BhG 3.37

śrī-bhagavān uvāca
kāma eṣa krodha eṣa rajo-guṇa-samudbhavaḥ
mahāśano mahā-pāpmā viddhy enam iha vairiṇam

Update Required
To play the media you will need to either update your browser to a recent version or update your Flash plugin.

analiza

analiza syntaktyczna

śrī-bhagavān (chwalebny Pan) uvāca (powiedział):
rajo-guṇa-samudbhavaḥ (powstały z guny radźasu) mahāśanaḥ (wielce łaknący) mahā-pāpmā (wielki grzech)
eṣaḥ kāmaḥ (to żądza) [asti] (jest).
eṣaḥ krodhaḥ (to gniew) [asti] (jest).
iha (tutaj) enaṃ (go) vairiṇaṃ (wroga) viddhi (znaj).

tłumaczenie polskie

Chwalebny Pan powiedział:
To żądza, to gniew, powstały z guny radźasu, wielce łaknący, wielce grzeszny.
W tym świecie znaj go jako wroga.

analiza gramatyczna

śrī-bhagavān	–	śrī-bhagavant 1i.1 m. ; TP : śriyā yukto bhagavān iti – Pan połączony z majestatem (od: śrī – blask, majestat, fortuna; √ bhaj – dzielić, miłować, radować się, oddawać cześć, bhaga – dział, udział, pomyślność, majątek; -mant / -vant – sufiks oznaczający posiadacza, bhagavant – posiadacz fortuny);
uvāca	–	√ vac (mówić) Perf. P 1c.1 – powiedział;
kāmaḥ	–	kāma 1i.1 m. – pragnienie, żądza, miłość, przyjemność (od: √ kam –pragnąć, kochać, tęsknić);
eṣaḥ	–	etad sn. 1i.1 m. – ten;
krodhaḥ	–	krodha 1i.1 m. – złość, gniew (od: √ krudh – gniewać się);
eṣaḥ	–	etad sn. 1i.1 m. – ten;
rajo-guṇa-samudbhavaḥ	–	rajo-guṇa-samudbhava 1i.1 m. ; BV : yasya rajo-guṇāt samudbhavo ‘sti saḥ – ten, którego powstanie jest z guny radźasu (od: √ rañj – być pokolorowanym, podnieconym, zachwyconym, rajas – pokolorowany, kurz, namiętność; √ grah – chwytać, guṇa – cecha, zaleta, sznur; sam-ud- √ bhū – powstawać, wyłaniać się, samudbhava – wyłonienie się, powstanie);
mahāśanaḥ	–	mahā-aśana 1i.1 m. ; yasyāśanaṃ mahad asti saḥ – ten, który dużo je (od: √ mah – powiększać, mahant – wielki; √ aś – jeść, cieszyć się, aśana – osiąganie, zdobywanie, jedzenie);
mahā-pāpmā	–	mahā-pāpman 1i.1 m. ; yasya pāpmā mahān asti saḥ – ten, którego grzech jest wielki (od: √ mah – powiększać, mahant – wielki; pāpman – zło, nieszczęście, grzech);
viddhi	–	√ vid (wiedzieć) Imperat. P 2c.1 – wiedz, znaj;
enam	–	etat sn. 2i.1 m. – go;
iha	–	av. – tutaj (często w znaczeniu: w tym świecie);
vairiṇam	–	vairin 2i.1 m. – wróg (od: vira – mężny, bohater);

warianty tekstu

śrī-bhagavān → bhagavān (Pan);
kāma eṣa → kāma eva (jedynie żądza);

… → wersety spoza wydania krytycznego po wersecie 3.37:

arjuna uvāca
bhavaty eṣa kathaṃ kṛṣṇa kathaṃ caiva vivardhate
kim ātmakaḥ kim ācāras tan mamācakṣva pṛcchataḥ

Ardźuna rzekł:
Kryszno, w jaki sposób on istnieje i jak zaiste [go] przeciąć?
Jaka jest [jego] natura i działanie? Wyjaśnij to mi, który pytam.

śrī-bhagavān uvāca
eṣa sūkṣmaḥ paraḥ śatrur dehinām indriyaiḥ saha
sukha-tantra ivāsīno mohayan pārtha tiṣṭhati

Chwalebny Pan rzekł:
On wraz ze zmysłami jest subtelnym największym wrogiem właściciela ciała.
Prythowicu, istnieje on otumaniając i będąc niczym osnowa szczęścia.

kāma-krodha-mayo ghoraḥ stambha-harṣa-samudbhavaḥ
ahaṃ-kāro ‚bhimānātmā dustaraḥ pāpa-karmabhiḥ

Egotyzm o naturze żądzy i gniewu, przerażający,
powstaje z otępienia i rozkoszy, a jego jaźnią jest duma.
Trudno go przekroczyć tym, których czyny są grzeszne.

harṣam asya nivartyaiṣa śokam asya dadāti ca
bhayaṃ cāsya karoty eṣa mohayaṃs tu muhur muhuḥ

Gdy ten otumaniający zatrzyma rozkosz [człowieka],
obdarza go rozpaczą i w każdym momencie napełnia strachem.

sa eṣa kaluṣaḥ kṣudraś chidra-prekṣī dhanaṃjaya
rajaḥ-pravṛtto mohātmā manuṣyāṇām upadravaḥ

O zdobywco bogactw, to on nieczysty, nikczemny, widzący niedostatki,
działający w radźasie, którego jaźnią jest otumanienie, stanowi nieszczęście ludzi.

komentarze

Śāṃkara

Legenda:
fragmenty komentowanego wersetu
cytaty z różnych pism
wprowadzenie polemiki

Bóg mówi: „Posłuchaj o tym wrogu, przyczynie wszelkiego zła, o którego pytasz” „Bhaga” odnosi się do szóstki: pełni władztwa, pełni prawa[1], najwyższej sławy, najwyższego majestatu, pełni wiedzy i całkowitego nielgnięcia – oto rozbicie złożenia na elementy składowe[2]. (VP 6.5.74)		śṛṇu tvaṃ taṃ vairiṇaṃ sarvānartha-karaṃ yaṃ tvaṃ pṛcchasīti bhagavān uvāca — aiśvaryasya samagrasya dharmasya yaśasaḥ śriyaḥ \| vairāgyasyātha mokṣasya ṣaṇṇāṃ bhaga itīṅganā \|\| (VP 6.5.74)
Owa szóstka poczynając od władztwa, zawsze istnieje w Wasudewie, gdyż nigdy nie można [tych cech od niego] oddzielić: Kto zna powstanie i zniszczenie, przyjście i odejście istot, wiedzę i niewiedzę, ten zwany jest „Bogiem” (bhagavant). (VP 6.5.78)		ity aiśvaryādi-ṣaṭkaṃ yasmin vāsudeve nityam apratibaddhatvena sāmastyena ca vartate, utpattiṃ pralayaṃ caiva bhūtānām āgatiṃ gatim \| vetti vidyām avidyāṃ ca sa vācyo bhagavān iti \|\| (VP 6.5.78)
Kto zna zagadnienia poczynając od powstania [świata] (utpatti), ten jest Bogiem nazywanym Wasudewą.		utpatty-ādi-viṣayaṃ ca vijñānaṃ yasya sa vāsudevo vācyo bhagavān iti \|
Chwalebny Pan powiedział: To żądza, to gniew, powstały z przymiotu aktywności, wielce łaknący, wielce grzeszny. W tym świecie znaj go jako wroga.		*kāma eṣa krodha eṣa rajo-guṇa-samudbhavaḥ* \| *mahāśano mahā-pāpmā viddhy enam iha vairiṇam* \|\|3.37\|\|
To żądza jest wrogiem wszystkich ludzi, jest też przyczyną wszelkiego zła [doświadczanego] przez żywe istoty. Owa żądza, gdy coś stanie jej na przeszkodzie, zmienia się w gniew. Dlatego właśnie ona jest gniewem.		*kāma eṣa* sarva-loka-śatrur yan-nimittā sarvānartha-prāptiḥ prāṇinām \| sa eṣa kāmaḥ pratihataḥ kenacit krodhatvena pariṇamate \| ataḥ krodho* ’py eṣa eva* \|
Powstała z przymiotu aktywności – żądza powstaje z przymiotu aktywności lub też powstanie [odnosi się] do przymiotu aktywności. Gdy powstaje żądza, pojawia się [przymiot] aktywności i wprawia w ruch człowieka.		*rajo-guṇa-samudbhavo* rajo-guṇāt samudbhavo yasya[1] sa kāmo rajo-guṇa-samudbhavaḥ \| rajo-guṇasya vā samudbhavaḥ \| kāmo hy udbhūto rajaḥ pravartayan puruṣaṃ pravartayati \|
Słyszy się lament cierpiących, którzy spełniają działania, takie jak służba, wynikające z przymiotu aktywności: „Zaiste mymi czynami włada pragnienie (tṛṣṇā)!”		tṛṣṇayā hy ahaṃ kārita iti duḥkhināṃ[2]* rajaḥ-kārye sevādau pravṛttānāṃ pralāpaḥ śrūyate* \|
Wielce łaknący – którego łaknienie jest ogromne, i dlatego właśnie wielce grzeszny – człowiek popychany żądzą dokonuje grzechów. Dlatego tutaj, czyli w kołowrocie wcieleń, znaj go, czyli żądzę, jako wroga.		*mahāśano* mahad aśanam asyeti mahāśanaḥ \| ata eva mahā-pāpmā \| kāmena hi prerito jantuḥ pāpaṃ karoti \| ato viddhy enaṃ kāmam iha saṃsāre vairiṇam \|\|3.37\|\|
[1] Zamiast dharmasya w niektórych edycjach pojawia się vīryasya – męstwa. [2] iṅgana – w gramatyce to rozbicie złożenia na elementy składowe. Słowo jest rodzaju nijakiego, zatem użyta forma żeńska jest niepoprawna. W niektórych edycjach zamiennie występuje wyraz īraṇā, który oznacza „wypowiadanie”, ale on również jest rodzaju nijakiego.		[1] rajo-guṇāt samudbhavo yasya = rajaś ca tad-guṇaś ca rajo-guṇaḥ sa samudbhavo yasya [2] duḥkhināṃ = duḥkhitānām

Rāmānuja

asyodbhavābhibhavarūpeṇa vartamānaguṇamayaprakṛtisaṃsṛṣṭasya jñānāyārabdhasya rajoguṇasamudbhavaḥ prācīnavāsanājanitaḥ śabdādiviṣayaḥ kāmo mahāśanaḥ śatruḥ viṣayeṣv enam ākarṣati / eṣa eva pratihatagatiḥ pratihatihetubhūtacetanān prati krodharūpeṇa pariṇato mahāpāpmā parahiṃsādiṣu pravartayati / enaṃ rajoguṇasamudbhavaṃ sahajaṃ jñānayogavirodhinaṃ vairiṇaṃ viddhi

Śrīdhara

Madhusūdana

evam arjunena pṛṣṭe atho khalv āhuḥ kāma-maya evāyaṃ puruṣa iti, ātmaivedam agra āsīd eka eva so ‚kāmayata jāyā me syād atha prajāyeyātha vittaṃ me syād atha karma kurvīya ity ādi-śruti-siddham uttaram śrī-bhagavān uvāca kāma iti | yas tvayā pṛṣṭo hetur balād anartha-mārge pravartakaḥ sa eṣa kāma eva mahān śatruḥ | yan-nimittā sarvānartha-prāptiḥ prāṇinām |

nanu krodho ‚py abhicārādau pravartako dṛṣṭa ity ata āha krodha eṣaḥ | kāma eva kenacid dhetunā pratihataḥ krodhatvena pariṇamate ‚taḥ krodho ‚py eṣa kāma eva | etasminn eva mahā-vairiṇi nivārite sarva-puruṣārtha-prāptir ity arthaḥ | tan-nivāraṇopāya-jñānāya tat-kāraṇam āha rajo-guṇa-samudbhavaḥ | duḥkha-pravṛtti-balātmako rajo-guṇa eva samudbhavaḥ kāraṇaṃ yasya | ataḥ kāraṇānuvidhāyitvāt kāryasya so ‚pi tathā | yadyapi tamo-guṇo ‚pi tasya kāraṇaṃ tathāpi duḥkhe pravṛttau ca rajasa eva prādhānyāt tasyaiva nirdeśaḥ | etena sāttvikyā vṛttyā rajasi kṣīṇe so ‚pi kṣīyata ity uktam |

athavā tasya katham anartha-mārge pravartakatvam ity ata āha rajo-guṇasya pravṛttyādi-lakṣaṇasya samudbhavo yasmāt | kāmo hi viṣayābhilāṣātmakaḥ svayam udbhūto rajaḥ pravartayan puruṣaṃ duḥkhātmake karmaṇi pravartayati | tenāyam avaśyaṃ hantavya ity abhiprāyaḥ |

nanu sāma-dāna-bheda-daṇḍāś catvāra upāyās tatra prathama-trikasyāsambhave caturtho daṇḍaḥ prayoktavyo na tu haṭhād evety āśaṅkya trayāṇām asambhavaṃ vaktuṃ viśinaṣṭi mahāśano mahā-pāpmeti | mahad aśanam asyeti mahāśanaḥ |

yat pṛthivyāṃ vrīhi-yavaṃ hiraṇyaṃ paśavaḥ striyaḥ |
nālam ekasya tat sarvam iti matvā śamaṃ vrajet || iti smṛteḥ |

ato na dānena sandhātuṃ śakyaḥ | nāpi sāma-bhedābhyāṃ yato mahā-pāpmātyugraḥ | tena hi balāt prerito ‚niṣṭa-phalam api jānan pāpaṃ karoti | ato viddhi jānīhi enaṃ kāmam iha saṃsāre vairiṇam |

tad etat sarvaṃ vivṛtaṃ vārtika-kāraiḥ ātmaivedam agra āsīt iti śruti-vyākhyāne –

pravṛttau ca nivṛttau ca yathoktasyādhikāriṇaḥ |
svātantrye sati saṃsāra-sṛtau kasmāt pravartate ||
na tu niḥśeṣa-vidhvasta-saṃsārānartha-vartmani |
nivṛtti-lakṣaṇe vācyaṃ kenāyaṃ preryate ‚vaśaḥ ||
anartha-paripākatvam api jānan pravartate |
pāratantryam ṛte dṛṣṭā pravṛttir nedṛśī kvacit ||
tasmāc chreyorthinaḥ puṃsaḥ prerako ‚niṣṭa-karmaṇi |
vaktavyas tan-nirāsārtham ity arthā syāt parā śrutiḥ ||
anāpta-puruṣārtho ‚yaṃ niḥśeṣānartha-saṅkulaḥ |
ity akāmayatānāptān pumarthān sādhanair jaḍaḥ ||
jihāsati tathānarthān avidvān ātmani śritān |
avidyodbhūta-kāmaḥ sann atho khalv iti ca śrutiḥ ||
akāmataḥ kriyāḥ kāścid dṛśyante neha kasyacit |
yad yad dhi kurute jantus tat-tat-kāmasya ceṣṭitam ||
kāma eṣa krodha eṣa ity ādi-vacanaṃ smṛteḥ |
pravartako nāparo ‚taḥ kāmād anyaḥ pratīyate || iti |

akāmata iti manu-vacanam | anyat spaṣṭam

Viśvanātha

eṣa kāma eva viṣayābhilāṣātmakaḥ puruṣaṃ pāpe pravartayati tenaiva prayuktaḥ puruṣaḥ pāpaṃ caratīty arthaḥ | eṣa kāma eva pṛthaktvena dṛśyamāna eṣa pratyakṣaḥ krodho bhavati | kāma eva kenacit pratihato bhūtvā krodhākāreṇa pariṇamatīty arthaḥ | kāmo rajo-guṇa-samudbhava iti rājasāt kāmād eva tāmasaḥ krodho jāyate ity arthaḥ | kāmasya apekṣita-pūraṇena nivṛttiḥ syād iti cen nety āha mahāśano mahad aśanaṃ yasya saḥ |

yat pṛthivyāṃ vrīhi-yavaṃ hiraṇyaṃ paśavaḥ striyaḥ |
nālam ekasya tat sarvam iti matvā śamaṃ vrajet || iti smṛteḥ |

kāmasyāpekṣitaṃ pūrayitum aśakyam eva | nanu dānena sandhātum aśakyaś cet sāma-bhedābhyāṃ sa sva-vaśīkartavyaḥ | tatrāha mahā-pāpmātyugraḥ

Baladeva

tatrāha bhagavān kāma iti | kāmaḥ prāktana-vāsanā-hetukaḥ śabdādi-viṣayako ‚bhilāṣaḥ puruṣaṃ pāpe prerayati tad anicchum api so ‚sya preraka ity arthaḥ | nanv abhicārādau krodho ‚pi prerako dṛṣṭaḥ sa cendriyasyety ādaubhavatāpi pṛthag ukta iti cet, satyam | na sa tasmāt pṛthak, kintv eṣa kāma eva kenacic cetanena pratihataḥ krodho bhavati | dugdham ivāmlena yuktaṃ dadhi | kāma-jaya eva krodha-jaya iti bhāvaḥ | kīdṛśaḥ kāma ity āha rajo-guṇeti | sattva-vṛddhyā rajasi nirjite kāmo nirjitaḥ syād ity arthaḥ | na cāpekṣita-pradānena kāmasya nivṛttir ity āha mahāśana iti |

yat pṛthivyāṃ vrīhi-yavaṃ hiraṇyaṃ paśavaḥ striyaḥ |
nālam ekasya tat sarvam iti matvā śamaṃ vrajet || iti smaraṇāt |

na ca sāmnā bhedena vā sa vaśībhaved ity āha mahāpāpmeti | yo ‚tyugro viveka-jñāna-vilopena niṣiddhe ‚pi pravartayati tasmād iha dāna-yoge enaṃ vairiṇaṃ viddhi tathā ca jñānādibhis tribhir upāyaiḥ sandhātum aśakyatvād vakṣyamāṇena daṇḍena sa hantavya iti bhāvaḥ | īśvaraḥ karmāntaritaḥ parjanyavat sarvatra prerakaḥ | kāmas tu svayam eva pāpmāgre iti tathoktam

tłumaczenia

BhG 3.37

analiza syntaktyczna

tłumaczenie polskie

analiza gramatyczna

warianty tekstu

Śāṃkara

Rāmānuja

Śrīdhara

Madhusūdana

Viśvanātha

Baladeva

Michalski

Olszewski

Dynowska

Sachse

Kudelska

Rucińska

Szuwalska

Byrski