BhG 15.17

analiza syntaktyczna

yaḥ īśvaraḥ (który władca) avyayaḥ ca (i niezmienny) loka-trayam (trzy światy) āviśya (wszedłszy) bibharti (utrzymuje),
[saḥ] tu (ale ten) [kṣara-puruṣākṣara-puruṣābhyām] anyaḥ (inny od zniszczalnego i niezniszczalnego człowieka) uttamaḥ puruṣaḥ (najwyższy człowiek) paramātmā iti (najwyższą jaźnią) udāhṛtaḥ (nazywany).

tłumaczenie polskie

Ale istnieje inny najwyższy człowiek zwany najwyższą jaźnią,
który będąc niezmiennym władcą, przeniknął trzy światy i [je] utrzymuje.

analiza gramatyczna

uttamaḥ	–	uttama 1i.1 m. – najlepszy, najbardziej wyniesiony, najwyższy (stopień najwyższy od: ud – do góry, ponad);
puruṣaḥ	–	puruṣa 1i.1 m. – człowiek (od: √ pur – poprzedzać, prowadzić lub √ pṝ – napełniać, odżywiać, puru – obfitość, pūru – ludzie);
tu	–	av. – ale, wtedy, z drugiej strony, i;
anyaḥ	–	anya sn. 1i.1 m. – inny;
paramātmā	–	parama-ātman 1i.1 m. – najwyższa jaźń (od: para – daleki, odległy, poza, wcześniejszy, późniejszy, starożytny, ostateczny, parama – najdoskonalszy, najlepszy; ātman – jaźń; lub param ātman – starożytna jaźń;
iti	–	av. – tak (zaznacza koniec wypowiedzi);
udāhṛtaḥ	–	ud-ā-hṛta (ud-ā- √ hṛ – ustalać, oznajmiać), PP 1i.1 n. – ustalone, nazwane, oznajmione;
yaḥ	–	yat sn. 1i.1 m. – kto;
loka-trayam	–	loka-traya 2i.1 n. ; lokānāṃ trayam iti – trójkę światów (od: loka – świat; tri – trzy; traya – potrójny);
āviśya	–	ā- √ viś (wchodzić) absol. – wszedłszy, wziąwszy w posiadanie, osiągnąwszy;
bibharti	–	√ bhṛ (nieść, trzymać, dzierżyć) Praes. P 1c.1 – dzierży, utrzymuje;
avyayaḥ	–	a-vyaya 1i.1 m. – niezmienny (od: vi- √ i – odchodzić, znikać, vyaya – odejście, rozchód, zniszczenie);
īśvaraḥ	–	īśvara 1i.1 m. – władca (od: √ īś – posiadać, władać, īśa – pan, władca);

warianty tekstu

avyaya → avyayam (niezmienny [trójświat]);

Śāṃkara

ābhyāṃ kṣarākṣarābhyām anyo vilakṣaṇaḥ kṣarākṣaropādhi-dvaya-doṣeṇāspṛṣṭaḥ nitya-śuddha-buddham ukta-svabhāvaḥ—
uttama utkṛṣṭatamaḥ puruṣas tv anyo’tyanta-vilakṣaṇa ābhyāṃ paramātmeti paramaś cāsau dehādy-avidyā-kṛtātmabhyaḥ, ātmaś ca sarva-bhūtānāṃ pratyak-cetanaḥ, ity ataḥ paramātmety udāhṛta ukto vedānteṣu | sa eva viśiṣyate yo loka-trayaṃ bhūr-bhuvaḥ-svar-ākhyaṃ svakīyayā caitanya-bala-śaktyā āviśya praviśya bibharti svarūpa-sad-bhāva-mātreṇa bibharti dhārayati | avyayo nāsya vyayo vidyata ity avyayaḥ | kaḥ ? īśvaraḥ sarvajño nārāyaṇākhya īśana-śīlaḥ

Rāmānuja

uttamaḥ puruṣas tu tābhyāṃ kṣarākṣaraśabdanirdiṣṭābhyāṃ baddhamuktapuruṣābhyām anyaḥ arthāntarabhūtaḥ paramātmety udāhṛtaḥ sarvāsu śrutiṣu / paramātmeti nirdeśād eva hy uttamaḥ puruṣo baddhamuktapuruṣābhyāṃ arthāntarabhūta ity avagamyate / katham? yo lokatrayam āviśya bibharti / lokyata iti lokaḥ; tattrayaṃ lokatrayam / acetanaṃ tatsaṃsṛṣṭaś cetano muktaś ceti pramāṇāvagamyam etat trayaṃ ya ātmatayā āviśya bibharti, sa tasmād vyāpyād bhartavyāc cārthāntarabhūtaḥ / itaś coktāl lokatrayād arthāntarabhūtaḥ; yataḥ so ‚vyayaḥ, īśvaraś ca; avyayasvabhāvo hi vyayasvabhāvād acetanāt tatsaṃbandhena tadanusāriṇaś ca cetanād acitsaṃbandhayogyatayā pūrvasaṃbandhino muktāc cārthāntarabhūta eva / tathaitasya lokatrayasyeśvaraḥ, īśitavyāt tasmād arthāntarabhūtaḥ

Śrīdhara

yad artham etau lakṣitau tam āha uttama iti | etābhyāṃ kṣarāksarābhyām anyo vilakṣaṇas tu uttamaḥ puruṣaḥ | vailakṣaṇyam evāha paramaś cāsāv ātmā cety udāhṛtaḥ uktaḥ śrutibhiḥ | ātmatvena kṣarād acetanād vilakṣaṇaḥ | paramatvenākṣarāc cetanād bhoktur vilakṣaṇa ity arthaḥ | paramātmatvaṃ darśayati yo loka-trayam iti | ya īśvara īśana-śīlo ‚vyayaś ca nirvikāra eva san loka-trayaṃ kṛsnam āviśya bibharti pālayati

Madhusūdana

ābhyāṃ kṣarākṣarābhyāṃ vilakṣaṇaḥ kṣarākṣaropādhi-dvaya-doṣeṇāspṛṣṭo nitya-śuddha-buddha-mukta-svabhāvaḥ uttama iti | uttama utkṛṣṭatamaḥ puruṣas tv anyonya evātyanta-vilakṣaṇa ābhyāṃ kṣarākṣarābhyāṃ jaḍa-rāśibhyām ubhaya-bhāsakas tṛtīyaś cetana-rāśir ity arthaḥ | paramātmety udāhṛto ‚nna-maya-prāṇa-maya-mano-maya-jñāna-mayānanda-mayebhyaḥ pañcabhyo ‚vidyā-kalpitātmabhyaḥ paramaḥ prakṛṣṭo ‚kalpito brahma pucchaṃ pratiṣṭhety ukta ātmā ca sarva-bhūtānāṃ pratyak-cetana ity ataḥ paramātmety uktao vedānteṣu | yaḥ paramātmā loka-trayam bhūr-bhuvaḥ-svar-ākhyaṃ sarvaṃ jagad iti yāvat | āviśya svakīyayā māyā-śaktyādhiṣṭhāya bibharti sattā-sphūrti-pradānena dhārayati poṣayati ca | kīdṛśaḥ ? avyayaḥ sarva-vikāra-śūnya īśvaraḥ sarvasya niyantā nārāyaṇaḥ sa uttamaḥ puruṣaḥ paramātmety udāhṛta ity anvayaḥ | sa uttamaḥ puruṣa iti śruteḥ

Viśvanātha

jñānibhir upāsyaṃ brahmoktvā yogibhir upāsyaṃ paramātmānam āha uttama iti | tu-śabdaḥ pūrva-vaiśiṣṭhyād dyotakaḥ | jñānibhyaś cādhiko yogīty upāsaka-vaiśiṣṭyād evopāsya-vaiśiṣṭyaṃ ca labhyate | paramātma-tattvam eva darśayati ya īśvara īsana-śīlo ‚vyayo nirvikāra eva san loka-trayaṃ kṛtsnam āviśya bibharti dhārayati pālayati ca

Baladeva

yad arthaṃ dvau puruṣau nirūpitau tam āha uttama iti | anyaḥ kṣarākṣarābhyāṃ na tu tayor evaikaḥ saṅkalpa iti bhāvaḥ | tatra śruti-sammatim āha paramātmeti | uttamatā-prayojakaṃ dharmam āha yo loketi | na caitaj jagad-vidhāraṇa-pālana-rūpam īśanaṃ baddhasya jīvasya karmāsambhavāt | na ca muktasya jagad-vyāpāra-varjam iti pratiṣedhāc ca

Michalski

Ale jest jeszcze inny, najwyższy pierwiastek, który się zowie Najwyższym Atmanem. On przenika trzy światy i podtrzymuje je, najwyższy władca.

Olszewski

Lecz jest jeszcze inny pierwiastek męski, pierwotny, wszechwładny, niezniszczalny, który nosi imię Duszy najwyższej i który przenika trzy światy i podtrzymuje je.

Dynowska

Lecz różną od nich obu jest inna, najwznioślejsza i wszystko przewyższająca Energia – Duchem Przenajwyższym zwana; Władca odwieczny i niewzruszony, który trzy światy podtrzymuje i żywi i całe przenika istnienie.

Sachse

A inny, najwyższy pierwiastek,
zwie się najwyższym atmanem.
Wniknąwszy w cały wszechświat
utrzymuje go, jako niezmienny władca.

Kudelska

Lecz ponad nimi jest istność nazywana Najwyższym Duchem,
On, przenikając trzy światy, podtrzymuje je, to jest Wieczny Pan.

Rucińska

Inny, najwyższy Purusza, zwie się Najwyższym Atmanem –
On, światy trzy przenikając, wspiera je, Władca niezmienny.

Szuwalska

Istnieje jeszcze inny, wyższy rodzaj życia,
Co Najwyższą Osobą zwany jest i świata
Trzy wymiary przenika. On je utrzymuje,
Będąc Panem ich wszystkich nieprzemijającym.