mattaḥ parataraṃ nānyat kiṃ-cid asti dhanaṃjaya
mayi sarvam idaṃ protaṃ sūtre maṇi-gaṇā iva
mattaḥ | – | av. – from me (from: mat – the basic form of a personal ponoun „I” singular used in compounds; indeclinable ablative with an ending: -tas); |
parataram | – | paratara 1n.1 n. – superior, better, previous (comparative of: para – beyond, ancient, final, the best, the supreme); |
na | – | av. – not; |
anyat | – | anya sn. 1n.1 n. – other; |
kiṁ-cit | – | kiṁ-cit sn. 1n.1 n. – something (from: kim – what?; -cit – indefinitive particle); |
asti | – | √as (to be) Praes. P 1v.1 – there is; |
dhanaṁjaya | – | dhanaṁ-jaya 8n.1 m. – O winner of wealth, O Dhanaṁjaya (yo dhanaṁ jayati saḥ – one who wins wealth; dhana – booty, prey, riches; √ji – to conquer, jaya – victory); |
mayi | – | asmat sn. 7n.1 – in me; |
sarvam | – | sarva sn. 1n.1 n. – all, whole (sarvam idam – mostly used to mean ‘this world’); |
idam | – | idam sn. 1n.1 n. – this; |
protam | – | pra-uta / -ūta (pra-√ve – to weave) PP 1n.1 n. – sewed, strung on, fixed; |
sūtre | – | sūtra 7n.1 n. – on a thread, on a line (from: √siv – to sew, to stitch, to join); |
maṇi-gaṇāḥ | – | maṇi-gaṇa 1n.3 m.; TP: maṇīṇāṁ gana iti – groups of jewels (from: maṇi – jewel, gem; √gaṇ – to count, to sum up, gaṇa – group, flock, troop, series, class); |
iva | – | av. – like, in the same manner as, almost, exactly; |
mattaḥ parameśvarāt parataram anyat kāraṇāntaraṃ kiṃcit nāsti na vidyate, aham eva jagat-kāraṇam ity arthaḥ, he dhanaṃjaya | yasmād evaṃ tasmāt mayi parameśvare sarvāṇi bhūtāni sarvam idaṃ jagat protam anusyūtam anugatam anuviddhaṃ grathitam ity arthaḥ | dīrgha-tantuṣu paṭavat, sūtre ca maṇi-gaṇā iva
sarvam idaṃ cidacidvastujātaṃ kāryāvasthaṃ kāraṇāvasthaṃ ca maccharīrabhūtaṃ sūtre maṇigaṇavad atmatayāvasthite mayi protam āśritam / „yasya pṛthivī śarīram”, „yasyātmā śarīram”, „eṣa sarvabhūtāntarātmāpahatapāpmā divyo deva eko nārāyaṇaḥ” iti, ātmaśarīrabhāvenāvasthānaṃ ca jagadbrahmaṇor antaryāmibrāhmaṇādiṣu siddham
anye tu param ataḥ setūn māna-sambandha-bheda-vyapadeśebhyaḥ [Vs 3.2.31] iti sūtroktasya pūrva-pakṣasyottaratvena ślokam imaṃ vyācakṣate | mattaḥ sarvajñāt sarva-śakteḥ sarva-kāraṇāt parataraṃ praśasyataraṃ sarvasya jagataḥ sṛṣṭi-saṃhārayoḥ svatantraṃ kāraṇam anyan nāsti he dhanañjaya ! yasmād evaṃ tasmān mayi sarva-kāraṇe sarvam idaṃ kārya-jātaṃ protaṃ grathitaṃ nānyan na | sūtre maṇi-gaṇā iveti dṛṣṭāntas tu grathitatva-mātre na tu kāraṇatve | kanake kuṇḍalādivad iti tu yogyo dṛṣṭāntaḥ
tato yad uttarataraṃ tad arūpam anāmayam |
ya etad vidur amṛtās te bhavanti athetare
duḥkham evāpi yanti || [ŚvetU 3.10] iti śravaṇād iti cet tatrāha matta iti |
mattas tvat-sakhāt kṛṣṇāt parataraḥ śreṣṭham anyat kiñcid api nāsty aham eva sarva-śreṣṭhaṃ vastv ity arthaḥ | nanu tato yad uttarataram ity ādāv anyathā śrutim iti cen mandam etat kṣodākṣamatvāt | tathā hi
vedāham etaṃ puruṣaṃ mahāntam
ādity-varṇaṃ tamasaḥ parastāt |
tam eva vidvān amṛta iha bhavati
nānyaḥ panthā vidyate ‚nayanāya || iti [ŚvetU 3.8]
śvetāśvataraiḥ sarva-jagad-bījasya mahā-puruṣasya viṣṇor jñānam amṛtasya panthās tato nāstīty upadiśya tad-upapādanāya
yasmāt paraṃ nāparam asti kiñcid
yasmān nāṇīyona jyāyo ‚sti kiñcit
iti tasyaiva paramatvaṃ tad-itarasya tad-asambhavaṃ ca pratipādya | tato yad uttarotaraṃ ity ādinā pūrvoktam eva nigamitam | na tu tato ‚nyac-chreṣṭham astīti uktam | tathā sati teṣāṃ mṛṣāvāditvāpatteḥ | evam āha sūtrakāraḥ-tathānya-pratiṣedhāt [Vs 3.2.36] iti | mad-anyasya kasyacid api śraiṣṭhyābhāvād aham eva mad-anya-sarvāśraya ity āha mayīti | protaṃ grathitaṃ sphuṭam anyat | etena viśvapālakatvaṃ svasyoktam