣṭhāpya sthiram niścalam nātyucchritaṃ nātyuccaṃ nāpy atinīcam cailājina-kuśottaraṃ cailaṃ mṛdu-vastram ajinaṃ mṛdu-vyāghrādi-carma te kuśebhya uttare uparitane yasmiṃs tat | āsyate ‚sminn ity āsanaṃ kuśamaya-vṛṣy-upari mṛdu-carma tad-upari mṛdu-vastra-rūpam ity arthaḥ | tathā cāha bhagavān patañjaliḥ sthira-sukham āsanam iti | ātmana iti parāsana-vyāvṛtty-arthaṃ tasyāpi parecchā-niyamābhāvena yoga-vikṣepa-paratvāt |

evam āsanaṃ pratiṣṭhāpya kim kuryād iti tatrāha tatraikāgram iti | tatra tasminn āsana upaviśyaiva na tu śayānas tiṣṭhan vā | āsīnaḥ sambhavāt iti nyāyena | yatāḥ saṃyatā uparatāś cittasyendriyāṇāṃ ca kriyā vṛttayo yena sa yata-cittendriya-kriyaḥ san yogaṃ samādhiṃ yuñjītābhyaset | kim-artham ? ātma-viśuddhaya ātmano ‚ntaḥ-karaṇasya sarva-vikṣepa-śūnyatvenātisūkṣmatayā brahma-sākṣātkāra-yogyatāyai | dṛśyate tv agryayā buddhyā sūkṣmayā sūkṣma-darśibhiḥ [KaṭhU 1.3.12] iti śruteḥ |

kiṃ kṛtvā yogam abhyased iti tatrāha ekāgraṃ rājasatāmasa-vyutthānākhya-prāg-ukta-bhūmi-traya-parityāgenaika-viṣayaka-dhārāvāhikāneka-vṛtti-yuktam udrikta-sattvaṃ manaḥ kṛtvā dṛḍha-bhūmikena prayatnena sampādyaikāgratā-vivṛddhy-arthaṃ yogaṃ samprajñāta-samādhim abhyaset | sa ca brahmākāra-mano-vṛtti-pravāha eva nididhyāsanākhyaḥ | tad uktam –

brahmākāra-mano-vṛtti-pravāho ‚haṅkṛtiṃ vinā |
saṃprajñāta-samādhiḥ syād dhyānābhyāsa-prakarṣataḥ || iti |

etad evābhipretya dhyānābhyāsa-prakarṣaṃ vidadhe bhagavān – yogī yuñjīta satataṃ [Gītā 6.10] yuñjyād yogam ātma-viśuddhaye [Gītā 6.12] | yukta āsīta mat-para [Gītā 6.14]ity ādi bahu-kṛtvaḥ

Viśvanātha

pratiṣṭhāpya stthāpayitvā | celājina-kuśottaram iti kuśāsanopari mṛga-carmāsanam | tad upari vastrāsanaṃ nidhāyety arthaḥ | ātmano ‚ntaḥ-karaṇasya viśuddhatve vikṣepa-śūnyatvenātisūkṣmatayā brahma-sākṣātkāra-yogyatāyai dṛśyate tv agryayā buddhyā [KaṭhU 1.3.12] iti śruteḥ

Baladeva

āsanam āha śucāv iti dvābhyām | śucau svataḥ saṃskārataś ca śuddhe gaṅgā-taṭa-giri-guhādau deśe sthiraṃ niścalam | nātyucchritaṃ nātyuccam | nātinīcam dārvādi-nirmitam āsanaṃ pratiṣṭhāpya saṃsthāpya | cailājine kuśebhya uttare yatra tat | cailaṃ mṛdu-vastram | ajinaṃ mṛdu-mṛgādi-carma | kuśopari vastram āstīryetety arthaḥ | ātmana iti parāsanasya vyāvṛttaye parecchāyau aniyatatvena tasya yoga-pratikūlatvāt | tatreti tasmin pratiṣṭhāpite āsane upaviśya, na tu tiṣṭhan śayāno vety arthaḥ | evam āha sūtrakāraḥ — āsīnaḥ sambhavāt [Vs 4.1.7] iti | yatā niruddhāś cittādi-kriyā yasya saḥ mana ekāgram avyākulaṃ kṛtvā yogaṃ yuñjīta samādhim abhyaset | ātmano ‚ntaḥkaraṇasya viśuddhaye atinairmalyena saukṣmyeṇātma-darśana-yogyatāyai dṛśyate tv agryayā buddhyā sūkṣmayā sūkṣma-darśibhiḥ [KaṭhU 1.3.12] iti śravaṇāt

Michalski

Na czystym miejscu powinien założyć dla siebie stałą siedzibę, nie za wysoką, ani za nizką, usłaną odzieżą, skórą i wikliną łąkowa.
Zasiadszy w takiej siedzibie, ducha skierowawszy na jedyny cel, powściągnąwszy działalność myśli i zmysłów, powinien ćwiczyć się w Jodze, aby Atmana swego oczyścić.

Olszewski

Niech w miejscu czystem wybierze sobie siedzenie nie za wysokie ani za nizkie, przybrane trawą, płótnem i skórą,
i tam niechaj, wytężywszy ducha ku Jedności, panując nad myślą swoją, zmysłami i uczynkami swemi, umieściwszy się na tym siedzieniu, niech zjednoczy swój umysł ku oczyszczeniu.

Dynowska

w czystym otoczeniu niech sobie stałe obierze miejsce, nie za wysokie i nie za niskie, z trawy „kusza”, skóry czarnej antylopy i płótna usłane;
tam skupiając myśl na jednym dążeniu, zatrzymując jej ruch, jak i wszelkie zmysłów działanie, w nieruchomej niech usiądzie postawie i ćwiczy się w Jodze, ku natury swej oczyszczeniu.

Sachse

W schludnym miejscu
winien obrać swą stałą siedzibę,
ani zbyt wysoką, ani zbyt niską,
okrytą suknem, skórą lub trawą.
Tam, skupiwszy umysł na jednym [przedmiocie],
zapanowawszy nad czynnościami zmysłów
i nad myślą,
niech zajmie swe miejsce i pogrąża się w medytacji,
dla oczyszczenia samego siebie.

Kudelska

Niech wybierze sobie stałe miejsce w czystym otoczeniu, ani za wysokie, ani za niskie,
l niech pokryje je suknem, skórą antylopy i święta trawa.
Tam skupiwszy myśl na jednym punkcie, kontrolując swą świadomość i zmysły,
Przyjąwszy odpowiednią postawę, niech ćwiczy jogę, aby mógł swego ducha oczyścić.

Rucińska

Niech w czystym miejscu ułoży nie za wysoką czy niską
Mocną asanę – z tkaniny, na skórze i trawie kusia.
Tam umysł niech skupi w jednym, gasząc bieg myśli i zmysłów,
I siedząc, niech ćwiczy jogę, by się wewnętrznie oczyścić.

Szuwalska

Niech w samotni dziewiczej znajdzie ciche miejsce,
Nie wysokie, nie niskie, trawą je wyścieli
Oraz miękką tkaniną i skórą jelenią.
Niech następnie w skupieniu utrzymując umysł,
Zatrzyma potok myśli i zmysłów działanie.