BhG 11.41-42

analiza syntaktyczna

he acyuta (Aćjuto!),
[aham] (ja) tava (twojej) idam mahimānam (tej wielkości) pramādāt (z szaleństwa) praṇayena vā api (lub może z miłości)
sakha iti („przyjaciel”) matvā (pomyślawszy)
he kṛṣṇa (Kryszno!) he yādava (o potomku Jadu!) he sakha iti (o przyjacielu!)
yad (co) mayā ajānatā (przeze mnie niewiedzącego) prasabham (gwałtem) uktam (powiedziane),
yat ca (i to) vihāra-śayyāsana-bhojaneṣu (podczas odpoczynku, snu, siedzenia czy jedzenia) ekaḥ (samotny) atha vā (lub też) tat-samakṣam api (nawet obserwowany przez innych)
avahāsārtham (w celu żartu) asat-kṛtaḥ (poniżony) asi (jesteś),
aham (ja) aprameyam tvām (ciebie nieograniczonego) tat (za to) kṣāmaye (proszę o wybaczenie).

analiza gramatyczna

sakhā	–	sakhi 1i.1 m. – przyjaciel (od: √ sac – być połączonym, zaprzyjaźnionym);
iti		av. – tak (zaznacza koniec wypowiedzi);
matvā	–	√ man (myśleć) absol. – pomyślawszy;
prasabham	–	av. – siłą, gwałtownie, natarczywie, nachalnie (pra- √ sah – zwyciężać);
yat	–	yat sn. 1i.1 n. – które;
uktam	–	ukta ( √ vac – mówić) PP 1i.1 n. – nazwane, powiedziane;
he	–	av. – oh! (najczęściej stawiane przed wołaczem);
kṛṣṇa	–	kṛṣṇa 8i.1 m. – o czarny;
he	–	av. – oh! (najczęściej stawiane przed wołaczem);
yādava	–	yādava 8i.1 m. – o potomku Jadu (od: yadu – jeden z trzech synów Jajatiego (Yayāti) obok Puru i Turvasu);
he	–	av. – oh! (najczęściej stawiane przed wołaczem);
sakhā	–	sakhi 1i.1 m. – przyjaciel (od: √ sac – być połączonym, zaprzyjaźnionym);
iti	–	av. – tak (zaznacza koniec wypowiedzi);
ajānatā	–	a-jānant ( √ jña – wiedzieć, rozumieć) PPr 3i.1 m. – przez nierozumiejącego;
mahimānam	–	mahiman 2i.1 m. – wielkość, potęga, chwała (od: √ mah – powiększać, mahi – wielkość, potęga);
tava	–	yuṣmat sn. 6i.1 – twój;
idam	–	idam sn. 2i.1 n. – to (z wyrazem mahiman m. możliwe jest użycie formy n. od idam – ārṣa-prayoga = użycie archaiczne);
mayā	–	asmat sn. 3i.1 – przeze mnie;
pramādāt	–	pramāda 5i.1 m. – z powodu szaleństwa, z powodu zabawy (od: pra- √ mad – bawić się, cieszyć się, być skonfundowanym);
praṇayena	–	praṇaya 3i.1 m. – z miłością, z uczuciem (od: pra- √ nī – prowadzić, okazywać uczucie);
vā	–	av. – lub, i, z drugiej strony, nawet jeśli, jednakże;
api	–	av. – chociaż, jak również, także, co więcej, nawet;

****

yat	–	yat sn. 1i.1 n. – które;
ca	–	av. – i;
avahāsārtham	–	av. avahāsasyārtham iti – dla żartów (od: ava- √ has – wyśmiewać się, ava-hāsa – żart, drwina; √ arth – pragnąć, prosić, artha – korzyść, zdobycz, cel, zamiar, sprawa, kwestia, rzecz, użycie);
asat-kṛtaḥ	–	a-sant-kṛta 1i.1 m. – poniżony, znieważony (od: √ as – być; PPr sant – będący, istniejący, prawdziwy, esencja, asant – nie istniejący, zły, nie święty; √ kṛ – robić, PP kṛta – uczyniony);
asi	–	√ as (być) Praes. P 2c.1 – jesteś;
vihāra-śayyāsana-bhojaneṣu	–	vihāra-śayya-āsana-bhojana 7i.3 n. ; DV : vihāre ca śayyāyāṃ cāsane ca bhojane ceti – podczas odpoczynku, spania, siedzenia i jedzenia (od: vi- √ hṛ – odkładać, spędzać [czas], vihāra – usunięcie, spacer, zabawa, przyjemność; √ śī – kłaść się, spoczywać, śayyā – łoże, leżenie, spanie; √ ās – być, siedzieć, āsana – siedzisko, pozycję; xbhuj – cieszyć się, jeść, posiadać, bhojana – jedzenie, posiłek);
ekaḥ	–	eka sn. 1i.1 m. – jeden, samotny;
atha	–	av. – wówczas, a oto, co więcej, lecz, z pewnością, raczej;
vā	–	av. – lub, i, z drugiej strony, nawet jeśli, jednakże;
api	–	av. – chociaż, jak również, także, co więcej, nawet;
acyuta	–	a-cyuta ( √ cyu – trząść się, upadać, znikać) PP 8i.1 m. – o niezachwiany;
tat-samakṣam	–	av. – teṣāṃ samakṣam iti – w zasięgu ich wzroku, przed nimi (od: tat – sn. to; √ īkṣ – widzieć, akṣa – oko, organ zmysłu, samakṣa – być w zasięgu wzroku, przed oczami);
tat	–	tat sn. 1i.1 n. – to;
kṣāmaye	–	√ kṣam (wybaczać, tolerować) Praes. caus. P 3c.1 – powoduję wybaczenie, proszę o tolerowanie;
tvām	–	yuṣmat sn. 2i.1 – ciebie;
aham	–	asmat sn. 1i.1 – ja;
aprameyam	–	a-pra-meya (pra- √ mā – odmierzać) PF 2i.1 m. – nie do zmierzenia, nieograniczonego;

warianty tekstu

yad uktaṃ → yad ukto / yathoktaṃ (które powiedziane / jak powiedziane);
he sakheti → he sakheti ca / he sakhe ca (i oh przyjaciel / i o przyjacielu!);
ajānatā → ajānato (z niewiedzącego);
tavedaṃ → tavemaṃ (twój ten);
praṇayena → praṇavena (dzięki pranawie OM);
vāpi → cāpi (i co więcej);
yac cāvahāsārtham → yac cāpahāsārtham (które w celu wyśmiania);
‘si → ‘pi (chociaż);
yac cāvahāsārtham asat-kṛto ‘si → yaś cāvahāsārtha-namas-kṛto ‘si  (i to [że], jesteś  uczczony pod pozorem wyśmiania);
tat-samakṣaṃ → sat-samakṣaṃ / mat-samakṣaṃ (w obecności świętych / w mojej obecności);
aprameyam → īśam īḍyam / apramya / apramyaḥ (Władcę wychwalanego / o niezmierzony! / niezmierzony);

Śāṃkara

yato’haṃ tvan-māhātmyāparijñānād aparāddhaḥ | ataḥ—
sakhā samāna-vayā iti matvā jñātvā viparīta-buddhyā prasabham abhibhūya prasahya yad uktaṃ he kṛṣṇa he yādava he sakheti cājānatājñāninā mūḍhena | kim ajānatā ? ity āha—mahimānaṃ māhātmyaṃ tavedam īśvarasya viśva-rūpam | tavedaṃ mahimānam ajānateti vaiyadhikaraṇyena saṃbandhaḥ | tavemam iti pāṭho yady asti, tadā sāmānādhikaraṇyam eva | mayā pramādāt vikṣipta-cittatayā, praṇayena vāpi | praṇayo nāma sneha-nimitto visrambhaḥ | tenāpi kāraṇena yad uktavān asmi
yac cāvahāsārthaṃ parihāsa-prayojanāyāsatkṛtaḥ paribhūto’si bhavasi | kva ? vihāra-śayyāsana-bhojaneṣu | viharaṇaṃ vihāraḥ pāda-vyāyāmaḥ, śayanaṃ śayyā, āsanam āsthāyikā, bhojanam adanam, ity eteṣu vihāra-śayyāsana-bhojaneṣu, ekaḥ parokṣaḥ sann asatkṛto’si paribhūto’si | athavāpi he’cyuta ! tat samakṣam, tac-chabdaḥ kriyā-viśeṣaṇārthaḥ, pratyakṣaṃ vāsatkṛto’si tat sarvam aparādha-jātaṃ kṣāmaye kṣamāṃ kāraye tvām aham aprameyaṃ pramāṇātītam

Rāmānuja

tavānantavīryatvāmitavikramatvasarvāntarātmatvasraṣṭṛtvādiko yo mahimā, tam imam ajānatā mayā pramādān mohāt, praṇayena ciraparicayena vā sakheti mama vayasyaḥ iti matvā, he kṛṣṇa, he yādava, he sakhā iti tvayi prasabham vinayāpetaṃ yad uktaṃ, yac ca prihāsārthaṃ sarvadaiva satkārārhas tvam asatkṛto 'si, vihāraśayyāsanabhojaneṣu ca sahakṛteṣu ekānte vaḥ samakṣaṃ vā yad asatkṛto 'si; tat sarvaṃ tvām aprameyam ahaṃ kṣāmaye

Śrīdhara

idānīṃ bhagavantaṃ kṣamāpayati sakhetīti dvyābhyām | tvaṃ prākṛteḥ sakhety evaṃ matvā prasabhaṃ haṭhāt tiraskāreṇa yad uktaṃ tat kṣāmaye tvām ity uttareṇānvayaḥ | kiṃ tat ? he kṛṣṇa he yādava he sakheti ca | sandhir ārṣam | prasabhoktau hetuḥ – tava mahimānaṃ idaṃ ca viśva-rūpam ajānatā ca mayā pramādāt praṇayena snehena yad uktam iti
kiṃ ca yac ceti | he acyuta ! yac ca parihāsārthaṃ krīḍādiṣu tiraskṛto 'si | ekatra ekalaḥ | sakhīn vinā rahasi sthita ity arthaḥ | athavā tat-samakṣaṃ teṣāṃ parihasatāṃ sakhīnāṃ samakṣaṃ purato 'pi | tat sarvam aparādha-jātaṃ tvām aprameyam acintya-prabhāvaṃ kṣāmaye kṣamāṃ kārayāmi

Madhusūdana

yato 'haṃ tvan-māhātmyāparijñānād aparādhān ajasrām akārṣaṃ tataḥ parama-kāruṇikaṃ tvāṃ praṇamyāparādha-kṣamāṃ kāryāmītyāha sakhetīti dvābhyām | tvaṃ mama sakhā samāna-vayā iti matvā prasabhaṃ svotkarṣa-khyāpana-rūpeṇābhibhavena yad uktaṃ mayā tavedaṃ viśva-rūpaṃ tathā mahimānam aiśvaryātiśayam ajānatā | puṃ-liṅga-pāṭha imaṃ viśva-rūpātmakaṃ mahimānaṃ ajānatā | pramādāc citta-vikṣepāt praṇayena snehena vāpi kim uktam ity āha he kṛṣṇa he yādava he sakheti
yac cāvahāsārtham parihāsārthaṃ vihāra-śayyāsana-bhojaneṣu vihāraḥ krīḍā vyāyāmo vā, śayyā tūlikādyāstaraṇa-viśeṣaḥ, āsanaṃ siṃhāsanādi | bhojanaṃ bahūnāṃ paṅkāvaśanaṃ teṣu viṣaya-bhūteṣu asatkṛto 'si mayā paribhūto 'si ekaḥ sakhīn vihāya rahasi sthito vā tvam | athavā tat-samakṣaṃ teṣāṃ sakhīnāṃ samakṣaṃ vā, he 'cyuta ! sarvadā nirvikāra ! tat sarvaṃ vacana-rūpam asat-karaṇa-rūpaṃ cāparādha-jātaṃ kṣāmaye kṣāmayāmi tvām aprameyam acintya-prabhāveṇa nirvikāreṇa ca parama-kāruṇikena bhagavatā tvan-māhātmyānabhijñasya mamāparādhāḥ kṣantavyā ity arthaḥ

Viśvanātha

hanta hantaitādṛśa-mahā-mahaiśvaryamat tvayy ahaṃ kṛta-mahāparādha-puñjo 'smīty anutāpam āviṣkurvann āha sakhetīti | he kṛṣṇeti | tvaṃ vasudeva-nāmno narasyārdharathatvenāpy aprasiddhasya putraḥ kṛṣṇa iti prasiddhaḥ | he yādaveti | yadu-vaṃśasya tava nāsti rājatvaṃ, mama tu puru-vaṃśasyāsty eva rājatvam | he sakheti | sandhir ārṣaḥ | tad api tvayā saha mama yat sakhyaṃ tatra tava paitrika-prabhāvo na hetuḥ | nāpi kaulikaḥ | kintu tāvaka evety abhiprāyato yeat prasabhaṃ sa-tiraskāram uktaṃ mayā tat kṣāmaye kṣamayāmīty uttareṇānvayaḥ | tavedaṃ viśva-rūpātmakaṃ svarūpam eva mahimānaṃ pramādād vā praṇayena snehena vā parihāsārthaṃ vihārādiṣv asatkṛto 'si tvaṃ satyavādī niṣkapaṭaḥ parama-sarala ity-ādi-vakroktyā tiraskṛto 'si | tvam ekaḥ sakhīn vinaiva rahasi | athavā tat samakṣaṃ teṣāṃ parihasatāṃ sakhīnāṃ samakṣaṃ purato 'si yadā sthitas tadā jātaṃ tat sarvam aparādha-sahasraṃ kṣāmaye | he prabho ! kṣamasvety anunayāmīty arthaḥ

Baladeva

evam arjunaḥ sahasra-śīrṣādi-lakṣaṇaṃ sva-sakhaṃ kṛṣṇaṃ vilokya saṃstutya praṇamya ca sva-sakhyasyaiśvarya-jñāna-saṃmiśratvāt tad-anurūpam anunayati sakheti dvābhyām | kṛṣṇo bhagavān me sakhā mitram iti matvā niścitya tavedaṃ sahasra-śīrṣatvādi-lakṣaṇaṃ mahimānam ajānatānanubhavatā mayā pramādād anavadhānataḥ praṇayena sakhya-premṇā vā yat tvāṃ prati prasabhaṃ haṭhād uktam | tad idānīṃ kṣāmaye kṣamayāmi | kiṃ tad iti cet tatrāha he kṛṣṇety ādi | sakhetīty atra sandhiś chāndasaḥ | etāni trīṇi sambodhanāny anādara-garbhāṇi he kṛṣṇety atra śrī-pūrvakatvābhāvāt | he yādavety atra rājya-vaṃśyatvābhāvāvedanāt | he sakhety atra savayastva-mātra-sūcanāt | kiṃ ca, yac ca vihārādiṣv avahāsārthaṃ parihāsāyāsatkṛto 'si satya-vāk saralo niṣkapaṭas tvam ity evaṃ vyañjaka-śabdair avajñāto 'si | ekaḥ sakhīn vinā vijane sthitas tat samakṣaṃ vā teṣāṃ parihasatāṃ sakhīnāṃ purato vā sthita ity arthaḥ | tat sarva-vacana-rūpam asatkāra-rūpaṃ vāparādha-jātaṃ kṣāmaye kṣamasva prabho bhagavann ity anunayāmi | he acyuteti saty apy aparādhe 'vicyuta-sakhety arthaḥ | aprameyam atarkya-prabhāvam

Michalski

Jeżeli, uważając cię za przyjaciela, nieraz nazbyt zapalczywie, – przez nieuwagę lub może przez miłość, wołałem na ciebie: – He Kriszno, he Jadawo, he przyjacielu”, – nie wiedząc nic o twojej wielkości,
i jeżeli, przez żart kiedykolwiek źle się z tobą obszedłem, – czy to podczas wędrówek, czy postoju, noclegu, czy biesiady, – czy sam, czy w obliczu innych towarzyszy, o niepokonany, – błagam cię teraz, niezmierzony, byś mi przebaczył.

Olszewski

Jeżeli, sądząc cię moim przyjacielem, wołałem na cię głośno temi słowy: »Przyjdź, Krszno; chodź tu, synu Yadu; pójdźmy, przyjacielu«; jeżelim nie poznał twego majestatu, bądź przez lekkomyślność, bądź przez gorliwość;
jeżelim cię obraził w zabawie, na przechadzce, albo leżąc, albo siedząc, bądź za stołem, bądź sam na sam, bądź przed tymi wojownikami: Boże wielki i nieskończony, przebacz mi.

Dynowska

Jeślim – przyjaciela w Tobie widząc – lekkomyślnie wołał ku Tobie: Kriszno Jadawo”, wprost: „druhu mój”, tom czynił to lekko, Twej bezmiernej nie znając wielkości, ani ogromu majestatu Twego, idąc niebacznie za serca mego porywem.
Jeślim wśród zabawy, wczasów i wesela, wśród zebrań czyli też biesiady, niedostateczną kiedykolwiek okazał Ci cześć, gdym sam był z Tobą, lub w gronie przyjaciół, błagam wybacz mój błąd, o bezgraniczny, nieśmiertelny Panie!

Sachse

Widząc w tobie przyjaciela jedynie
wołałem niebacznie:
„Hej, Kriszno, hej, Jadawo, hej, przyjacielu!”
Bo w zaślepieniu moim i prostocie
nie znałem tej oto twej potęgi.
Czasem w żartach dokuczyłem ci pewnie zbytnio,
czy to sam, o Nieporuszony,
czy może w szerszym gronie,
podczas przechadzki lub snu,
odpoczynku czy uczty…
Wybacz mi! Ciebie, niezmierzonego, proszę!

Kudelska

Ileż to razy za przyjaciela cię mając, mówiłem w pośpiechu do ciebie: „Kriszno, wodzu Jadawów, przyjacielu”,
Wielka niewiedza moja tego przyczyną, wielki błąd, ale także moja dla ciebie życzliwość.
Jeśli żartem czy niechcący kiedyś cię uraziłem, czy to podczas zabawy, odpoczynku, czy przy wspólnym stole,
Czy to w Twej tylko obecności, czy w towarzystwie innych, racz mi to wybaczyć, Panie niewzruszony i niczym nie ograniczony.

Rucińska

Słowa pochopne: „Kryszno! Hej, Jadawo!
Hej, przyjacielu!”, za druha Cię biorąc,
Mówiłem, Twojej nie znając wielkości
przez nieuwagę czy w serca porywie
To, czym dla żartu obraziłem Ciebie –
w zabawie, włóży, przy uczcie, na tronie,
Sam na sam będąc lub w przyjaciół gronie –
wybacz mi, proszę, Wieczny, Niezmierzony!

Szuwalska

Wybacz, proszę,
Że traktując Cię niegdyś jako przyjaciela,
Zwracałem się do Ciebie: ‘Ej, Kryszno!’, ‘Jadawo!’
‘Przyjacielu!’ – nie wiedząc, jak potężny jesteś.
Czyniłem to bezmyślnie, bliskością zwiedziony.
Czasami żartowałem. Byłeś obrażony,
Gdy drwiłem z Ciebie czasem podczas odpoczynku,
Kiedy na jednym łożu do snu się kładliśmy,
Albo w czasie posiłków – sam lub w gronie innych.
Błagam, o Doskonały, wybacz mi to wszystko.

Jurewicz

Jeżeli mówiłem do Ciebie dosadnie:
«Kryszno, Jadawo, druhu!»
– bo za druha cię brałem, nieświadom Twojej wielkości.
bom głupi, bo Ciebie miłuję,
jeżeli krotochwilą uraziłem Ciebie,
gdyśmy swawolili, leżeli, siedzieli albo jedli,
gdyśmy sami byli, czy w towarzystwie tych tutaj,
to błagam Cię, przebacz mi, Niezmierzony!

Babkiewicz

„Tyś mój przyjaciel” –
tak sobie myślałem
i lekkomyślnie
wołałem do ciebie:
„Kryszno! Jadawo!
Mój przyjacielu!”
Gdyż twojej chwały
nieświadomy byłem,
z szaleństwa lub też
z miłości tom czynił.
Podczas zabawy,
snu, biesiady, siedząc,
tak w samotności,
jak na oczach innych,
żem cię poniżał,
czyniąc to dla żartu,
wybacz, bezmierny
i nieporuszony.