BhG 5.8-9

analiza syntaktyczna

yuktaḥ (zaprzężony) tattva-vit (znający prawdę) paśyan (patrzący) śṛṇvan (słuchający) spṛśan (dotykający) jighran (wąchający) aśnan (jedzący) gacchan (idący) svapan (śpiący) śvasan (oddychający) pralapan (mówiący) visṛjan (emitujący) gṛhṇan (chwytający) unmiṣan (otwierający oczy) nimiṣan api (zamykający oczy),
indriyāṇi (zmysły) indriyārtheṣu (w celach zmysłów) vartante iti (działają) dhārayan (rozumiejący),
[ahaṃ] (ja) kiṃ-cit eva (zaiste cokolwiek) na karomi iti (nie robię) manyeta (oby myślał).

tłumaczenie polskie

Zaprzężony i znający prawdę gdy patrzy, słucha, dotyka, wącha,
je, chodzi, śpi, oddycha, mówi, emituje, chwyta a nawet otwiera i zamyka oczy,
niech rozumie: „zmysły zdążają do celów zmysłów”,
i niechaj myśli: „[ja] zaiste niczego nie robię”.

analiza gramatyczna

na	–	av. – nie;
eva	–	av. – z pewnością, właśnie, dokładnie, jedynie;
kiṃ-cit	–	kiṃ-cit sn. 2i.1 n. – cokolwiek (od: kim – co?; -cit – partykuła nieokreśloności);
karomi	–	√ kṛ (robić) Praes. P 3c.1 – czynię;
iti	–	av. – tak (zaznacza koniec wypowiedzi);
yuktaḥ	–	yukta ( √ yuj – zaprzęgać, łączyć) PP 1i.1 m. – połączony, zaprzęgnięty, zajęty, właściwy, odpowiedni;
manyeta	–	√ man (myśleć) Pot. Ā 1c.1 – myślałby, oby uważał;
tattva-vit	–	tattva-vit 1i.1 m. ; yaḥ tattvaṃ vetti saḥ – ten, który zna prawdę (od: tat – to, abst. tat-tva – tość, prawda, realność; √ vid – wiedzieć, rozumieć, -vit – sufiks: znający, znawca);
paśyan	–	paśyant ( √ dṛś – widzieć) PPr 1i.1 m. – widzący;
śṛṇvan	–	śṛṇvant ( √ śru – słyszeć) PPr 1i.1 m. – słyszący;
spṛśan	–	spṛśant ( √ spṛś – dotykać) PPr 1i.1 m. – dotykający;
jighran	–	jighrant ( √ ghrā – wąchać) PPr 1i.1 – wąchający;
aśnan	–	aśnant ( √ aś – jeść) PPr 1i.1 m. – jedzący;
gacchan	–	gacchant ( √ gam – iść) PPr 1i.1 m. – idący;
svapan	–	svapant ( √ svap – spać) PPr 1i.1 m. – śpiący;
śvasan	–	śvasant ( √ śvas – oddychać) PPr 1i.1 m. – oddychający;

*****

pralapan	–	pra-lapant (pra- √ lap – mówić) PPr 1i.1 m. – mówiący;
visṛjan	–	visṛjant (vi- √ sṛj – emitować) PPr 1i.1 m. – emitujący;
gṛhṇan	–	gṛhṇant ( √ grah – chwytać) PPr 1i.1 m. – chwytający;
unmiṣan	–	un-miṣant (ud- √ miṣ – otwierać oczy) PPr 1i.1 m. – otwierający oczy;
nimiṣan	–	ni-miṣant (ni- √ miṣ – zamykać oczy) PPr 1i.1 m. – zamykający oczy;
api	–	av. – jak również, także, co więcej, nawet;
indriyāṇi	–	indriya 1i.3 n. – zmysły (od: √ ind – posiadać moc);
indriyārtheṣu	–	indriya-artha 7i.3 m. ; TP : indriyāṇām artheṣv iti – w celach zmysłów (od: √ ind – posiadać moc, indriya – zmysły; √ arth – pragnąć, chcieć zdobyć, artha – cel, zamiar, motyw, użycie, rzecz, obiekt, bogactwo, posiadłości);
vartante	–	√ vṛt (toczyć się, poruszać, pozostawać) Praes. Ā 1c.3 – poruszają się, działają;
iti	–	av. – tak (zaznacza koniec wypowiedzi);
dhārayan	–	dhārayant ( √ dhṛ – dzierżyć) caus. PPr 1i.1 m. – trzymający, zapoznany z;

warianty tekstu

svapañ śvasan → śvasan svapan / svapañ japan (oddychający, śpiący / śpiący, szepczący);
aśnan gacchan svapañ śvasan → bhuṃjan gacchañ śvasan smayan (jedzący, chodzący, oddychający, śmiejący się);
visṛjan → vilapan (lamentujący);

Śāṃkara

na cāsau paramārthataḥ karotīty ataḥ—

yuktaḥ samāhitaḥ san manyeta cintayet | tattvavid ātmano yāthātmyaṃ tattvaṃ vettīti tattva-vit paramārtha-darśīty arthaḥ | kadā kathaṃ vā tattvam avadhārayan manyeta ? ity ucyate | manyeteti pūrveṇa saṃbandhaḥ | yasyaivaṃ tattva-vidaḥ sarva-kārya-karaṇa-ceṣṭāsu karmasv akarmaiva paśyataḥ samyag-darśinas tasya sarva-karma-saṃnyāsa evādhikāraḥ karmaṇo’bhāva-darśanāt | na hi mṛga-tṛṣṇikāyām udaka-buddhyā pānāya pravṛtta udakābhāva-jñāne’pi tatraiva pāna-prayojanāya pravartate

Rāmānuja

yataḥ saukaryāc chaighryāc ca karmayoga eva śreyān, atas tadapekṣitaṃ śṛṇu

evam ātmatattvavic śrotrādīni jñānendriyāṇi, vāgādīni ca karmendriyāṇi, praṇāś ca svaviṣayeṣu vartanta iti dhārayan anusandhānaḥ nāhaṃ kiṃcit karomīti manyeta jñānaikasvabhāvasya mama karmamūlendriyaprāṇasaṃbandhakṛtam īdṛśaṃ kartṛtvam; na svarūpaprayuktam iti manyetetyarthaḥ

Śrīdhara

karma kurvann api na lipyata ity etad viruddham ity āśaṅkya kartṛtvābhimānābhāvān na viruddham ity āha naiveti dvābhyām | karma-yogena yuktaḥ krameṇa tattvavid bhūtvā darśana-śravaṇādīni kurvann apīndriyāṇīndriyārtheṣu vartanta iti dhārayan buddhyā niścinvan kiṃcid apy ahaṃ na karomīti manyeta manyate | tatra darśana-śravaṇa-sparśanāghrānāśanāni cakṣur-ādi-jñānendriya-vyāpārāḥ | gatiḥ pādayoḥ | svāpo buddheḥ | śvāsaḥ prāṇasya | pralapanaṃ vāg-indriyasya | visargaḥ pāyūpasthayoḥ | grahaṇaṃ hastayoḥ | unmeṣaṇa-nimeṣaṇe kūrmākhya-prāṇasyeti vivekaḥ | etāni karmāṇi kurvann api abhimānābhāvād brahma-vin na lipyate | tathā ca parāmarṣaṃ sūtram – tad-adhigama uttara-pūrvāghayor aśleṣa-vināśau tad-vyapadeśād iti

Madhusūdana

etad eva vivṛṇoti naiveti dvābhyām | cakṣur-ādi-jñānendriyair vāg-ādi-karmendriyaiḥ prāṇā̆di-vāyu-bhedair antaḥ-karaṇa-catuṣṭayena ca tat-tac-ceṣṭāsu kriyamāṇāsu indriyāṇīndriyādīny evendriyārtheṣu sva-sva-viṣayeṣu vartante pravartante na tv aham iti dhārayann avadhārayann naiva kiṃcit karomīti manyeta manyate tattvavit paramārtha-darśī yuktaḥ samāhita-cittaḥ | athavādau yuktaḥ karma-yogena paścād antaḥkaraṇa-śuddhi-dvāreṇa tattvavid bhūtvā naiva kiṃcit karomīti manyata iti sambandhaḥ |

tatra darśana-śravaṇa-sparśana-ghrāṇāśanāni cakṣuḥ-śrotra-tvag-ghrāṇa-rasanānāṃ pañca-jñānendriyāṇāṃ vyāpārāḥ paśyan śṛṇvan spṛśañ jighrann aśnann ity uktāḥ | gatiḥ pādayoḥ | pralāpo vācaḥ | visargaḥ pāyūpasthayoḥ | grahaṇaṃ hastayor iti pañca karmendriya-vyāpārā gacchan pralapan visṛjan gṛhṇann ity uktāḥ | śvasann iti prāṇādi-pañcakasya vyāpāropalakṣaṇam | unmiṣan nimiṣann iti nāga-kūrmādi-pañcakasya | svapann ity antaḥ-karaṇa-catuṣṭayasya | artha-krama-vaśāt pāṭha-kramaṃ bhaṅktvā vyākhyātāv imau ślokau | yasmāt sarva-vyāpāreṣv apy ātmano 'kartṛtvam eva paśyati | ataḥ kurvann api na lipyata iti yuktam evoktam iti bhāvaḥ

Viśvanātha

yena karmaṇālepas taṃ prakāraṃ śikṣayati naiveti | yuktaḥ karma-yogī darśanādīni kurvann apīndriyāṇīndriyārtheṣu vartanta iti dhārayan buddhyā niścinvan nirabhimānaḥ kiṃcid apy ahaṃ naiva karomīti manyate

Baladeva

śuddhasyātmano 'dhiṣṭhānādi-pañcāpekṣita-karma-kartṛtvaṃ nāstīty upadiśati naiveti | yukto niṣkāma-karmī prādhānika-dehendriyādi-saṃsargād darśanādīni karmāṇi kurvann api tattva-vit viviktam ātma-tattvam anubhavan indriyārtheṣu rūpādiṣu indriyāṇi cakṣur-ādīni mad-vāsanānuguṇa-paramātma-preritāni vartanta iti dhārayan niścinvann ahaṃ kiṃcid api na karomīti manyate | paśyañ śṛṇvan spṛśañ jighrann aśnann iti cakṣuḥ-śrotra-tvag-ghrāṇa-rasanānāṃ jñānendriyāṇāṃ darśana-śravaṇa-sparśanāghrānāśanāni vyāpārāḥ | tatra gamanaṃ pādayoḥ | pralāpo vācaḥ | visargānandaḥ pāyūpasthayoḥ | grahaṇaṃ hastayor iti bodhyam | śvasann iti prāṇādīnām unmiṣan nimiṣann iti nāgādīnāṃ prāṇa-bhedānām | svapann ity antaḥkaraṇānām ity arthaḥ kramād vyākhyeyam | vijñāna-sukhaika-rasasya mamānādi-vāsanā-hetuka-prādhānika-dehādi-sambandha-nimittaṃ tadīdṛśa-karma-kartṛtvam, na tu svarūpaika-nimittam iti manyata ity arthaḥ | na svarūpa-prayuktam ātmanaḥ kartṛtvaṃ kiṃcid api nāstīti śakyam abhidhātuṃ nirdhāraṇe manane ca tasyābhidhānāt | tat tac ca jñānam eva tac cātmano nityam | na hi vijñātur vijñāter viparilāpo vidyate iti śruteḥ | tat-siddhiś ca hariṇā dharma-bhūtena jñānena ca ity āhuḥ

Michalski

„Ja wcale nie działam, chociaż patrzę, słucham, dotykam, wącham, jem, śpię, oddycham”, – tak powinien myśleć człowiek oddany, jasnowidz prawdy,
„chociaż mówię, wydzielam, chwytam, otwieram i zamykam oczy”. „To tylko zmysły moje wiążą się z rzeczami zmysłowemi”, – on tak to będzie określał.

Olszewski

»To nie ja działam« tak niechaj myśli Yogi znający prawdę, kiedy widzi, słyszy, dotyka, wącha, je, chodzi, śpi, oddycha;
mówi, porzuca lub bierze cośkolwiek, otwiera lub zamyka oczy; i niech sobie powiada: »Zmysły są stworzone dla rzeczy zmysłowych«.

Dynowska

pogrążony w jodze, znający istotę i rdzeń rzeczy wszelkiej, powinien myśleć o sobie: „ja sam nie działam wcale”, gdy patrzy, słucha, dotyka, wącha, porusza się, je, śpi, oddycha;
gdy mówi, daje, bierze lub trzyma, gdy otwiera i zamyka oczy; bowiem rozumie iż – „to jeno zmysły działają pośród przedmiotów zmysłowych”.

Sachse

Ten, kto poznał prawdę i kto stąpa ścieżką jogi,
winien sądzić, że niczego nie czyni,
kiedy widzi, słyszy, odczuwa dotyk lub zapach,
jada, chodzi, sypia i oddycha.
I kiedy odzywa się, przyjmuje lub wydala,
otwiera lub zamyka oczy,
wie, że to tylko zmysły
czynne są w świecie zmysłów.

Kudelska

Jogin, który prawdę poznał, tak oto myśli: „to nie ja działam”,
Czy to patrząc, czy słuchając, dotykając, wąchając, jedząc, idąc, śpiąc czy oddychając.
I powiada, że gdy odrzuca coś czy chwyta, gdy zamyka oczy lub je otwiera,
To jedynie jego zmysły podążają za swymi przedmiotami.

Rucińska

„Ja nic nie robię” – niech myśli skupiony, znający Prawdę.
Choć patrzy, słucha, dotyka, wącha, je, śpi, chodzi, mówi,
Oddycha, chwyta, wydala, otwiera oczy, zamyka,
Wierzy głęboko: „To zmysły w swoich przedmiotach działają”.

Szuwalska

‘To nie ja jestem sprawcą’ – tak uważa jogin,
Gdy patrzy, słucha, czuje, wącha, je lub chodzi,
Śpi, oddycha, rozmawia, odrzuca, przyjmuje,
Otwiera i zamyka oczy. Jest świadomy,
Że zmysły są stworzone dla rzeczy zmysłowych.