BhG 2.27

analiza syntaktyczna

jātasya hi (zaiste narodzonego) mṛtyuḥ (śmierć) dhruvaḥ (pewna)[asti] (jest), mṛtasya ca (a umarłego) janma (narodziny) dhruvam (pewne) [asti] (są).
tasmāt (dlatego) aparihārye arthe(gdy sprawa nie jest do uniknięcia) tvam(ty) śocitum (rozpaczać) na arhasi (nie powinieneś).

tłumaczenie polskie

Zaiste dla zrodzonego śmierć jest pewna, a dla umarłego pewne są narodziny.
Dlatego nie powinieneś rozpaczać w kwestii, której nie można uniknąć.

analiza gramatyczna

jātasya	–	jāta (√jan – rodzić) PP 6i.1 m. – narodzonego;
hi	–	av. – ponieważ, albowiem, właśnie, zaiste, z pewnością (nie występuje na początku zdania);
dhruvaḥ	–	dhruva 1i.1 m. – pewny, stabilny (od: √dhṛ – dzierżyć lub √dhru – być stabilnym);
mṛtyuḥ	–	mṛtyu 1i.1 m. – śmierć (od: √mṛ – umierać);
dhruvam	–	dhruva 1i.1 n. – pewny, stabilny (od: √dhṛ – dzierżyć lub √dhru – być stabilnym);
janma	–	janman 1i.1 n. – narodziny (od: √jan – rodzić);
mṛtasya	–	mṛta (√mṛ – umierać) PP 6i.1 m. – umarłego;
ca	–	av. – i;
tasmāt	–	av. – dlatego (od: tat sn. 5i.1 m. – z tego);
aparihārye	–	a-parihārya (pari-√hṛ – nieść w koło, zostawiać, obalać) PF 7i.1 m. loc.abs.– w [kwestii] nie do uniknięcia, gdy nie można uniknąć;
arthe	–	artha 7i.1 m. loc.abs.– w sprawie, w kwestii (od: √arth – pragnąć, prosić);
na	–	av. – nie;
tvam	–	yuṣmat sn. 1i.1 – ty;
śocitum	–	√śuc (rozpaczać) inf.. – rozpaczać;
arhasi	–	√arh (być godnym, móc) Praes.. P 2c.1 – powinieneś, godzi ci się;

warianty tekstu

jātasya hi → jātasyaiva (właśnie dla narodzonego);
dhruvo → dhruvaṃ (pewnie, stanowczo av.);
aparihārye ‘rthe → aparihāryarthe (gdy sprawa nie jest do uniknięcia);

Śāṃkara

Legenda:
fragmenty komentowanego wersetu
cytaty z różnych pism
wprowadzenie polemiki

Gdy tak sprawa wygląda:		tathā ca sati –
Dla zrodzonego śmierć jest pewna, dla umarłego pewne są narodziny. Nad sprawą, której uniknąć nie można, rozpaczać nie powinieneś.		jātasya hi dhruvo mṛtyur dhruvaṃ janma mṛtasya ca | tasmād aparihārye’rthe na tvaṃ śocitum arhasi ||2.27||
Dla zrodzonego, czyli dla tego, kto się narodził, jest pewna – nieunikniona, śmierć, czyli utrata życia. Pewne też są narodziny dla umarłego. Zatem kwestii narodzin i śmierci nie da się uniknąć, a w sprawie, której uniknąć nie można, rozpaczać nie powinieneś.		jātasya hi labdha-janmanaḥ dhruvo ’vyabhicārī mṛtyur maraṇaṃ dhruva janma mṛtasya ca | tasmād aparihāryo ’yaṃ janma-maraṇa-lakṣaṇo ’rthaḥ | tasminn aparihārye ’rthe na tvaṃ śocitum arhasi ||2.27||

Rāmānuja

utpannasya vināśo dhruvo’varjanīyopalabhyate | tathā vinaṣṭasyāpi janmāvarjanīyam | katham idam upalabhyate vinaṣṭasyotpattir iti | sata evotpatty-upalabdheḥ, asataś cānupalabdheḥ | utpatti-vināśādayaḥ sato dravyasyāvasthā-viśeṣāḥ | tantu-prabhṛtīni dravyāṇi santy eva | satyam | ucyate— racanā-viśeṣa-yuktāni paṭādīny ucyante | asat-kārya-vādināpy etāvad evopalabhyate | na hi tatra tantu-saṃsthāna-viśeṣātirekeṇa dravyāntaraṃ pratīyate | kāraka-vyāpāra-nāmāntara-bhajana-vyavahāra-viśeṣāṇām etāvatā evopapatteḥ, na ca dravyāntara-kalpanā yuktā | ata utpatti-vināśādayaḥ sato dravyasyāvasthā-viśeṣāḥ |
utpatty-ākhyām avasthām upayātasya dravyasya tad-virodhy-avasthāntara-prāptir vināśa ity ucyate | mṛd-dravyasya piṇḍatva-ghaṭatva-kapālatva-cūrṇatvādivat pariṇāmi-dravyasya pariṇāma-paramparā avarjanīyā | tatra pūrvāvasthasya dravyasyottarāvasthā-prāptir vināśaḥ | saiva tad-avasthasya cotpattiḥ | evam utpatti-vināśākhya-pariṇāma-paramparā pariṇāmitno dravyasyāparihāryeti na tatra śocitum arhasi

Śrīdhara

kuta iti ? ata āha jātasyety-ādi | hi yasmāj jātasya svārambhaka-karma-kṣaye mṛtyur dhruvo niścitaḥ | mṛtasya ca tad-deha-kṛtena karmaṇā janmāpi dhruvam eva | tasmād evam aparihārye ‚rthe avaśyambhāvini janma-maraṇa-lakṣaṇe ‚rthe tvaṃ vidvān śocitum nārhasi yogyo na bhavasi

Madhusūdana

nanv ātmana ābhūta-saṃplava-sthāyitva-pakṣe ca dṛṣṭādṛṣṭa-duḥkha-sambhavāt tad-bhayena śocāmīty ata āha dvitīya-ślokena jātasya hīti | hi yasmāj jātasya sva-kṛta-dharmādharmādi-vaśāl labdha-śarīrendriyādi-sambandhasya sthirasyātmano dhruva āvaśyako mṛtyus tac-charīrādi-vicchedas tad-ārambhaka-karma-kṣaya-nimittaḥ saṃyogasya viyogāvasānatvāt | tathā dhruvaṃ janma mṛtasya ca prāg-deha-kṛta-karma-phalopabhogārthaṃ sānuśayasyaiva prastutatvān na jīvan-mukte vyabhicāraḥ | tasmād evam aparihārye parihartum aśakye ‚smin janma-maraṇa-lakṣaṇe ‚rthe viṣaye tvam evaṃ vidvān na śocitum arhasi | tathā ca vakṣyati ṛte ‚pi tvāṃ na bhaviṣyanti sarve [Gītā 11.32] iti | yadi hi tvayā yuddhe ‚nāhanyamānā ete jīveyur eva tadā yuddhāya śokas tavocitaḥ syāt | ete tu karma-kṣayāt svayam eva mriyanta iti tat-parihārāsamarthasya tava dṛṣṭ-duḥkha-nimittaḥ śoko nocita iti bhāvaḥ |
evam adṛṣṭa-duḥkha-nimitte ‚pi śoke tasmād aparihārye ‚rthe ity evottaram | yuddhākhyaṃ hi karma kṣatriyasya niyatam agnihotrādivat | tac ca yudha samprahāre ity asmād dhātor niṣpannaṃ śatru-prāṇa-viyogānukūla-śastra-prahāra-rūpaṃ vihitatvāgnīṣomīyādi-siṃhāvan na pratyavāya-janakam | tathā ca gautamaḥ smarati na doṣo hiṃsāyām āhave ‚nyatra vyaśvāsārathyanuyudha-kṛtāñjali-prakīrṇa-keśa-parāṅmukhopaviṣṭa-sthala-vṛkṣārūḍha-dūta-go-brāhmaṇa-vādibhyaḥ iti | brāhmaṇa-grahaṇaṃcātrāyoddhṛ-brāhmaṇa-viṣayaṃ gavādi-prāya-pāṭhād iti sthitam | etac ca sarvaṃ svadharmam api cāvekṣyety atra spaṣṭīkariṣyati | tathā ca yuddha-lakṣaṇe ‚rthe ‚gnihotrādivad vihitatvād aparihārye parihartum aśakye tad-akaraṇe pratyavāya-prasaṅgāt tvam adṛṣṭa-duḥkha-bhayena śocituṃ nārahasīti pūrvavat |
yadi tu yuddhākhyaṃ karma kāmyam eva –
ya āhaveṣu yudhyante bhūmy-artham aparāṅmukhāḥ |
akūṭair āyudhair yānti te svargaṃ yogino yathā || [Yajñ. 13.324]
iti yājñavalkya-vacanāt | hato vā prāpsyasi svargaṃ jitvā vā bhokṣyase mahīm [Gītā 2.37] iti bhagavad-vacanāc ca | tadāpi prārabdhasya kāmyasyāpi avaśya-parisamāpanīyatvena nitya-tulyatvāt tvayā ca yuddhasya prārabdhatvād aparihāryatvaṃ tyulyam eva |
athavātma-nityatva-pakṣa eva śloka-dvayam arjunasya paramāstikasya veda-bāhya-matābhyupagamāsambhavāt | akṣara-yojanā tu nityaś cāsau dehendriyādi-sambandha-vaśāj jātaś ceti nitya-jātas tam enam ātmānaṃ nityam api santaṃ jātaṃ cen manyase tathā nityam api santaṃ mṛtaṃ cen manyase tathāpi tvaṃ nānuśocitum arhasīti hetum āha jātasya hīty ādinā | nityasya jātatvaṃ mṛtatvaṃ ca prāg-vyākhyātam | spaṣṭam anyat | bhāṣyam apy asmin pakṣe yojanīyam

Viśvanātha

hi yasmāt tasya svārambhaka-karma-kṣaye mṛtyur dhruvo niścitaḥ | mṛtasya ca tad-deha-kṛtena karmaṇā janmāpi dhruvam eva | aparihārye ‚rthe iti mṛtyur janma ca parihartum a]cakyam eva ity arthaḥ

Baladeva

atha śarīrātirikto nitya ātmā | tasyāpūrva-śarīrendriya-yogo janma | pūrva-śarīrendriya-viyogas tu maraṇaṃ tad-ubhayaṃ ca dharmādharma-hetukatvāt tad-āśrayasya nityasyātmano mukhyaṃ, tad-atiriktasya śarīrasya tu gauṇam | tasyānityasya kṛta-hānya-kṛtābhyāgama-prasaṅgena tad-āśrayatvānupapatter iti tārkikā manyante | tat-pakṣe ‚py ātmanaḥ śocyatvaṃ pariharati jātasyeti | hir hetau | jātasya sva-karma-vaśāt prāpta-śarīrādi-yogasya nityasyāpy ātmanas tad-ārambhaka-karma-kṣaya-hetuko mṛtyur dhruvo niścitaḥ | mṛtasya tac-charīra-kṛta-karma-hetukaṃ janma ca dhruvaṃ syāt | tasmād evam aparihārye parihartum aśakye janma-maraṇātmake ‚rthe tvaṃ vidvān śocituṃ nārhasi | tvayi yuddhān nivṛtte ‚py ete svārambhake karmaṇi kṣīṇe sati mariṣyanty eva | tava tu svadharmād vicyutir bhāvinīti bhāvaḥ

Michalski

Bo kto się narodził, nie uniknie śmierci, a ten, kto umarł musi się narodzić. A więc, że losu nie można odwrócić, zaniechaj smutku!

Olszewski

Albowiem wszystko, co zostało zrodzone, umrzeć musi, a co umarło, musi się odrodzić; nie płacz więc nad rzeczą, której nie możesz przeszkodzić.

Dynowska

albowiem nieuniknioną jest śmierć dla tego, który się rodzi, a narodziny dla tego, kto umiera; a nad uniknionym boleć nie należy.

Sachse

Albowiem nieuchronna jest śmierć tego,
co zostało zrodzone,
i nieuchronne narodziny tego, co umarło.
Nie powinieneś więc boleć
nad nieuniknionym biegiem rzeczy.

Kudelska

Bowiem pewna śmierć tego, co się rodzi, jak i pewne narodziny tego, co umiera;
Jest to rzecz nieunikniona, i smucić cię to nie powinno.

Rucińska

Zrodzony na pewno umrze, zmarły na pewno się zrodzi.
Więc tego, co nieuchronne, nie powinieneś żałować!

Szuwalska

Gdyż nikt, kto się narodził, nie uniknie śmierci,
A ten, kto umrzeć musiał, wkrótce się narodzi.
Z tą prawdą, o Potężny, musisz się pogodzić.

Byrski

Zrodzonego śmierć jest pewna, a zmarłego narodziny,
Więc nie godzi się żałować tego, co jest nieuchronne.