BhG 2.1

analiza syntaktyczna

saṃjaya (Sandźaja) uvāca (powiedział):
tathā (tak) madhu-sūdanaḥ (zabójca Madhu) tam (do tego) kṛpayā (przez litość) āviṣṭam (do ogarniętego) viṣīdantam (do przygnębionego) aśru-pūrṇa-akula-ikṣaṇam (do posiadającego niespokojne oczy pełne łez) idam (to) vākyam (słowo) uvāca (powiedział).

tłumaczenie polskie

Sandźaja rzekł:
Tak do przepełnionego litością, rozpaczającego [Ardźuny],
którego niespokojne oczy wypełniały łzy, zabójca Madhu powiedział te oto słowa:

analiza gramatyczna

saṃjayaḥ	–	sam-jaya 1i.1 m. – podbój, całkowite zwycięstwo (od: sam-√ji – zwyciężać całkowicie);
uvāca	–	√vac (mówić) Perf. P 1c.1 – powiedział;
tam	–	tat sn. 2i.1 m. – jemu;
tathā	–	av. – tak, w ten sposób, podobnie;
kṛpayā	–	kṛpā 3i.1 f. – litością, żalem, czułością, współczuciem (od: √kṛp – lamentować, żałować, pragnąć);
āviṣṭam		āviṣṭa (ā-√viś – zbliżać się, wchodzić) PP 2i.1 m. – ogarniętemu;
aśru-pūrṇākulekṣaṇam	–	aśru-pūrṇa-ākula-īkṣaṇa 2i.1 m.; BV: yasyāśrubhiḥ pūrṇa ākula īkṣaṇe stas tam – do tego, którego oczy są niespokojne i pełne łez (od: aśru – łza; √pṝ – wypełniać, odżywiać, pūrṇa – pełen; ākula – zdezorientowany, niespokojny; √īkṣ – patrzeć, īkṣaṇa – oko, wzrok, spojrzenie);
viṣīdantam	–	viṣīdant (vi-√sad – być wyczerpanym, zrozpaczonym, tonąć) PPr 2i.1 m. – do rozpaczającego;
idam	–	idam sn. 2i.1 n. – to;
vākyam	–	vākya 2i.1 n. – słowo, zdanie, mowa (od: √vac – mówić);
uvāca	–	√vac (mówić) Perf. P 1c.1 – powiedział;
madhu-sūdana	–	madhu-sūdana 8i.1 m. – zabójca Madhu (od: madhu – słodycz, imię demona;  √sūd – porządkować, zabijać, sūdana – zabicie, zniszczenia);

warianty tekstu

aśru-pūrṇākulekṣaṇaṃ → aśru-pūrṇa-mukhekṣaṇaṃ (do posiadającego oczy i twarz zalaną łzami);
viṣīdantam → sīdamānam (do oddającego się rozpaczy);

Śāṃkara

brak komentarza aż do BhG 2.10

Rāmānuja

komentarz wspólny przy wersecie BhG 2.3

Madhva

brak komentarza aż do BhG 2.11

Śrīdhara

dvitīye śoka-saṃtaptam arjunaṃ brahma-vidyayā | pratibodhya hariś cakre sthita-prajñasya lakṣaṇam | tataḥ kiṃ vṛttam ity apekṣāyāṃ sañjaya uvāca – taṃ tathety ādi | aśrubhiḥ pūrṇe ākule īkṣaṇe yasya taṃ tathā, ukta-prakāreṇa visam arjunaṃ prati madhusūdana idaṃ vākyam uvāca

Madhusūdana

ahiṃsā paramo dharmo bhikṣāśanaṃ cety evaṃ-lakṣaṇayā buddhyā yuddha-vaimukhyam arjunasya śrutvā svaputrāṇāṃ rājyam apracalitam avadhārya svastha-hṛdayasya dhṛtarāṣṭrasya harṣa-nimittāṃ tataḥ kiṃ vṛttam ity ākāṅkṣām apaninīṣuḥ saṃjayas taṃ pratyuktavān ity āha vaiśampāyanaḥ |
kṛpā mamaita iti vyāmoha-nimittaḥ sneha-viśeṣaḥ | tayāviṣṭaṃ svabhāva-siddhyā vyāptam | arjunasya karmatvaṃ kṛpāyāś ca kartṛtvaṃ vadatā tasyā āgantukatvaṃ vyudastam | ataeva viṣīdantaṃ sneha-viṣayī-bhūta-svajana-vicchedāśaṅkā-nimittaḥ śokāpara-paryāyaś citta-vyākulī-bhāvo viṣādas taṃ prāpnuvantam | atra viṣādasya karmatvenārjunasya kartṛtvena ca tasyāgantukatvaṃ sūcitam |
ataeva kṛpā-viṣāda-vaśād aśrubhiḥ pūrṇe ākule darśanākṣame cekṣaṇe yasya tam | evam aśru-pāta-vyākulī-bhāvākhya-kārya-dvaya-janakatayā paripoṣaṃ gatābhyāṃ kṛpā-viṣādābhyām udvignaṃ tam arjunam idaṃ sopapattikaṃ vakṣyamāṇaṃ vākyam uvāca na tūpekṣitavān | madhusūdana iti | svayaṃ duṣṭa-nigraha-kartārjunaṃ praty api tathaiva vakṣyatīti bhāvaḥ

Viśvanātha

ātmānātma-vivekena śoka-moha-tamo nudan |
dvitīye kṛṣṇa-candro ‚tra proce muktasya lakṣaṇam

Baladeva

dvitīye jīva-yāthātmya-jñānaṃ tat-sādhanaṃ hariḥ |
niṣkāma-karma ca proce sthita-prajñasya lakṣaṇam ||
evam arjuna-vairāgyam upaśrutya sva-putra-rājyābhraṃśāśayā hṛṣyantaṃ dhṛtarāṣṭram ālakṣya sañjaya uvāca taṃ tatheti | madhusūdana iti tasya śokam api madhuvan nihaniṣyatīti bhāvaḥ

Michalski

Sandzaja rzekł:
Wtedy do przepełnionego litością, ze zmartwiałemi, łzami zaszłemi oczyma, wzruszonego do głębi Ardżuny, przemówił te słowa zabójca Madhu,

Olszewski

Sandżaya.
Kiedy tak Ardżuna, przejęty żałością, z oczyma łez pełnemi, upadał na duchu, zabójca Madhu mówił doń:

Dynowska

Sandżaja rzekł:
Do Ardżuny, ogarniętego litością i rozpaczą, z okiem zmąconym i pełnym łez, Szri Kriszna, demona Madhu pogromca, z tymi zwrócił się słowy:

Sachse

Sandżaja rzeki:
Do niego to,
gdy ogarnęła go litość i smutek,
i gdy łzy ukazały mu się w oczach,
tymi słowy przemówił Pogromca Madhu.

Kudelska

Sandżaja powiada:
Do Ardżuny litością owładniętego, o oczach zasmuconych i łez pełnych,
Do tak zrozpaczonego, Madhusudana w te słowa przemówił:

Rucińska

Rzekł Sandżaja:
Do niego, gdy tak rozpaczał na wskroś przejęty litością
I Izy miał w oczach, w te słowa przemówił Zabójca Madhu:

Szuwalska

Zobaczywszy łzy w oczach swego przyjaciela
Nad losem swoich krewnych rozpaczającego,
Madhusudana-Kryszna zwrócił się do niego:

Byrski

Rzekł Sańdźaja:
„Tedy mu współczującemu, z okiem drżącym i łez pełnym
I rozpaczą przejętemu rzekł te słowa Madhusudan:”