BhG 18.51-53

analiza syntaktyczna

vivikta-sevī (mieszkający w odosobnieniu) laghv-āśī (mało jedzący) yata-vāk-kāya-mānasaḥ (który okiełznał mowę, ciało i myśli) nityam (zawsze) dhyāna-yoga-paraḥ (oddany jodze medytacji) viśuddhayā buddhyā (z oczyszczoną roztropnością) yuktaḥ (połączony)
dhṛtyā ca (i stanowczością) ātmānam (jaźń) niyamya (powściągnąwszy),
śabdādīn viṣayān (przedmioty poczynając od dźwięku) tyaktvā (porzuciwszy),
rāga-dveṣau ca (oraz namiętność i awersję) vyudasya (porzuciwszy),
vairāgyam (na braku namiętności) samupāśritaḥ (wsparty),
ahaṃ-kāram (egotyzm) balam (siłę) darpam (dumę) kāmam (żądzę) krodham (gniew) parigraham ca (i własność) vimucya (uwolniwszy),
nirmamaḥ (nie mającym [poczucia] własności) śāntaḥ (wyciszonym) [bhūtvā] (stawszy się)
brahma-bhūyāya (do bycia brahmanem) kalpate (jest gotowy).

analiza gramatyczna

 

 

buddhyā	–	buddhi 3i.1 f. – przez / z: roztropnością, rozumem, myślą, rozsądkiem, intelektem, percepcją, poznaniem, ideą, poglądem (od: √ budh – budzić, rozumieć, percepować);
viśuddhayā	–	viśuddhā (vi- √ śudh – stawać się czystym) PP 3i.1 f. – z oczyszczoną, ze zmytą;
yuktaḥ	–	yukta ( √ yuj – zaprzęgać, łączyć) PP 1i.1 m. – połączony, zaprzęgnięty, zajęty, właściwy, odpowiedni;
dhṛtyā	–	dhṛti 3i.1 f. – stanowczością, wolą (od: √ dhṛ – dzierżyć, PP dhṛta – trzymany, dzierżony);
ātmānam		ātman 2i.1 m. – jaźń;
niyamya	–	ni- √ yam (powściągać) absol. – powściągnąwszy;
ca	–	av. – i;
śabdādīn	–	śabda-ādi 2i.3 m. – poczynając od dźwięku (od: śabda – dźwięk; ādi – na końcu wyrazów: poczynając od, itd.);
viṣayān	–	viṣaya 2i.3 m. – sfery, terytoria, zasięgi, obiekty zmysłów, przedmioty (od: √ viṣ – być aktywnym, działać);
tyaktvā	–	√ tyaj (porzucać) absol. – porzuciwszy;
rāga-dveṣau	–	rāga-dveṣa 2i.2 m. ; DV : rāgaṃ ca dveṣaṃ ceti – namiętność i awersję (od: √ rañj – być pokolorowanym, podnieconym, zachwyconym, rāga – kolor, namiętności, podniecenie, miłość, piękno; √ dviṣ – nienawidzić, dveṣa – nienawiść, awersja, wrogość);
vyudasya	–	vi-ud- √ as (porzucać) absol. – porzuciwszy, usunąwszy;
ca	–	av. – i;

*****

vivikta-sevī	–	vivikta-sevin 1i.1 n. ; TP : yo viviktaṃ sevata iti – mieszkający w ustronnym miejscu (od: √ vic – oddzielać, PP vivikta – oddzielony, odseparowany, samotny; √ sev – mieszkać, służyć, seva – zamieszkiwanie, służenie, uciekanie się do, honorowanie; -in, -min, -vin – sufiksy tworzące przymiotniki posesywne);
laghv-āśī	–	laghv-āśin 1i.1 m. ; TP : yo laghv aśnātīti saḥ – ten, który mało je (od: laghu – lekki, mały; √ aś – jeść, cieszyć się, āśin – jedzący, cieszący się; -in, -min, -vin – sufiksy tworzące przymiotniki posesywne);
yata-vāk-kāya-mānasaḥ	–	yata-vāk-kāya-mānasa 1i.1 m. ; BV : yasya vāk ca kāyaś ca mānasaṃ ca yatāni santi saḥ – ten, którego słowa, ciało i myśli są okiełznane (od: √ yam – zatrzymywać, powściągać, PP yata – zatrzymany, powściągnięty; √ vac – mówić, vāk – mowa; kāya – ciało; √ man – myśleć, manas – umysł, mānasa – to co związane jest z umysłem, wyobraźnia, myśli, umysł);
dhyāna-yoga-paraḥ	–	dhyāna-yoga-para 1i.1 m. ; BV : yasya dhyānasya yogaḥ paro ‘sti saḥ – ten, dla którego joga kontemplacji jest najważniejsza (od: √ dhyai – myśleć, dhyāna – rozmyślanie, kontemplacja; √ yuj – zaprzęgać, łączyć, yoga  – przyłączanie, zysk, zaprzęgnięcie, zastosowanie, metoda, środki, jedna ze szkół filozofii indyjskiej; para – daleki, odległy, poza, wcześniejszy, późniejszy, starożytny, ostateczny, najlepszy);
nityam	–	av. – stale, regularnie, zawsze (od: nitya – wieczny, stały);
vairāgyam	–	vai-rāgya 2i.1 m. – wolność od namiętności, awersję, ascetyzm (od: vi- √ rañj – pozbawiać koloru, zmieniać uczucie, stawać się obojętnym, rāga – kolor, namiętności, podniecenie, miłość, piękno);
samupāśritaḥ	–	sam-upāśrita (upa-ā- √ śri – przylegać, spoczywać na, wspierać się na, polegać na) PP 1i.1 m. – wsparty, schroniony; przybyły – do kogo? – łączy się z accusativusem);

*****

ahaṃ-kāram	–	ahaṃ-kāra 2i.1 m. – egotyzm, ego, samolubność, dumę (od: aham – ja; √ kṛ – robić, kāra – twórca);
balam	–	bala 2i.1 n. – siłę;
darpam	–	darpa 2i.1 m. – dumę, arogancję (od: √ dṛp – być szalonym, być dumnym);
kāmam	–	kāma 2i.1 m. – pragnienie, żądzę (od: √ kam –pragnąć, kochać, tęsknić);
krodham	–	krodha 2i.1 m. – złość, gniew (od: √ krudh – gniewać się);
parigraham	–	parigraha 2i.1 m. – pochwycone, zdobyte; posiadłości, własności (od: pari- √ grah – chwytać dookoła, obejmować);
vimucya	–	vi- √ muc (wyzwalać, uwalniać) absol. – uwolniwszy, porzuciwszy;
nir-mamaḥ	–	nir-mama 1i.1 m. – bez [poczucia] „moje”, niezainteresowany, niesamolubny (od: niḥ – wolny od, bez; mama – moje);
śāntaḥ	–	śānta ( √ śam – wyciszać, kończyć, niszczyć) PP 1i.1 m. – wyciszony, spokojny;
brahma-bhūyāya	–	brahma-bhūya 4i.1 ṃ.; TP : brahmaṇo bhūyāyeti – do bycia brahmanem (od: √ bṛh – zwiększać, brahman – duch, Weda; √ bhū – być, bhūya – bycie);
kalpate	–	√ kḷp (być odpowiedni, być gotowy, skłaniać się, osiągać) Praes. Ā 1c.1 – jest gotowym;

warianty tekstu

śabdādīn viṣayāṃs → śabdādi-viṣayāṃs (przedmioty poczynając od dźwięku);
vyudasya → niyamya (okiełznawszy);
laghv-āśī → labdhāśī (jedzący osiągnięte);
yata-vāk-kāya-mānasaḥ → jita-vāk-kāya-mānasaḥ / yattva-vāk-kāya-mānasaḥ (który pokonał słowa, ciało i myśli / );
kāmaṃ krodhaṃ → kāma-krodhau (żądzę i gniew);
kalpate → kalpyate (jest gotowe);

Pierwsza i druga pada BhG 18.53 są podobne do pierwszej i drugiej pady BhG 16.18;
Czwarta pada BhG 18.53 jest taka sama jak czwarta pada BhG 14.26;

Śāṃkara

seyaṃ jñānasya parā niṣṭhocyate, kathaṃ kāryā iti—
buddhyādhyavasāya-lakṣaṇayā viśuddhayā māyā-rahitayā yuktaḥ sampannaḥ | dhṛtyā dhairyeṇa ātmānaṃ kārya-karaṇa-saṃghātaṃ niyamyaś ca niyamanaṃ kṛtvā vaśīkṛtya, śabdādīn śabda ādir yeṣāṃ tān viṣayān tyaktvā | sāmarthyāt śarīra-sthiti-mātra-hetu-bhūtān kevalān muktvā tato’dhikān sukhārthān tyaktvā ity arthaḥ, śarīra-sthity-arthatvena prāpteṣu rāga-dveṣau vyudasya ca parityajyaś ca |

tataḥ—
vivikta-sevī araṇya-nadī-pulina-giri-guhādīn viviktān deśān sevituṃ śīlam asyeti vivikta-sevī | laghv-āśī laghv-aśana-śīlaḥ | vivikta-sevā-laghv-aśanayoḥ nidrādi-doṣa-nivartakatvena citta-prasāda-hetutvād grahaṇam | yata-vāk-kāya-mānaso vāk ca kāyaś ca mānasaṃ ca yatāni saṃyatāni yasya jñāna-niṣṭhasya sa jñāna-niṣṭho yatir yata-vāk-kāya-mānasaḥ syāt | evam uparata-sarva-karaṇaḥ san dhyāna-yoga-paro dhyānam ātma-svarūpa-cintanam, yogaḥ ātma-viṣaye ekāgrī-karaṇaṃ tau paratvena kartavyau yasya sa dhyāna-yogaparo nityaṃ nitya-grahaṇaṃ mantra-japādy-anya-kartavyābhāva-pradarśanārtham, vairāgyaṃ virāgasya bhāvo dṛṣṭādṛṣṭeṣu viṣayeṣu vaitṛṣṇyaṃ samupāśritaḥ samyak upāśrito nityam eva ity arthaḥ |

kiṃ ca—
ahaṃkāram ahaṃkaraṇam ahaṃkāro dehādiṣu tam, balaṃ sāmarthyaṃ kāma-rāga-saṃyuktaṃ—netarat śarīrādi-sāmarthyaṃ svābhāvikatvena tat-tyāgasyāśakyatvāt—darpaṃ darpo nāma harṣānantara-bhāvī dharmātikrama-hetuḥ hṛṣṭo dṛpyati dṛpto dharmam atikrāmatīti smaraṇāt | taṃ ca, kāmam icchāṃ krodhaṃ dveṣaṃ parigraham indriya-mano-gata-doṣa-parityāge’pi śarīra-dhāraṇa-prasaṅgena dharmānuṣṭhāna-nimittena vā bāhyaḥ parigrahaḥ, taṃ ca vimucya parityajya, paramahaṃsa-parivrājako bhūtvā, deha-jīva-mātre’pi nirgata-mama-bhāvo nirmamaḥ, ata eva śānta uparataḥ, yaḥ saṃhṛta-harṣāyāso yatir jñāna-niṣṭho brahma-bhūyāya brahma-bhavanāya kalpate samartho bhavati

Rāmānuja

buddhyā viśuddhayā yathāvasthitātmatattvaviṣayayā yuktaḥ, dhṛtyā ātmānaṃ niyamya ca viṣayavimukhīkaraṇena yogayogyaṃ manaḥ kṛtvā, śabdādīn viṣayān tyaktvā asannihitān kṛtvā, tannimittau ca rāgadveṣau vyudasya, viviktasevī sarvair dhyānavirodhibhir vivikte deśe vartamānaḥ, laghvāśī atyaśanānaśanarahitaḥ, yatavākkāyamānasaḥ dhyānābhimukhīkṛtakāyavāṅmanovṛttiḥ, dhyānayogaparo nityam evaṃbhūtas san ā prāyāṇād aharahardhyānayogaparaḥ, vairāgyaṃ samupāśritaḥ dhyeyatattvavyatiriktaviṣayadoṣāvamarśena tatra tatra virāgatāṃ vardhayan, ahaṃkāram anātmani ātmābhimānaṃ, balaṃ tadvṛddhihetubhūtavāsanabalaṃ, tannimittaṃ darpaṃ kāmaṃ krodhaṃ parigrahaṃ vimucya, nirmamaḥ sarveṣv anātmīyeṣv ātmīyabuddhirahitaḥ, śāntaḥ ātmānubhavaikasukhaḥ, evaṃbhūto dhyānayogaṃ kurvan brahmabhūyāya kalpate sarvabandhavinirmukto yathāvasthitam ātmānam anubhavatītyarthaḥ

Śrīdhara

tad evam āha buddhyeti | uktena prakāreṇa viśuddhayā pūrvoktayā sāttvikyā buddhyā yukto dhṛtyā sāttvikyā ātmānaṃ tām eva buddhiṃ niyamya niścalāṃ kṛtvā śabdādīn viṣayāṃs tyaktvā tad-viṣayau rāga-dveṣau vyudasya buddhyā viśuddhayā yukta ity ādīnāṃ brahma-bhūyāya kalpata iti tṛtīyenānvayaḥ |
kiṃ ca vivikteti | vivikta-sevī śuci-deśāvasthāyī laghvāśī mita-bhojī etair upāyair yata-vāk-kāya-mānasaḥ saṃyata-vāg-deha-citto bhūtvā nityaṃ sarvadā dhyānena yo yogo brahma-saṃsparśas tat-paraḥ san dhyānāvicchedārthaṃ punaḥ punar dṛḍhaṃ vairāgyaṃ samyag upāśrito bhūtvā |
tataś cāhaṃkāram iti | virakto 'ham ity ādy ahaṃkāraṃ balaṃ durāgrahaṃ darpaṃ yoga-balād unmārga-pravṛtti-lakṣaṇaṃ prārabdha-vaśāt prāpyamāneṣv api viṣayeṣu kāmaṃ krodhaṃ parigrahaṃ ca vimucya viśeṣeṇa tyaktvā balād āpanneṣu nirma
maḥ san śāntaḥ paramām upaśāntiṃ prāpto brahma-bhūyāya brahmāham iti naiścalyenāvasthānāya kalpate yogyaś ca bhavati

Viśvanātha

buddhyā viśuddhayā sāttvikyā dhṛtyāpi sāttvikyātmānaṃ mano niyamya | dhyānena bhagavac-cintanenaiva yaḥ paro yogas tat-parāyaṇaḥ | balaṃ kāma-rāga-yuktaṃ na tu sāmarthyam | ahaṅkārādīn vimucyety avidyoparamaḥ | śāntaḥ sattva-guṇasyāpy upaśāntimān iti kṛta-jñāna-sannyāsa ity arthaḥ | jñānaṃ ca mayi sannyaset (BhP 11.19.1) ity ekādaśokteḥ | ajñāna-jñānayor uparamaṃ vinā brahmānubhavānupattir iti bhāvaḥ | brahma-bhūyāya brahmānubhavāya kalpate samartho bhavati

Baladeva

taṃ prakāram āha buddhyeti | viśuddhayā sāttvikyā buddhyā yuktas tādṛśyā dhṛtyā cātmānaṃ mano niyamya samādhi-yogyaṃ kṛtvā śabdādīn viṣayāṃs tyaktvā tān sannihitān vidhāya rāga-dveṣau ca tad-dhetukau vyudasya dūrataḥ parihṛtya | vivikta-sevī nirjana-sthaḥ laghvāśī mita-bhuk yatāni dhyeyābhimukhīkṛtāni vāgādīni yena saḥ | nityaṃ dhyāna-yoga-paro hari-cintana-nirataḥ | vairāgyam ātmetara-vastu-mātra-viṣayakam | aham iti | ahaṃkāro dehātmābhimānaḥ | balaṃ tad-vardhakaṃ vāsanā-rūpam | darpas tad-dhetukaḥ prārabdha-śeṣa-vaśād upāgateṣu bhogyeṣu kāmo 'bhilāṣaḥ, teṣv anyair apahṛteṣu krodhaḥ | parigrahaś ca tat-karmakaḥ | tan etān ahaṅkārādīn vimucya nirmamaḥ san brahma-bhūyāya guṇāṣṭaka-viśiṣṭa-svātma-rūpatvāya kalpate tad anubhavati | śānto nistaraṅga-sindhur iva sthitaḥ

Michalski

Kto jest oddany najczystszym, umysłem, kto z wytrwałością poskramia samego siebie, kto zarzekł się dźwięków i innych rzeczy zmysłowych, opuścił żądzę, nienawiść,
kto przebywa w samotności, mało je, powściąga mowę, ciało i ducha, wyłącznie oddany skupieniu, w obojętności wytrwały, –
kto zaniechał samolubstwa, przemocy, dumy, żądzy, gniewu, własności, kto o nic się nie troszczy i zawsze jest spokojny, ten jest już dojrzały do połączenia się z Brahmanem.

Olszewski

Z oczyszczonym rozumem, krzepki w swem sercu, ujarzmiony, oderwany od szumu i innych wrażeń, wygnawszy żądze i nienawiść;
sam jeden w miejscu odosobnionem, skąpo się żywiąc, pan swoich słów, swego ciała i swoich myśli, ćwicząc się ciągle w Jedności duchowej, baczny na oddalanie namiętności;
wolny od samolubstwa, gwałtowności, pychy, miłości, gniewu, zdala od wszelkiego towarzystwa, nie myśląc o sobie, spokojny: staje się uczestnikiem natury boga.

Dynowska

Człowiek w czystym Rozumie stale skupiony, nieczuły na dźwięk i wszelkie inne zmysłów przedmioty, czysty, wolny od żądzy i złości,
wstrzemięźliwy, o mowie, myśli i ruchach ciała w pełni opanowanych, samotności rozmyślaniu i Jodze oddany, w bezinteresowności znajduje ostoję,
spokoju pełen, a od wszelkiego poczucia „ja” i „moje” całkowicie wolny, zuchwalstwa, pychy, chciwości i gniewu do cna wyzbyty, bezosobisty i cichy, zaprawdę w Brahmana godzien jest wstąpić.

Sachse

Obdarzony czystym rozumem,
panuje nad sobą dzięki wytrwałości;
odwrócił się od przedmiotów zmysłów
— głosu i innych;
odtrącił pożądanie i niechęć;
szuka samotności; wstrzemięźliwy,
powściągliwy w słowie, uczynku i myśli;
stale zatopiony w medytacji
stroni od spraw tego świata;
oddalił od siebie pychę, poczucie siły, butę,
żądzę, gniew i chęć posiadania;
wolny od egoizmu, pełen wewnętrznej ciszy,
bliski jest tego, by stać się brahmanem.

Kudelska

Zjednoczony z najczystszym rozumem, zawsze opanowany, wyrzekający się każdego dźwięku
l innych przedmiotów zmysłów, odrzucający uczucia pragnienia i niechęci,
Poszukujący samotności, jedzący niewiele, który opanował mowę, ciało i umysł,
Trwale pogrążony w rozmyślaniach i medytacji, on w stanie beznamiętności ostoję znajduje.
Uwolniony od myśli: „ja czynię”, od przemocy, dumy, namiętności, od gniewu i chęci posiadania,
Od uznania wszystkiego za własne, on tak wyciszony staje się gotowy do zjednoczenia z brahmanem.

Rucińska

Z czystym złączony rozumem, wytrwale kierując sobą,
Wyrzekłszy się świata zmysłów, niechęć i chęć odrzuciwszy,
Żyjąc w samotni, z umiarem się żywiąc, pan mowy, ciała
I myśli, wciąż obojętny, w zadumie trwając i jodze,
Bez pychy, przemocy, buty, bez gniewu, żądz, zachłanności,
Nie mając nic, uciszony, godzien jest stać się Brahmanem.

Szuwalska

Kto skupia rozum czysty, panuje nad sobą
I nieczuły na bodźce, jak na przykład dźwięki,
Porzuca przywiązania, wolny od uprzedzeń,
Żyjąc w odosobnieniu, jedząc skromnie, mówiąc
Niewiele, nieustannie skupieniu oddany,
Wyrzeczony, z poczucia ego wyzwolony,
Złudności siły, dumy, gniewu pozbawiony;
Żądz, chęci posiadania wyzbyty zupełnie,
Spokojnym będąc, godny jest zrozumieć Światłość.

Babkiewicz

Sprzężony z rozumem czystym,
wytrwałością jaźń okiełznał,
przedmioty, jak dźwięk, porzucił,
od niechęci, chęci wolny,
mieszka w głuszy, je niewiele,
słowo, ciało, myśl okiełznał,
spełnia jogę kontemplacji,
stale trwa w beznamiętności,
„ja” poczucie, siłę, dumę,
żądzę, mienie, gniew odrzucił,
wyciszony, bez własności
jest gotowy być brahmanem.