BhG 2.49

analiza syntaktyczna

he dhanaṃjaya (o zdobywco bogactw!),
hi (zaiste) buddhi-yogāt (od jogi powstałej z roztropności) karma (czyn) dūreṇa (daleko) avaram (niższy) [asti] (jest),
[tasmāt] (dlatego)[tvam] (ty) buddhau (w roztropności) śaraṇam (schronienia) anviccha (szukaj),
phala-hetavaḥ (którzy są przyczyną owoców) [narāḥ] (ludzie) kṛpaṇāḥ (biedni) [santi] (są).

analiza gramatyczna

dūreṇa	–	av. – daleko (od: dūra – daleki, odległy, wielki);
hi	–	av. – ponieważ, albowiem, właśnie, zaiste, z pewnością (nie występuje na początku zdania);
avaram	–	avara 1i.1 n. – niski, mały, nieznaczny, młodszy, podły (od: ava – w dół lub od: √vṛ – wybierać, lubić, vara – wybrany, najlepszy, doskonały);
karma	–	karman 1i.1 n. – czyn, działanie i jego skutki (od: √kṛ – robić);
buddhi-yogād	–	buddhi-yoga 5i.1 m; TP: buddhyā kṛtād yogād iti – od jogi powstałej dzięki roztropności (od: √budh – budzić, rozumieć, percepować; buddhi – roztropność, rozum, myśl, rozsądek, intelekt, percepcja, poznanie, idea, pogląd; √yuj – zaprzęgać, łączyć, yoga – przyłączanie, zysk, zaprzęgnięcie, zastosowanie, metoda, środki, jedna ze szkół filozofii indyjskiej);
dhanaṃjaya	–	dhanaṃ-jaya 8i.1 m. – o zdobywco bogactw (yo dhanaṃ jayati saḥ – ten, który zdobywa bogactwa; dhana – podbój, łupy, bogactwo; √ji – zwyciężać, jaya – zwycięstwo);
buddhau	–	buddhi 7i.1 f. – w roztropności, w rozumie, w myśli, w idei, w rozsądku, w intelekcie, w percepcji, w poznaniu, w poglądzie (od: √budh – budzić, rozumieć, percepować);
śaraṇam	–	śaraṇa 2i.1 n. – schronienie, oparcie, opoka (od: √śri – zbliżać się do, spoczywać na, polegać na, oddać się);
anviccha	–	anu-√iṣ (pragnąć, szukać) Imperat. P 2c.1 – szukaj, pragnij;
kṛpaṇāḥ	–	kṛpaṇa 1i.3 m. – żałośni, przygnębieni, biedni (od: √kṛp – lamentować, żałować, pragnąć; kṛpā – żal, litość, współczucie, czułość);
phala-hetavaḥ	–	phala-hetu 1i.3 m.; BV: yeṣāṃ phalānāṃ hetur asti te – ci, którzy są przyczyną owoców (od: √phal – dojrzewać; phala – owoc, rezultat; hetu – przyczyna, impuls, powód);

warianty tekstu

hy avaraṃ → hy aparaṃ (zaiste niższe);
anviccha → anvicchan (poszukujący, pragnący);

Śāṃkara

Legenda:
fragmenty komentowanego wersetu
cytaty z różnych pism
wprowadzenie polemiki

Co więcej, czyn mający na celu wielbieniu Boga, wypełniany jest z jednakim [nastawieniem] rozumu. Od tego czynu [różni się]:		yat punaḥ samatva-buddhi-yuktam īśvarārādhanārthaṃ karmoktam, etasmāt karmaṇaḥ –
Dalece niższe są czyny od jogi rozumu, bogactw zdobywco. W rozumie szukaj schronienia; żałośni, co do owocu dążą.		dūreṇa hy avaraṃ karma buddhi-yogād dhanaṃjaya | buddhau śaraṇam anviccha kṛpaṇāḥ phala-hetavaḥ ||2.49||
Dalece, czyli nieskończenie odleglejsze, niższe są czyny, czyli nieprawe, plugawe działania pragnącego owoców, od jogi rozumu, czyli od czynów charakteryzujących się jednakim [nastawieniem] rozumu, [odróżnianych od] tych, których rezultatem są narodziny i śmierć.		dūreṇa ativiprakarṣeṇa atyantam eva hy avaram adhamaṃ nikṛṣṭaṃ karma phalārthinā kriyamāṇaṃ buddhi-yogāt samatva-buddhi-yuktāt karmaṇaḥ, janma-maraṇādi-hetutvāt |
O zdobywco bogactw, ponieważ tak [się różnią], dlatego szukaj schronienia, czyli módl się o wsparcie, którego rezultatem jest nieustraszoność, w rozumie, czyli w przedmiocie jogi lub w zrodzonym z jego doskonałości stanowisku sankhji. Niech opoką stanie się wiedza z absolutnego oglądu rzeczywistości. Oto znaczenie.		he dhanaṃjaya, yata evaṃ tataḥ yoga-viṣayāyāṃ buddhau tat-paripāka-jāyāṃ vā sāṃkhya-buddhau śaraṇam āśrayam abhaya-prāpti-kāraṇam anviccha prārthayasva, paramārtha-jñāna-śaraṇo bhavety arthaḥ |
Żałośni, czyli biedni, którzy dokonują niższych czynów, dążą do owoców, czyli są ich chciwi. Jak [oznajmia] Objawienie: „Kto odchodzi z tego świata, nie znając niezniszczalnego, jest żałosny” (Bṛh-up. 3.8.10).		yato ’varaṃ karma kurvāṇāḥ kṛpaṇāḥ dīnāḥ phala-hetavaḥ phala-tṛṣṇā-prayuktāḥ santaḥ, yo vā etad akṣaraṃ gārgy aviditvāsmāl lokāt praiti sa kṛpaṇaḥ (Bṛh-up. 3.8.10) iti śruteḥ ||2.49||

Rāmānuja

kim artham idam asakṛd ucyate? ity ata āha—dūreṇa iti | yo’yaṃ pradhāna-phala-tyāga-viṣayo’vāntara-phala-siddhy-asiddhyoḥ samatva-viṣayaś ca buddhi-yogaḥ | tad-yuktāt karmaṇaḥ itarat-karma dūreṇāvaram | mahad etad dvayor utkarṣāpakarṣa-rūpaṃ vairūpyam | ukta-buddhi-yoga-yuktaṃ karma nikhilaṃ sāṃsārikaṃ duḥkhaṃ vinivartya parama-puruṣārtha-lakṣaṇaṃ ca mokṣaṃ prāpayati | itarad aparimita-duḥkha-rūpaṃ saṃsāram iti ataḥ karmaṇi kriyamāṇe uktāyāṃ buddhau śaraṇam anviccha | śaraṇaṃ vāsa-sthānam | tasyām eva buddhau vartasva ity arthaḥ | kṛpaṇāḥ phala-hetavaḥ phala-saṅgādinā karma kurvāṇāḥ kṛpaṇāḥ saṃsāriṇo bhaveyuḥ

Śrīdhara

kāmyaṃ tu karmātinikṛṣṭam ity āha dūreṇeti | buddhyā vyavasāyātmikayā kṛtaḥ karma-yogo buddhi-yogo buddhi-sādhana-bhūto vā, tasmāt sakāśād anyat sādhana-bhūtaṃ kāmyaṃ karma dūreṇa avaraṃ atyantam apakṛṣṭaṃ hi | yasmād evaṃ tasmād buddhau jñāne śaraṇam āśrayaṃ karma-yogam anviccha anutiṣṭha | yad vā buddhau śaraṇaṃ trātāram īśvaram āśrayety arthaḥ | phalahetur astu sakāmā narāḥ kṛpaṇā dīnāḥ yo vā etad akṣaram gārgy aviditvā asmāl lokāt praiti sa kṛpaṇa [BAU 3.8.10] iti śruteḥ

Madhusūdana

nanu kiṃ karmānuṣṭhānam eva puruṣārtho yena niṣphalam eva sadā kartavyam ity ucyate prayojanam anuddiśya na mando 'pi pravartate iti nyāyāt | tad varaṃ phala-kāmanayaiva karmānuṣṭhānam iti cen nety āha dūreṇeti | buddhi-yogād ātma-buddhi-sādhana-bhūtān niṣkāma-karma-yogād dūreṇātiviprakarṣeṇāvaram adhamaṃ karma phalābhisandhinā kriyamāṇaṃ janma-maraṇa-hetu-bhūtam | athavā paramātma-buddhi-yogād dūreṇāvaraṃ sarvam api karma yasmād, he dhanañjaya, tasmād buddhau paramātma-buddhau sarvānartha-nivartikāyāṃ śaraṇaṃ pratibandhaka-pāpa-kṣayeṇa rakṣakaṃ niṣkāma-karma-yogam anviccha kartum iccha | ye tu phala-hetavaḥ phala-kāmā avaraṃ karma kurvanti te kṛpaṇāḥ sarvadā janma-maraṇādi-ghaṭī-yantra-bhramaṇena para-vaśā atyanta-dīnā ity arthaḥ | yo vā etad akṣaram gārgy aviditvā asmāl lokāt praiti sa kṛpaṇa [BAU 3.8.10] iti śruteḥ | tathā ca tvam api kṛpaṇo mā bhūḥ kintu sarvānartha-nivartakātma-jñānotpādakaṃ niṣkāma-karma-yogam evānutiṣṭhety abhiprāyaḥ | yathā hi kṛpaṇā janā atiduḥkhena dhanam arjayanto yat kiṃcid dṛṣṭa-sukha-mātra-lobhena dānādi-janitaṃ mahat sukham anubhavituṃ na śaknuvantīty ātmānam eva vañcayanti tathā mahatā duḥkhena karmāṇi kurvāṇāḥ kṣudra-phala-mātra-lobhena paramānandā-nubhavena vañcitā ity aho daurbhāgyaṃ mauḍhyaṃ ca teṣām iti kṛpaṇa-padena dhvanitam

Viśvanātha

sakāma-karma nindati dūreṇeti | avaram atinikṛṣṭaṃ kāmyaṃ karma | buddhi-yogāt parameśvarārpita-niṣāma-karma-yogāt | buddhau niṣkāma-karmaṇy eva buddhi-yogo niṣkāma-karma-yogaḥ

Baladeva

atha kāmya-karmaṇo nikṛṣṭatvam āha dūreṇeti | buddhi-yogād avaraṃ karma dūreṇa, he dhanañjaya, ātma-yāthātmya-buddhi-sādhana-bhūtān niṣkāma-karma-yogāt dūreṇātiviprakarṣeṇāvaram atyapakṛṣṭaṃ janma-maraṇādy-anartha-nimittaṃ kāmyaṃ karmety arthaḥ | hi yasmād evam atas tvaṃ buddhau tad-yāthātmya-jñāne śaraṇam āśrayaṃ niṣkāma-karma-yogam anviccha kuru | ye tu phala-hetavaḥ phala-kāmā avara-karma-kāriṇas te kṛpaṇās tat-phala-janma-karmādi-pravāha-paravaśā dīnā ity arthaḥ | tathā ca tvaṃ kṛpaṇo mābhūr iti iha kṛpaṇāḥ khalu kaṣṭopārjita-vittādṛṣṭa-sukha-lava-lubdhā vittāni dātum asamarthā mahatā dāna-sukhena vañcitās tathā kaṣṭānuṣṭhita-karmāṇas tuccha-tat-phala-lubdhā mahatātma-sukhena vañcitā bhavantīti vyajyate

Michalski

Niżej daleko stoi czyn, aniżeli oddanie się poznaniu, o łupów zdobywco. W poznaniu szukaj ochrony. Nędzni są ci, których nagroda przynagla do czynu.

Olszewski

Czyny są o wiele niższe od tej Jedności duchowej. Ucieczką twoją niech będzie rozum. Nieszczęśni, którzy dążą do nagrody.

Dynowska

Działanie jest niższym od Jogi duchowego rozpoznawania, toteż w Rozumie czystym znajdź twą ostoję, Ardżuno. Zaiste godnymi litości są ci, którzy pracują dla zysku.

Sachse

Czyn stoi znacznie niżej
od działania podyktowanego przez rozum,
Zdobywco Skarbu.
Rozum niech więc będzie twą ucieczką!
Nieszczęśni ci, których do czynu skłania jego owoc!

Kudelska

Zaprawdę o wiele niższa jest joga czynu od jogi świadomości,
Zatem w świadomości szukaj ostoi, Ardżuno! O, godni litości są działający z chęci zysku.

Rucińska

Daleko niżej, Zwycięzco, jest czyn od jogi rozumu.
W rozumie szukaj ucieczki – biedni, co pragną owocu!

Szuwalska

Czyn jest niższy od jogi opartej na wiedzy.
Szukaj szczęścia w poznaniu, w nim przyjmij schronienie.
Wiedz, że nędzne jest życie niewolników pracy.

Byrski

Bo ćwiczeniu przekonania czyny znacznie ustępują
Dhanańdźajo. Więc ucieczki w przekonaniu szukać trzeba.
Nędzni owoc za cel mają.

Babkiewicz

O Zdobywco, dużo niżej
stoi czyn od jogi myśli.
Znajdź opokę w swym rozumie,
nędznych owoc motywuje.