BhG 1.1

analiza syntaktyczna

dhṛtarāṣṭraḥ (Dhrytarasztra) uvāca (powiedział): he saṃjaya! (Sandźajo!) dharma-kṣetre(na polu dharmy) kuru-kṣetre eva (właśnie na polu Kurów) samavetāḥ (zebrani) yuyutsavaḥ (pragnący walczyć) māmakāḥ (moi) pāṇḍavāḥ ca (i Pandawowice) kim akurvata (co zrobili)?

analiza gramatyczna

dhṛtarāṣṭraḥ	–	dhṛta-rāṣṭra 1i.1 m. – utrzymujący królestwo (od: √dhṛ – dzierżyć PP dhṛta – trzymany; rāṣṭra – królestwo);
uvāca	–	√vac (mówić) Perf. P 1c.1 – powiedział;
dharma-kṣetre	–	dharma-kṣetra 7i.1 n.; TP: dharmasya kṣetra iti – na polu dharmy (od: √dhṛ – dzierżyć, posiadać, dharma – dharma; √kṣi – posiadać, kṣetra – pole);
kuru-kṣetre	–	kuru-kṣetra 7i.1 n.; TP: kuroḥ kṣetra iti – pole Kurów (od: kuru – Kuru, Kurowie – potomkowie Kuru; √kṣi – posiadać, kṣetra – pole);
samavetāḥ	–	sam-aveta (sam-ava-√i – schodzić się) PP 1i.3 m. – zebrani;
yuyutsavaḥ	–	yuyutsu (√yudh – walczyć) des. 1i.3 m.; yoddhum icchantaḥ – pragnący walki;
māmakāḥ	–	māmaka 1i.3 m. – moi;
pāṇḍavāḥ	–	pāṇḍava 1i.3 m.; pāṇḍoḥ putrā iti – synowie Pandu, Pandawowice (od: pāṇḍu – biały, jasny, blady);
ca	–	av. – i;
eva	–	av. – z pewnością, właśnie, dokładnie, jedynie;
kim	–	kim sn. 2i.1 n. – co?
akurvata	–	√kṛ (robić) Imperf. Ā 1c.3 – zrobili;
saṃjaya	–	sam-jaya 8i.1 m. – podbój, całkowite zwycięstwo (od: sam–√ji – zwyciężać całkowicie, jaya – zwycięstwo);

warianty tekstu

samavetā yuyutsavaḥ →sarva-kṣatra-samāgame (w miejscu zebrania się wszystkich wojowników);

Śāṃkara

brak komentarza aż do wersu BhG 2.10

Rāmānuja

brak komentarza aż do wersu BhG 1.11

Madhva

brak komentarza aż do wersu BhG 2.11

Śrīdhara

tatra dharma-kṣetra ity ādinā ślokena dhṛtarāṣṭrena hastināpura-sthitaṃ sva-sārathiṃ samīpasthaṃ sañjayaṃ prati kurukṣetra-vṛttānte pṛṣṭhe | sañjayo hastināpurasthito 'pi vyāsa-prasāda-labdha-divya-cakṣuḥ kurukṣetra-vṛttāntaṃ sākṣāt paśyann iva dhṛtarāṣṭrāya nivedayāmāsa | dṛṣṭvā tu pāṇḍavānīkam ity ādinā |
Tutaj [w tekście] w jednym wersie począwszy od [słów] „dharma-kṣetre” Dhrytarasztra pyta o wieści z Pola Kurów stojącego u swego boku woźnicę Sandźaję, który przebywa w Hastinapurze. Choć Sandźaja przebywa w Hastinapurze, to dzięki błogosławieństwu Wjasy posiada boski wzrok i jakby bezpośrednio postrzega wydarzenia na Polu Kurów, i informuje [o nich] Dhrytarasztrę począwszy od [wersu] „dṛṣṭvā tu pāṇḍavānīkam”.

Viśvanātha

athārjunasya śoka-mohau katham bhūtāv ity apekṣāyāṃ mahābhārata-vaktā śrī-vaiśampāyano janamejayaṃ prati tatra bhīṣma-parvaṇi kathām avatārayati dhṛtarāṣṭra uvāca iti |
A oto: „jak powstały rozpacz i omroczenie Ardźuny?” Pod wpływem takiego dociekania mówca Mahabharaty chwalebny Waiśampajana objawia Dźanamedźaji rozmowę znajdującą się tutaj w „Rozdziale Bhiszmy”. Począwszy od słów „dhṛtarāṣṭra uvāca”:

kurukṣetre yuyutsavo yuddhārthaṃ saṅgatā māmakā duryodhanādyāḥ pāṇḍavāś ca yudhiṣṭhirādayaḥ kiṃ kṛtavantas tad brūhi |
Na polu Kuru „yuyutsava” – zebrani w celu walki „māmakā” – Durjodhana i inni „pāṇḍavāś ca” – Judhiszthira i inni cóż robią, o tym powiedz.

nanu yuyutsava iti tvaṃ bravīṣy evāto yuddham eva kartum udyatās te tad api kim akurvateti kenābhiprāyeṇa pṛcchasīty ata āha dharmakṣetra iti | kurukṣetraṃ deva-yajanam iti śrutes tat-kṣetrasya dharma-pravartakatvaṃ prasiddham |
„Zaiste ty sam mówisz „yuyutsava”, z tego wynika, że oni podjęli się walki, w jakim celu więc pytasz „akurvata”?. Dlatego powiedział „dharmakṣetre” – „Pole kurów jest miejscem ofiary bogów” (Śatapatha-brāhmaṇa, Madhyāndinīya 14.1.1.2) tak głosi tradycja. W takim miejscu wspieranie dharmy jest pewne.

atas tat-saṃsarga-mahimnā yady adharmikāṇām api duryodhanādīnāṃ krodha-nivṛttyā dharme matiḥ syāt | pāṇḍavās tu svabhāvata eva dhārmikās tato bandhu-hiṃsanam anucitam ity ubhayeṣām api viveke udbhūte sandhir api sambhāvyate |
Dlatego przez moc połączenia z tym [miejscem] myśl Durjodhany i innych, którzy oddani są antydharmie, mogła skierować się ku dharmie, gdyż ich gniew zanikł. A synowie Pandu zaiste z natury są oddani dharmie, a przez to [wiedzą]: „krzywdzenie krewnych jest złem”. Może więc w konflikcie tych dwóch [stron] zaistniał pokój.

tataś ca mamānanda eveti sañjayaṃ prati jñāpayitum iṣṭo bhāvo bāhyaḥ | ābhyantaras tu sandhau sati pūrvavat sakaṇṭakam eva rājyaṃ mad-ātmajānām iti me durvāra eva viṣādaḥ | tasmād asmākīno bhīṣmas tv arjunena durjaya evety ato yuddham eva śreyas tad eva bhūyād iti tu tan-mano-rathopayogī durlakṣyaḥ |
„To zaiste bardzo by mnie uradowało.” – zewnętrznie pragnął zapewnić Sandźaję o swych uczuciach. Ale w sercu [pomyślał] „Jeśli odbędzie się bitwa, trudno będzie moim synom utrzymać władzę jak wcześniej – dlatego ciężko mi powstrzymać rozpacz. Ale z drugiej strony Ardźunie trudno będzie pokonać Bhiszmę, który jest po naszej stronie. Dlatego właśnie walka jest dobrem i niechaj się odbędzie”.  Jednak ukazanie takich wyobrażeń jest oznaką złego nastawienia.

atra dharma-kṣetre iti kṣetra-padena dharmasya dharmāvatārasya saparikara-yudhiṣṭhirasya dhānyasthānīyatvam | tat-pālakasya śrī-kṛṣṇasya kṛṣi-bala-sthānīyatvam | kṛṣṇa-kṛta-nānā-vidha-sāhāyyasya jala-secana-setu-bandhanādi-sthānīyatvam | śrī-kṛṣṇa-saṃhārya-duryodhanāder dhānya-dveṣi-dhānyākāra-tṛṇa-viśeṣa-sthānīyatvaṃ ca bodhitaṃ sarasvatyā
Tutaj „dharma-kṣetre” – ze słowa „pole” [wynika] że jest to miejsce [do uprawy] zboża należące do dharmy, [czyli] Judhiszthiry i jego stronników, który jest zstąpieniem Dharmy. Jest to też miejsce chwalebnego Kryszny, który jest opiekunem tej [dharmy], służące do orki przy pomocy sił [wojskowych]. Jest to też miejsce różnorakiej pomocy Kryszny, [która przejawia się jako] podlewanie wodą czy budowanie zapór. Oraz jest to miejsce Durjodhany i innych, którzy mają być wyplewieni przez Krysznę, a są różnorodnymi trawami nienawidzącymi ziarna i nie dającymi plonu – tak objawia Saraswati.

Baladeva

saṅgrāma-mūrdhni saṃvādo yo 'bhūd govinda-pārthayoḥ |
tat-saṅgatyai kathāṃ prākhyād gītāsu prathame muniḥ ||
Dla zwartości [kompozycji] rozmowy Gowindy z synem Prythy,
która [odbyła się] przed rozpoczęciem bitwy,
mędrzec streścił opowieść [umieszczoną] w pierwszym [rozdziale] Gity.

iti tāvad bhagavad-arjuna-saṃvādaṃ prastautuṃ kathā nirūpyate| dharmakṣetre ity ādibhiḥ sapta-viṃśatyā | tad-bhagavataḥ pārtha-sārathyaṃ vidvān dhṛtarāṣṭraḥ sva-putra-vijaye sandihānaḥ sañjayaṃ pṛcchatīty āha | janmejayaṃ prati vaiśampāyanaḥ dhṛtarāṣṭra uvāceti | yuyutsavo yoddhum icchavo māmakā mat-putrāḥ pāṇḍavāś ca kurukṣetre samavetāḥ kim akurvateti |
Opowieść zostanie przedstawiona aż do początku rozmowy Pana z Ardźuną. Począwszy od słów „dharmakṣetre” przez dwadzieścia siedem [wersetów]. Dhrytarasztra wiedząc, że ów Pan stał się woźnicą Prythowica, wątpiąc w zwycięstwo synów, pyta Sandźaję. Powiedział – Waiśampajana [mówi] ku Dźanamedźaji – „dhṛtarāṣṭra uvāca”. „yuyutsavaḥ” – pragnący walki „māmakāḥ” – moi synowie i synowie Pandu zgromadzeni na Polu Kuru cóż uczynili?

nanu yuyutsavaḥ samavetā iti tvam evātthya tato yudherann eva punaḥ kim akurvateti kas te bhāva iti cet, tatrāha – dharmakṣetra iti | yad anu kurukṣetraṃ devānāṃ deva-yajanaṃ sarveṣāṃ bhūtānāṃ brahma-sadanam ity ādi-śravaṇād dharma-prarohi-bhūmi-bhūtaṃ kurukṣetraṃ prasiddham | tat-prabhāvād vinaṣṭa-vidveṣā mat-putrāḥ kiṃ pāṇḍavebhyas tad-rājyaṃ dātuṃ niścikyuḥ | kiṃ vā, pāṇḍavāḥ sadaiva dharma-śīlā dharma-kṣetre tasmin kula-kṣaya-hetukād adharmād bhītā vana-praveśam eva śreyo vimamṛśur iti | he sañjayeti vyāsa-prasādād vinaṣṭa-rāga-dveṣas tvaṃ tathyaṃ vadety arthaḥ |
Czyż właśnie nie powiedziałeś: „zebrani pragnący walki” a zatem „niechaj walczą” – po co więc ponownie pytasz? Jakie są twoje intencje? Na to odpowiada: „dharmakṣetre” – słyszy się że: „Pole Kurów to miejsce ofiary bogów oraz siedziba brahmana dla wszystkich istot” (Jabala-upaniṣad 1). Miejsce Kuru słynie jako ziemia wzrostu dharmy. Czy pod takim wpływem nienawiść moich synów została zniszczona i zdecydowali się oddać królestwo synom Pandu? Czy raczej synowie Pandu, zawsze cechujący się dharmą, na tym polu dharmy przelękli się antydharmy, której powodem jest zabicie rodziny i wybrali pomyślność [w postaci] udania się do lasu? Sandźajo, z łaski Wjasy zniszczyłeś nienawiść oraz lgnięcie dlatego mów prawdziwie” – oto jest znaczenie.

pāṇḍavānāṃ māmakatvānuktir dhṛtarāṣṭrasya teṣu droham abhivyanakti | dhānya-kṣetrāt tad-virodhināṃ dhānyābhāsānām iva dharma-kṣetrāt tad-virodhināṃ dharmābhāsānāṃ tvat-putrāṇām apagamo bhāvīti dharma-kṣetra-śabdena gīr-devyā vyajyate
Synowie Pandu nie są nazwani „moi” – w tym ukazana jest wrogość Dhrytarasztry. „Tak jak z pola zboża usuwane są [chwasty] przeszkadzające temu [zbożu] i które są jego imitacją, podobnie z pola dharmy [zostaną usunięci] przeszkadzający tej [dharmie] twoi synowie, imitatorzy dharmy”. To zostało wskazane przez boginię mowy dzięki słowu – „dharma-kṣetre”.

Michalski

Dhritarasztra rzekł:
Gdy na świętym polu, na polu Kuru, zeszli się moi i Pandu synowie, do walki się rwący, co czynili wówczas, o Sandżajo?

Olszewski

Dhrtarasztra.
Co uczynili wojownicy nasi i synowie Pandu, stanąwszy do boju na świętem polu Kurukszetry, Sandżayo?

Dynowska

Dritaraszta rzekł:
Na polu Dharmy, na świętym polu Kuru zgromadzeni, skorzy do walki, co uczynili moi ludzie, oraz Pandu synowie, o Sandżajo?

Sachse

Dhritarasztra rzekł:
Na Polu Prawa, Polu Kuru
zebrali się, żądni walki
członkowie mego rodu i potomkowie Pandu.
Cóż uczynili, Sandżajo?

Kudelska

Dhritarasztra powiada:
Cóż zatem uczynili moi ludzie i synowie Pandu,
Gdy płonący żądzą walki na Pole Praw, Pole Kuru przybyli?

Rucińska

Rzekł Dhrytarasztra:
Co robią spragnieni walki synowie moi i Pandu,
Zebrani na polu dharmy – na Polu Kuru, Sandżajo?

Szuwalska

Ślepy król Dhrytarasztra zapytał Sandżaję,
Co się dzieje na polu, gdzie potężne armie
Stały w zwartych szeregach gotowe do walki,
Synowie króla z jednej, Pandu – z drugiej strony.

Byrski

Rzekł Dhrytarasztra:
Cóż, Sańdźajo, uczynili ludzie moi i Pandowie,
Że się na Kurowym Polu, gdzie o zacność idzie sprawa,
Żądni walki zgromadzili?

Babkiewicz

Dhrytarasztra rzekł:
Cóż, Sańdźajo, uczyniły
dzieci moje oraz Pandu,
żądne walki, zgromadzone
na tej świętej ziemi Kurów?