BhG 2.59

analiza syntaktyczna

nirāhārasya (poszczącego) dehinaḥ (właściciela ciała) viṣayāḥ (przedmioty) vinivartante (zatrzymują się),
[kintu] (ale) rasa-varjaṃ (wyłączywszy smak).
param (najwyższe) dṛṣṭvā (zobaczywszy),
asya (jego) rasaḥ api (nawet smak) nivartate (zatrzymuje się).

analiza gramatyczna

viṣayāḥ	–	viṣaya 1i.3 m. – sfera, terytorium, zasięg, obiekt zmysłów, przedmiot (od: √viṣ – być aktywnym, działać);
vinivartante	–	vi-ni-√vṛt (zatrzymać, odwrócić) Praes. Ā 1c.3 – zatrzymują się, odwracają się;
nirāhārasya	–	nir-āhara 6i.1 m. – nie chwytającego, poszczącego (od: niḥ – wolny od, bez; ā-√hṛ – chwytać, przyprowadzać, āhāra – przyprowadzanie, chwytanie, osiąganie, wdychanie, jedzenie);
dehinaḥ	–	dehin 6i.1 m. – mającego ciało (od: √dih – namaszczać, kleić, deha – forma, kształt, ciało; dehin = dehavant = dehābhimānin – posiadacz ciała, myślący [o sobie jako] o ciele);
rasa-varjam	–	av. – rasaṃ varjayitvā iti – wyłączywszy smak (od: √ras – smakować, delektować się, kochać, rasa – sok, nektar, smak; varja – wolny od, pozbawiony, pozostawiony, varjam – av. na końcu złożeń: bez, poza, wyłączywszy);
rasaḥ	–	rasa 1i.1 m. – sok, nektar, smak (od: √ras – smakować, delektować się, kochać);
api	–	av. – jak również, także, co więcej, nawet;
asya	–	idam sn 6i.1 n. – jego;
param	–	para 2i.1 n. – dalekie, odległe, poza, wcześniejsze, późniejsze, starożytne, ostateczne, najwyższe, najlepsze;
dṛṣṭvā	–	√dṛś (widzieć) absol. – zobaczywszy;
nivartate	–	ni-√vṛt (zatrzymać, zawrócić) Praes. Ā 1c.1 – zatrzymuje się;

warianty tekstu

rasa-varjaṃ → rasa-varjyaṃ (poza smakiem);

Śāṃkara

Legenda:
fragmenty komentowanego wersetu
cytaty z różnych pism
wprowadzenie polemiki

Ale przecież nawet osoba chora, poszcząca od przedmiotów, powściąga swe zmysły na podobieństwo żółwia, jednak nie swą namiętność ku przedmiotom. Więc jak wygląda jego powściągnięcie? Odpowiada:		tatra viṣayān anāharataḥ āturasyāpi indriyāṇi kūrmāṅgānīva saṃhriyante na tu tad-viṣayo rāgaḥ sa kathaṃ saṃhriyate ity ucyate –
Gdy wcielony jeść przestaje, dlań przedmioty zanikają, jednak smak mu pozostaje, lecz gdy wyższe pozna, nawet smak zanika.		viṣayā vinivartante nirāhārasya dehinaḥ | rasa-varjaṃ raso ’py asya paraṃ dṛṣṭvā nivartate ||2.59||
Jeśli przedmioty, czyli zmysły, o których będzie mowa [w następnej strofie], kontaktujące się z przedmiotami, np. dźwiękiem, niejedzącego, czyli tego kto nie wchodzi w kontakt z przedmiotami: cierpiącego, ascety lub szaleńca, wcielonego, czyli posiadacza ciała, wycofują się, jednak wyłączając smak – smak to upodobanie (rāga) do przedmiotów, który go nie opuszcza.		yadyapi viṣayāḥ viṣayopalakṣitāni viṣaya-śabda-vācyāni indriyāṇi nirāhārasya anāhriyamāṇa-viṣayasya kaṣṭe tapasi sthitasya mūrkhasyāpi vinivartante dehino dehavataḥ rasa-varjaṃ raso rāgo viṣayeṣu yas taṃ varjayitvā |
Ze stwierdzeń takich jak: „swym smakiem rozkoszujący się”, „smakosz”, „znawca smaków” wynika, że termin smak (rasa) używany jest w znaczeniu upodobania (rāga).		rasa-śabdo rāge prasiddhaḥ, sva-rasena pravṛttaḥ rasikaḥ rasajñaḥ, ity ādi-darśanāt |
Ale nawet ów smak subtelny, mający postać oczarowania, jego, czyli ascety, gdy wyższe, brahmana, prawdę widzianą z absolutnego oglądu, pozna – [wówczas uznaje]: „zaiste przeniknąłem to”. Choć działa, [jego smak] zanika – poznanie przedmiotu okazuje się bezowocne. Oto znaczenie.		so ’pi raso rañjana-rūpaḥ sūkṣmo ’sya yateḥ paraṃ paramārtha-tattvaṃ brahma dṛṣṭvā upalabhya aham eva tat iti vartamānasya nivartate nirbījaṃ viṣaya-vijñānaṃ saṃpadyate ity arthaḥ |
Gdy brakuje jednakiej wizji (samyag-darśana) smak nie ulegnie zniszczeniu. Dlatego powinno się praktykować stałość w poznaniu (prajñā) o naturze jednakiej wizji. Oto sens [wypowiedzi].		nāsati samyag-darśane rasasya ucchedaḥ | tasmāt samyag-darśanātmikāyāḥ prajñāyāḥ sthairyaṃ kartavyam ity abhiprāyaḥ ||2.59||

Rāmānuja

evaṃ catur-vidhā jñāna-niṣṭhā pūrva-pūrvottarottara-niṣpādyeti pratipāditam | idānīṃ jñāna-niṣṭhāyā duṣprāpatāṃ tat-prāpty-upāyaṃ cāha—viṣayā iti | indriyāṇām āhārā viṣayāḥ | nirāhārasya viṣayebhyaḥ pratyāhṛtendriyasya dehino viṣayāḥ vinivartamānā rasa-varjaṃ vinivartante | raso ragaḥ, viṣaya-rāgo na nivartate ity arthaḥ | rāgo’py ātma-svarūpaṃ viṣayebhyaḥ paraṃ sukhataraṃ dṛṣṭvā vinivartate

Śrīdhara

nanu nendriyāṇāṃ viṣayeṣv apravṛttir sthita-prajñasya lakṣaṇaṃ bhavitum arhati | jaḍānām āturāṇām upavāsa-parāṇāṃ ca viṣayeṣv pravṛtter aviśeṣāt | tatrāha viṣayā iti | indriyāir viṣayāṇām āharaṇaṃ grahaṇam āhāraḥ | nirāhārasya indriyāir viṣaya-grahaṇam akurvato dehino dehābhimānino 'jñasya rāgo 'bhilāṣas tad-varjaṃ | abhilāṣasya na nivartata ity arthaḥ | yad vā nirāhārasya upavāsa-parasya viṣayāḥ prāyaśo nivartante kṣudhā-santaptasya śabda-sparśādy-apekṣābhāvāt, kintu rasa-varjaṃ rasāpekṣā tu na nivartata ity arthaḥ | śeṣaṃ samānam

Madhusūdana

nanu mūḍhasyāpi rogādi-vaśād viṣayebhya indriyāṇām upasaṃharaṇaṃ bhavati tat kathaṃ tasya prajñā pratiṣṭhitety uktam ? ata āha viṣayā iti | nirāhārasya indriyāir indriyāir viṣayān anāharato dehino dehābhimānavato mūḍhasyāpi rogiṇaḥ kāṣṭha-tapasvino vā viṣayāḥ śabdādayo vinivartante kintu rasa-varjaṃ rasa-tṛṣṇā taṃ varjayitvā | ajñasya viṣayā nivartante tad-viṣayo rāgas tu na nivartata ity arthaḥ | asya tu sthita-prajñasya paraṃ puruṣārthaṃ dṛṣṭvā tad evāham asmīti sākṣātkṛtya sthitasya raso 'pi kṣudra-sukha-rāgo 'pi nivartate | api-śabdād viṣayāś ca | tathā ca yāvān artha ity ādau vyākhyātam | evaṃ ca sa-rāga-viṣaya-nivṛttiḥ sthita-prajña-lakṣaṇam iti na mūḍhe vyabhicāra ity arthaḥ | yasmān nāsati paramātma-samyag-darśane sa-rāga-viṣayocchedas tasmāt sa-rāga-viṣayocchedikāyāḥ samyag-darśanātmikāyāḥ prajñāyāḥ sthairyaṃ mahatā yatnena sampādayed ity abhiprāyaḥ

Viśvanātha

mūḍhasyāpi upavāsato rogādi-vaśād vendriyāṇāṃ viṣayeṣv acalanaṃ sambhavet tatrāha viṣayā iti | rasa-varjaṃ raso rāgo 'bhilāṣas taṃ varjayitvā | abhilāṣas tu viṣayeṣu na nivartanta ity arthaḥ | asya sthita-prajñasya tu paraṃ paramātmānaṃ dṛṣṭvā viṣayeṣv abhilāṣo nivartata iti na lakṣaṇa-vyabhicāraḥ | ātma-sākṣātkāra-samarthasya tu sādhakatvam eva, na tu siddhatvam iti bhāvaḥ

Baladeva

nanu mūḍhasyāmaya-grastasya viṣayeṣv indriyāpravṛtti-dṛṣṭā tat katham etat sthita-prajñasya lakṣaṇaṃ tatrāha viṣayā iti | nirāhārasya roga-bhayād bhojanādīny akurvato mūḍhasyāpi dehino janasya viṣayās tad-anubhavā vinivartante | kintu raso rāga-tṛṣṇā tad-varjaṃ viṣaya-tṛṣṇā tu na nivartata ity arthaḥ | asya sthita-prajñasya tu raso 'pi viṣaya-rāgo 'pi viṣayebhyaḥ paraṃ sva-prakāśānandam ātmānaṃ dṛṣṭvānubhūya nivartate vinaśyatīti sa-rāga-viṣaya-nivṛttis tasya lakṣaṇam iti na vyabhicāraḥ

Michalski

Cały świat zmysłowy odbiega od człowieka poszczącego, tylko smak zostaje, ale nawet i smak znika, gdy człowiek ten ujrzy przed sobą Najwyższe.

Olszewski

Przedmioty znikają przed człowiekiem powściągliwym, wzruszenia duszy znikają w obecności tego, który je porzucił.

Dynowska

Przedmioty zmysłów same niejako odwracają się od człowieka, który nie podtrzymuje z nimi łącznika; upodobania ku nim mogą w nim jeszcze trwać, jednak i te znikają gdy ujrzy Najwyższe.

Sachse

Świat podpadający pod zmysły
przestaje dla ucieleśnionego istnieć,
jeśli tylko ten przestaje się [nim] żywić.
Pozostaje wszakże tęsknota,
ale i tęsknota ustąpi,
gdy [człowiek] ujrzy najwyższe.

Kudelska

A przedmioty zmysłów same zawracają od ducha, który o nie nie zabiega,
Kiedy duch to co najwyższe ujrzy, wtedy i upodobanie do przedmiotów znika.

Rucińska

Nikną przedmioty dla duszy, która się nimi nie żywi,
Zostaje smak. I on znika, kiedy się ujrzy Najwyższe!

Szuwalska

Kiedy wcielona dusza porzuca rozrywki,
To, co zmysły cieszyło, znika, lecz zostaje
Upodobanie do nich, które nie wygasa.
Nie ulega mu jednak dzięki wyższej wiedzy.

Byrski

Rzeczy zmysłów, smak wyjąwszy wcielonego opuszczają,
Co zaprzestał spożywania, lecz gdy ujrzy to najwyższe,
Smak go wtedy też opuszcza.

Babkiewicz

Gdy wcielony jeść przestaje,
wycofują się przedmioty,
poza smakiem. I on znika,
kiedy ujrzy się najwyższe.