BhG 13.3

analiza syntaktyczna

yat tat kṣetram (które to pole) ca yādṛk (i jakiego rodzaju) ca yad-vikāri (przez co się zmienia / co się zmienia) yataḥ ca (i z czego) yat (które).
saḥ ca yaḥ (i on to który) yat-prabhāvaḥ (jaka jest jego moc)
tat (to) samāsena (w skrócie) me (ode mnie) śṛṇu (słuchaj).

tłumaczenie polskie

Czym jest to pole, jakiego jest rodzaju, skutkiem czego się zmienia, i skąd [powstaje],
kim jest ów [znawca pola] i jakie są jego moce – o tym w skrócie słuchaj ode mnie.

analiza gramatyczna

tat	–	tat sn. 1i.1 n. – to;
kṣetram	–	kṣetra 1i.1 n. – pole (od: √ kṣi – posiadać);
yat	–	yat sn. 1i.1 n. – który;
ca	–	av. – i;
yādṛk	–	av. – jakiego rodzaju (od: yat – który; √ dṛś – patrzeć, dṛś – na końcu złożeń: widziany, znany, widok);
ca	–	av. – i;
yad-vikāri	–	yad-vikārin 1i.1 n. ; yena vikārīti – skutkiem czego podlegający zmianie (od: yat – który; vi- √ kṛ – przemieniać, vikāra – zmiana, przemiana, vikārin – podlegający zmianie, zmienny; -in, -min, -vin – sufiksy tworzące przymiotniki posesywne); lub yad vikārīti – co się zmienia;
yataḥ	–	av. – od którego, z czego (od: yat – który; nieodmienny ablativus zakończony na –tas);
ca	–	av. – i;
yat	–	yat sn. 1i.1 n. – który;
saḥ	–	tat sn. 1i.1 m. – on;
ca	–	av. – i;
yaḥ	–	yat sn. 1i.1 m. – kto;
yat-prabhāvaḥ	–	yat-prabhāva 1i.1 m. ; BV : yasya yaḥ prabhāvo ‘stīti – którego jaki jest majestat (od: yat – który; pra- √ bhū – powstawać, wyłaniać się, prabhava – powstanie, źródło, prabhāva – moc, majestat, potęga);
ca	–	av. – i;
tat	–	tat sn. 1i.1 n. – to;
samāsena	–	av. ( 3i.1 ) – zwięźle, w skrócie (od: sam- √ ās – zbierać razem, łączyć, samāsa – złożenie);
me	–	asmat sn. 6i.1 – mój (skrócona forma od: mama);
śṛṇu	–	√ śru (słuchać) Imperat. P 2c.1 – słuchaj;

warianty tekstu

tat kṣetraṃ → yat kṣetram (które pole);
yac ca→ yaś ca (i który);
yat-prabhāvaś → yat-svabhāvaś (jego jaka natura);

Śāṃkara

idaṃ śarīraṃ [gītā 13.2] ity-ādi-ślokopadiṣṭasya kṣetrādhyāyārthasya saṃgraha-śloko’yam upanyasyate tat kṣetraṃ yac cety ādi, vyācikhyāsitasya hy arthasya saṃgrahopanyāso nyāyya iti—
yan nirdiṣṭam idaṃ śarīram iti tat tac-chabdena parāmṛśati | yac ca idaṃ nirdiṣṭaṃ kṣetraṃ tat yādṛk yādṛśaṃ svakīyair dharmaiḥ | ca-śabdaḥ samuccayārthaḥ | yad-vikāri yo vikāro yasya tat yad-vikāri, yato yasmāc ca yat, kāryam utpadyate iti vākya-śeṣaḥ | sa ca yaḥ kṣetrajño nirdiṣṭaḥ sa yat-prabhāvo ye prabhāvā upādhi-kṛtāḥ śaktayo yasya sa yat-prabhāvaś ca | tat kṣetra-kṣetrajñayor yāthātmyaṃ yathā-viśeṣitaṃ samāsena saṃkṣepeṇa me mama vākyataḥ śṛṇu | śrutvāvadhāraya ity arthaḥ

Rāmānuja

tat kṣetraṃ yac ca yad dravyam, yādṛk ca yeṣām āśrayabhūtam, yadvikāri ye cāsya vikārāḥ, yataś ca yato hetor idam utpannam; yasmai prayojanāyotpannam ityarthaḥ, yat yatsvarūpaṃ cedam, sa ca yaḥ sa ca kṣetrajño yaḥ yatsvarūpaḥ, yatprabhāvaś ca ye cāsya prabhāvāḥ, tat sarvam, samāsena saṃkṣepeṇa mattaḥ śṛṇu

Śrīdhara

tatra yady api caturviṃśatyā bhedair bhinnā prakṛtiḥ kṣetram ity ābhipretaṃ tathāpi deha-rūpeṇa pariṇatāyām eva tasyām ahaṃ-bhāvena avivekaḥ sphuṭa iti | tad-vivekārtham idaṃ śarīraṃ kṣetram ity ādy uktam | tad etat prapañcayiṣyan pratijānīte tad iti | yad uktaṃ mayā kṣetraṃ tat kṣetraṃ yat svarūpato jaḍaṃ dṛśyādi-svabhāvām | yādṛg yādṛśaṃ ca icchādi-dharmakam | yad-vikāri yair indriyādi-vikārair yuktam | yataś ca prakṛti-puruṣa-saṃyogād bhavati | yad iti yaiḥ prakāraiḥ sthāvara-jaṅgamādi-bhedaiḥ, bhinnam ity arthaḥ | sa ca kṣetrajño yat-svarūpo yat-prabhāvaś ca acintyaiśvarya-yogena yaiḥ prabhāvaiḥ sampannaḥ taṃ sarvaṃ saṅkṣepeto mattaḥ śṛṇu

Madhusūdana

saṃkṣepeṇoktam arthaṃ vivarītum ārabhate tat kṣetram iti | tad idaṃ śarīram iti prāg uktaṃ jaḍa-varga-rūpaṃ kṣetraṃ yac ca svarūpeṇa jaḍa-dṛśya-paricchinnādi-svabhāvaṃ yādṛk cecchādi-dharmakaṃ yad-vikāri yair indriyādi-vikārair yuktam | yataś ca kāraṇād yat kāryam utpadyata iti śeṣaḥ | athavā yataḥ prakṛti-puruṣa-saṃyogād bhavati | yad iti yaiḥ sthāvara-jaṅgamādi-bhedair bhinnam ity arthaḥ | atrāniyamena ca-kāra-prayogāt sarva-samuccayo draṣṭavyaḥ | sa ca kṣetrajñayor yaḥ svarūpataḥ sva-prakāśa-caitanyānanda-svabhāvaḥ | yat-prabhāvaś ca ye prabhāvā upādhi-kṛtāḥ śaktayo yasya tat-kṣetra-kṣetrajña-yāthātmyaṃ sarva-viśeṣaṇa-viśiṣṭaṃ samāsena saṃkṣepeṇa me mama vacanāc chṛṇu | śrutvāvadhārayety arthaḥ

Viśvanātha

saṅkṣepeṇoktam arthaṃ vivaritum ārabhate tat kṣetraṃ śarīraṃ yac ca mahābhūta-prāṇendriyādi-saṅghāta-rūpam | yādṛk yādṛśecchādi-dharmakam | yad vikāri vairi-priyādi-vikārair yuktam | yataś ca prakṛti-puruṣa-saṃyogād udbhūtam | yad iti yaiḥ sthāvara-jaṅgamādi-bhedair bhinnam ity arthaḥ | sa kṣetrajño jīvātmā paramātmā ca | yat tad iti napuṃsakam anapuṃsakennaikavac ceti eka-śeṣaḥ | samāsena saṅkṣepeṇa

Baladeva

saṅkṣepeṇoktam arthaṃ viśadayitum āha tad iti | tat kṣetraṃ śarīraṃ yac ca yad dravyaṃ yādṛk yad-āśraya-bhūtaṃ yad-vikāri yair vikārair upetaṃ | yataś ca hetor udbhūtaṃ yat prayojanakaṃ ca | yad iti yat svarūpaṃ | sa ca kṣetrajño jīva-lakṣaṇaḥ pareśa-lakṣaṇaś ca yo yat svarūpo ya-prabhāvo yac-chaktikaś ca | napuṃsakam anapuṃsakenaikav cāsyānyatrasyām iti sūtrāt

Michalski

A jakie jest to pole, jakiego rodzaju, jak się przeobraża i skąd powstało i kto jest ten znawca pola i jaką moc posiada, posłuchaj, – ja ci to krótko wyłożę.

Olszewski

Poznaj więc w skróceniu naukę Materyi: jej przewroty, jej odmiany, jej pochodzenie, jako i naturę Ducha i jego właściwości.

Dynowska

Czym jest to pole, jakie są jego właściwości i pochodzenie, jakim podlega przeobrażeniom, kim jest Ów Znawca i Widz – i jakie są Jego moce, usłysz teraz pokrótce ode Mnie, o Parto.

Sachse

Usłysz w skrócie ode mnie, czym jest to pole,
jakie jest, jakim podlega zmianom
i skąd [pochodzi], a także kim jest ów [znawca pola]
i jaka jest jego potęga.

Kudelska

Jakiego rodzaju jest to pole, jakim podlega ono zmianom,
jaki jest ten, który jego znawcą i jakie przynależą mu siły, o tym teraz posłuchaj.

Rucińska

Czym jest to pole i jakie, co z czego w co się przemienia,
Kim On jest i jak potężny – o tym pokrótce posłuchaj!

Szuwalska

Jak wygląda to pole, jak się ono zmienia,
Skąd pochodzi, wyjaśnię – to proste, posłuchaj.