BhG 3.43

analiza syntaktyczna

he mahā-bāho (o potężnoramienny!),
evam (w ten sposób) buddheḥ (od roztropności) param (wyższego) buddhvā (poznawszy),
ātmanā (jaźnią) ātmānam (jaźń) saṃstabhya (wzmocniwszy)
durāsadam (trudnego do znalezienia) kāma-rūpam (w postaci żądzy) jahi (zabij).

tłumaczenie polskie

O potężnoramienny, w ten sposób zrozumiawszy wyższego od roztropności,
dzięki jaźni jaźń okiełznawszy,
zabij [tego, który jest] pod postacią żądzy [i jest] trudny do znalezienia.

analiza gramatyczna

evam	–	av. – w ten sposób;
buddheḥ	–	buddhi 5i.1 f. – od roztropności, od rozumu, od myśli, od rozsądku, od intelektu, od percepcji, od poznania, od idei, od poglądu (od: √ budh – budzić, rozumieć, percepować);
param	–	para 2i.1 n. – daleki, odległy, poza, wcześniejszy, późniejszy, starożytny, ostateczny, najwyższy, najlepszy;
buddhvā	–	√ budh (budzić, rozumieć, percepować) absol. – poznawszy;
saṃstabhya	–	sam- √ stambh (wspierać, powstrzymywać) absol. – wsparłszy, wzmocniwszy, powstrzymawszy;
ātmānam	–	ātman 2i.1 m. – jaźń;
ātmanā	–	ātman 3i.1 m. – dzięki jaźni;
jahi	–	√ han (uderzać, zabijać) Imperat. P 2c.1 – zniszcz, zabij;
śatrum	–	śatru 2i.1 m. – wroga, rywala (od: √ śad – upadać, uprowadzać, zabijać);
mahā-bāho	–	mahā-bāhu 8i.1 m. ; BV : yasya bāhū mahāntau staḥ saḥ – o ty, którego ramiona są potężne (od: √ mah – powiększać, mahant – wielki; √ baṃh – zwiększać, bāhu – ramię, przedramię);
kāma-rūpam	–	kāma-rūpa 2i.1 m. ; BV : yasya rūpaṃ kāmo ‘sti tam – tego, którego postacią jest żądza (od: √ kam –pragnąć, kochać, tęsknić, kāma – pragnienie, żądze; √ rūp – formować, rūpa – postać, kształt, piękno);
durāsadam	–	dur-ā-sada 2i.1 m. – trudnego do spotkania (od: dur / dus – prefiks: trudny, zły, twardy; ā- √ sad – siąść blisko, zbliżyć się do, ā-sada – spotkanie, zbliżenie się);

warianty tekstu

buddhvā → matvā / buddhaḥ (pomyślawszy / wiedzący);
saṃstabhyātmānam → sastaṃbhyātmānam / saṃstutyātmānam / saṃyamyātmānam (powstrzymawszy jaźń / wychwaliwszy jaźń / powściągnąwszy jaźń);

Śāṃkara

Legenda:
fragmenty komentowanego wersetu
cytaty z różnych pism
wprowadzenie polemiki

Co z tego wynika?		tataḥ kiṃ —
O potężnoramienny, gdy poznasz przewyższającego rozum i dzięki jaźni jaźń okiełznasz, wówczas zabij wroga w kształcie żądzy, trudnego do znalezienia.		evaṃ buddheḥ paraṃ buddhvā saṃstabhyātmānam ātmanā | jahi śatruṃ mahābāho kāma-rūpaṃ durāsadam ||3.43||
Gdy poznasz, czyli zrozumiesz jaźń przewyższającą rozum, i okiełznasz – zupełnie unieruchomisz jaźń, dzięki swej jaźni – skupisz się za sprawą uporządkowanego umysłu. Oto znaczenie.		evaṃ buddheḥ param ātmānaṃ buddhvā jñātvā saṃstabhya samyak stambhanaṃ kṛtvātmānaṃ svenaivātmanā saṃskṛtena manasā samyak samādhāyety arthaḥ |
Zabij tego wroga, o potężnoramienny, w kształcie żądzy, trudnego do znalezienia – którego odnalezienie jest kłopotliwe, gdyż trudno go zrozumieć i ma wiele charakterystyk.		jahy enaṃ śatruṃ he mahābāho! kāma-rūpaṃ durāsadaṃ duḥkhenāsada āsādanaṃ prāptir yasya taṃ durāsadaṃ durvijñeyāneka-viśeṣam iti ||3.43||

Rāmānuja

evaṃ buddher api paraṃ kāmaṃ jñānayogavirodhinaṃ vairiṇaṃ buddhvā ātmānaṃ manaḥ ātmanā buddhyā karmayoge 'vasthāpya enaṃ kāmarūpaṃ durāsadaṃ śatruṃ jahi nāśayeti

Śrīdhara

upasaṃharati evam iti | buddher eva viṣayendriyādi-janyāḥ kāmādi-vikriyāḥ | ātmā tu nirvikāras tat-sākṣīty evaṃ buddheḥ paramātmānaṃ buddhvātmanaivaṃ tṛtayā niściyātmikayā buddhyātmānaṃ manaḥ saṃstabhya niścalaṃ kṛtvā kāma-rūpiṇaṃ śatruṃ jahi māraya | durāsadaṃ duḥkhenāsādanīyaṃ durvijñeyam ity arthaḥ

Madhusūdana

phalitam āha evam iti | raso 'py asya paraṃ dṛṣṭvā nivartate ity atra yaḥ para-śabdenoktas tam evambhūtaṃ pūrṇam ātmānaṃ buddheḥ paraṃ buddhvā sākṣātkṛtya saṃstabhya sthirītkṛtyātmānaṃ mana ātmanaitādṛśa-niścayātmkiayā buddhyā jahi māraya śatruṃ sarva-puruṣārtha-śātanaṃ he mahābāho mahā-bāhor hi śatru-māraṇaṃ sukaram iti yogyaṃ sambodhanam | kāma-rūpaṃ tṛṣṇā-rūpaṃ durāsadaṃ duḥkhenāsādanīyaṃ durvijñeyāneka-viśeṣam iti yatnādhikyāya viśeṣaṇam

Viśvanātha

upasaṃharati evam iti | buddheḥ paraṃ jīvātmānaṃ buddhvā sarvopādhibhyaḥ pṛthak-bhūtaṃ jñātvā ātmanā svenaivāmānaṃ svaṃ saṃstabhya niścalaṃ kṛtvā durāsadaṃ durjayam api kāmaṃ jahi nāśaya

Baladeva

evam iti | evaṃ mad-upadeśa-vidhayā buddheś ca paraṃ dehādi-nikhila-jaḍa-varga-pravartakatvād viviktaṃ sukha-cid-ghanaṃ jīvātmānaṃ buddhvānubhūyety arthaḥ | ātmanā īdṛśa-niścayātmikayā buddhyātmānaṃ manaḥ saṃstabhya tādṛśy ātmani sthiraṃ kṛtvā kāma-rūpaṃ śatruṃ jahi nāśaya | durāsadaṃ durdharṣam api | mahā-bāho iti prāgvat

Michalski

Uznaj Go przeto jako wyższego, niż rozum, umacniaj siebie przez samego siebie, o silnoramienny, i zwalczaj nieprzyjaciela, który, nieuchwytny, przybiera kształt żądzy.

Olszewski

Jeżeliś pojął, że namiętność jest najsilniejsza, umocnij się w samym sobie i zabij nieprzyjaciela o zmiennych formach a niedostępnego.

Dynowska

Więc poznawszy TO co ponad czysty Rozum jest wyższe, w Duchu skupiony, Duchem cała swą kieruj naturą, zniwecz, o mocno orężny, tego wroga, tak trudne do przezwyciężenia pożądanie.

Sachse

Poznawszy tego, kto stoi ponad rozumem,
zapanowawszy nad samym sobą,
zabij, o Waleczny, wroga
ukrytego pod postacią pożądania,
[wroga], do którego trudno przystąpić!

Kudelska

A gdy poznałeś to, co ponad rozum wyższe, powstań, Niewzruszony,
W sobie przez siebie samego zwalcz, o Potężnoramienny, tego wroga, to tak trudne do pokonania pożądanie.

Rucińska

Wiedzac, że rozum przewyższa, umysł zatrzymaj rozumem
I zabij wroga, Waleczny, nieprzystępnego: pragnienie!

Szuwalska

Poznawszy to, co wyższe od inteligencji,
Zapanuj z jej pomocą nad swoim umysłem,
By zniszczyć w końcu wroga – jest nim pożądanie,
Które trudno pokonać, potężny Ardżuno.«

Byrski

Tak uznając to przedniejsze od rozumu, o Barczysty,
Umacniając siebie sobą, wroga w kształcie miłowania,
Zabij, trudno dostępnego.