BhG 2.5

analiza syntaktyczna

mahānubhāvān (mających wielkie doświadczenie) gurūn(mistrzów) ahatvā hi (zaiste nie zabiwszy),
iha loke (w tym świecie) bhaikṣam api (nawet wyżebranie) bhoktum (jeść) śreyaḥ (lepiej).
tu (z drugiej strony) artha-kāmān (żądnych korzyści) gurūn (mistrzów) hatvā (zabiwszy),
iha eva (właśnie tutaj) rudhira-pradigdhān (splamione krwią) bhogān (radościami) bhuñjīya (będę się cieszyć).

tłumaczenie polskie

Lepiej bym nie zabiwszy wielce doświadczonych mistrzów
wyżebrane jadło spożywał w tym świecie.
Z drugiej strony zabiwszy żądnych korzyści nauczycieli
będę radować się tutaj dobrami krwią splamionymi.

analiza gramatyczna

gurūn	–	guru 2i.3 m. – potężnych, mistrzów, preceptorów;
a-hatvā	–	√han (zabijać, uderzać) absol. – nie zabiwszy;
hi	–	av. – ponieważ, albowiem, właśnie, zaiste, z pewnością;
mahānubhāvān	–	mahā-anubhāva 2i.3 m.; BV: yeṣāṃ mahān anubhāvaḥ santi tān – tych, których doświadczenie jest wielkie (od: √mah – powiększać, mahant – wielki; anu-√bhū – doświadczać, rozumieć, anubhāva – doznanie, zrozumienie);
śreyaḥ	–	av. – lepiej (od: śreyas – lepszy, wyższy, doskonały, pomyślność, dobro; stopień wyższy od: śrī – śreyas, śreṣṭha; może występować z inf.)
bhoktum	–	√bhuj (jeść, cieszyć się) inf. – jeść;
bhaikṣam	–	bhaikṣa 2i.1 n. – zdobyte z żebractwa (od: √bhikṣ – żebrać, bhikṣā – żebry);
api	–	av. – jak również, także, co więcej, nawet;
iha	–	av. – tutaj (często w znaczeniu: w tym świecie);
loke	–	loka 7i.1 m. – w świecie;
hatvā	–	√han (zabijać, uderzać) absol. – zabiwszy;
artha-kāmān	–	artha-kāma 2i.3 m.; BV: yeṣām arthānāṃ kāmo ‘sti tān – tych, którzy mają pragnienie korzyści (od: √arth – pragnąć, prosić, artha – korzyść, zdobycz, cel, zamiar, sprawa, kwestia, rzecz, użycie; √kām – pragnąć, kochać, tęsknić, kāma – pragnienie, żądza, przyjemność); lub też artha-kāmātmakān bhogān – radości, których naturą jest żądza bogactwa;
tu	–	av. – ale, wtedy, z drugiej strony, i;
gurūn	–	guru 2i.3 m. – potężnych, mistrzów, preceptorów;
iha	–	av. – tutaj (często w znaczeniu: w tym świecie);
eva	–	av. – z pewnością, właśnie, dokładnie, jedynie;
bhuñjīya	–	√bhuj (jeść, cieszyć się)  Pot. Ā 3c.1 – cieszyłbym się;
bhogān	–	bhoga 2i.3 m. – przyjemnościami, jadłem, bogactwem (od: √bhuj – cieszyć się, jeść, posiadać);
rudhira-pradigdhān	–	rudhira-pradigdha 2i.3 m.; TP: rudhireṇa pradigdhān iti – posmarowane krwią (od: rudhira – krew, czerwień; pra-√dih – smarować, PP pradigdha – pomazane, posmarowane);

warianty tekstu

śreyo bhoktuṃ  → śreyaś cartuṃ / śreyas karaṃ / śreyo bhuktaṃ (lepiej praktykować / lepsze czynienie / lepsze jedzenie);
bhaikṣam → bhaikṣyam (tego co jest do wyżebrania);
hatvārtha-kāmāṃs tu → hatvārtha-kāmāṃś ca / hatvārtha-kāmyāṃs tu (i zabiwszy pragnących bogactw / z drugiej strony zniszczywszy upragnione bogactwa);
hatvārtha-kāmāṃs tu gurūn ihaiva → na tvārtha-kāmaṃs tu gurūn nihatya (nie zabiwszy mistrzów pragnących bogactw);
bhuñjīya → bhuṃjīta (cieszyłby się);
rudhira-pradigdhān → rudhira-pradagdhān (zniszczone przez krew);

Śāṃkara

brak komentarza aż do wersu BhG 2.10

Rāmānuja

punar api pārthaḥ sneha-kāruṇya-dharmādharma-bhayākulo bhagavad-uktaṃ hitatamam ajānan idam uvāca | bhīṣma-droṇādikān bahu-mantavyān gurūn katham ahaṃ haniṣyāmi ? kathantarāṃ bhogeṣv atimātra-prasaktān tān hatvā tair bhujyamānān tān eva bhogāṃs tad-rudhireṇa upasicya teṣv āsaneṣūpaviśya bhuñjīya ?

Madhva

brak komentarza aż do wersu BhG 2.11

Śrīdhara

tarhi tān ahatvā tava deha-yātrāpi na syād iti cet, tatrāha gurūn iti | gurūn droṇācāryādīn ahatvā para-loka-viruddhaṃ guru-vadham akṛtvā iha-loke bhaikṣyaṃ bhikṣānnam api bhoktuṃ śreya ucitam | vipakṣe tu na kevalaṃ paratra duḥkhaṃ, kintu ihaiva ca naraka-duḥkham anubhaveyam ity āha hatveti | gurūn hatvā ihaiva tu rudhireṇa pradigdhān prakarṣeṇa liptān artha-kāmātmakān bhogān ahaṃ bhuñjīya aśnīyām | yad vā artha-kāmān iti gurūṇāṃ viśeṣaṇam | artha-tṛṣṇākulatvād ete tāvad yuddhān na nivarteran tasmād etad vadhaḥ prasajyetaivety arthaḥ | tathā ca yudhiṣṭhiraṃ prati bhīṣmeṇoktaṃ –
arthasya puruṣo dāso dāsas tv artho na kasyacit |
iti satyaṃ mahārāja baddho 'smy arthena kauravaiḥ || iti [MBh 6.41.36]

Madhusūdana

nanu bhīṣma-droṇayoḥ pūjārhatvaṃ gurutvenaiva, evam anyeṣām api kṛpādīnāṃ, na ca teṣāṃ gurutvena svīkāraḥ sāmpratam ucitaḥ –
guror apy avaliptasya kāryākāryam ajānataḥ |
utpathapratipannasya parityāgo vidhīyate || [MBh 5.178.24]
iti smṛteḥ | tasmād eṣāṃ yuddha-garveṇāvaliptānām anyāya-rājya-grahaṇena śiṣya-droheṇa ca kāryākārya-viveka-śūnyānām utpatha-niṣṭhānāṃ vadha eva śreyān ity āśaṅkyāha gurūn iti |
gurūn ahatvā para-lokas tāvad asty eva | asmiṃs tu loke tair hṛta-rājyānāṃ no nṛpādīnāṃ niṣiddhaṃ bhaikṣam api bhoktuṃ śreyaḥ praśasyataram ucitaṃ na tu tad-vadhena rājyam api śreya iti dharme 'pi yuddhe vṛtti-mātra-phalatvaṃ gṛhītvā pāpam āropya vrate |
nanv avaliptatvādinā teṣāṃ gurutvābhāva ukta ity āśaṅkyāha mahānubhāvān iti | mahānubhāvaḥ śrutādhyayana-tapa-ācārādi-nibandhanaḥ prabhāvo yeṣāṃ tān | tathā ca kāla-kāmādayo 'pi yair vaśīkṛtās teṣāṃ puṇyātiśaya-śālināṃ nāvaliptatvādi-kṣudra-pāpma-saṃśleṣa ity arthaḥ | himahānubhāvān ity ekaṃ vā padam | himaṃ jāḍyam apahantīti himahā ādityo 'gnir vā tasyaivānubhāvaḥ sāmarthyaṃ yeṣāṃ tān | tathā cātitejasvitvāt teṣām avaliptatvādi-doṣo nāsty eva |
dharma-vyatikramo dṛṣṭa īśvarāṇāṃ ca sāhasam |
tejīyasāṃ na doṣāya vahneḥ sarva-bhujo yathā || [BhP 10.33.30]
nanu yadārtha-lubdhāḥ santo yuddhe pravṛttās tadaiṣāṃ vikrītātmanāṃ kutastyaṃ pūrvoktaṃ māhātmyaṃ, tathā coktaṃ bhīṣmeṇa yudhiṣṭhiraṃ prati –
arthasya puruṣo dāso dāsas tv artho na kasyacit |
iti satyaṃ mahārāja baddho 'smy arthena kauravaiḥ || [MBh 6.41.36]
ity āśaṅkyāha hatveti | artha-lubdhā api te mad-apekṣayā guravo bhavanty eveti punar guru-grahaṇenoktam | tu-śabdo 'py arthe īdṛśān api gurūn hatvā bhogān eva bhuñjīya na tu mokṣaṃ labheya | bhujyanta iti bhogā viṣayāḥ karmaṇi ghañ | te ca bhogā ihaiva na para-loke | ihāpi ca rudhira-pradigdhā ivāpayaśo-vyāptatvenātyanta-jugupsitā ity arthaḥ | yadehāpy evaṃ tadā para-loka-duḥkhaṃ kiyad varṇanīyam iti bhāvaḥ |
athavā gurūn hatvārtha-kāmātmakān bhogān eva bhuñjīya na tu dharma-mokṣāv ity artha-kāma-padasya bhoga-viśeṣaṇatayā vyākhyānāntaraṃ draṣṭavyam

Viśvanātha

nanv evaṃ te yadi svarājye 'smin nāsti jighṛkṣā, tarhi kayā vṛttyā jīviṣyasīty atrāha gurūn ahatveti | guru-vadham akṛtvā bhaikṣyaṃ kṣatriyair vigītam api bhikṣānnam api bhoktuṃ śreyaḥ | aihika-duryaśo-lābhe 'pi pāratrikam amaṅgalaṃ tu naiva syād iti bhāvaḥ | na caiva guravo 'valiptāḥ kāryākāryam ajānantaś cādhārmika-duryodhanādy-anugatās tyājyā eva | yad uktaṃ –
guror apy avaliptasya kāryākāryam ajānataḥ |
utpatha-pratipannasya parityāgo vidhīyate || [MBh 5.178.24] iti vācyam |
ity āha – mahānubhāvān iti | kāla-kāmādayo 'pi yair vaśīkṛtās teṣāṃ bhīṣmādīnāṃ kutas tad-doṣa-sambhava iti bhāvaḥ | nanu –
arthasya puruṣo dāso dāsas tv artho na kasyacit |
iti satyaṃ mahārāja baddho 'smy arthena kauravaiḥ || [MBh 6.41.36]
iti yudhiṣṭhiraṃ prati bhīṣmeṇaivoktam ataḥ sāmpratam artha-kāmatvād eteṣāṃ mahānubhāvatvaṃ prāktanaṃ vigalitam ? satyam, tad apy etān hatavato mama duḥkham eva syād ity āha artha-kāmānartha-lubdhān apy etān kurūn hatvāhaṃ bhogān bhuñjīya kintv eteṣāṃ rudhireṇa pradigdhān praliptān eva | ayam arthaḥ – eteṣām artha-lubdhatve 'pi mad-gurutvam asty eva, ataevaitad-vadhe sati guru-drohiṇo mama khalu bhogo duṣkṛti-miśraḥ syād iti

Baladeva

nanu svarājye spṛhā cet tava nāsti tarhi deha-yātrā vā kathaṃ setsyatīti cet tatrāha gurūn iti | gurūn ahatvā guru-vadham akṛtvā sthitasya me bhaikṣyānnaṃ kṣatriyāṇāṃ nindyam api bhoktuṃ śreyaḥ praśastataram | aihika-duryaśo-hetutve 'pi para-lokāvighātitvāt |
nanv ete bhīṣmādayo guravo 'pi yuddha-garvāvalepāt chadmanā yuṣmad-rājyāpahāraṃ yuṣmad-drohaṃ ca kurvatāṃ duryodhanādīnāṃ saṃsargeṇa kāryākārya-viveka-virahāc ca samprati tyājyā eva-
guror apy avaliptasya kāryākāryam ajānataḥ |
utpathapratipannasya parityāgo vidhīyate || [MBh 5.178.24] iti smṛteḥ |
iti cet tatrāha – mahānubhāvān iti | mahān sarvotkṛṣṭo 'nubhāvo vedādhyayana-brahmacaryādi-hetukaḥ prabhāvo yeṣāṃ tān | kāla-kāmādayo 'pi yad-vaśyās teṣāṃ tad-doṣa-sambandho neti bhāvaḥ |
nanu –
arthasya puruṣo dāso dāsas tv artho na kasyacit |
iti satyaṃ mahārāja baddho 'smy arthena kauravaiḥ || [MBh 6.41.36]
iti bhīṣmokter artha-lobhena vikrītātmanāṃ teṣāṃ kuto mahānubhāvatā ? tato yuddhe hantavyās te iti cet tatrāha hatvārtha-kāmān iti | artha-kāmān api gurūn hatvāham ihaiva loke bhogān bhuñjīya, na tu para-loke | tāṃś ca rudhira-pradigdhān tad-rudhira-miśrān eva, na tu śuddhān bhuñjīya tad-dhiṃsayā tal-lābhāt | tathā ca yuddha-garvāvalepādi-mattve 'pi teṣāṃ mad-gurutvam asty eveti punar guru-grahaṇena sūcyate

Michalski

Lepiej nie nastawać wcale na życie dostojnych nauczycieli, — a samemu żywić się jałmużną, chodząc po świecie; — gdy bowiem zabijemy nauczycieli, chociażby pożądali naszych dostatków, — osiągniemy szczęście splamione krwią!

Olszewski

Raczej niż zabijać tych dostojnych mistrzów, wolałbym żyć na świecie o żebranym chlebie; lecz choćbym nawet zabijał tylko pożądliwych wodzów, żyłbym pokarmem, krwią splamionym.

Dynowska

Zaprawdę lepiej pójść w świat o żebraczym chlebie, aniżeli nastawać na życia tej zacnej starszyzny. Pozbawiwszy życia tych Guru czcigodnych, choć ich chciwość chwilowa uniosła, uczty tego świata zdadzą się nam krwią zaprawne.

Sachse

Doprawdy, lepiej żyć na tym świecie
nawet z jałmużny,
ale nie zabijać dostojnych mistrzów!
Bo gdybym zabił mistrzów,
[nawet] chciwych bogactwa,
zakosztowałbym tu radości splamionych krwią.

Kudelska

Lepiej zostać na tym świecie o chlebie żebraczym, niż zabić tych dostojnych mistrzów.
Gdy pozbawię życia moich nauczycieli, choć są chciwi bogactw, to rozkosze tego świata krwią zbrukane mi się zdadzą.

Rucińska

Lepiej z jałmużny już żyć na tym świecie,
niżeli zabić tych szlachetnych mistrzów!
Gdy ich zabiję, złaknionych bogactwa,
zażywać będę uciech krwią splamionych!

Szuwalska

Uważam, że już lepiej pozostać żebrakiem,
Zamiast żyć kosztem śmierci swych nauczycieli,
Chociaż pragną bogactwa i chciwością grzeszą.
Nie chcę cieszyć się niczym, co ich krwią splamione.

Byrski

Lepiej z jałmużny żyć już na tym świecie
Nie zabijając tych mistrzów wielmożnych,
Niźli się pławić w rozkoszach skrwawionych,
Zabiwszy mistrzów co mają na względzie
Pożytek jeno oraz miłowanie.